Научная статья на тему 'ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

1721
263
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жамоат хавфсизлиги / жамоат тартиби / маъмурий-ҳуқуқий тартибга солиш / табиий офатлар / фавқулодда вазиятлар / хавфсизлик / фаолият / давлат органи / қонунчилик. / public safety / public order / administrative and legal regulation / natural disasters / emergencies / security / activities / government agency / legislation.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — А. Ф. Жолдасов

Ушбу мақолада жамоат хавфсизлиги тушунчаси ва моҳиятини назарий таҳлил қилиш, унинг мазмунини очиб бериш жуда муҳим рол ўйнайди. Ўтказилган таҳлиллар асосида маълум даражада ҳуқуқни қўллаш амалиѐтини мураккаблаштириши мумкин бўлган "жамоат хавфсизлиги" тушунчасини тушунишга ягона ѐндашув мавжуд эмаслиги аниқланди. Тадқиқот "жамоат хавфсизлиги" тушунчасини таърифлашга турли хил илмий ѐндашувлар мавжудлигини кўрсатади. Хулоса шуни кўрсатадики, жамоат хавфсизлиги бу шахс, жамият ва давлатнинг ҳаѐтий манфаатларини тўсқинликсиз амалга оширишни таъминлаш, хавф-хатарларнинг олдини олиш ва бартараф этишга қаратилган жамоат муносабатларини ҳимоя қилишнинг етарли ҳолати бўлиб, уларнинг мавжудлигига потенциал ѐки реал хавфлар махсус ваколатли давлат органлари, нодавлат ташкилотлари ҳамда фуқароларнинг фаолияти натижасида эришилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In this article, a very important role is played by a theoretical analysis of the concept and essence of public safety, the disclosure of its content. As a result of the analysis, it was found that there is no single approach to understanding the concept of "public safety", which can, to a certain extent, complicate law enforcement practice. Research shows that there are different scientific approaches to the definition of "public safety". It is concluded that public safety is an adequate condition for the protection of public relations aimed at ensuring the unhindered realization of the vital interests of the individual, society and the state, preventing risks, potential or real threats to their existence by specially authorized state bodies, public organizations and is achieved as a result of the activities of citizens.

Текст научной работы на тему «ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

ЖАМОАТ ХАВФСИЗЛИГИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА УЗИГА ХОС

ХУСУСИЯТЛАРИ

А. Ф. Жолдасов

Узбекистан Республикаси Жамоат хавфсизлиги Университети Магистратураси

тингловчиси, подполковник

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада жамоат хавфсизлиги тушунчаси ва мохиятини назарий тахлил килиш, унинг мазмунини очиб бериш жуда мухим рол уйнайди. Утказилган тахлиллар асосида маълум даражада хукукни куллаш амалиётини мураккаблаштириши мумкин булган "жамоат хавфсизлиги" тушунчасини тушунишга ягона ёндашув мавжуд эмаслиги аникланди. Тадкикот "жамоат хавфсизлиги" тушунчасини таърифлашга турли хил илмий ёндашувлар мавжудлигини курсатади. Хулоса шуни курсатадики, жамоат хавфсизлиги - бу шахс, жамият ва давлатнинг хаётий манфаатларини тускинликсиз амалга оширишни таъминлаш, хавф-хатарларнинг олдини олиш ва бартараф этишга каратилган жамоат муносабатларини химоя килишнинг етарли холати булиб, уларнинг мавжудлигига потенциал ёки реал хавфлар махсус ваколатли давлат органлари, нодавлат ташкилотлари хамда фукароларнинг фаолияти натижасида эришилади.

Калит сузлар: жамоат хавфсизлиги, жамоат тартиби, маъмурий-хукукий тартибга солиш, табиий офатлар, фавкулодда вазиятлар, хавфсизлик, фаолият, давлат органи, конунчилик.

PUBLIC SECURITY: CONCEPT, DEFINITION AND FEATURES

ABSTRACT

In this article, a very important role is played by a theoretical analysis of the concept and essence of public safety, the disclosure of its content. As a result of the analysis, it was found that there is no single approach to understanding the concept of "public safety", which can, to a certain extent, complicate law enforcement practice. Research shows that there are different scientific approaches to the definition of "public safety".

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

It is concluded that public safety is an adequate condition for the protection of public relations aimed at ensuring the unhindered realization of the vital interests of the individual, society and the state, preventing risks, potential or real threats to their existence by specially authorized state bodies, public organizations and is achieved as a result of the activities of citizens.

Keywords: public safety, public order, administrative and legal regulation, natural disasters, emergencies, security, activities, government agency, legislation.

КИРИШ

Мустакиллик эълон килиниб, Конституциямиз кабул килингандан сунг, инсон хукуклари ва эркинликларини давлат хаётининг барча сохаларида, хусусан: иктисодий, ижтимоий-сиёсий, маънавий, ахборот, сиёсий ва бошка сохаларда тизимли таъминлаш масалалари, алохида ахамият касб этди. Шу билан бирга, мустакилликнинг дастлабки кунларида мамлакатимизмда шаклланган ижтимоий-сиёсий вазият мураккаб, купинча бир-бирига карама-карши булган жараёнлар, тенденциялар ва ходисалар мажмуаси, шу жумладан товарлар ва хизматлар бозоридаги огир молиявий-иктисодий вазият, бюджет сохасида иш хакини тулашнинг кечикиши, хукук-тартиботни таъминлаш, жиноятчиликка карши курашиш сохасидаги муаммолар ва бошкалар билан тавсифланади.

Х,ар йили минглаб жамоат тартибига карши каратилган жиноятлар руйхатга олинади, хаттоки жамоат жойларидаги содир этилган жиноятлар натижасида одамлар халок булади. Айтиш жоизки, турли жиноятлар ва хукукбузарликларнинг олдини олиш, уларга карши курашиш, окибатларини бартараф этишнинг халкаро амалиёти замонавий демократик давлат учун жиддий тахдидлардан бири жисмоний ва юридик шахсларнинг хукук ва эркинликларининг бузилиши эканлигини курсатмокда.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Профессор А.М.Бандурка фикрича, "уткир" ижтимоий зиддиятларни хал этишда фавкулодда чора-тадбирлардан излаш керак, уларни куллаш "алохида" сиёсатчилар ташаббуси билан эмас, балки жамиятнинг хукукий асосларини мустахкамлаш, давлат хаётининг турли сохаларида самарали ислохотларни амалга оширишда куринади [1].

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

Бугунги кунда давлат жамоат хавфсизлигини таъминлашнинг етакчи субъекти сифатида маълум даражада мавхум ва аник булмаган нарсаларни химоя килади, деган танкидлар тез-тез айтилади. Бирок, эксперт ва мутахассислар буни ушбу масала буйича илмий тадкикотларнинг етарли эмаслиги билан боглашади. Тадкикотларнинг аксарияти ички ишлар органларининг жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича фаолиятининг хукукий ва ташкилий асосларини тахлил килиш доирасида амалга оширилган булиб, унда "жамоат хавфсизлиги" тушунчаси кенг хукукий нормалар доирасида куриб чикилган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 29 ноябрдаги ПФ-27-сон Фармони тасдикланган "Узбекистон Республикаси жамоат хавфсизлиги концепцияси"да "жамоат хавфсизлигига" тушунча берилгани билан, илмий асослаш ва замонавий шакллантириш, шунингдек, бошка шунга ухшаш хукукий ходисалар билан чегараланиш ва муайян алокаларни урнатиш тадкикот фаолияти учун хам, хукук учун хам, ижро амалиёти учун хам катта ахамиятга эга. Таъкидлаш жоизки, мамлакатнинг умуман хавфсизликнинг принципиал янги концепциясига утиши шароитида ушбу масалани назарий тадкик этиш янги назарий ва амалий ахамиятга эга булмокда. Бу, биринчи навбатда, жамиятимиз ва бутун давлат ривожланиши учун ички ва ташки шароитларнинг сезиларли узгариши билан боглик.

Жамоат хавфсизлигини таъминлашнинг ахамияти шундаки, ушбу хукукий ходиса давлатда содир булаётган мураккаб жараёнларни диккат марказига олади. Миллий хавфсизликни, хусусан, жамоат хавфсизлигини таъминлаш маълум маънода мамлакатни ислох килишнинг шарти ва айни пайтда максади, деган фикр бор [2].

Умумий ёндашув нуктаи назаридан мураккаб, хукукий ходисанинг барча зарур белгиларига эга булган "жамоат хавфсизлиги" тушунчасини аниклашда бир катор кийинчиликларга эътибор каратиш лозим. Шу билан бирга, мураккаб ижтимоий жараёнлар ва ходисаларни акс эттирувчи "жамоат хавфсизлиги" объектив равишда аник тарихий (шунинг учун динамик) хусусиятга эга ва "табиат - инсон - жамият" тизимидаги узаро таъсирнинг барча шакллари ва йуналишлари билан чамбарчас боглик [3].

Оддий шароитларда хам, фавкулодда вазиятларда хам жамоат хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги илмий ва амалий муаммоларнинг долзарблиги бир неча сабабларга кура юзага келади, хусусан:

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

- жамоат хавфсизлигини таъминлаш хукукий тартибга солишнинг сифат жихатидан янги боскичига кутарилди, яъни у "идоравий хукукий тартибга солиш" деган карашда намоён булаётган кобикдан чикди;

- давлат бошкаруви органлари жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича ваколатли субъектларнинг харакатларини самарали амалга ошириш, муайян худудда жисмоний ва юридик шахсларга нисбатан чеклаш чораларини куллаш имконини берадиган жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича махсус чора-тадбирларга "мухтожлик" сезмокда;

- фаолияти тегишли даражадаги хавфсизликни, хусусан, жамоат хавфсизлигини таъминлаш зарурлигини белгилайдиган объектлар ва худудлар тобора купайиб бормокда. Ахоли хавфсизлигининг тегишли даражасини таъминлаш уларнинг баркарор фаолият курсатиши учун шарт-шароитларни яратишга ёрдам беради;

- фавкулодда вазиятларда жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича ваколатли органлар томонидан кулланиладиган чора-тадбирлар, бу давлат томонидан кулланиладиган тегишли маъмурий-хукукий чора-тадбирлар хисобланади. Фавкулодда вазият доимо ижтимоий хаётнинг бекарорлашиши, унинг одатий ритмининг бузилиши билан бирга келади, бу эса уз навбатида ушбу чораларни куллашни такозо этади.

Шуни таъкидлаш керакки, юридик адабиётларда ва расмий хужжатларда "жамоат хавфсизлиги" тушунчасига нисбатан давлатнинг турли манфаатлари химоя килинадиган, реал ва потенциал хавф, ички ва ташки тахдидлар эхтимоли минималлаштирилган, шахс ва жамиятнинг самарали ривожланиши учун имконият яратилган холатни тавсифлаш учун ишлатилади [4].

Ушбу умумий назарий таъриф бошкарув ва хукукий (маъмурий-хукукий) жихатларни узида акс эттиради, жамоат хавфсизлигини таъминлаш эса шахс ва жамиятни химоя килиш, уларнинг хавфсиз хаёти, хукук ва эркинликларини таъминлаш кафолати сифатидаги норматив-хукукий хужжатларни ишлаб чикиш, кабул килиш ва амалга ошириш билан боглик [5].

"Жамоат хавфсизлиги" тушунчасини тахлил килишга тухталадиган булсак, шуни такидлаш жоизки, бугунги кунда илмий ишларда ушбу хукукий тоифани белгилаш буйича куплаб карашлар шаклланган. "Жамоат хавфсизлиги" атамаси илмий билимларнинг турли сохаларида ва ижро этувчи хокимият органлари, шунингдек, хукукни мухофаза килувчи органларнинг амалий фаолиятида кенг кулланилади. Бирок, унинг кенг кулланилишига

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

карамай, афсуски, бугунги кунда "жамоат хавфсизлиги" таърифига ягона ёндашув мавжуд эмас. Шу муносабат билан "жамоат хавфсизлиги" тушунчасининг мазмунини аниклаш буйича илмий адабиётлар, амалдаги конун хужжатларини хар томонлама тахлил килиш максадга мувофикдир.

Жамоат хавфсизлигини хисобга олган холда Л.Рогозин уни "табиий офатлар ёки бошка махсус шароитлар билан боглик холда, алохида шароитлар юзага келганда жамият учун ортиб бораётган хавф тугдирувчи объектлардан фойдаланган холда, хукукий нормаларга мувофик шаклланадиган жамоат муносабатлари тизими" деб таърифлайди [6].

С.И.Гирконинг фикрича, жамиятни ички ва ташки тахдидлардан химоя килиш сифатида жамоат хавфсизлиги жуда мухим назарий ва амалий муаммо эканлигини курсатади, уни хал килиш, бошка ижтимоий муносабатлар катори, мамлакатда жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича хукукни мухофаза килиш стратегиясини белгилашга бевосита боглик [7].

Профессор Л.Л.Поповнинг фикрича, жамоат хавфсизлиги деганда одамлар ва умуман жамият учун ортиб бораётган хавф-хатарни келтириб чикарадиган объектлар ва объектлардан фойдаланишда, алохида шароитлар, табиий офат ёки ижтимоий ёки техноген хусусиятдаги бошка фавкулодда вазиятлар юзага келганда, хукукий, техник ва бошка турдаги нормаларга мувофик юзага келадиган жамоат муносабатлари тизими тушунилади [8].

С.В.Степашин жамоат хавфсизлиги - бу ижтимоий муносабатларнинг сифат холатини, жамиятнинг муайян тарихий ва табиий шароитларда изчил ривожланишини таъминлаш, турли омиллар таъсирида мазмуни ва йуналишини узгартирадиган ички ва ташки келишмовчиликлардан келиб чикадиган хавф-хатарлардан химоя килишдир, деб хисоблайди [9].

Асл концепция Б.П.Кондрашов томонидан таклиф килинган. Унинг фикрича, жамоат хавфсизлиги - бу нормаларга риоя килиш ва амалга ошириш натижасида шаклланадиган ижтимоий-хукукий категория, дахлсизлиги давлат, жамият томонидан кафолатланган жамоат муносабатлари тизимидир [10].

Бирок, И.Б.Григориев, К.А.Григориевалар "жамоат хавфсизлиги" атамасининг мазмунини аниклашга харакат килишар экан, В.Лукяновнинг илмий позициясига мурожаат килиб, жамоат хавфсизлиги агар маъмурий хукукбузарлик объекти хакида гап кетаётган булса, маълум бир ижтимоий муносабатлар эканлигини курсатади. Уз-узидан ижтимоий муносабатлар ва моддий олам узига хос табиий конуниятлари билан реал вокеликни ташкил

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

этади, демак, жамоат хавфсизлиги бу "инсон саломатлиги, хаёти, мулки ва хайвонот дунёсига зарар етказиш имкониятини истисно этувчи вокелик холатидир, чунки у уз харакатларида тегишли коида ва меъёрларга амал киладиган шахснинг окилона иродаси билан бошкарилади" деб айтиш мумкин [11, 21].

Жамоат хавфсизлиги таълимотини профессор В.В.Гушин янада бойитиб, жамоат хавфсизлиги ижтимоий-хукукий ходиса эканлигини таъкидлаб, шахс, жамият ва давлатнинг хаётий манфаатларига потенциал ёки реал хавф тугдирувчи шарт-шароитлар ва омилларнинг олдини олиш, локализация килиш ва бартараф этиш максадида хукукий нормалар тизими билан тартибга солинадиган жамоат муносабатлари учун хавф ортишининг билвосита манбалари мажмуи сифатида тушуниш лозимлигини таъкидлаган. Олим шунингдек, хавфсизлик муаммоси инсониятнинг омон колиши ва баркарор ижтимоий тараккиётнинг энг мухим мезонига айланиб бораётганини ва айнан замонавий шароитда хавфсизликнинг етарли даражаси нафакат давлат манфаатлари, балки бутун жамият манфаатларини хам камраб олиши кераклигини таъкидлайди. Шу сабабли, умуман хавфсизликнинг устуворлиги инсон ва бутун жамиятни химоя килишдир. Ижтимоий (жамоат) хавфсизликнинг мохияти шу билан боглик булиши керак [12]. Худди шундай позицияни Б.Т.Хамхоев хам билдирган. Муаллифнинг таъкидлашича, жамоат хавфсизлиги деганда жамиятнинг баркарор мавжудлигини, фукароларнинг зарур эхтиёжлари ва манфаатларини кондириш ва амалга оширишни, турли хил жиноятларнинг олдини олиш ёки хавф ва тахдидларни бартараф этиш кобилиятини таъминлайдиган ижтимоий муносабатларнинг сифатли тараккиёти ва ривожланиш холати тушунилиши керак. Жамоат хавфсизлиги, шахс, жамият ва давлат хавфсизлигини уз ичига олади. Бундан ташкари, Б.Т.Хамхоевнинг фикрича, жамоат хавфсизлиги одамларнинг хаёти ва соглигига, уларнинг мол-мулкига тахдидларнинг олдини олиш ёки бартараф этиш билан боглик булган ижтимоий муносабатларни камраб оладиган ажралмас кисмдир [13].

"Жамоат хавфсизлиги" тушунчаси мазмунида олимларнинг алохида гурухи уни химоя килишнинг барча объектларини белгилайди, яъни: жамоат хавфсизлиги - бу одамларнинг хаёти ва соглигига, моддий бойликлар ва атроф-мухитга тахдидларнинг олдини олиш ва бартараф этишни таъминлайдиган органлар ва воситалар тупламидир, деб фикр билдиришади [14]. Жамоат

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

хавфсизлиги нафакат хавфсизлик холати, балки жамият хукукий тизимининг ажралмас элементи сифатида хам каралади, унда турли тахдидларнинг олдини олиш ва бартараф этиш учун махсус хукукий механизмлар ишлайди.

К.С.Белскийнинг фикрича, жамоат хавфсизлиги диний, миллий ва мехнат асосидаги низоларнинг йуклиги билан тавсифланган мухит эканлигини таъкидлайди. Шу нуктаи назардан, жамоат хавфсизлиги деганда, энг мухими, жамоат осойишталиги ва фукароларнинг уларни хар кандай тахдид ва шу каби хатти-харакатлардан химоя килишга ишончи хукукни мухофаза килиш тизими, биринчи навбатда, полиция тизими томонидан таъминланадиган давлат тушунилади [15].

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бизнинг фикримизча, жамоат хавфсизлигининг бундай таърифи жуда оддий куринади, чунки хатто энг "идеал полиция органи"нинг мавжудлиги хам жамоат тинчлигининг тулик холатини кафолатламайди.

В.М.Васиннинг позицияси хам алохида кизикиш уйготади. Олимнинг фикрича, жамоат хавфсизлигини бир вактнинг узида бир нечта жихатларига караб белгилаш максадга мувофикдир, хусусан: жамоат хавфсизлиги - бу шахс ва жамият хаёти давомида вужудга келадиган, давлат органлари, жамоат ташкилотлари ва фукароларнинг хавфсиз фаолият юритиши, уларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини амалга ошириши, бошкарув, маъмурий-хукукий ва ахборот-хукукий жихатдан аник белгиланган жамоат муносабатларининг маъмурий ва ахборот хукуки нормалари билан химояланган холатидир [16]. Бирок, бунда муаллиф ушбу сохада жиноят содир этганлик учун жиноий жавобгарликни таъминлаш оркали жамоат хавфсизлигини хукукий химоя килишни хам амалга оширувчи жиноят хукуки нормаларини хисобга олмаган.

Е.Б.Олховский жамоат хавфсизлиги тушунчасини кенг ва тор маънода куриб чикади. Унинг фикрича, жамоат хавфсизлиги кенг маънода давлат, жамиятнинг нормал фаолият курсатишини, хар бир фукаро учун осойишталик мухитини таъминлайдиган хукукий, жумладан, хукукни мухофаза килиш чоралари мажмуидир. Тор маънода жамоат хавфсизлиги - бу одамлар хаёти жараёнида вужудга келадиган мустахкам иродали ижтимоий муносабатлар, уларнинг жамоат жойларида цивилизациялашган жамиятнинг хукукий нормалари, коидалари ва урф-одатларининг амалдаги курсатмаларига мувофик

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

мулокот килиш тартибидир. Олимнинг фикрича, жамоат хавфсизлиги мазмуни тор маънода жамоат хавфсизлиги билан боглик муносабатларни ва давлат органларининг, шу жумладан хукукни мухофаза килиш органларининг амалий фаолиятини тартибга солишга каратилган хукукий ва ташкилий чора-тадбирлар мажмуини уз ичига олади [17].

Шубхасиз, бу позициянинг урни мавжуд. Шу билан бирга, профессор А.В.Кузменконинг фикрига кушилиш уринлидир, унинг фикрича, тушунчанинг кенг ва тор маънодаги таърифи нафакат хар кандай сохада илмий тадкикот ишларини мураккаблаштиради, балки хукукни куллашни сезиларли даражада мураккаблаштиради. Олимнинг тушунчага кенг ва тор маънода таъриф беришга уринишлари илм-фан тараккиётига хисса кушиб, илгари берилган таърифларга нисбатан толерантлик билан муносабатда булишга олиб келади. Хукукий терминология ноаник булмаслиги, тушунчада конкрет хукукий ходиса аник акс этиши керак.

А.И.Парубовнинг фикрича, жамоат хавфсизлиги жамиятда ривожланиб, хукукий ва техник нормалар билан тартибга солинадиган ва одамлар хавфсизлигини таъминлашга, одамларнинг хаёти ва соглигига хавфли тахдидларнинг олдини олишга, мулкдорларнинг мулкини саклашга каратилган муносабатлардир [18].

Юкорида айтилганларнинг мохияти шундан далолат берадики, олимларнинг замонавий илмий фикрларида "жамоат хавфсизлиги" тушунчасини таърифлашда ягона караг йук.

Шундай килиб, хулоса килишимиз мумкин: биринчидан, таърифларнинг аксарияти унинг турли томонларини ва хавфсизлик хамда химоя килиш объектларини акс эттиради; иккинчидан, олимлар жамоат хавфсизлигининг факат битта мазмунли жихатига яъни турли тахдидлардан (ижтимоий, техноген, табиий ва бошкалар) химояланиш даражасига эътибор каратадилар; учинчидан, айрим олимлар миллий хавфсизлик ва жамоат хавфсизлигини тенглаштирадилар.

А.Н.Позднишев жамоат хавфсизлигини ижтимоий тизим хаётининг шароити ва холати сифатида белгилайди, унинг функцияларини амалга ошириш сифати билан тушинтиради, шунингдек, ижтимоий тизимнинг нокулай ташки ва ички шароитларда баркарор давлатни саклаб туриш, жамият хавфсизлигини таъминлаш муаммоларини хал килиш кобилияти билан тавсифлайди [2]. Ушбу позицияларнинг камчиликлари, биринчидан, ушбу

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

караш жамоат хавфсизлигини таъминлашнинг асосий максадини акс эттирмайди, иккинчидан, жамоат хавфсизлигини химоя килиш объектлари аник ажратилмаган, бу эса давлат органларининг вазифалари ва функцияларини аник белгилаш ушбу сохадаги давлат сиёсатини амалга ошириш учун масъул булган субъектлар учун жуда мухимдир.

А.И.Сапожников жамоат хавфсизлигининг маъмурий-хукукий режими деганда ижтимоий объектив ва рухсат берувчи, назорат ва мажбурий усуллардан фойдаланадиган давлат органлари фаолиятининг жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича хукукий режими тушунилиши кераклигини курсатади [19]. Шундай килиб, олим ушбу режимни алохида маъмурий-хукукий режимга, шунингдек унинг турларига: ижтимоий таъминот, йул харакати хавфсизлиги, ёнгин, санитария, техноген хавфсизлик кабиларга таснифлайди. Жамоат хавфсизлигини таъминлашнинг маъмурий-хукукий режимларининг узига хос турлари ва уларни амалга ошириш чегаралари уларнинг максади, мамлакатдаги ва муайян минтакадаги вазиятнинг холатини хисобга олган холда белгиланади.

Худди шундай позицияни Н.А.Босхамджиева хам илгари сурган. Олимнинг фикрича, жамоат хавфсизлиги куйидаги институтларни уз ичига олади: терроризмга карши кураш институти; экстремизмга карши кураш институти; жиноий ва бошка ноконуний тажовузларга карши курашиш институти; коррупцияга карши кураш институти; ахолини табиий ва техноген хусусиятли фавкулодда вазиятлардан химоя килиш институти; ноконуний миграцияга карши курашиш институти; жамоат хавфсизлигининг айрим турларини (ёнгин, кимёвий, биологик, ядровий, радиациявий, гидрометеорологик, саноат ва транспорт хавфсизлигини) таъминлаш институтлари; жамоат хавфсизлигини таъминлашда халкаро хамкорликни ривожлантириш институти; экологик хавфсизлик институти; ахборот хавфсизлиги институти; озик-овкат хавфсизлиги институти [20].

"Жамоат хавфсизлиги" тушунчасини аниклаш буйича илмий позицияларни тахлил килиш унинг хусусиятларини ажратиб курсатишга имкон беради.

Биринчидан, бу етарли хавфсизлик холати. Бу холат шахс, жамият ва давлат учун реал ёки потенциал хавф-хатарларнинг мавжуд эмаслигини, шунингдек, бундай давлатни саклаб колиш чораларини билдиради, бу эса ахолида хавфсизлик хиссини яратади. Жамоат хавфсизлигини самарали

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

таъминлаш фукароларнинг амалдаги конун хужжатларида белгиланган хукукларини, айникса, шахсий хукукларини хавфсизлик ва жамоат осойишталиги шароитида амалга ошириш имконини беради. Бошкача килиб айтганда, бундай амалга ошириш фукароларнинг хар кандай характердаги тахдидлар мавжуд булмаганда, яшаш, соглигини мухофаза килиш, шахсий дахлсизлик, мехнат килиш, яшаш жойини эркин танлаш, дам олиш хукукларини хавфсизлик ва гигиена талабларга жавоб берадиган шароитларда амалга ошириши мумкинлигида намоён булади.

Иккинчидан, жамоат хавфсизлиги умумий ва махсус ваколатли давлат хокимияти органлари тизими, шунингдек, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фукаролар томонидан таъминланади. Шунга кура, жамоат хавфсизлиги давлат томонидан таъминланади ва куриклаш объектларига хавф тугдирадиган вазият юзага келганда, давлат хокимиятининг ваколатли органлари бундай хавфларни бартараф этиш учун фавкулодда, алохида, вактинчалик чоралар куриши керак.

Учинчидан, жамоат хавфсизлигини таъминлаш жамоат тартиби мавжуд булганда энг самарали булади. Утказилган тахлиллар шуни курсатадики, баркарор жамоат тартибини таъминламасдан туриб, ахоли хавфсизлигини сифатли таъминлаш мумкин эмас. Шунинг учун жамоат хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги жамоат муносабатларини тартибга солувчи норматив-хукукий хужжатлар, купинча "жамоат хавфсизлиги" ва "жамоат тартиби" атамалари узаро боглик тушунчалар сифатида кулланилади.

Туртинчидан, жамоат хавфсизлигини таъминлаш, албатта, муайян меъёрлар тизими билан тартибга солинади. Бу белги ахолини ноконуний тажовузлардан, турли тахдидлардан химоя килиш конун устуворлиги асосида амалга оширилаётганидан далолат беради. Шуни таъкидлаш керакки, конун нормалари фавкулодда вазиятларда жамоат хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги мухим микдордаги жамоат муносабатларини тартибга солади, хусусан: инсон ва фукаронинг хукук ва эркинликлари, фукароларнинг жамоат хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги хатти-харакатларининг чегаралари, жисмоний ва юридик шахсларнинг жамоат хавфсизлигини таъминлашга каратилган муайян харакатларни амалга ошириш буйича вактинчалик мажбуриятларини белгилайди, ноконуний хатти-харакатлар турларини белгилайди, яъни факат конун нормалари жамоат хавфсизлигига, хам оддий

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

хаёт шароитида, хам фавкулодда вазиятларда хавфсизликка тажовуз килувчи хатти-харакатларнинг тулик руйхатини белгилайди.

Ва нихоят, шахснинг, жамиятнинг, давлатнинг хаётий манфаатларини амалга оширишдан келиб чикадиган ижтимоий муносабатларнинг мавжудлиги, улар ижтимоий имтиёзлар, конституциявий тузум, жамоат тартиби, шахсий дахлсизлик, мулк ва бошкаларни уз ичига олади.

ХУЛОСА

Шундай килиб, "жамоат хавфсизлиги" тушунчасига оид илмий позицияларнинг юкоридаги тахлили ва курсатилган белгилар "жамоат хавфсизлиги" деганда шахс, жамият ва давлатнинг хаётий манфаатларини тускинликсиз руёбга чикаришни таъминлашга, потенциал ёки реал хавф тугдирувчи шарт-шароитлар ва омилларнинг олдини олишга, махаллийлаштиришга ва бартараф этишга каратилган ижтимоий муносабатларни етарли даражада химоя килиш холати тушунилиши керак. Бу уларнинг мавжудлигига асос булиб хизмат килади хамда умумий ва махсус ваколатли давлат органлари тизими, давлат ва нодавлат ташкилотлари хамда фукаролар фаолияти натижасида эришилади.

REFERENCES

1. Бандурка О.М. Роль адмшютративного законодавства у змщненш правопорядку // Проблеми охорони громадського порядку i вдосконалення законодавства: матерiали науково-практично! конференций Х.: 1994. С. 13-19.

2. Позднышев А.Н. Институт государственной службы в сфере обеспечения общественной безопасности (теоретико-методологические проблемы): дис. ... докт. юрид. наук. М., 2003. 402 с.

3. Варгузова А. А. Административно-правовое регулирование деятельности органов внутренних дел в сфере обеспечения общественной безопасности в Российской Федерации: дис. ... канд. юрид. наук. М., 2005. 184 с.

4. Концепция общественной безопасности в Российской Федерации от 20 ноября 2013 года URL: http://kremlin.ru/acts/news/19653.

5. Радюшин Я.Н. Компетенция органов государственной власти и органов местного самоуправления в сфере обеспечения общественной безопасности: дис. ... канд. юрид. наук. М., 2004. 220 с.

6. Попов Л.Л. Административное право (вопросы административно-юрисдикционной деятельности органов внутренних дел). М.: Академия МВД СССР. 1983. 280 с.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1163-1174

7. Гирько С.И. Обеспечение общественной безопасности в системе мер защиты личности, общества и государства: состояние, проблемы, перспективы // Административное право и процесс. 2009. № 5. С. 8.

8. Административное право/под ред. Л.Л.Попова. М.: Юрист, 2002. 699 с.

9. Степашин С.В. Теоретико-правовые аспекты обеспечения безопасности в Российской Федерации: дис. ... докт. юрид. наук. СПб., 1994. 246 с.

10. Кондрашов Б.П. Общественная безопасность и административно-правовые стредства её обеспечения: дис. ... докт. юрид. наук. М., 1998. 302 с.

11. Григорьев И.Б., Григорьева К.А. К вопросу о подходах к определению содержания термина «общественная безопасность» в правовой доктрине и отдельных актах концептуального характера, утвержденных указами президента российской федерации URL: http : //pravozashitnik.net/ru/2014/4/5.

12. Гущин В.В. Правовые и организационные основы обеспечения общественной безопасности в Российской Федерации при чрезвычайных ситуациях: дис. ... докт. юрид. наук. М., 1998. 449 с.

13. Хамхоев Б.Т. Проблемы определения общественной безопасности // Административное право и процесс. 2011. № 7. С. 40-42.

14. Туманов Г.А., Фризко В. И. Общественная безопасность и ее обеспечение в экстремальных условиях // Советское государство и право. 1989. № 8. С. 21-23.

15. Бельский К.С. Полицейское право/под ред. А. В. Куракина. М.: Изд-во «Дело и Сервис», 2004. 816 с.

16. Васин В.Н. Право на общественную безопасность. М.: Иид-во «Щит», 1999. 172 с.

17. Ольховський С.Б. Адмiнiстративно-правовi засоби забезпечення громадсько!' безпеки: дис. ... канд. юрид. наук. Х., 2003. 191 с.

18. Парубов А.И. Организационно-правовое обеспечение охраны общественного порядка и общественной безопасности в региональных подсистемах предупреждения и ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций: дис. ... канд. юрид. наук. М., 2003. 198 с.

19. Сапожников А.И. Административно-правовой режим общественной безопасности: дис. ... канд. юрид. наук. М., 2005. 198 с.

20. Босхамджиева Н.А. Административно-правовые основы обеспечения общественной безопасности в Российской Федерации: дис. ... докт. юрид. наук. М., 2013. 369 с.

21. Лукьянов В. Административные правонарушения, посягающие на общественную безопасность // Российская юстиция. 2001. №8. С. 55-56.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.