Научная статья на тему 'КИБЕРЖИНОЯТЛАР ТУШУНЧАСИ, БЕЛГИЛАРИ ВА ШАХСИЙ ИЗҚУВАРЛИК МАҲОРАТИ ОРҚАЛИ УЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ФОШ ЭТИЛИШИНИНГ АҲАМИЯТИ ҲАҚИДА АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР'

КИБЕРЖИНОЯТЛАР ТУШУНЧАСИ, БЕЛГИЛАРИ ВА ШАХСИЙ ИЗҚУВАРЛИК МАҲОРАТИ ОРҚАЛИ УЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ФОШ ЭТИЛИШИНИНГ АҲАМИЯТИ ҲАҚИДА АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
828
145
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кибержиноят / жиноий ҳодиса / жиноят / кибермайдони / технологик тараққиѐт / шахсий изқуварлик махорати

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Фарход Эшбоевич Джураев

Мақолада ахборот технологиялар тизимларига, ахборот технологиялари соҳасидаги жиноятларга қарши содир этиладиган кибержиноятининг тушунчаси ва хусусиятлари ѐритиб берилган. Ички ишлар органи ходимларининг шахсий изқуварлик махорати орқали ахборот технологиялари сохаси мутахасислари билан хамкорликда жиноятларга бархам бериш ва фош этишда вазифа, услуб ва тактик усуллардан фойдаланиш, жиноят қидирув бўлими тезкор вакили алгоритимини тезкор-қидирув вазифаларини самарали бажаришга қаратиш масалалари бўйича мулоҳазалар билдирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КИБЕРЖИНОЯТЛАР ТУШУНЧАСИ, БЕЛГИЛАРИ ВА ШАХСИЙ ИЗҚУВАРЛИК МАҲОРАТИ ОРҚАЛИ УЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ФОШ ЭТИЛИШИНИНГ АҲАМИЯТИ ҲАҚИДА АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

КИБЕРЖИНОЯТЛАР ТУШУНЧАСИ, БЕЛГИЛАРИ ВА ШАХСИЙ ИЗКУВАРЛИК МАХОРАТИ ОРЦАЛИ УЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ФОШ ЭТИЛИШИНИНГ АХДМИЯТИ ХДКВДА АЙРИМ

МУЛОХДЗАЛАР

Фарход Эшбоевич Джураев

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси Магистратура бошкарув фанлари кафедраси доценти,подполковник

АННОТАЦИЯ

Маколада ахборот технологиялар тизимларига, ахборот технологиялари сохасидаги жиноятларга карши содир этиладиган кибержиноятининг тушунчаси ва хусусиятлари ёритиб берилган. Ички ишлар органи ходимларининг шахсий изкуварлик махорати оркали ахборот технологиялари сохаси мутахасислари билан хамкорликда жиноятларга бархам бериш ва фош этишда вазифа, услуб ва тактик усуллардан фойдаланиш, жиноят кидирув булими тезкор вакили алгоритимини тезкор-кидирув вазифаларини самарали бажаришга каратиш масалалари буйича мулохазалар билдирилган.

Калит сузлар: кибержиноят, жиноий ходиса, жиноят, кибермайдони, технологик тараккиёт, шахсий изкуварлик махорати

КИРИШ

Маълумки, замонавий дунёни турли хил технологиялардан фойдаланмасдан тасаввур килиб булмайди. сунгги йилларда «Интернет» ва инсониятнинг ахборот технологиялари сохаларидаги ихтиролари натижасида Ахборот маконидан фойдаланувчилар сони кундан-кунга ортиб бормокда ва шу тарика унинг таъсири доимий равишда кенгаймокда, натижада бутун инсоният сингари жиноят олами хам ривожланиб, ахборот технологиялари сохасини мукаммал урганган бази бир шахс ёки гурухлар томонидан жиноят содир этишнинг янги технологияларини узлаштирмокдалар. Хуллас, ахборот маконини узлаштириш технологиясининг пайдо булиши билан жиноятнинг янги тури - кибержиноят дунёга келди.

Дунё микиёсида кибержиноятларнинг таркалиши шахдам кадамлар билан кундан кунга ривожланиб бормокда. Шу муносабат билан кибержиноятчилик муаммосини тушуниш масалалари замонавий жамиятнинг энг мухим

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

вазифаларидан бири булиб, ички ишлар органлари ходимларининг келажакда шахсий изкуварлик махорати оркали кибержиноятларга карши курашишнинг самарали усулларини куллаш учун ушбу турдаги жиноятнинг тушунчаси ва белгиларини урганиш хозирги давр талаби булиб колмокда.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Кибержиноятнинг вужудга келиши билан тадкикотчилар уртасида «кибержиноят» атамаси канака булиши ва ушбу атама нималарни уз ичига олиши кераклиги хакида мунозаралар пайдо булиб, хонузгача давом этиб келмокда. Тадкикотчилар уртасидаги бахслар давомида «кибер жиноят» ва «компютер жинояти» атамаларининг комбинацияси масаласини кутарадиган бир неча назариячилар мавжуд, бу икки тушунча уртасидаги муносабатлар буйича биринчи назарияда «кибер жиноят» атамаси «компютер жинояти»га караганда кенгроклигини таъкидлайди.

Ушбу назариянинг вакиллари - рус олимлари В.А.Номоконов ва Т.Л.Тропина уз тадкикотдарида «кибержиноят» тушунчасини келтириб чикарадиган сузларнинг маъносини тавсифловчи хорижий изохли лугатларни тахлил килиб, тахлил натижаларига кура, "кибержиноят" атамаси "компютер жинояти"дан кенгрок деган хулосага келишди. Улар уз фикрларида ахборот маконида содир этиладиган жиноятларнинг мохиятини аникрок ва тугри тасвирлайдилар, бундан ташкари, тадкикот натижаларига кура, олимлар «кибер жиноят»га узларининг таърифларини беришган. Уларнинг фикрича, "кибержиноят - бу компютер тизимлари ёки компютер тармоклари, шунингдек кибермаконга киришнинг бошка ёрдамида ёки улар оркали кибермаконда, компютер тизимлари ёки тармоклари воситалари доирасида хамда компютер тизимларига, компютер тармокларига карши содир этилган хар кандай жиноятлар мажмуидир1.

Шунингдек Россиянинг бошка бир гурух олимлари яъни Т.Н. Шарыпова ва А.А.Сидоренко уз назариясида "кибер жиноят" атамаси "компютер тизими ёки тармоги ёрдамида, компютер тизими ёки тармоги доирасида, компютер тизими ёки тармогига карши содир этилиши мумкин булган хар кандай жиноятни" бирлаштирган деб хисоблайдилар.

Бизнинг шу бугунги холатимизда ахборот маконининг компютер тизимларидан анча узоклашиб кетганлиги тугрисидаги фикрларга кушилмасликнинг иложи йук, Шу муносабат билан, «кибержиноят» атамаси

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

«компютер жинояти» га Караганда кенгрок маънога эга деган назарияни энг тугри деб хисоблаш максадга мувофик буларди.

Ушбу ёндашув вакиллари томонидан берилган таъриф кенгрок харакатлар доирасини уз ичига олади ва замонавийлик талабларига яхширок жавоб беради. Кибержиноятнинг мохиятини яхширок тушуниш учун терминологиядан ташкари, ушбу турдаги жиноятларнинг узига хос белгиларини хам мукаммал урганиш керак булади. Бу умумий содир этилган жиноятлардан ахборот маконидаги жиноятларни алохида тахлилини олиб боришлик учун имконият беради хамда кибержиноятларга карши курашнинг энг самарали чораларини белгилаб беради. Купгина тадкикотчилар кибержиноятнинг узига хос хусусиятларини аникладилар, ана шундай тадкикотчилардан бири рус олим И.Г.Чекунов ички ва халкаро хукукий хужжатларни тахлил килиш асосида кибержиноятчилигининг нафакат жиноий килмишларининг узига хос белгиларининг тавсифи балки жиноятнинг субъектлари, максадлари ва жиноятни фош этишдаги мураккабликларини курсатиб бераолди.

Тадкикот муаллифи И.Г.Чекунов кибержиноятчиликнинг куйидаги фаркловчи белгиларини ажратиб курсатади:

-жиноятчилар ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш оркали уз максадларига эришилади;

-кибержиноят трансчегаравий хусусиятга эга ва виртуал усулларда содир этилади;

-кибержиноятлар яширин тарзда содир этилади ва "хам давомли хамда бир марталик" жиноий холатлари булиши мумкин;

-бундай жиноятларга оид далилларни туплаш кийин; -ахборот маконида жиноятлар сонининг усиши бевосита технологик тараккиётнинг ривожланиши ва унинг натижаларига боглик;

-кибержиноятларни субъекти асосан «ИТ технологиялари сохасида чукур билимга эга мутахассислари» хисобланади;

-кибержиноятлар асосан жудда катта микёсда иктисодий фойда олиш максадида содир этилади;

-кибержиноятларнинг гурухлар таркибида содир этилишига нисбатан ортиб бораётган тенденциялари мавжуд;

л

-жиноятларни факат "ходисадан кейинги режимда" аниклаш мумкин .

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

Кейинчалик, Россиялик олимлар А.А.Коновалов, С.А.Наумова, Д.Д.Колесниковалар глобал компютер тармокларида содир этилган жиноятларни тахлил килиб, кибержиноятнинг куйидаги хусусиятларини аниклайдилар:

-жиноят содир этилишид тармок ахборот маконининг узига хос хусусиятлари билан юкори даражада яширинганлиги (ишлаб чикилган анонимлик механизмлари, инфратузилманинг мураккаблиги ва бошкалар) таъминланганлиги ;

-тармок жиноятларининг трансчегаравий хусусияти, бунда жиноятчи, жиноий тажовуз объекти, жабрланувчи турли давлатлар худудларида жойлашган булиши мумкинлиги, жиноятчиларнинг алохида махсус тайёргарлиги, жиноий фаолиятнинг интеллектуал хусусияти, жиноят содир этиш усулларининг мураккаблиги, хилма-хиллиги, жиноят содир этилиши усуллари тез тез янгиланиб борилиши хамда махсус воситалар кулланилиши, жиноятлар автоматик тартибда бир вактнинг узида бир неча жойда содир этилиши имкониятлари мавжудлиги, жиноят содир этилишида жабрланувчиларнинг куплиги хамда ушбу жиноятларнинг куп эпизодлик характерига эгалиги, жабрланувчиларнинг жиноят курбонига айланиши тугрисидаги тассавурга эга эмаслиги, жиноятчилар томонидан жабрланувчилар билан контактга кирмасдан масофадан туриб, жиноий максадларини амалга оишириш имкониятлари мавжудлиги, анъанавий усуллар билан бу турдаги жиноятларнинг олдини олиш ва уларга чек куйишнинг имконияти мавжуд эмаслиги»

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Юкоридаги кибержиноятларнинг узига хос хусусиятларидан келиб чикиб, шуни хулоса килиш мумкинки, кибержиноят бу кенг куламли, юкори усиш суръатларига эга булган, субъектлари юкори интеллектуал маълумотлар билан ажралиб турадиган, асосан иктисодий максадларга эга булган ва ундан фойдаланадиган мураккаб жиноий харакат булиб, ушбу турдаги жиноятларни содир этишда жиноятчилар томонидан техника оламида энг янги тараккий этган техник воситаларидан фойдаланилади.

Узбекистон амалиётида Жиноят кодексининг XX1 - бобида курсатилган факат 6 турдаги жиноятлар кибержиноятлар сифатида тоифаланади ва ХМКО томонидан ушбу сохадаги жиноятларнинг алохида хисоботи юритилмасдан келинмокда. МДХ, аъзо давлатларда кибержиноятчилик тушунчаси юзасидан

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

турлича карашлар шаклланган булиб, ягона ёндашув мавжуд эмас. Европа мамлакатларида кибержиноятларга - АТ ёрдамида, хусусан, Интернет глобал тармогидан фойдаланиб содир этилаётган барча жиноятлар киритилиб, уларнинг статистикаси хам алохида юритилиб борилади, мазкур холат ушбу турдаги жиноятларни мониторинги хамда унга карши курашишда куч ва воситаларни бошкаришда кулайлик яратади.

Кибержиноятлар - карийб 90 фоизи латентлиги, айбдорнинг шахсини, ходиса жойини аниклаш мураккаблиги, худуд жихатидан аксарияти бошка давлатда содир этилиши (трансчегаравийлиги) хамда далилларни туплаш кийинлиги хусусиятларига кура айбдор шахслар аникланмасдан колиш холатлари кузатилмокда.

Сунгги пайтда катта аудиторияга эга булган Facebook, Microsoft, Twitter ва YouTube хусусий компаниялари кибертерроризмга карши курашиш максадида бирлашиш, бу борада рахбарий тамойилларни яратиш, янги усул ва методларни ишлаб чикишда узлари ташаббускорлик курсатишмокда. Жумладан, 2016 йилда мазкур нодавлат ташкилотлар БМТ Хавфсизлик кенгашининг Контртерроризм кумитаси ва Европа Иттифоки билан хамкорлик урнатиб, АТ сохасидаги жиноятларни фош этиш юзасидан маълумот алмашиш, укув семинарларини ташкил этишга тайёр эканликларини маълум килишди.

Мазкур сохада халкаро ва минтакавий ташкилотлар амалиёти тахлил килинганида, АТ сохасидаги жиноятларга карши курашишда мазкур сохадаги муносабатларни тула камраб оладиган, инсон хукукларини химоя килувчи умумжахон конвенция, шартномаларга мувофик миллий конунчиликни такомиллаштириш, янги жиноий холатлар юзасидан жиноий такикни урнатишни тавсия этилаётганлиги кузатилмокда. Хусусан, БМТ Бош Ассамблеянинг 65/230 сонли кибержиноятчилик юзасидаги "хукуматлараро мутахассислар маслахатлашув гурухи" резолюцияси ва 2001 йилда кабул килинган "Будапешт" Европа конвенцияси4 хамда Бутунжахон стандартлаштириш ташкилоти (БСТ) томонидан 2015 йилда урнатилган

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев шахсан хукукбузарликлар профилактикаси сохасини такомиллаштириш, уларнинг содир этилиши сабаблари ва имкон берган шарт-шароитларни бартараф этиш юзасидан фикр ва мулохазаларини билдириб бу масалалар накадар мухим эканлигини курсатиб берди, жумладан: "Худудлардаги криминоген вазиятни чукур тахлил килиш, жиноятларнинг динамикаси ва содир этилишига таъсир

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

килаётган омилларни аникдаш ва "илмий диагноз" куйиш оркали жиноятчиликни прогнозлаш ва унинг олдини олишга алохида эътибор каратилмокда"5, - деб таъкидлаб утган. Шунингдек, 2021 йил 12 февралда Президент рахбарлигида утказилган ИИВ хайъатининг кенгайтирилган мажлисида республиканинг барча худудларида тинчлик ва хавфсизликни таъминлаш, бу борада ички ишлар органларининг фаолиятини сифат жихатидан янги боскичга кутариш буйича бир катор топширик ва вазифалар белгилаб берилди. Ушбу йигилиш баёни талабларининг ижросини таъминлаш, шунингдек худудларда хукукбузарликларнинг олдини олиш, "жиноятчиликни жиловлаш" борасида амалга оширилаётган ишларга илмий ва услубий кумаклашиш хамда тизим учун кадрлар тайёрлаш сифатини янада ошириш максадида, ИИВ Академияси профессор-укитувчилари таркибида ташкил этилган ишчи гурух томонидан ^оракалпогистон Республикаси, Тошкент шахри ва вилоятларнинг узига хос хусусиятларига алохида эътибор каратган холда худуд методикаси яратилмокда.

Хусусан, Самарканд вилоятининг 2021 йилнинг 9 ойи давомида кибержиноятларнинг холати урганиб чикилганида, ушбу турдаги жиноятларнинг аксарияти пластик карталар оркали фирибгарлик билан боглик холатда содир этилганлиги, фукароларнинг сир саклаши лозим булган шахсий маълумотларини ошкор килишлари сабаб булмокда. Масалан:

2020 йил 19 декабрь куни Жомбой тумани янги хаёт МФЙда яшовчи 21.02.2001 йилда тузилган фуцаро "П" Самарканд вилояти ИИБ бошлиги номига ариза билан мурожаат цилиб, унда 2020 йил 14 октябрь куни соат 16:13лар атрофида Самарцанд шауар А.Кушчи кучаси "Скрининг маркази" олдида турмуш уртогига тегишли булган Самасунг S6 маркали телефон аппаратидан телеграм мессенжерига кириб, "Микроцарз Админ" номли аккаунтдан микроцарз расмийлаштириб бериш тугрисида келган хабарга жавобан микроцарз расмийлаштириб олмоцчи булиб, турмуш уртоги М.Темурхоновга тегишли паспорт уамда Миллий банк пластик картасини телеграм орцали жунатиб, телефонига "OSON" иловаси орцали келган махфий кодни ушбу профил фойдаланувчисига юборгандан сунг пластик картадаги жами 4.622.000 сум пуллари номаълум шахс томонидан ечилганлигини маълум цилган.

Самарканд вилояти ички ишлар бошкармаси ходимлари томонидан олиб борилган тезкор техник тадбирлар натижасида ^ашкадарё вилояти Чирокчи

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

тумани Дам КфЙда яшовчи, буйдок, мукаддам судланмаган, вактинча ишсиз, 2020 йилда Ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот техналогиялари универститетини тугатган, 24.05.1995 йилда тугилган "Б" исмли фукоро Тошкент шахри Чилонзор тумани худудидан ушланиб, ундан 3 дона кул телефон аппарати, Алока банк номига расмийлаштирилган пластик картаси далилий ашё сифатида хужжатлаштирилиб олинган.

Фуцоро "Б" билан олиб борилган суриштирув ишлари давомида у ушбу фаолият билан 2020 йил тахминан март ойларидан буён шузулланиб келишини, жабрланувчиларни асосан "Mikroqarz Admin", "Dilmurod Mikroqarz", "Bankir Mikroqarz" номли "2ndLine" дастуридан фойдаланиб турли давлатлар рацамларига очилган телеграм профилларидан кириб банкда ишлашини уамда цисца вацтда микроцарз расмийлаштириб беришини айтиб, фуцароларни алдаб уларга тегишли пластик карталарига "OSON", "PAYME", "Click", "Apelsin" иловаларидан фойдаланиб жабрланувчиларни карталарига уланиб олиб, ушбу пулларни асосан "Qiwi" электрон хамёни орцали айлантириб узига тегишли +998900020064 рацамига очилган Id 212604027 булган "1хбет" букмекрлик фаолиятига асосланган уйинларга тикиш билан йутцазиб, цолган пулларни уз эхтижига сарфлаганлигини маълум цилган.

Фуцоро "Б"нинг Редми Нот 8 русумли телефон аппарати холислар иштирокида куздан кечирилганда Узбекистон Республикасининг турли вилоятларида яшовчи 143 нафар фуцароларнинг паспорт маълумотлари, телеграм аккаунтидаги "Mikroqarz Admin" номи остида очилган профили, "Qiwi" ва "1хбет" электрон хамёнларида тахминан 50 млн сумдан ортиц пулларни айлантирганлиги аницланган, хозирда ушбу холат юзасидан конун билан белгиланган тартибда тергов харакатлари олиб борилмокда.

ХУЛОСА

Шуни таъкидлаш лозимки, жабрланувчиларнинг узлари пластик карталарининг ракамларини жиноятчиларининг алдовига кириб ошкор килишган, бу уларнинг ишонувчанлиги ва тезрок бойлик орттиришга булган кдзикдшлари сабабли содир булган.

Шу боисдан, ушбу сохадаги жиноятларнинг олдини олишда биринчидан, фукаролар уртасида пластик карталари ракамларини ошкор килмасликлари, иккинчидан, шартномаларни факатгина нотариал тартибда амалга оширишлари, учинчидан, телефон оркали алокага чиккан хар кандай шахсларнинг сузларига ишонмасликлари ва бу хакда зудлик билан ИИОларига хабар беришлари

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

лозимлиги хакидаги виктимологик чора-тадбирларни амалга ошириш лозимдир.

Бунда жиноят содир этилишига олиб келган детерминатларни хам урганиш максадга мувофикдир. Криминология фанида криминоген вазиятга таъсир этувчи омилларни детерминантлар дейилади. Жиноятчиликнинг мохияти ва конуниятлари унинг микдор ва сифат курсаткичларини урганиш оркали очиб берилади. "Детерминация", яъни вокеа, ходиса ва жараёнлар уртасидаги богликликни билдирувчи алока хакидаги назариядан фойдаланилади. Диалектик детерминизм табиат ва жамиятдаги барча ходисалар, жумладан кишиларнинг ирода ва хулкларининг умумий объектив конунияти борлиги ва улар бир-бирига боглик булиб, бир-бирини такозо этишини эътироф этувчи назариядир6.

REFERENCES

1. Номоконов В. А., Тропина Т. Л. Киберпреступность как новая криминальная угроза // Криминология: вчера, сегодня, завтра. 2012. № 24. [Электронный ресурс] URL: https://cyberlemnka.ra/article/n/kiberprestupmst-kak-mvaya-krimmalnaya-ugroza (дата обращения: 15.04.2020).

2. Шарыпова Т. Н., Сидоренко А. А. Киберпреступность в XXI веке // Аллея науки. 2019. Т. 2. № 1 (28). С. 978-981 // [Электронный ресурс] URL: https://elibrary.ru/item.asp?id=37041615

3. Чекунов И.Г.Киберпреступность: понятие,классификация, современные вызовы и угрозы // Журнал Молодые ученые № 3. 2012. С.178-186.

4. Коновалов А.А.,Наумов С.А.,Колесникова Д. Д. Киберпреступность как глобальная угроза экономической безопасности: виды, особенности, проблемы воздействия // Ростовский научный журнал № 1. 2018. С.20-27.

5. A/RES/53/70 сонли БМТнинг резолюцияси. http://www.un.org/ru/ga/53/docs/53res 1 .shtml

6. Европейская Конвенция по киберпреступлениям (преступлениям в киберпространстве) Будапешт, 23 ноября 2001 года.

7. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 25 октябрь -Узбекистон Республикаси Ички ишлар органлари ходимлари куни муносабати билан ички ишлар органлари ходимлари ва фахрийларига байрам табриги//Postda-На посту. 2021 йил 25 октябрь. №43(4529)., 1-2 б.

8. Исмаилов И. Криминология. Умумий кисм: ИИВ олий таълим муассасалари

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-224-232

учун дарслик / И. Исмаилов, К. Р. Абдурасулова, И. Ю. Фазилов; - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015. - 78 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.