Научная статья на тему 'ЖИНОЯТ-ИЖРОИЯ ҚОНУНЧИЛИГИДА МАҲКУМЛАР ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЖИНОЯТ-ИЖРОИЯ ҚОНУНЧИЛИГИДА МАҲКУМЛАР ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
419
75
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жазони ижро этиш тизими / ахлоқан тузатиш / тарбия / жазо муқаррарлиги / омбудсман / мурожаат / маҳкумлар ҳуқуқлари / маҳкумлар меҳнати / хусусий қамоқхона / penitentiary system / moral correction / education / inevitability of punishment / ombudsman / appeal / rights of convicts / labor of convicts / private prison.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Азиз Рахматович Нурматов

Мазкур мақолада Ўзбекистоннинг жазони ижро этиш тизими ҳолати тизимда амалга оширилаѐтган ислоҳотлар билан боғланган ҳолда акс эттирилади. Шунингдек, жазони ижро этиш муассасаларида сақланаѐтган шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашда мавжуд нормативҳуқуқий ҳужжатларни такомиллаштириш бўйича хорижий тажрибадан келиб чиқиб таклиф ва тавсиялар берилади. Бундан ташқари, муаллиф томонидан маҳкумларни хусусий тадбиркорлик субъектларига тегишли ишлаб чиқариш корхоналарига меҳнатга жалб қилишда минимал стандарларни белгилаш, маҳкумларнинг иш стажи, маҳкумларнинг бир муассасадан иккинчисига кўчириш билан боғлиқ муаммоларни бартараф этиш бўйича таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVING THE LEGAL BASIS OF PROVIDING THE RIGHTS OF PRISONERS IN THE CRIMINAL EXECUTIVE LEGISLATION

This article describes the state of the penitentiary system in Uzbekistan in connection with the ongoing reforms in the system. In addition, suggestions and recommendations will be made based on foreign experience in improving the existing regulations to ensure the rights and freedoms of persons detained in penitentiaries. In addition, the author made recommendations on setting minimum standards for the employment of convicts in production enterprises owned by private businesses, the length of service of convicts, the elimination of problems related to the transfer of convicts from one institution to another

Текст научной работы на тему «ЖИНОЯТ-ИЖРОИЯ ҚОНУНЧИЛИГИДА МАҲКУМЛАР ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

ЖИНОЯТ-ИЖРОИЯ КОНУНЧИЛИГИДА МА^КУМЛАР

ХУКУКЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ХУКУКИЙ АСОСЛАРИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Азиз Рахматович Нурматов

Узбекистан Республикаси ИИВ Академияси Магистратураси тингловчиси

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада Узбекистоннинг жазони ижро этиш тизими холати тизимда амалга оширилаётган ислохотлар билан богланган холда акс эттирилади. Шунингдек, жазони ижро этиш муассасаларида сакланаётган шахсларнинг хукук ва эркинликларини таъминлашда мавжуд норматив-хукукий хужжатларни такомиллаштириш буйича хорижий тажрибадан келиб чикиб таклиф ва тавсиялар берилади. Бундан ташкари, муаллиф томонидан махкумларни хусусий тадбиркорлик субъектларига тегишли ишлаб чикариш корхоналарига мехнатга жалб килишда минимал стандарларни белгилаш, махкумларнинг иш стажи, махкумларнинг бир муассасадан иккинчисига кучириш билан боглик муаммоларни бартараф этиш буйича таклифлар берилган.

Калит сузлар: жазони ижро этиш тизими, ахлокан тузатиш, тарбия, жазо мукаррарлиги, омбудсман, мурожаат, махкумлар хукуклари, махкумлар мехнати, хусусий камокхона.

IMPROVING THE LEGAL BASIS OF PROVIDING THE RIGHTS OF PRISONERS IN THE CRIMINAL EXECUTIVE LEGISLATION

ABSTRACT

This article describes the state of the penitentiary system in Uzbekistan in connection with the ongoing reforms in the system. In addition, suggestions and recommendations will be made based on foreign experience in improving the existing regulations to ensure the rights and freedoms of persons detained in penitentiaries. In addition, the author made recommendations on setting minimum standards for the employment of convicts in production enterprises owned by private businesses, the length of service of convicts, the elimination of problems related to the transfer of convicts from one institution to another.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

Keywords: penitentiary system, moral correction, education, inevitability of punishment, ombudsman, appeal, rights of convicts, labor of convicts, private prison.

КИРИШ

Сунгги йилларда мамлакатимизда шахснинг хукук ва эркинликларини ишончли химоя килиш, унинг шаъни ва кадр-кимматини хурмат килиш, айникса, жиноий жазони, бошка жиноят-хукукий таъсир чораларини ижросини таъминлашда махкумларни ахлокан тузатиш, жиноятлар содир этилишининг олдини олиш, махкумларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини химоя килишда конунийлик, адолат, инсонпарварлик ва демократизм тамойилларини кулланилишини янада кенгайтириш хамда ушбу сохада халкаро стандартлар ва илгор хорижий тажрибани жорий этишга каратилган бир катор конун хужжатлари кабул килинди.

Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 7 ноябрдаги П^-4006-сон «Жиноят-ижроия конунчилигини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»ги карори1 билан тасдикданган 2019 - 2021 йилларда Узбекистон Республикаси жиноят-ижроия конунчилигини такомиллаштириш концепциясини амалга оширишнинг пировард натижаси махкумларни ахлокан тузатиш, уларнинг жиноий фаолиятининг олдини олиш, шунингдек, бошка шахслар томонидан жиноят содир этилишига чек куйишнинг самарали тизимини яратишдан иборат эканлиги белгиланди.

Мамлакатимизда фукароларнинг хукук ва эркинликларини таъминлаш, уларнинг шаъни ва кадр-киммати камситилишига, конуний манфаатлари чекланишига йул куймасликка каратилган тизимли ишлар амалга оширилмокда. Хусусан, буни жазони ижро этиш фаолияти билан боглик кабул килинган норматив-хукукий хужжатларда хамда жазони ижро этиш муассасаларида кийнокка солиш, шафкатсиз ва гайри инсоний ёки кадр-кимматни камситувчи харакатларнинг олдини олиш борасида килинган чора-тадбирларда яккол куриш мумкин.

Махкумларнинг хукук ва эркинликларини янада кенгайтириш максадида вояга етмаганларнинг ота-онаси ёки уларнинг урнини босувчи шахслар билан учрашувларида чекловлар бекор килинди. Шунингдек, махкум уз шахсий хавфсизлигини таъминлашни сураб муассаса ёки органнинг хар кандай

1 Узбекистон Республикаси конун хужжатлари миллий базаси. http://old.lex.uz_

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

ходимига ариза (хабар) билан мурожаат килиш хукуки берилди. Ёпик турдаги колонияларда сакланаётган махкумларнинг телефон сузлашуви йуклов ва учрашувлар олиш сони икки бараварга купайтирилди. Ижтимоий хавфи катта булмаган ёки унча огир булмаган жинояти учун жазо утаётган махкумларга илк маротаба сайлов хукуки берилди. Эътиборлиси, жазони ижро этиш муассасасида махкумларни рагбатлантириш комиссияси таркибига Инсон хукуклари буйича вакилнинг худудий вакиллари киритилди2.

Бунда алохида эътибор жиноят содир этган шахсларни мехнатга тулиц жалб этиш оркали уларни ахлоцан тузалиш ва келгусида жамиятимизнинг муносиб аъзоси сифатида шакллантириш масалаларига каратилмокда.

АДАБИЕТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Охирги беш йилда (2017 - 2021й.) махкумларнинг конуний хукук ва эркинликлари янада такомиллаштиришга каратилган 3 та конун, Президентимизнинг 1 та фармони, 6 та карори, Хукуматнинг 10 та карори ва фармойишлари, 14 тадан ортик бошка норматив - хукукий хужжатлар кабул килинди3.

Хусусан, Узбекистон Республикаси Президентининг 11.08.2017 йилдаги П^-3200-сон карори билан Озодликдан махрум этиш билан боглик булган жазоларни ижро этиш сохаси фаолияти тубдан такомиллаштирилиб, махкумларнинг хукуклар доираси кенгайтирилди4.

Узбекистон Республикаси Президентининг 30.11.2017 йилдаги ПФ-5268-сон Фармонига асосан Тергов хибсхоналаридаги терговчилар хоналарига жами 123 дона замон талабларига жавоб берадиган овоз ёзишга мулжалланган видеокузатув мосламалари урнатилиб, ишга туширилди5.

Узбекистон Республикаси Президентининг 12.05.2018 йилдаги ПФ-5441-сон Фармони талабларига кура Тергов хибсхоналари ва ёпик турдаги колонияларда 69 та адвокатлар билан учрашув хоналари кайта жихозланиб, адвокатлар учун видеокузатув воситаларисиз хамда эшитиш мосламаларисиз алохида хоналар ташкил этилди6.

2

Интернет маълумотлари.htps\https://xs.uz/uzkr/post/

3 Узбекистон Республикасида Пенетенциар тизимининг такомиллаштирилиши: ^онунчилик ва амалиёт. 2021, Т. Б-16.

4Узбекистон Республикаси конун хужжатлари миллий базаси. http://old.lex.uz/docs/163629

5 Жазони ижро этиш департаменти маълумотлари (2022 йил февраль ойи).

6 Жазони ижро этиш департаменти маълумотлари (2022 йил февраль ойи)._

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

Узбекистон Республикаси жиноят - ижроия конунчилигига Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 2015 йил 17 декабрдаги резолюцияси билан кабул килинган "Махкумлар билан муомала килишнинг минимал стандартлари коидалари" (Нельсон Мандела коидалари) жорий килинди.

Жумладан,

- махкумларга психологик ёрдам олиш хукуки берилди;

- тиббий ёрдамга мухтож махкумларга Согликни саклаш вазирлиги худудий муассасаларига жойлаштиришга рухсат берилди;

- OFup касалликка чалинган махкумларга телефон оркали кушимча сузлашишга, шифокорнинг рухсати билан учрашишга рухсат берилди;

- рухий холати бузилган вактда махкум томонидан содир этилган тартиббузарлик учун интизомий жазо чоралари куллаш бекор килинди.

- Махкумларнинг иш хакидан ижтимоий суFурта ажратилмаслиги белгиланиб, пенсия таъминотига эга булиши таъминланди хамда ёпик турдаги колониялардаги махкумларнинг телефон сузлашуви, йуклов ва учрашувлар олиш сони карийб икки баробарга купайтирилди7.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 26 мартдаги «Жамоат хавфсизлигини таъминлаш ва жиноятчиликка карши курашиш сохасида ички ишлар органлари фаолиятини сифат жихатидан янги боскичга кутариш чора -

о

тадбирлари туFрисида»ги ПФ-6196-сон Фармони да юклатилган вазифалардан келиб чикиб, Узбекистон Республикаси Президентнинг 2021 йил 2 апрель кунидаги "Ички ишлар органларининг жамоат хавфсизлигини таъминлаш ва жиноятчиликка карши курашиш сохасидаги фаолиятини янада такомиллаштириш буйича кушимча ташкилий чора-тадбирлар туFрисида"ги П^-5050-сон карорига асосан жазони ижро этиш фаолияти кайтадан ташкил этилди. Ички ишлар вазирлиги хузуридаги Жазони ижро этиш департаменти туFрисидаги низом тасдикланиб, мазкур фаолият йуналишлари тартибга солинди ва бевосита Ички ишлар вазирига буйсиндирилиб, вазир зиммасига ички ишлар органларининг жиноий жазоларни ижро этиш тизимини ривожлантириш ва унда катъий интизомни таъминлаш юклатилди9.

1 W

Узбекистон Республикаси жиноят ижроия кодекси. Манба: http://old.lex.uz/docs/163629

8 и

Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, http://old.lex.uz/docs/5344118

9 Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, http://old.lex.uz/docs/5353841_

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

Барча тергов хибсхоналари ва жазони ижро этиш муассасалари худудий ички ишлар органларининг тузилмавий-функционал буйсунувидан чикарилиб, Департамент буйсунувига утказилди. Тергов хибсхоналари ва Жазони ижро этиш муассасалари фаолиятини самарали йулга куйиш ва уларда кунлик назоратни олиб бориш Департамент тизимида ташкил этилган 6 та минтакавий мувофиклаштириш марказлари зиммасига юклатилди. Улар томонидан куйидаги вазифаларни амалга ошириш белгилаб берилди:

- махкумларнинг жазоларни уташ шароитларини яхшилаш, халкаро стандартларга келтириш максадида жазоларини ижро этиш муассасаларининг мавжуд махкумларининг ётокхоналари реконструкция килиниб хона (кубрик) типига келтириш, 6 та янги ётокхоналар куриш;

- жазони ижро этиш тизимини ракамлаштириш, махкумларни "Электрон назорати"ни таъминловчи ахборот технологияларини жорий килиш;

- муассаса ходимларини хизмат олиб боришида видеорегистраторлар (бодикамера) билан таъминлаш;

- муассасаларга таъкикланган нарсаларни олиб киришни олдини олиш максадида муассасага кириш назорат пунктларида бодисканер мосламаларини урнатиш;

- муассасаларида махкумларни кузатиш ва мустакил назорат килиш учун интеллектуал камералар (SMART) урнатиш белгиланган булиб, мазкур

п

вазифалар ижроси боскичма-боскич амалга оширилмокда .

Жумладан, жазо муддатини утаётган махкумларни саклаш шароитларининг шаффофлигини таъминлаш хамда кийнок ва жисмоний тазйик утказиш билан боFлик салбий холатларнинг олдини олиш максадида тизимдаги 54 та жазони ижро этиш муассасалари 3 280 дона замонавий видеокузатув мосламалари билан жихозланган. Шундан, 2 203 таси жазони ижро этиш муассасаси яшаш сахнига, 432 таси ишлаб чикариш сахнига, 645 таси ташки маъмурий худудга урнатилган10.

Шунингдек, Махкумлар билан онлайн суд жараёнларини утказиш буйича Узбекистон Республикаси Олий судининг видеоконференц-алока дастурий таъминоти "Tas-ix" локал тармоFи оркали ишлашини инобатга олган холда, жазони ижро этиш колонияларида "Узбектелеком" АКнинг худудий боFламлари билан хамкорликда 10 мб/сек тезликдаги интернет тармоFи

10 Узбекистон Республикаси ИИВ хузуридаги ЖИЭД маълумотлари (2022 йил февраль ойи).

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

TamKHnnamTHpHnn6, Ohmh cygHHHr "TE-Desktop" вмgeoкoн$epeнцaпoк;a TH3HMHra ynaHumu TatMHHnaHgu.

^a30HH u^po этмm KonoHMflnapu Ba TeproB xu6cxoHanapMgarM maxcnapHH cyg Ma^nucH Ba cyg pax6apMATM ;a6ynnapuga вмgeoкoн$epeнцaпoк;a pe^HMuga umTHpoKH ynyH 54 Ta Maxcyc xoHanap TamKun этнпн6, Terumnu ycKyHanap 6unaH

MYXOKAMA BA HATH^ATAP

AManra omupunaeTraH xap 6up mchoxot Heru3uga hhcoh xyKyKnapuHH xmmoa Kunum, ynapHHHr ;oHyHHH MaH^aaraapuHH TatMHHnam Macanacu Typu6gH. ^HHoaT-u^poua KOHyHHunuruHuHr Ba3u^acu 6eBocuTa ^a30Hu caMapanu u^po этнпнmннн TatMHHnam, MaxKyMnapHH axno;aH Ty3aTum, ^HHo^raap cogup этнпнmннннг onguHH onum, MaxKyMnapHHHr xy;yKgapu, эpкннпнкпapн Ba KoHyHHH MaH^aaraapuHH xmmoa KunumgaH u6opaT экaнпнгн Y36eKMcTOH Pecny6nHKacHHHHr ^mho^t-m^oma KogeKcuga 6enruna6 KyftunraH. ffly 6unaH 6upra ^a3oHu u^po этнmгa ;aparanraH ^aonuflT m^tmmomh agonaTHH THKnamu ho3mm. fflyHHHrgeK, ®a3oHHHr u^po этнпнmн ^mhomh ®:aBo6rapnMKHMHr MyKappapnuruHH TatMHHnam mapTnuruHH H^oganaftgu.

"^mhoat ynyH ^a3o MyKappapnurH-^aMMflTHMHr y3HHH ca;na6 ;onum

12

mapraapugaH Supu" , "Arap ;aMo; MaxKyMHH ^aMHtfrga amamra ypraTa onMaca,

13

y ;aMo;ga amamra ypraHu6 ;onagu" . Ma3Kyp MKra6ocnap 3aMupuga yrnaH MatHo eTagu.

Arap ^mhoat ynyH ®:a3o 6enrunaHMaca, xaKHKaTgaH xaM ^aMHtfrga gaBnaT y3 ypHHHH Hy;oTagH, arap ®a3oHH u^po этмm Myaccacanapu MaxKyMHH Tap6Hanafi onMaca, y Kenrycuga AHa ^mhoat cogup этagм. ffly ca6a6nu, ^a3oHH u^po этмm Myaccacanapu MaxKyMnapHH Tap6uanamga, Tyrpu xaeTra KaHTapumga, MaxKyMnapgaH Myaccacagaru MaB^yg TapTu6 ;ouganapra puoa Kunumra, xypMaT Kunumra, xap 6up MaxKyMHH ;oHyHra HToaTKopnuK MyHoca6aTHHH maKmaHTHpumra anoxuga эtтм6op KapaTumnapu ho3mm.

EyryHru KyHga MaMnaKaTHMH3ga 54 Ta ^a3oHH u^po этмm Myaccacanapu MaB^yg 6ynu6, myHgaH 18 Tacu enu; Typgaru, 25 Tacu MaH3un kohohma Ba 11 Tacu TeproB xuScxoHnapugup14.

11 Y36eKHcToH PecnyG^HKacH HHB xy3ypHgarH xHco6oTHapH(2022 huh ^eBpa^b ohh).

12 X,aeT KoHyHHapu, X.Coahk;ob...T, 2017..70-6eT.

13

X,aeT KoHyHHapu, X.CogH;oB...T, 2017. 72-6eT.

14 Y36eKHcToH PecnyG^HKacu HHB xy3ypHgarH xucoGoTHapH (2022 hhh ^eBpa^b ohh).

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

TatKuggam ^oroKu, 2020 Hug 1 aBrycT xogarura Kypa, A^fflga xap M3 MuHr ogaMgaH 639 Ha^apu, Poccuaga 340 Ha^apu, TypKuaga 335 Ha^apu, Eegapycga 343 Ha^apu, Y3SeKucToHga 68 Ha^apu ^a3oHu u^po этнm Myaccacagapuga ®:a3o

15

MyggaTHHH yraMOKga .

AnpuM xopu^un gaBgargap ^a30HH u^po этнm TH3HMugaH ^apKgu paBumga, MaMnaKaTHMH3HHHr aMaggaru ^uHoaT-u^poua KoHyHHuguKga MaxKyMgapHu axnoKaH Ty3arum Bocuracu cu^aruga MaxKyMgapHu н:m,нмoнн-$oнgagн MexHaTra ®:agS Kugum MexHar opKagu TapSuagam ygapga KOHyHra moarKop xygK-arBopHu, uHcoHra, ^aMuaTra, MexHaTra, ^aMuaT TypMymu Kougagapu Ba aHtaHagapura xypMaT MyHocaSaruHu maKggaHTupumgaH uSopar.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Kegrycuga, MaMgaKaruMro ^moaT-u^po^ KoHyHHuguruHu aHaga TaKoMuggamTupum, ^a3oHu u^po этнm Myaccacagapuga puBo^gaHraH xopu^MH gaBgargap Ta^puSacuHu TagSuK этнm Ba ^a3oHu u^po этнm тнзнмннн SocKuHMa-Sockuh ucgox этн6 6opum Ba MaxKyMgapHuHr axBoguHu eHruggamTupum, my opKagu ygapHuHr axgo^aH Ty3agumura эpнmнm ynyH ^MHoaT-u^poua KoHyHHunurugaru MaB^yg SymguKgapHu aHuKgaS, ygap SyHuna acocgaHTupugraH TaKgu^gap umgaS nu^um, MaB^yg MyaMMogapHu SapTapa^ этнm SyHuna ugrop xopu^MH Ta^puSa ypraHuS, ygapHu KpHyHHuguruMrora TaT6uK этнm go3uM.

AMaggaru ^MHoaT-u^poua KogeKcuHuHr 57-Moggacuga 03ogguKgaH MaxpyM этнmгa xyKM KuguHraH maxc 6yTyH ®:a3o MyggaTuHu, ogaTga, Surra Myaccacaga yTamu, MaxKyMHu 6up KogoHuagaH afeu my Typgaru 6omKa KogoHuara ^a3oHu yTamHu gaBoM эттнpнm ynyH yTKa3umra yHuHr xaB^croguruHu TatMuHgam MaKcaguga yHuHr poзнgнгннн ograH xogga, myHuHrgeK MaxKyMHuHr Ma3Kyp Myaccacaga Kogumura TycKuHguK KugyBHu Som^a xoggapga nyg KyHugumu, MaxKyM Kacag SyguS KograH TaKgupga yHu KogoHuagaH eKu TypMagaH uxTucocgamraH gaBogam Myaccacura yTKa3umra tuSSuh xygoca acocuga nyg KyHunumu xaMga 03ogguKgaH MaxpyM этнmгa xyKM KuguHraH maxcgapHu ^a3oHu u^po этyвнн 6up MyaccacagaH SomKacura yTKa3um TapTuSu Y3SeKucToH PecnySguKacu Hhku umgap Basupnuru ToMoHugaH SegrugaHumu KypcaruS yTugraH. EupoK, YsSeKucroH PecnySguKacu uhku umgap BaBupuHuHr 2014 nun 27 uroggaru 103-coHgu Synpyru SugaH TacguKgaHraH «MaxKyMgapHu ^a3oHu u^po этнm Myaccacacura ^yHaram xaMga ygapHu Sup MyaccacagaH Som^acura Kynupum TapTuSu Tyrpucugaru hu3om» ga Ma3Kyp HopMa TagaSgapu ypTacuga KapaMa-KapmuguKgap MaB^yg. XycycaH, SynpyKHuHr 9-SaHg «S» kuhuk

15 HmepHeT MatgyMoTgapM.htps\https://xs.uz/uzkr/post/.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

6aHguHHHr eTTMHHM xaT6omucuga "MaxKyM eKH KapMHgomnapMHMHr apu3acura acocaH" Kougacu KHpuTHnraH16. ^mho^t-m^oma KogeKcuHHHr 57-Moggacu 2-3 KucMnapugaru Tana6napgaH Tam;apu xonaraapga MaxKyM ^a3oHH 6uTTa Myaccacaga yTamu 6enrMnaHraHnurM HHo6aTra oncaK MaxKyMHH yHHHr eKH KapuHgomuHMHr apu3acura acocaH 6om;a Myaccacara yTKa3Hm MaHTu;aH HoTyrpu ge6 xHco6nafiMH3. ^a3oHH u^po этмm genapTaMernura 2021 hmh gaBoMuga 16632 Ta Mypo^aaT Kenu6 TymraH 6ynca, ym6y Mypo^aaraapHHHr 8185 Tacu eKH

17

49 $ou3H MaxKyMnapHH 6om;a Myaccacara yTKa3Hm Ma3MyHuga Kenu6 TymraH. Ym6y Typgaru Mypo^aaraap ypraHu6 HHKunraHga MaxKyM Ba yHHHr KapuHgomnapu amam MaH3Hnura akmh ^ofigaru ^a3oHH u^po этнm Myaccacacura yTKa3HmHM cyparaH. MaxKyMHapHH ynapHHHr eKH KapMHgomnapMHMHr Mypo^aaTnapura Kypa 6om;a Myaccacara yTKa3Hm TapTH6u ;oHyHHH ^uxaTgaH 6enruna6 KyfiunMaca eKH Ma3Kyp ^aonuaTHH TapTu6ra conum mhcoh oMMnucM3 aManra omupunumM 6enrunaHMaca Typnu кoppynцмoн oMunnapHH KenTHpu6 HMKapumu MyMKHH.

ffly ca6a6nu, ^mho^t-m^oma KoHyHHunHruga MaxKyMnapHHHr KaHcu ®a3oHH u^po этмm Myaccacanapuga ®a3oHH yTamu cygHHHr xyKMugaH Kenu6 hmkm6 (MaH3HH, yMyMHH, KaTTHK, Maxcyc) KoMntWTep TexHonoruanapugaH ^ofiganaHraH xonga, mhcoh ommhuhm apanamTupMacgaH 6enrunaHMmM xaKugaru HopMaHH KupuTum Ma^cagra MyBo^HK.

X,o3upga ^a3oHH u^po этнm genapTaMeHTH TH3HMHga 25 Ta MaH3un KonoHuanapu MaB^yg 6ynu6, KonoHManapHMHr 17 Tacu KumnoK xy^anurura uxTucocnamraH 6ynu6, ynapga umna6 HHKapum ^aonuaTH pMBo^naHMaraHnuru ca6a6nu, 65-70 $ou3 MaxKyMHap 6om^a o6teKraapga mapTHoMa acocuga MexHaTra ®;an6 этмпмoкga. MexHaTra nae^aTnu 7 361 Ha^ap MaxKyMHHHr 1 444 Ha^apu KonoHuanapga, 4 835 Ha^apu y3oK Maco^aga

(90-150 km) ^ofinamraH mapTHoMa o6teKraapuga umnafigu, 1 082 Ha^apu um ypHH KaMHuru ca6a6nu um 6unaH TatMHHnaHMaraH.18

MaxKyMnapHH MexHaTra ®;an6 Kunum 6opacugaru xopu^HH Ta^pu6a ypraHunraHga ®;axoHHMHr KynruHa, xycycaH, A^ffl, EywK EpuTaHua, ABcTpanua,

16 Y36eKHcToH Pecny6HHKacH hhkh um.nap Ba3upHHHHr 2014 huh 27 Hro^garH 103-cohhh

6yMpyFH. MaH6a: http://old.lex.uz.

17 w

Y36eKHcToH Pecny6^HKacH HHB xy3ypHgarH xuco6oT.napH(2022 huh AeBpaHb ohh).

18 w

Y36eKHcTQH Pecny6HHKacH HHB xysypugarH xHco6oTHapu(2022 hhh foeBpaHb ohh). E-mail: carjisor@gmail.com

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

Бразилия, Эстония, Япония, Швеция каби давлатларда хусусий камокхоналар фаолияти йулга куйилган.19

wikipedia.org интернет сайти маълумотларида хусусий камокхоналарга куйидагича таърифланган.

"Хусусий камокхоналар-бу тижорат ташкилотларига карашли, даромад олишга каратилган жазони уташ муассасалари. Бундай ташкилотлар жазони ижро этиш муассасаларини бошкариш учун давлат билан шартнома тузадилар. Бундай тизим тарафдорларининг таъкидлашича, бу давлатга пулни тежаш имконини беради. Хусусий камокхоналар хукумат томонидан назорат килинади, бундай кмокхоналар урта асрлардаги феодалларга тегишли камокхоналардан фарк килиши лозим, чунки, уларда сакланаётган шахсларга феодаллар хохлаганча муносабатда булган"20.

Россиялик хукукшунос Д.Лапенкова узининг "А^Шда хусусий камокхоналар" номли маколасида А^Шдаги хусусий жазони ижро этиш муссасалари фаолияти хакидаги маълумотларни келтириб утган. Жумладан, хусусий камокхоналар АКШда 1980 йилларда Рейган президентлиги даврида пайдо булганлиги, бу амалиёт Президентлар Жорш Буш ва Б.Клинтонлар

даврида давом этганлигини, 2008 йилда А^Шдаги хусусий камокхоналар сони

21

100 дан ошиб кетганлигини келтириб утилган .

Россиялик олим Э.Мандальян узининг "Хусусий камокхона: бизнесми ёки кулликми" маколасида "Буюк Британиядаги биринчи хусусий камокхона 992 йилда "G4S" компанияси камокхонани бошкариш буйича тентерда ютиб чикканидан сунг очилганлиги, айни пайтда Англия ва Уэсла 14 та хусусий камокхоналар мавжудлиги, 2012 йилда Буюк Британия хукумати камокхоналарнинг барчасини хусусий килиш эълон килганлиги" хакидаги маълумотларни келтириб утган22.

Фикримизча, жазони ижро этиш муассасаларини хусусийлаштириш, бирок махкумларни назорат килишни давлат функцияси сифатида олиб колиш оркали, давлат харажатларини кискартиришга эришиш мумкин.

19 Частные тюрьмы США - История США (ushistory.ru).

20 https://m.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81%D 1 % 82%D0%BD%D1 %8B%D0

%B 5_% D1 %82%D 1 %8E%D1%80%D 1 %8C%D0%BC%D1 %8B.

21

Д.Лапенкова. "Частью тюрьмы США". 2013. https://ushistory.ru/populjarnaja-literatura/1110-chastnye-tjurmy-ssha.

22 Э.Мандальян. "Частные тюрьмы: бизнес или рабство?". http: //russian-bazaar.com/ru /content/15969.htm.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

MaMnaKaTHMH3HHHr aMangaru ^MHoaT-H^poua KogeKcuga 03ognuKgaH MaxpyM этмmra xyKM KunuHraH maxcnap, ogaTga, ®a3oHH u^po этмm Myaccacanapu Ba ynap TamKMnoTnapMHMHr KopxoHanapuga, afipuM xonnapga эca, KepaKHH Tap3ga KypuK^am Ba 6aTaMoM a^paTu6 Kynum TatMHHHaHraH TaKgupga,

23

6omKa KopxoHanapga MexHaTra ®;an6 этмпмmм 6enrunaHraH 6yncaga , MexHaTra ®;an6 этнm mapraapu, caK^am ^ofinapura KyfiunagHraH Tana6nap Ba my Ka6u MaxKyMnapHHHr xyKyK^apuHH TatMHHnamra KaparanraH HopManap aHHK HopMa cu^arnga 6enrunaHMaraH. YftnamHMM3Ha, 6y MaxKyMnapHH xycycuH Tag6upKopnuK cy6teKraapura Terumnu 6ynraH mapTHoMa o6teKraapura MexHaTra ®;an6 этнm, ynapHH caK^am, ynapra mapT-mapouTHap aparnmga xaTo-KaMHunuKnapra fiyn KyHMnHmura, xyKyK^apu 6y3MnumMra ohm6 Kenumu MyMKHH.

ffly ca6a6nu, Kenrycuga xa^Kapo cTaHgapraap Ba Tana6napHH HHo6aTra onraH xonga ^HHoaT-H^poHa KoHyH xy^^aTnapura Terumnu y3rapTHpHm Ba KymuMHa KupuTum opKanu eKH HopMaTHB-xyKyKUH xy^^ar Ka6yn Kunum opKanu MaxKyMnapHH xycycuH Tag6upKopnHK cy6teKraapura eKH 6omKa gaBnaT KopxoHanapura umra ^an6 Kunum xaMga ynapHH caK^amHHHr MHHUMan Tana6napuHH 6enrunamHH ho3mm ge6 xuco6naHMM3.

fflyHHHrgeK, npo6aцмa Ha3opaTH ocTugaru maxcnapHHHr 6aHgnurMHM Tyna TatMHHHam MaKcaguga, npo6anua 6ynHHManapH xy3ypuga XycycuH Tag6upKopnHK cy6teKTnapura Terumnu KopxoHanap (MexHaT yfinapu) TamKHH этм6, Ha3opaT ocTugarunapHH MexHaTra ®;an6 этмmga Ma3Kyp KopxoHanapgaH ^oftganaHum opKanu m^;o6mh Hara^anapra эpмmмm MyMKHH.

OHKpHMH3Ha ^HHoaT-H^poHa Ba MexHaT KoHyHHunuruga ^a3oHH u^po этнm Myaccacanapuga caK^aHaeTraH MaxKyMnapHHHr MexHaTH 6unaH 6ofhmk afipuM MyHoca6araap xyKyKHH TapTu6ra conuHMaraHnuruHH KypHmMMM3 MyMKHH. MacanaH, MaxKyMHHHr ®a3oHH u^po этмm gaBoMuga umnaraH um cTa^u yHHHr yMyMHH um cTa^ura KymunMacnHrH, Typnu эtтмpoзпapra ca6a6 6ynHmH MyMKHH.

Kenrycuga, MaxKyMnapHHHr MexHaT 6unaH 6ofhmk xyKyK^apuHH TatMHHnam MaKcaguga KoHyH xy^^aTnapuga MaxKyMnapHHHr um caTa^u xuco6naHMmM Ba ynapra ®a3oHH yTam gaBpuga MexHaT ga^TapHacu wpuTHnumM xaKugaru HopManapHH KupuTum MaKcagra MyBo^HK.

23 w

Y36eKHcToH Pecny6HHKacu ^mho^t-m^oma KogeKcu, (88-Mogga). MaH6a: http://old.lex.uz/docs/1636.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, жазони ижро этиш муассасалари махкумлар ва камокка олинган шахсларнинг хукукларига сузсиз риоя этилишини, уларнинг шаъни ва кадр-кимматини хурмат килинишини таъминлаш, ходимларнинг хизмат вазифаларини лозим даражада бажарилиши устидан назоратни, коррупция ва мансаб ваколатини суистеъмол килиш холатларини истисно этадиган даражада кучайтиришлари, махкумларда конун талабларига ва жамиятдаги хулк-атвор коидаларига риоя этиш маданиятини, билим ва маънавий-ахлокий савиясини оширишга интилишини шакллантиришга каратилган кайта тарбиялаш ва ахлокан тузатиш жараёнини такомиллаштириб боришлари лозим. Зеро, каерда, адолат, конун устуворлиги, тартиб интизом булса шу жойда юксалиш булади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Жиноят-ижроия кодекси. Манба: http://old.lex.uz/docs/1636.

2. Узбекистон Республикасида Пенетенциар тизимининг такомиллаштирилиши: ^онунчилик ва амалиёт. 2021, Т. Б-16.

3. Д.Лапенкова. "Частные тюрьмы США". 2013. https://ushistory.ru/populiarnai a-literatura/1110-chastnye-tiurmy-ssha.

4. Э.Мандальян. "Частные тюрьмы: бизнес или рабство?". http://russian-bazaar.com/ru /content/15969.htm.

5. Частные тюрьмы США - История США (ushistory.ru).

6. Х.Содиков.Хдёт конунлари,...Т, 2017..70-72 бет.

7. Узбекистон Республикаси ички ишлар вазирининг 2014 йил 27 июлдаги 103-сонли буйруги билан тасдикланган «Махкумларни жазони ижро этиш муассасасига жунатиш хамда уларни бир муассасадан бошкасига кучириш тартиби тугрисидаги низом». Манба: http://old.lex.uz.

8. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари миллий базаси. http://old.lex.uz.

10. Узбекистон Республикаси ИИВ хузуридаги ЖИЭД хисоботлари (2022 йил февраль ойи).

11. Komil o'g'li, J. N. (2020). The importance of the participation of a lawyer in crime prevention activities. INTERNATIONAL JOURNAL OF DISCOURSE ON INNOVATION, INTEGRATION AND EDUCATION, 1(3), 11-15.

12. Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги хузуридаги ЖИЭД

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 4 | April, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-31-42

маълумотлари (2022 йил февраль ойи).

14. Джалилов, Н. (2021). Профилактика инспектори маъмурий иш юритиш фаолиятининг узига хос хусусиятлари. Общество и инновации, 2(12/S), 348-352.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.