Научная статья на тему 'Жанри ѓазал дар эљодиёти Фарзона'

Жанри ѓазал дар эљодиёти Фарзона Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
5572
435
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФАРЗОНА / ГАЗАЛ / НАЗМИ МУОСИРИ ТО ҷИК / МАВЗУЪ / ГАЗАЛИ ИШқИ / ГАЗАМИ И ҷТИМОИ / ФАЛСАФАИ ШЕЪР / ГАЗЕЛЬ / СОВРЕМЕННАЯ ТАДЖИКСКАЯ ПОЭЗИЯ / ТЕМА / ЛЮБОВНАЯ ГАЗЕЛЬ / ФИЛОСОФИЯ СТИХА / FARZONA / GHAZAL / THE MODERN TAJIK POETRY / THEME / THE LOVE GHAZAL / THE PHILOSOPHY OF THE POEM

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Файзуллоев Неьматджон

В статье речь идет о роли и месте жанра газель и творчестве современной таджикской поэтессы Фарзоны. Автор определяет, что упомянутый жанр занимает видное место в творчестве поэтессы и отличается от газелей других современных поэтов, как с точки зрения тематики, так и в аспекте охвата социальных вопросов времени. На основе анализа произведений Фарзоны выявляется, что газели поэтессы, кроме темы любви традиционной для этого лирического жанра, посвящены также описанию пейзажей Таджикистана, изображению облика исторических личностей, теме самосознания и исторической памяти, отражения социальной обстановки времени и бессмертного образа матери. Автор формирует вывод о том, что одной из ярких особенностей творческого стиля Фарзоны в сочинении газелей является использование ряда ключевых слов, которые прослеживаются как в стихотворениях, написанных в новых формах, так и в стихах, созданных в традиционной манере. Доказывается, что обращение поэтессы к сочинению газелей в значительной мере способствовало формированию литературного облика и приданию величия ее произведениям.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЖАНР ГАЗЕЛИ В ТВОРЧЕСТВЕ ФАРЗОНЫ

The article speaks about the significance and the place of the genre of ghazal in the creation of modern Tajik poetess Farzona. The author defines that mentioned genre occupies a prominent place in the creation of the poetess and differs from other contemporary poets’ ghazals both in terms of subject matter and in terms of coverage of social issues of time. Proceeding from the literary works by Farzona the author comes to the conclusion that in addition to the traditional theme of love of the lyrical genre the ghazals of poetess are also devoted to the description of the landscapes of Tajikistan, the image appearance of historic personalities, the theme of self consciousness and historic memory, reflection of social conditions of time and the immortal image of the mother. The author concludes that one of the vivid peculiarities of the creative style of Farzona ghazals is the usage of a number of key words that can be traced both in poems written in new styles and in verses created in the traditional manner. It is asserted that the poetess’ ghazals has greatly contributed to the development of literary image and imparting greatness to her works.

Текст научной работы на тему «Жанри ѓазал дар эљодиёти Фарзона»

УДК 8Т1 Н^ЙЗУЛЛОЕВ

ББК 83,3(2 Т)

ЖAНРИ FAЗAЛ ДAР Э^ОДИЁТИ ФAРЗОНA

Вожа^ои калиди: Фapзoнa, гяз&л, шзмимyocиpи тцик, мявзуъ, гязэлиишк,и, гяз&лиицтимoи, фaлcaфaи шeъp

Шд^и хaлкии ^^ик^тен, ycтoд Фapзoнa дap тaъpихи aдaбиëти нaвини точик хдмчун мyътaкид вa эx,ëгapи жaнpxoи aнъaнaвии нaзм - гaзaл, py6oñ вa дyбaйтй мaъpyфияти тaмoм дopaд. 3epo y aз нaхycтин кaдaмxoи э^дташ дap бapoбapи тaълифи шeъpи нaв, шeъpи нимoй 6a ocopи бeгaзaнди клaccикoни aдaбиëти точику фopc, xoca, э^ддати Румй, Сaъдй, Хрфиз, Kaмoл, Чрмй, Бeдил вa дигapoн тaвaччУ^и cидкй гyмopид вa aз мaктaби нoдиpи aдaбии ин cyxaнвapoни бyзypг acpopи cyxaн, дapcи xyrap, дapcи мaxopaт oмyxт вa ин тaчpибapo дap чapaëни фaъoлияти aдaбии xem пaйвacтa 6a Kop гиpифт.

Э^ддати гaнoмaндy paнгини эmoн aз aнвoи мyxтaлифи aдaбй фapox,aм oмaдaacт, aммo гaзaл дap oн мaвкeи acocï вa мaкoми xoca дopaд. Аcлaн, гaзaл aз чyмлaи дилкaштapин, мapгyбтapин, paвoнy caлиcтapин вa ox,aнгнoктapин нaвъи amъopи гинoй бyдa, бито 6a тaбиaти acливy зoтии худ, ки фapoгиpи oн x^a нaзoкaтy лaтoфaт вa mиpaвy mapбaти кaлoми бaдeъ acт, мaвpиди нaзapи кулли cyxaнвapoни acил кapop гиpифтaacт. Бa ин мaънй, гaзaлpo mox,и жaнpxoи aдaбии нaзми клaccикй мeтaвoн дoниcт. X,ap moиpи тaвoнoe, ки дap ин жaнp дoди cyxaн дoдaacт, ë худ 6a кaвли Xo^a Хрфиз, вoкeaн, '^pp cyфтaacт", бeгyмoн дap тaъpиxи aдaбиëти бem aз x,aзopcoлaи мo myxpaт ëфтaacт.

Шoиpaи мaъpyф вa мax,бyби дaвp Фapзoнaбoнy, ки низ дap ин paдиф acт, хднуз aз oвoни чaвoнй 6o дapки мox,ият вa apзиши cyxaни бaдeъ дap ин кoлaби meъpй гaзaлcapoиpo pиcoлaти кacбй, мoяи ифтиxop вa чaвx,apи э^ддати xeш дoниcт. Гyфтaн мумкин acт, ки rno^a мax,з 6o хдмин жaнp 6a aдaбиëти мo rçaдaм гyзoштa буд. Pyзнoмaи "Koмcoмoли Tom^^cto^' хдм хднуз дap coли 1985 шoиpaи ч,aвoнpo 6o ce Faзaлam 6a xoнaндaгoни xem мyappифй нaмyдa 6уд (2) Аз oн ки дap aввaлин мaчмyaи кyчaки amъopи y "Тулуи xaндapeз" ну^ гaзaл мymoxддa гapдид, мaълyм мemaвaд, ки шoиpa aз ибтидoи тaчpибaи э^дташ 6a ин жaнp х,уши тaвaччУ^ вa дилбoxтaгй дomтaacт. Минбaъд aз мaчмya тo мaчмyaи дигap микдopи гaзaлиëти cyxaнвap тopaфт бemтap myдaн гиpифт, ки инpo мaчмyaxpи "Шaбoxyни бapк" (Дymaнбe, 1989), "Ояти ишк" (Дyшaнбe, 1994), "To бeкapoнaxp" ^у^ед, 1998), "Мeъpoчи maбнaм" (Дymaнбe, 2000), кито6и ceчилдaи "^rpae aз Мyлиëн" ^у^нд, 2003), "Як гyнчa poз" ^у^ад, 2005), "Му^и гули минo" ^у^ад, 2006), "Сaд 6apra гaзaл" ^у^ад, 2008), "Сaдy як гaзaл" ^rna^e, 2011), "Ce6apra" ^у^ад, 2011), "Пapниëни ^н" (Дymaнбe, 2011), "Нaбзи бopoн" (Te^po^ 2013) вa гaйpa paвшaн coбит мecoзaнд.

Чyнoнки aз томгуи ин acapxp бapмeoяд, arap ду мaчмyaи moиpa кoмилaн aз гaзaл фapox,aм oмaдa бomaд, nac aз ce ду x,иccaи amъopи кито6хри кaлoнx,aчмy мyx,тamaми "Му^и гули мито" вa "Ce6apra" - po тaнxp гaзaлxp тamкил дoдaacт. Бo тaкя 6a мaвoди ин ocopи нaшpшyдa мeтaвoн тaxмин нaмyд, ки фeълaн тeъдoди умумии гaзaлxpи Фapзoнa 6a 500 aдaд pacидaacт. Яънe, ин мaънoи oнpo дopaд, ки гaзaл гай^ ин^ни6 6a жaнpи aco^ вa дУcтдomтaи moиpa мyбaддaл гaштa, дap мyaйян нaмyдaни cимoи xocи aдaбии y нaкmи бocaзoe дopaд. Аглaби му^к^^ни вaтaнивy xopичии э^ддети Фapзoнa низ 6ap ин нaзapaнд.

Дoиpaи мaвзyoти гaзaлиëти moиpa xeлe фapoxy дoмaнaдop бyдa, тaмoми cox,ax^ x,aë™ ичтимoивy мaънaвй, тaъpиxи xaлкy миллaт вa киmвapи мopo фapo гиpифтaacт. Tacвиpи дигapгyниxpи cypъaтaфзoи зиндaгй, тapaннyми вaтaн вa мaнзapaxpи тaбиaт, вacфи бyзypгoни илму aдaб вa ифтиxop aз ниëгoни mapoфaтмaнди xeш, cитoиmи вoлидaйн вa xиcлaтx,oи x,aмидaи инcoн, шку^иши бaдивy xиëнaт вa дигap aйбy чypмxpи oдaмй, тaвcифи дycтивy paфoкaт вa нeкивy ra^^pñ, тapгиби aнъaнaвy cyннaтx,oи миллй, пapacтиши aдлy инcoф вa x,иммaтy чaвoнмapдй, зaмзaмaи x,aë™ чaвoнй вa ишку мyx,aббaти пoки инcoнй aз чyмлaи мaвзyъx,oecт, ки дap гaзaлиëти эшoн 6o paнгyбopи тoзaи бaдeй вa дap зaминaи бoзëфтxpи ^ли6и шoиpoнa инъикoc ëфтaaнд. Аз хдллу фacли бaдeии x,ap кaдoми ин мacoил диди xocи эcтeтикии мyaллиф paвшaн зyxyp ëфтa, caдoи pyx,бaxmи дили пypмexpи y мaлexy фopaм 6a гуш мepacaд.

^иомaти aъзaми гaзaлиëти Фapзoнa ЧУН ocopи ХДМГУНИ дигap cyxaнвapoн бa мaвзyи чoвидoнии aдaбиëт - ишк бaxmидa шyдaacт. Аcлaн тaбиaт гaзaлpo мaхз бapoи иmкияcapoй вa иmкpo бapoи ин шaкли гинoии mеъpй oфapидaacт. Бa ибopaи дигap, coxTy кoлaби жaнpи гaзaл вa дигap yncypx^ xora бaдеии oн бapoи ифoдaи мaънoвy мaзмyнх,oи ишкй вa ифmoи poзy cyзy дили инcoн бaco coзгopy мyвoфик acT. Аз ин ^oct, ки moиpa имкoнoти жaнpии кoлaби мaзкypи mеъpиpo чихдти ибpoзи aфкopy aндеmaхoи omикoнaвy opифoнaи xеm чиддaн бa кop гиpифт вa дap гaзaлх,oяm мaфхyми иmкpo бa мaънoи xеле вacеъ - бa мaънoи ишк бa инcoн, ишк бa тaбиaт, ишк бa oфapидгop, ишк бa ëp вa гaйpa aмикy мyфaccaл вa нaвгapoëнa mapхy тaвзех дoдaacт.

Faзaл:oи ишкии moиpa, aз кaбили "Дyбopa cyи ту бoз oмaдaм, caлoм aзизaм", "^aоaм бa нoми бa:opoн, ки мaн aз oни туям", "^rarac чу ту дap ин дyдap нaëфтaaм", "Дили мaн бopи дигap дилбapoнa метaпaд ë не", "X^a oгoзи теки мaн зи дидopи нaxyотинaт", "Ишк меoядy дил хдм бa зaдaн меoяд", ки нaмyнaе aз xиpвopaнд, xеле paвoнy caлиc, x^oxa^y дилнишин бyдa, 6o мaзмyнх,oи бикp, Tapy тoзaгии тacвиp, бaдеияти cyxaн вa бoзëфтх,oи гoявию эcтетикии мyaллиф бapтapй дopaнд. Macaлaн, дap гaзaли зеpин, ки мyждa aз oмaди як нaвкaлaми xymнигo:y xymaдo бa мaйдoни aдaбиëт acT, вacoити тacвиpи бaдей, aмcoли мaчoзy иcтиopa, тaвcиф, Ta^TO, тaзoд, тapкибy rôopax^ pеxтaи xaлкй, бapтapии хи^я^и кymoдa вa дигap yraypx^ mеъpият ox^morn вa мaвзyнияти бaйтy миоpaъхopo тaъмин нaмyдa, бapoи бapчacтaвy мyaccиp ифoдa ëфтaни мaзмyн xидмaт кapдaaнд:

X[aмa йгйзи нки мaи зидидopи иaxycтииa т, Бa дил 4mc иaмcгyичaд, бa гaйpи ëдиmиpииaт. Сжхй мcзaиaд чamмaм зи дapди дypият :ap дaм, Бa пши чamммcoяд, бa 4aвлйнмуимушкишт... Агapчи ëди ту дap cap, бибypдaм xrnpo aз ëд, Mapo ^гиз иaмcбииaд, нигй^и чamмиxyдбииaт. Чу ту 6o тги xyиcapдй дили мopo кaлaм кapдй, IÇaлaм хм тгмcгapдaд, кунун бappaзмy бap кишт!(3,39) Дигap aз мaвзyoти мухими э^ддати Фapзoнa вacфy штоиш вa пapacтиши вoлидaйн, бaxycyc, мoдap acT, ки тacвиpи oн хдм дap mеъpхoи ^дид вa хдм дap amъopи cyннaтии moиpa бa нyдpaт дyчop меoяд. Шеъp:oи '^arnopa™ нoтaмoм", "^Œ^oxaT" вa гaзaлхoи "Омaдaм xoнa, дap кymo мoдap", "Бемop нamaв, мoдap, бемop нamaв, мoдap", "X,apиpи ^н бa poxaT гycтapaм, фapмoй, мoдapчoн", "Деp зй, эй мoдapи фapxyндaaм" вa "Аз гайб cипap дopaм, зеpo ки Typo дopaм" aз oн чyмлaaнд. Ин тавъ оypyдaхoи caмимии эmoнpo, ки 6o биниши xocи moиpoнa вa ycлyби фapдии э^дй cypaT гиpифтaacт, идoмaи мaнтикии "Moдapнoмa" - х^и ycтoд Mиpзo Typcyнзoдa вa Лoик Шеpaлй дap дaвpoни нaви тaъpиxй метaвoн дoниcт. Myхимтapин pyкни эcтетикии тacвиp дap гaзaлхoи мaвpиди нaзap aз нишхи зaн (дyxтap) oфapидa myдaни cимoи чoвидoнй, cимoи гapмy нypoнии мoдap мебomaд. Ин 4o шoиpa мoдappo хaмчyн capчamмaи зиндaгoнй, acocи хaотии инcoн, нypy caфoи xoнaдoн, мунтоу дилбaнди фapзaндoн вa мoяи ифтиxopy capбaлaндии xеm штоиш нaмyдa, кaдpy мaнзaлaти ypo aз maмcy кaмap хaм, ки мaбдaи кулли мaвчyдoти oлaм acT, бoлoтap гyзomтaacт. Аз xap caTpy бaйти ин гaзaлхo, ки 6o :ушу нaзoкaти cиpф зaнoнa тacвиp opoиш ëфтaacт, caдoкaти тaмoм вa мехpи бехaмтoи moиpa ниcбaт бa мoдapи oкилy дoниmмaнд вa aзизy мyкaддacи xеm бapaлo хyвaйдocт. Пopчaхoи зеpин, ки aз cc гaзaли эшoн иктибoc шуд, дaлели pymaни ин гyфтaхoот:

Аз тйб ои.nap дopaм, зcpo ки Typo дopaм, Tyмopи кaмap дopaм, зcpo ки Typo дopaм. Аз maмо бa кaдp aфзyи, aз бaдpaи бaдp aфзyи, Maи чизи дигap дopaм, зcpo ки Typo дopaм. Шoдии дилaм, мoдap, :дии дилaм мoдap,

Дap ишк оaфap дopaм, зcpo ки Typo дopaм(7, 23).

* * *

Бcмop иamaв, мoдap, бcмop иamaв, мoдap, Ha^op, мapo m^ap, бcмop иamaв, мoдap. Бapдop cap aз бoлии, aз кyллa myъo бapчии, Xypmcди фypyзoифap, бcмop иamaв, мoдap. Аз оииaи 4oки мaи бcмop maвй, aфтaд

Ёкуут бa xo^cTap, бcмop иamaв, мoдap.(6, 103) * * *

Xaapиpи чс>н бa poxaT гyотapaм, фapмoй, мoдapчoи, Бaд - oихaотии зcбo хaотиям opoй, мoдapчoи.

Hapaв, дoим бимoнy oфroбoнa 6a pyи мo Дapи фapдoвy фapдoидигap бикmoй, мoдapчoн. Kymoиm xocтaм дap ин ^apo: rnpa^acm, Дyъo кун, эйнaкyфoлимyбopaкpoй, мoдapчoн(7, 20).

Дигap aз cypyдaxoи 6^ëp paвoнy дилнишин вa xиccиëтбapaнгeзи Фapзoнa, ки 6a инъикocи бaдeии cимoи нoтaкpopи maxcиятxoи aлoxидaи тaъpиxй тaaллyк дopaд, гaзaли "Дилe oвap, ки чун дapë бyлypиcт" мaxcyб мeгapдaд. Дap ин гaзaли нoбy meвo, ки 6a обилии™ бaлaнди зaбoндoнй, ибopaopoй вa тapкибcoзиxoи moиpoнaи мyaллиф иmopaт мeкyнaд, чexpaи инcoнии якe aз фap:exтaгoни илму aдaби точик, дoниmмaнди фoзилy фapзoнa, ycтoд Myxaммaдчoн Шaкypии Бyxopoй 6o кaмoли эxтиpoм вa дилгapмии тaмoм oфapидa myдaacт: Дилe oвap, ки чун дapë бyлypиcт, Caдoяm мужди гул^и cyprnr. Чунин дилpo дили мaн мemинocaд, Дили тки My:aммaдчoн Шaкypиcr. Tax,aммyлx,oи aйюбoнaи у Бигуяд: мaънии мapдй - caбypиcr. Бa cap ypo m6ap oмaд зи mam cy, ^шуд 6^p^a, зepo шхли rypиcr. Гиpифropeм 6ap oн чязби coдик„ K гaйбam тши мo фappyxxyзypиcr. Чй бeмиcлacr ин фapxyндarapкиб, Бa cимo oдaмy 6ap хулк нypиcr o(8, 90).

Чутонки мeбинeм, дap умки ин гaзaли ки xa^ara aз шяш 6arn фapoxaм oмaдaacт, шoиpa

як oлaм мaънopo гун^иш дoдaacт. Ин 4o тapкибy ибopaxoи пypмaънoи "Дapëи бyлypй", "Гулхри cypï", "Дили ток", "Taxaммyлxoи aйюбoнa", "Haxли тypй", "Ч^зби coдик", "Фappyxxyзypй" вa "Фapxyндaтapкиб", ки aглaби oн мaxcyли тaфaккypy тaxaйюли moиpoнaи худи мyaллиф aCT, бapoи бoзгyй кapдaни фaзилaтx,oи шoиcтaи инcoнй вa oлимии ин дoнишмaнди токнихрду нaкyнoм мycoидaт кapдaaнд.

Бa пиндomти мo, дap умки x,ap бaйти ин гaзaл x,икмaтe нихрн acт. Macaлaн, бaйти чax,opyм, ки ишopaи нoзyки moиpa 6a pyзxoи тиpaи зиндaгии ycтoд acт, xoнaндaи oraxpo 6a дapëи фикpy xaëлxoи гaмaнгeз гyтaвap мecoзaд. Ин 4o мyaллиф aз тaxaммyлпaзиpй вa иpoдaвy имoни эmoн дap мaвpиди мapдoнaвop пacи cap нaмyдaни oзмoиmxoи caxти зиндaгй вa дигap нoaдoлaтиxoи дaвp ëдoвap myдa, 6a pyxrn 6ern№acra мaвcyф caнo xoндaacт. Дигap дap миcpaи xyлocaвй "Бa cимo oдaмy 6ap хулк нypиcт" гyфтaни шoиpa moяд иmopaи xикмaтoмeз 6a хил^ти нoдиpи инcoнй вa фapиmтaи зaминй бyдaни ин ycтoди зиндaëд бoшaд. ^ярят, дap миcpaи егюми гaзaл та^уи хдм oмaдaни ду дил - дили ycтoд вa дили шoгиpд, ки нaмyнaи зeбoи бoзии cyxaн acт, як нaвъ мaънoи paмзй гиpифтa, aз пaйвaнди мaънaвию pУxoнии мyaллиф 6o ин пиpи xиpaд, aз мex,py caмимият вa иxлocy эътикoди moгиpд ниcбaт 6a шaxcият вa ocopи гapoнкaдpи ycтoди мyaззaм дapaк мeдиxaд.

Дap гaзaлиëти Фapзoнa тacвиpи бaдeии киmвapи точи^н вa бeдopии myypи миллй низ ^йш^и xoca дopaд. Дap ин чoдa якe aз caмимитapин вa мyaccиpтapин cypyдaxoи moиpa, ки aз лихрзи мaвзyъвa гoя 6o шeъpи мamxypи Myx,aммaд Икбoл "Эй гyнчaи xoбидa, чу нapгиc нигapoн xeз, Komoнaи мo paфт 6a тopoчи гaмoн, xeз" иpтибoт дopaд, газели пypмoяи "Ачaм бeдop мeгapдaд" мeбoшaд, ки дap oн xoфизaи тaъpиxии мyaллиф вa тaфaккypи миллии у paвmaнy вoзex 6a зух^ oмaдaacт:

4apac лaбpeзи aфгoн шуд, А чaм бeдop мeгapдaд, Зи xap лaб бoнги иcëн шуд, А чaм бeдop мeгapдaд. Дap ин xoмymии мypдa пaëми зиндae oмaд, Kдap мypдoб ryфoн шуд, А чaм бeдop мeгapдaд. Бa 4oми Цэм нaзap кapдaм, ки Фиpдaвcйpac^y гуфт: X,ap oн чйxocrй, oншуд, Ачaм бeдopмeгapдaд. Taчaддyдoмaдyaxë, Фapидyнoмaдy Дopo, Taxaмraн6ap Caмaнгoншуд, Ачaмбeдopмeгapдaд. Дapигaфлarпaнoxoн бoз, лaбигун^н cyxaнпapдoз, Xajiorn Maвлaвиxoн шуд, А чaм бeдop мeгapдaд. Paxoнд aз aчнaбй xyдpo, зи будикoлaбй xyдpo, Capи xyдpo capoбoншуд, А чaм бeдop мeгapдaд. Haмoзи бoмдoд oмaд, т^пи xaër oмaд, ^дит xoб пoëн шуд, А чaм бeдop мeгapдaд (3, 461).

Чутонки мaълyм acT, ин гaзaли фaлоaфии capmop aз гoяxoи oлии вaтaнxoxивy миллaтпapвapиpo эmoн тaкpибaн 20 - 22 coл мyкaддaм, дap дaвpaи чaвoнии xcm, дap оoлxoи aввaли иcтиклoлияти дaвлaтии Toчикиотoн ин кaдap aмикy ниmoнpaо вa xaячoнбaxm гyфтaaот. Дap oн диди aмики тaъpиxй, нaзapи оиëой вa чaxoнбинии nypвyоъaти мyaллиф бa xyбй эxоoо меmaвaд. X,иccи бaлaнди xyдoгoхивy xеmтaнmинoой, ифтиxop aз ниëгoни бyзypги xcm вa эътимoд бa фapдoи дypaxmoни киmвap xap оaтpи ин гaзaли чaззoбy xymoxarnpo, ки aз лиxoзи yолyбy бaдеият вa mеъpият низ ^либи дикадт мебomaд, фapo гиpифтaaот.

Шoиpa дap мaвзyи xеmтaнmинoой вa ëди тaъpиxй чaндин гaзaли дигap дopaд, ки aз бaйни oн oфapидaxo дикадти aдaбиëтmинoои нoмвapи тоцик, yотoд Myxaммaдчoн Шaкypиpo гaзaли «Дaот бa ^py дил бa ëp, ëp ку^ву кop ку?» беmтap бa xyд ^лб нaмyдaaот, ки дap вoк;еъ тору пуди он бо афкору андешах,ои гузаштагони мо сиришта шудааст:

Дaот бa ^py дил бa ëp, ëp кучйву кp ку, Бй чй шитйб oмaдaм, вйй, ки иитизop ку. Руд, киxyшкшуд, чймйнд, кaтpaи oxиpиикуцй, K,oфилa paфт, paфт, paфт, aз тйи с>нгyбop ку Tamm шyдaм, ки oмaдaм, тшши е>би Myлиëи, Xйдииpoх xa^a зaд, гуфт, «ки чyйбop ку! ?»... Maкбapaxoи paфтaгoи мyждaи бyотoи ди^нд, Лк зи мoидaгoи бигу, ме>яи ифтиxop ку? Рaфтaopyяк шaбaт, paфтy, aз е>н фaоoиa мйнд, Kpcca бикун бapoи мaи, е>н як aз aop ку? (4,126)

Дap бoбaти 6o тaъpиx вa aдaбиëтy фapxaнгии бocтoнии мo иpтибoт дoштaни ин гaзaл ycтoди paвoншoд чунин гyфтaaнд: <^ap ин шеъp <^acT бa ^py дил бa ëp» aз mиopxoи нaкшбaндия acT, ки myxpaT дomт вa дacтypи aмaли мapдyм дap зиндaгй буд. «Ч,Уи Myлиëн» иmopa бa шеъpи yотoд Рyдaкй «Буи цуи Myлиëн oяд xaме» вa шу^хи дaвpoни Coмoниëн acT. Ин иmopaxoи тaъpиxй aндеmaxoи moиpapo дap бopaи 6OXTX^ мaънaвии миллaт мyшaxxaотap бaëн мекyнaд». Умyмaн дap китoби aзимхaчмy apзишмaнди «H^oxc бa aдaбиëти тоцикии caдaи биот» (8, 437) эmoн aз э^д^ти Фapзoнa 6o дили гapмy нaзapи нек 6opxo ëдoвap шyдa, нaкmи oоopи ypo дap интишop ëфтaни эътибopy нуфузи mеъpи тоцикй миëни киmвapxoи xaмзaбoн вa дap тахтои чaxoн мaxоyо тaъкид coxтaaнд.

Бoяд гуфт, ки гaзaлиëти Фapзoнa нa Ta^o aз лиxoзи шяву мyндapичa ^либи тaвaччyx acT, бaлки aз нишхи оaнъaтy мaxopaти нигopaндaгй, мaнзapaнигopивy oбpaзoфapинй, pиoяи тaнoоyби cyxaн вa мaнтики фикp, кaлимaоoзивy ^opaopoñ, кoфияnapдoзиxoи moиpoнaи mигифтaнгез вa дapëфтy бaëни мaъниxoи гaйpимyнтaзиpa, ки acocи нaвгapoй вa тoзanapдoзиxoот, aфзaлият дopaд. Шoиpa, xyоyоaн, бa кopбypди эчoдкopoнaи оaнoеъи бaдей, ки бa cyxaн xyc^ нaзoкaт вa чигои xoca мебaxmaд, эътибopи циддй медиxaд. Bocrnax^ мaъмyли тaовиp, aз кaбили мaчoзy иотиopa, мyбoлигaвy игpoк, тaзoдy мyкoбилa, тaвоифy тamбеx, тaлмеxy Ta^TO, иpcoли мaоaл вa гaйpa, ки дap xap гaзaли эmoн бa мyшoxидa меoяд, mиpaвy mapбaти оyxaн вa бaдеияти кaлoмpo тaквият дoдa, чaнбaи xaячoнбaxmии oнpo бa мapoтиб aфзyдaacт.

Бaйтxoи зеpини naндoмезy omикoнa, ки зимни иcтифoдa aз тaвоифy тaлмеx,y тamбеx вa дигap yноypxoи шеъpият тamaккyл ëфтaaот, нaмyнaеот aз ган^иши гaнии гaзaлиëти moиpa:

Дaчлa бигзop фapoмyшкушд, нкйкун, Hop хм гaоби С^вуш кушд, нкй кун... Дap xap aчзoи ту aигcзaи оaд Xypмyз xacT,

To a4a oядyxoмyшкyиaд, жкйкун(6, 276).

***

Caдoи ишк! Дaвoми poxaм чapoгoи кун, Mapo фapиштa кун, opc, мapo xaм ииоoи кун. Би бa чaшмигизoлaм, иaбcpaиMaчиyи, Mapo бa бap кaшyxyшбaxт чун биëбoи кун (6, 21 ).

Дигap aз xyоyоиятxoи бapчacтaи ycлyби э^дии Фapзoнa кopбypди мaxcycи як иддa кaлимoти ^лидтет, ки xaм дap mеъpxoи ^дид вa xaм дap amъopи оyннaтии y пaйвacтa мymoxидa мегapдaд. Дap гaзaлиëти эшoн, бaxyоyо, вoжaxoи "бaxop", "булбул", "^apë", "дил", "дyот", "мox", "oфтoб", "еубх" вa гaйpa xеле оеpиотеъмoл бyдa, дap мaтнxoи мyxтaлифи mеъpй xap мapoтибa бopи ягoн вaзифaи шявию эотетикиpo кamидaaнд. Яъне тaкpop бa тaкpop oмaдaни ин вoжaxo дap xap гaзaл xapгиз aмpи тacoдyф нaбyдa, бaлки 6o мaкоaдxoи мyaйяни э^дй cypaT гиpифтaaот вa дap ифoдaи оaxеxи aндеmaxoи ишкй, иpфoнй вa фaлоaфии moиpa нaкmи pyшaн гyзomтaaнд.

Хуллас, шоираи тавонои мо ба газал, ба ин маъруфтарин ва махбубтарин жанри суннатй хдмчун заршиноси асил муносибат карда, тамоми дорой ва имкониятхои бадеию услубии онро ба манфиати эчодиёти хеш бо камоли хунармандй корбаст намудааст. Аз ин ру, газал дар ташаккули симои адабии эшон ва шукуху рифъати осори у чиддан мусоидат кардааст. Махз дар газал, ки оинаи чехранамост, хунари волои шоирй, истеъдоди фитрии эчодй, чехраи гарму нуронй, тамкину хоксориву фурутанй ва дигар фазилатхои шоистаи касбиву инсонии Фарзона равшан ба чилва омада, уро ба чашми хаводорони каломи мукаффову мухайял хамчун шоири файласуф, шоири мутафаккир муаррифй намудааст.

Дар фарчом бояд гуфт, ки ба омузиш ва тахкики эчодиёти рангини Фарзона, минчумла газалиёти у дар радифи адабиётшиносону мунаккидони маъруфу сохибтачрибаи ватаниву хоричй олимони нисбатан чавони хушзехну болаёкат низ торафт бештар таваччух гуморида истодаанд. Дахсолахои охир аз чониби эшон бомуваффакият дифоъ гардидани чандин рисолахои номзадй, ки тахти рохбарии бевоситаи донишмандони шеършинос сурат гирифтааст ва хамчунин дар каламрави Точикистону кишвархои хоричй пайваста ба табъ расидани китобу маколахои сершумор оид ба осори сехрангези шоира гувох бар ин медихад, ки эчодиёти у дар таърихи назми муосири точик, бархак, як вокеаи мухими адабй ва падидаи тозаест.

ПАЙНАВИШТ:

1. Фарзона. Ояти ишк/ Фарзона. - Душанбе: Адиб, 1994. - 176 с.

2. Фарзона. Се газал/ Фарзона. // Комсомоли Точикистон. -1985. -23 июн.

3. ФарзонаДатрае аз Мулиён / Фарзона. -Хучанд: Нури маърифат, 2003. - 510 с.- 1 ч.

4. Фарзона. ^атрае аз Мулиён / Фарзона -Хучанд: Нури маърифат, 2003. - 472. с.- 2ч.

5. Фарзона. ^атрае аз Мулиён / Фарзона. -Хучанд: Нури маърифат, 2003. - 378 с.- 3 ч.

6. Фарзона. Мухри гули мино/ Фарзона. -Хучанд: Ношир, 2006. - 400 с.

7. Фарзона. Себарга/ Фарзона. -Хучанд: Ношир, 2010. - 488 с.

8. Фарзона. Девон. Панчасад газали дилангез / Фарзона.- Хучанд, 2014.- 540 с.

9. Шакурй, Мухаммадчон. Нигохе ба адабиёти точикии садаи ХХ / М. Шакурй. - Душанбе, 2006. - 456 с.

REFERENCES:

1. Farzona. The Sign of Love/ Farzona.. - Dushanbe: Adib, 1994. -176 p.

2. Farzona. Three Gazels/ Farzona // Comsomoli Tojikiston.-1985.- June 23.

3.Farzona. Drop from Mulyan/ Farzona.. -Khujand: Nuri Marifat, 2003. -510 p. - 1v.

4.Farzona. Drop from Mulyan/ Farzona.. -Khujand: Nuri Marifat, 2003. -472 p .- 2v.

5. Farzona. Drop from Mulyan/. Farzona.. -Khujand: Nuri Marifat, 2003. -378 p.-.3v.

6.Farzona. The Stamp of Heavenly Rose/ Farzona. -Khujand: Nuri Marifat, 2006. -400 p.

7.Farzona. Trefoil/ Farzona. Khujand: Noshir, 2010. -488 p.

8.Farzona. Collection of poems. Five hunderd a flexibe gazelles/ Farzona- Khujand: Khuroson, 2014 -540 p.

9. Shakurii, Muhammadjon. A view on the Tajik literature of the XXth century / M. Shakuri. -

Dushanbe, 2006. - 456 p.

Жанр газели в творчестве Фарзоны

Ключевые слова: Фарзона, газель, современная таджикская поэзия, тема, любовная газель, философия стиха

В статье речь идет о роли и месте жанра газель и творчестве современной таджикской поэтессы Фарзоны. Автор определяет, что упомянутый жанр занимает видное место в творчестве поэтессы и отличается от газелей других современных поэтов, как с точки зрения тематики, так и в аспекте охвата социальных вопросов времени На основе анализа произведений Фарзоны выявляется, что газели поэтессы, кроме темы любви - традиционной для этого лирического жанра, посвящены также описанию пейзажей Таджикистана, изображению облика исторических личностей, теме самосознания и исторической памяти, отражения социальной обстановки времени и бессмертного образа матери.

Автор формирует вывод о том, что одной из ярких особенностей творческого стиля Фарзоны в сочинении газелей является использование ряда ключевых слов, которые прослеживаются как в стихотворениях, написанных в новых формах, так и в стихах, созданных в традиционной манере.

Доказывается, что обращение поэтессы к сочинению газелей в значительной мере способствовало формированию литературного облика и приданию величия ее произведениям.

The genre of "ghazal " in the creation of Farzona

Keywords: Farzona, ghazal, the modern Tajik poetry, theme, the love ghazal, the philosophy of the poem

The article speaks about the significance and the place of the genre of ghazal in the creation of modern Tajik poetess Farzona. The author defines that mentioned genre occupies a prominent place in the creation of the poetess and differs from other contemporary poets' ghazals both in terms of subject matter and in terms of coverage of social issues of time. Proceeding from the literary works by Farzona the author comes to the conclusion that in addition to the traditional theme of love of the lyrical genre the ghazals of poetess are also devoted to the description of the landscapes of Tajikistan, the image appearance of historic personalities, the theme of self-consciousness and historic memory, reflection of social conditions of time and the immortal image of the mother.

The author concludes that one of the vivid peculiarities of the creative style of Farzona ghazals is the usage of a number of key words that can be traced both in poems written in new styles and in verses created in the traditional manner. It is asserted that the poetess' ghazals has greatly contributed to the development of literary image and imparting greatness to her works.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Файзуллоев Неъматцон, доктори илмх,ои филологй, профессори кафедраи адабиёти муосири тоцикиДонишгоидавлатииХуцанд ба номиакадемикБ.Р.Гафуров (Цумхурии Тоцикистон, ш.Хуцанд), E-mail: uchzaphgu@mail.ru

Сведения об авторе:

Файзуллоев Неъматджон, доктор филологических наук, профессор кафедры современной таджикской литературы Худжандского государственного университета имени академика Б.Г.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), E-mail: uchzaphgu@mail.ru

Information about the author:

Fayzulloev Ne'matjon, Doctor of Philology, Professor of Modern Tajik Literature Department, Khujand State University named after academician B.G.Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: uchzaphgu@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.