Научная статья на тему 'ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ КОНЦЕПЦИЯСИ – МАМЛАКАТДА ТИНЧ ВА ОСОЙИШТА ҲАЁТНИ ТАЪМИНЛАШ ГАРОВИ СИФАТИДА'

ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ КОНЦЕПЦИЯСИ – МАМЛАКАТДА ТИНЧ ВА ОСОЙИШТА ҲАЁТНИ ТАЪМИНЛАШ ГАРОВИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
627
113
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ислоҳот / ҳуқуқ / эркинлик / қонун / масъулият / тизим / жиноят / криминоген вазият.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Жўрабек Шоназарович Тўраев

Мазкур мақолада халқимиз томонидан республикада жамоат хавфсизлигини таъминлаш аҳволига бўлган доимий эътибор ички ишлар органларининг ҳар бир ходимига катта масъулият юклаѐтгани ва Янги Ўзбекистонни барпо этиш даврида ички ишлар органлари тизимида босқичмабосқич туб ислоҳотлар амалга оширилаѐтгани илмий асослар билан келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ КОНЦЕПЦИЯСИ – МАМЛАКАТДА ТИНЧ ВА ОСОЙИШТА ҲАЁТНИ ТАЪМИНЛАШ ГАРОВИ СИФАТИДА»

ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ КОНЦЕПЦИЯСИ - МАМЛАКАТДА ТИНЧ ВА ОСОЙИШТА ХДЁТНИ ТАЪМИНЛАШ ГАРОВИ СИФАТИДА

Журабек Шоназарович Тураев

Ички ишлар вазирлиги Ташкилий Департаменти бош инспектори,

подполковник

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада халкимиз томонидан республикада жамоат хавфсизлигини таъминлаш ахволига булган доимий эътибор ички ишлар органларининг хар бир ходимига катта масъулият юклаётгани ва Янги Узбекистонни барпо этиш даврида ички ишлар органлари тизимида боскичма-боскич туб ислохотлар амалга оширилаётгани илмий асослар билан келтирилган.

Калит сузлар: ислохот, хукук, эркинлик, конун, масъулият, тизим, жиноят, криминоген вазият.

КИРИШ

Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг 2017 йил 10 апрелдаги "Ички ишлар органларининг фаолияти самарадорлигини тубдан ошириш, жамоат тартибини, фукаролар хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини ишончли химоя килишни таъминлашда уларнинг масъулиятини кучайтириш чора-тадбирлари тугрисида"ги фармони асосида бошланди.

Ушбу боскичда ички ишлар органларининг бошкарув тизими тулик макбуллаштирилиб, ички ишлар органлари ходимларининг бевосита ахоли учун кулай жойларда хизмат килиши таъминланди. Бундан ташкари, йирик бозорлар, савдо мажмуалари ва ахоли гавжум жойларда янги ички ишлар булинмалари ташкил этилди.

Х,ар бир махаллага бир нафардан профилактика инспектори ажратилиши таъминланди. Х,ар бир рахбар ва ходимнинг жиноятчиликка карши курашишга булган караши тубдан узгарди. Уларнинг кундалик хизмат фаолияти ракам ва фоизлар оркасидан кувиш эмас, балки фукароларнинг хак-хукукларини химоя килиш биринчи навбатдаги вазифага айланди.

Жиноятчилик статистикасини юритишда халкаро хамжамият умумэътироф этилган ижобий тажрибасидан келиб чикиб, 100.000 ахоли сонига нисбатан хисобланиши йулга куйилди. Криминоген вазиятни холисона тахлил килиш,

жиноятларни яширмаслик максадида, ходимлар ташаббуси билан аникланадиган жиноятлар ижобий натижа сифатида бахолаш тизимига утилди.

Ички ишлар органлари тизимида амалга оширилаётган ушбу ислохотлар мамлакатимизда хавфсиз мухитни яратишга узининг ижобий таъсирини курсатмокда ва буни бевосита жиноятчилик ахволидан хам куриш мумкин. Агар охирги йиллар жиноятчилигини тахлил килсак, хар 100.000 ахолига нисбатан 2017 йилда 229 та жиноят тугри келган булса, 2020 йилда 182 та ёки карийб бир ярим баробар кам жиноятлар кайд этилган. Бугунги кунда, Узбекистон Республикаси Мустакил Давлатлар Хдмдустлиги худудида жиноятлар сони энг кам булган давлат хисобланади.

МУ^ОКАМА

Тизимдаги барча сохавий хизматлар кайтадан ислох этилди. Замон талабидан келиб чикиб, хавфсиз туризмни таъминлаш, пробация, суриштирув ва кибержиноятчиликка карши курашишга ихтисослашган булинмалар янгидан жорий этилди, хотин-кизларнинг конуний манфаатларни руёбга чикариш ва уларнинг хавфсизлигини таъминлаш учун аёллар масалалари буйича инспекторлар, вояга етмаганлар орасида хукукбузарликлар профилактикасини амалга оширувчи инспектор-психологлар фаолияти йулга куйилди. Ислохотларнинг 2-боскичи, 2021 йилнинг 12 февралида Давлатимиз рахбарининг раислигида утказилган мажлисида берилган топшириклар асосида бошланди. Айнан мана шу илк бор утказилган Ички ишлар вазирлиги Хдйъатининг кенгайтирилган мажлиси мамлакатимизда жамоат хавфсизлигини таъминлаш борасида янги сахифани очди.

Хусусан, жорий йил бошида мамлакатимиздаги барча махаллалар криминоген вазиятга караб учта тоифага, яъни "кизил" "сарик" ва "яшил" тоифаларга ажратилди.

Жиноятчилик сабабларини илмий ёндашув асосида аниклаш ва бартараф этиш учун энг огир махаллалар идоравий олий укув юртларига (ИИВ Академияси, Бош прокуратура Академияси, Жамоат хавфсизлиги университети) бириктирилди. Шунингдек, нисбатан куп жиноятлар содир этилаётган махаллаларда "Махалла хукук-тартибот маскан"лари ташкил этилиб, профилактика катта инспекторларининг терговчи, тезкор вакил ва Миллий гвардия ходимлари билан биргаликдаги фаолияти йулга куйилди.

Уз навбатида, 2021 йилдан бошлаб, вилоят ва туман-шахар хокимлари хар ойда профилактика инспекторлари билан шахсан учрашиб, мавжуд муаммоларни хал этиб бориш амалиёти йулга куйилди. Бунинг доирасида,

утган давр мобайнида хокимлар томонидан профилактика инспекторларига компьютер ва моддий-техник таъминотини яхшилаш учун маблаглар ажратилди, таянч пунктлари янгитдан курилди ва таъмирлаб берилди. Бу эса, профилактика инспектори томонидан узининг кунлик вазифаларини бевосита махаллада тулаконли амалга ошириш учун шароит яратмокда.

Бунинг натижасида, 2021 йил мобайнида 369 та "кизил" ва 689 та "сарик" махаллалар "яшил" тоифага айланди, шунингдек, республика буйича жами 3 010 та ёки хар учинчи (32,4 %) махаллада бирорта хам жиноят содир этилмади. Бугунги кунда жиноятчиликни олдини олиш ва фош этиш, кидирувдагиларни ушлаш каби тадбирларни илмий нуктаи-назардан урганиш оркали хар бир худуднинг узига хос жихатларини аниклаш ва тадкикот натижаларини амалиётга жорий этиш замоннинг узи талаб этмокда.

Шунинг учун хам, ички ишлар органларида криминоген вазиятни тахлил килиш ва жиноятчилик динамикасини прогноз килишнинг мутлако янги механизми яратилди. Унинг доирасида Вазирлик тизимида жиноятчилик статистикасини юритадиган ягона тизим сифатида Хукукий статистика ва тезкор-хисоб маълумотлар маркази кайта ташкил этилди.

Натижада, жиноятчиликни туман-шахарлар ва махаллалар кесимида хамда ёшлар, аёллар, мактаб укувчилари каби ахолининг мухим катлами вакиллари томонидан содир этилаётган жиноятларнинг асл сабабларини чукур тахлил килиш имконияти яратилди.

Шунингдек, жиноят ва ходисалар хакидаги ариза ва хабарларни республиканинг барча худудларида "102" тизими оркали автоматлаштирилган тарзда кабул килиниши таъминланди. Бунда, инсон аралашувисиз барча ариза ва хабарларни кайд этиш, хар бири буйича барча тергов-тезкор харакатларни дархол амалга ошириш тизими йулга куйилди.

Натижада, аввал турли майда холат (телефон, велосипед бошка киммат булмаган буюмлар йуколиши, кучадаги жанжал каби) буйича хабар бермаганлар хам эндиликда ички ишлар органларига мурожаат килмокда ва хар бири синчковлаб текширилиб, фукароларнинг хак-хукуки ишончли химоя килинмокда.

Охирги беш йил давомида мамлактимиз Ички ишлар органларида амалга оширилган ислохтларнинг айрим жихатларини мактаниш ёки куз-куз килиш максадида эмас, балки, шу кунга кадар жамоат хавфсизлигини таъминлаш йулида амалга оширилган ислохотларнинг тизимли хамда мантикий изчилликда амалга оширилаётганлигини курсатиш максадида санаб утилди. Лекин, жамоат хавфсизлигини таъминлашдаги эришилган натижалар ортикча

хотиржамликка берилмасликка, жамоат хавфсизлиги даражасини ривожланган давлатлар даражасига етказишимиз даркор.

Айнан шу максадда, мамлакатимиз ахолисининг тинч ва осойишта хаётини таъминлаш хамда жамиятимизда конунга итоаткорлик ва жамоат хавфсизлиги маданиятини шакллантириш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 29 ноябрдаги "Узбекистон Республикаси жамоат хавфсизлиги концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги фармони кабул килиниб, ушбу фармон билан

> "Узбекистон Республикаси жамоат хавфсизлиги концепцияси";

> "2022-2025 йилларда Узбекистон Республикасида жамоат хавфсизлигини таъминлаш тизимини ривожлантириш стратегияси";

> "2022-2025 йилларда Узбекистон Республикасида жамоат хавфсизлигини таъминлаш тизимини ривожлантириш стратегиясини 2022 йилда амалга ошириш буйича "Йул харитаси" тасдикланди.

Хусусан, жамоат хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги давлат сиёсатини белгиловчи мухим хужжат сифатида Концепцияда:

-1-жамоат хавфсизлиги ва жамоат хавфсизлигини таъминлаш тушунчаларига аник таърифлар;

жамоат хавфсизлиги - жамиятнинг конунга хилоф тажовузлар, ижтимоий ва миллатлараро низолар, фавкулодда вазиятлар ва бошка тахдидлардан химояланганлик холати булиб, у жамиятнинг баркарор ривожланишига хизмат килади хамда инсон хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатлари руёбга чикарилишини таъминлайди.

жамоат хавфсизлигини таъминлаш - давлат томонидан жамиятни тахдидлардан химоя килиш учун белгиланадиган хамда доимий равишда такомиллаштириб бориладиган сиёсий, ижтимоий-иктисодий, хукукий ва бошка комплекс ташкилий чора-тадбирларни камраб олувчи яхлит тизим.

-1-жамоат хавфсизлигини таъминлаш сохасида давлат сиёсатининг асосий йуналишлари;

-1-жамоат хавфсизлигини таъминлаш фаолиятининг асосий тамойиллари;

-1-жамоат хавфсизлигини таъминловчи хамда жамоат хавфсизлигини таъминлашда иштирок этувчи субъектлар доираси ва уларнинг вазифалари;

жамоат хавфсизлигини таъминловчи субъектлар - Вазирлар Махкамаси, ички ишлар вазирлиги, Миллий гвардия, Фавкулодда вазиятлар вазирлиги, Давлат хавфсизлиги хизмати, Бош прокуратура, Махалла ва оилани куллаб-кувватлаш вазирлиги, Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги, Согликни саклаш вазирлиги ва махаллий давлат

хокимияти органлари.

жамоат хавфсизлигини таъминлашда иштирок этувчи субъектлар - бошка давлат органлари ва ташкилотлари, фукароларнинг узини-узи бошкариш органлари, нодавлат нотижорат ташкилотлар ва фукаролар.

-1-жамоат хавфсизлиги концепцияни амалга ошириш механизми;

-1-жамоат хавфсизлиги концепцияни амалга оширишдан кутилаётган натижалар белгилаб берилди.

"Жамоат хавфсизлиги Концепцияси"нинг узига хос, шу сохада кабул килинган бошка норматив-хукукий хужжатлардан фарк килувчи томонларидан яна бири - хозирда жамоат хавфсизлигини таъминлашда мавжуд муаммолардан келиб чикиб, уларни бартараф этиш максадида тузилганлигида булиб, Концепциянинг ушбу хусусияти унинг реал хаётга татбик килишни осонлаштиради.

ТАХЛИЛ ВА НАТИЖАЛАР

Бир неча мисолларда ушбу фикримизни асослаб беришга харакат киламиз. Жумладан, хозирда ички ишлар органларининг жамоат тартибини саклаш, хукукбузарликлар профилактикаси, йул харакати хавфсизлигини таъминлаш ва пробация сохасидаги муносабатлар ва ушбу хизматлар ваколатларини тартибга солувчи норматив-хукукий ва идоравий норматив хужжатлар нормалари ва коидалари мавжуд булиб, жамоат хавфсизлигини таъминловчи хар бир орган уз идораси томонидан кабул килинган норматив-хукукий хужжат доирасида фаолият юритади. Ушбу холат айрим холларда юкоридаги хизмат ходимларининг хамкорликда харакат килишида номутаносибликларни, уларнинг харакатига нисбатан фукаролар томонидан эътироз билдирилган холларда эса жамоат хавфсизлигини таъминловчи органлар ходимларининг харакатларига хукукий бахо беришда айрим муаммоларни келтириб чикаради.

Стратегияда, жамоат хавфсизлиги сохасида ягона конун хужжат лойихасини ишлаб чикиш ва кабул килиш оркали ушбу сохага масъул булган юкоридаги ваколатли органларнинг 200 дан ортик норматив-хукукий ва идоравий норматив хужжат нормаларини ва коидаларини бирлаштириш вазифаси оркали ушбу муаммони хал килиш белгиланган.

Ёки булмаса, йул харакати сохасидаги хукукбузарликларнинг кескин ошиб кетаётганлиги хамда йул-транспорт ходисаларининг огир окибатлари (йул-транспорт ходисалари натижасида улимлар сонининг ошиб кетаётганлиги)ни баратараф этиш йули сифатида Стратегияда, йул харакат

хавфсизлиги коидаларини мунтазам равишда касддан бузувчиларга, огир окибатларга олиб келган йул-транспорт ходисаларини содир этганларга нисбатан жавобгарлик чораларини кучайтириш, шу жумладан илгор хорижий тажрибаларни хисобга олган холда, транспорт воситасини бошкариш хукукидан узок муддатга махрум килиш тарзидаги жиноий-хукукий таъсир чорасини жорий килиш, коникарсиз холати йул-транспорт ходисасига, айникса, улимга олиб келган йул ёки мухандислик-коммуникация инфратузилмаси объектлари тасарруфида булган ташкилотлар ёки орган рахбарларидан моддий зарани ундириш тартибини жорий этиш хамда уларнинг жавобгарлигини белгилаш, транспорт воситалари хайдовчилари томонидан содир этиладиган "йулда безорилик" холатлари билан ифодаланадиган хатти-харакатлар учун маъмурий жавобгарликни жорий этиш, пиёдаларни йул харакати коидаларини бузганлиги учун жавобгарликка тортишнинг хукукий механизмларини такомиллаштириш вазифалари кайд килинган.

Баён этилганларга кушимча килиб, Жамоат хавфсизлиги концепцияси, жамоат хавфсизлигини таъминлаш тизимини ривожлантириш стратегиясини ижро этиш доирасида, ички ишлар органлари томонидан жамоат хавфсизлигини таъминлашда мавжуд муаммолардан келиб чикиб айрим мулохазаларимизни таклиф куринишида баён этишни лозим топдик.

Бугунги кунда патруль-пост хизмати хануз эски даврдан колган иш услуби асосида хизмат килиб келаётганлиги купчиликнинг салбий фикрлари шаклланишига сабаб булмокда. Яъни, ушбу хизмат ходимлари томонидан шубха уйготган ёки хукукбузарлик содир этган шахслар ички ишлар органларига олиб келиниши фукароларнинг хакли эътирозига сабаб булмокда.

Шунинг учун, жамоат жойларида хавфсизликни таъминлаш учун мустакил хизматни йулга куйишга эхтиёж мавжуд. Бунда, жамоат жойлардаги хукукбузарликларни уз вактида аниклаш, уларнинг барвакт олдини олишга каратилган таъсирчан тизимни шакллантириш максадида, худди профилактика ва йул-патруль инспекторлари каби патруль-пост хизмати ходимларини хам ички ишлар органларининг маълумотлар базаларига уланган замонавий планшетлар билан таъминлаб, уларга маъмурий хукукбузарликлар буйича баённома тузиш ваколатини бериш лозим.

Шунда, патруль-пост хизмати ходими фукаро томонидан маъмурий хукукбузарлик содир этганлигини аниклаган такдирда, унинг шахсига планшет оркали аниклик киритиб, ички ишлар биносига олиб келмасдан, шу жойнинг узида баённома расмийлаштиради, фукаронинг максадсиз юрганлиги аникланган такдирда, шу жойнинг узида уни мавжуд ахборот базалари оркали

текшириб, шахсига аникдик киритиб, кетишга рухсат беради. Шу оркали ривожланган давлатлардаги каби замонавий патруль-пост хизмати йулга куйилади ва энг асосийси фукароларнинг ортикча оворагарчилиги олди олинади.

Аксарият холатларда жамоат хавфсизлигини таъминлаётган орган ходимлари уз вазифаларини конун талабларини бузмаган холда кандай бажариши лозим, деган саволга жавоб топа олмаяпти. Окибатда, аслида уз хизмат вазифасини бажариб, хукукбузарлик содир этган шахсга чора куриш максадида унинг харакатларини расмийлаштириш ёки унинг хукукбузарлигини тухтатишга харакат килган ходим назорат килувчи органлар олдида узининг конун доирасида харакат килганлигини исботлашга мажбур булиб колмокда.

Тугри, ходимларнинг жамоат хавфсизлигини таъминлаш чогида харакатлар доираси "Ички ишлар органлари тугрисида"ги конун, Вазирлар Махкамасининг карорлари билан тасдикланган идоравий норматив-хукукий хужжатлар ва Ички ишлар вазири буйруклари билан белгилаб куйилган. Аммо, ушбу норматив-хукукий хужжатларда ходимларнинг умумий харакатлар доираси белгилаб куйилганлиги, жамоат хавфсизлигини таъминлаш максадида хизматни уташ чогида юзага келадиган вазиятларда фукароларнинг харакатлари кандай бахоланиши лозимлиги ва шундай холатларда ходим кандай харакатланиш лозимлиги белгилаб куйилмаган.

Худди шунингдек, жамоат хавфсизлигини таъминлаётган ходим муайян бир вазиятда, бир неча идоравий норматив-хукукий хужжатларга амал килган холда уз хизмат вазифасини бажаради. Ушбу холат ходим хизмат вазифасини бажаришида бир канча тушунмовчиликлар ва муаммолар юзага келишига сабаб булади.

ХУЛОСА

Юкоридагиларни инобатга олиб, илгор хорижий тажрибани чукур урганган холда, узбек халкининг миллий менталитетини инобатга олган холда, жамоат хавфсизлигини таъминлаш жараёнида ходимлар хамда фукароларнинг харакатлар доирасини белгилаб берувчи "Жамоат хавфсизлигини таъминлаш Регламента" ишлаб чикилиши лозим.

Ушбу Регламентни ишлаб чикишда, фукароларнинг шахсий хукук ва эркинликлари, сиёсий, иктисодий ва ижтимоий хукукларининг таъминланишини кафотлаш билан биргаликда, жамоат хавфсизлигини таъминлаш вазифаси юклатилган ходимнинг хам хукуклари бузилишига йул куйилмаслигига алохида эътибор каратиш лозим. Зеро, жамоат хавфсизлигини

таъминлаётган ушбу ходим давлат хизматчиси сифатида давлат функцияларини бажаришга сафарбар этилган.

Бундан ташкари, Регламентда жамоат хавфсизлигини таъминловчи орган ходимларининг уз хизмат вазифаларини бажариш жараёнида киришадиган муносабатларнинг умумий жихатлари билан бир каторда, ходим ва фукароларнинг харакатлар чегараси хар хил талкин килиниши мумкин булмаган даражада аник курсатиб утилишига алохида эътибор каратиш лозим.

Регламентнинг кабул килиниб кенг халк орасида таргибот килиниши, уларнинг хукукий билими ва маданиятининг ошишига хизмат килиш билан биргаликда, жамоат хавфсизлигини таъминлашда енгиллик яратилишига эришилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР:

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси, 08.12.1992 йил

2. Узбекистон Республикасининг 14.05.2014 йилдаги "Хукукбузарликлар профилактикаси тугрисида"ги 371-сонли ^онуни.

3. Узбекистон Республикасининг 16.09.2016 йилдаги "Ички ишлар органлари тугрисида"ги 407-сонли ^онуни.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 26.03.2021 йилдаги "Жамоат хавфсизлигини таъминлаш ва жиноятчиликка карши курашиш сохасида ички ишлар органлари фаолиятини сифат жихатдан янги боскичга кутариш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6196-сон фармони.

5. Узбекистон Республикаси Президенти рахбарлигида 12.02.2021 йилда Ички ишлар вазирлигида утказилган Хайъатининг кенгайтирилган йигилиши 8-сонли баёни.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг 02.04.2021 йилдаги "Ички ишлар органларининг жамоат хавфсизлигини таъминлаш ва жиноятчиликкка карши курашиш сохасидаги фаолиятини янада такомиллаштириш буйича кушимча ташкилий чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-5050-сон карори.

7. Узбекистон Республикаси Президентининг Уз2021 йил 29 ноябрдаги "Узбекистон Республикаси жамоат хавфсизлиги концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-27-сон фармони.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.