Научная статья на тему 'ЙЎЛ-ТРАНСПОРТ ҲОДИСАЛАРИ ТЎҒРИСИДА МАЪЛУМОТЛАР БАНКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ЙЎЛ-ТРАНСПОРТ ҲОДИСАЛАРИ ТЎҒРИСИДА МАЪЛУМОТЛАР БАНКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
1667
87
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Йўл ҳаракати хавфсизлиги / йўл-транспорт ҳодисалари / суғурта товони / тергов. / Traffic Safety / Traffic Accidents / Insurance Compensation / Investigation.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — М. Н. Усманова, Я. Р. Жўраев

Ушбу мақолада муаллифлар йўл-транспорт ҳодисаларининг содир бўлиб туриши, унинг оқибатида инсонларнинг ҳаётдан кўз юмуши ёки турли даражада тан жароҳатларини олдини олиш ва камайтириш бўйича тадқиқотлари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS FOR THE FORMATION OF A DATA BANK ON ROAD TRAFFIC ACCIDENTS

In this article, the authors present their research on the occurrence of traffic accidents, resulting in the loss of life or the prevention and reduction of injuries to varying degrees.

Текст научной работы на тему «ЙЎЛ-ТРАНСПОРТ ҲОДИСАЛАРИ ТЎҒРИСИДА МАЪЛУМОТЛАР БАНКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

ЙУЛ-ТРАНСПОРТ ХОДИСАЛАРИ ТУГРИСИДА МАЪЛУМОТЛАР БАНКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ИСТЩБОЛЛАРИ

М. Н. Усманова Я. Р. Жураев

Тошкент давлат транспорт университети

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада муаллифлар йул-транспорт ходисаларининг содир булиб туриши, унинг окибатида инсонларнинг хаётдан куз юмуши ёки турли даражада тан жарохатларини олдини олиш ва камайтириш буйича тадкикотлари келтирилган.

Калит сузлар: Йул харакати хавфсизлиги, йул-транспорт ходисалари, сугурта товони, тергов.

PROSPECTS FOR THE FORMATION OF A DATA BANK ON ROAD

TRAFFIC ACCIDENTS

ABSTRACT

In this article, the authors present their research on the occurrence of traffic accidents, resulting in the loss of life or the prevention and reduction of injuries to varying degrees.

Keywords: Traffic Safety, Traffic Accidents, Insurance Compensation, Investigation.

Узбекистон Республикаси иктисодий салохияти усиб бориши билан автомобиль транспорти ва коммуникациялари хам ривожланиб бормокда. Бундай узгаришлар ахолимизнинг ижтимоий ривожланиши даражаси билан богликдир. Тармокнинг ривожланиши харакат хавфсизлигини таъминлаш сохасида маълум муаммоларни келтириб чикармокда: йул-транспорт ходисаларининг содир булиб туриши, унинг окибатида инсонларнинг хаётдан куз юмуши ёки турли даражада тан жарохатларини олиши, автомобиль йулларида ва шахар кучаларида тирбандликларнинг юзага келиши, атроф мухитнинг

ифлосланишидир.Муаммонинг энг аянчлиси инсонларнинг жисмоний талофат олишларидир. Бу эса жамиятимизнинг ижтимоий муаммосидир [1-6]. Бу муаммоларни бартараф этиш ва харакат хавфсизлигини таъминлашни такомиллаштириш максадида хукуматимиз томонидан катор конун ва карорлар кабул килинмокда. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 11 июль 2017 йил 3127-сонли "Йул харакати хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" ги карори йул харакати

хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш максадида кабул килинди1.

Мазкур Карорга мувофик соханинг норматив-хукукий хужжатлар базаси тулик кайтакуриб чикилди ва 7та Конун, 5та Президент карори, 30та Хукуматнинг карорлари ва 49 та идоравий ва идоралараро норматив-хукукий хужжатлар кабул килинди. Соха мутахассислари фаолиятларини юкорида келтирилган хужжатлар асосида олиб бормокдалар.Йул харакати хавфсизлиги бошкармаси ходимларининг асосий вазифаларидан бири йул-транспорт ходисаларини тугри расмийлаштириш хисобланади. Вазирлар Махкамасининг 2011 йил 15 ноябрда кабул килинган ва 2012 йилнинг 1 январидан кучга кирган "Йул-транспорт ходисаларини хисобга олиш тизимини янада такомиллаштириш" тугрисидаги 303-сонли карорига мувофик, «Йул харакати хавфсизлиги тугрисида»ги Узбекистон Республикаси Конунига мувофик хамда республика худудида содир этилган йул-транспорт ходисаларини хисобга олиш, уларни келтириб чикарадиган шарт-шароитларни тахлил килиш ва бартараф этиш тизимини такомиллаштириш максадида "Йул-транспорт ходисаларини хисобга олиш тизимини янада такомиллаштириш" тугрисида Низом маъкулланган.Низомда белгиланиши буйича:

- Мазкур Низом «Йул харакати хавфсизлиги тугрисида»ги Узбекистон Республикаси Конунига мувофик Узбекистон Республикаси худудида йул-транспорт ходисаларини хисобга олишнинг ягона тартибини белгилайди.

- Йул-транспорт ходисаларини хисобга олиш уларнинг келиб чикиш сабаблари ва шарт-шароитларини тахлил этиш, шунингдек ушбу сабаб ва шарт-шароитларни бартараф этиш максадида олиб борилади.

-Йул-транспорт ходисаларини хисобга олиш куйидагилар томонидан амалга оширилади:

ички ишлар органлари;

фаолияти транспорт воситаларидан фойдаланиш билан боглик юридик шахслар;

тасарруфида умумий фойдаланишдаги автомобиль йуллари, шахарлар ва бошка ахоли пунктларининг кучалари булган махсус ваколатли ва махаллий давлат хокимияти органлари ва бошка ташкилотлар.

Тиббиёт муассасалари томонидан йул-транспорт ходисалари туфайли халок булган ва тан жарохати олган шахсларнинг хисоби олиб борилади.

Йул-транспорт ходисасига оид барча маълумотлар ички ишлар органлари томонидан статистик хисоботга асосланиб тайёрланади хамда вазирликлар,

1- Узбекистон Республикаси Президентининг 11 июль 2017 йил 3127-сонли "Йул харакати хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори

идоралар ва бошка ташкилотларга белгиланган тартибда тегишли суров асосида берилади [7-12].

Мамлакатимиз худудида йул-транспорт ходисаси билан боглик маъмурий хукукбузарликлар тахлилига кура, тан жарохати билан боглик булмаган йул-транспорт ходисаси содир этилган. Ушбу маъмурий хукукбузарликлар Давлат йул харакати хавфсизлиги хизмати ходимлари томонидан расмийлаштирилиб, тегишлилиги буйича куриб чикиш учун суд идораларига юборилган.

Йул-транспорт ходисаси иштирокчиларининг 40 фоизи бир-бирига эътирози йуклиги ва максади сугурта товонини олиш эканини билдирган. Амалдаги конунчиликка мувофик, йул-транспорт ходисаси содир булганда Йул патруль хизмати инспектори чакирилиб, хужжатлар расмийлаштирилади, тиббий наркологик текширувдан утказилади ва сугурталовчига хабар берилади [13-18]. Терговга кадар текширув, турли экспертизалар, суд жараёни тамомланиб, иштирокчилар узлари шахсини тасдикловчи хужжатлар ва транспорт воситаларининг хужжатлари, экспертиза хулосаси, терговга кадар текширув, суд карорларини туплаб сугурталовчига такдим этади. Сугурталовчи хужжатларни урганиб чикиб товон тулаш ёки рад этиш тугрисида карор кабул килади. Карабсизки, ушбу харакатларни амалга ошириш учун уртача 30-50 кун сарфланади ва фукароларнинг ортикча сарсон булиши ва кушимча харажатлар килишига сабаб булади.

Шунингдек, тан жарохати билан боглик булмаган йул-транспорт ходисасини хукукни мухофаза килувчи органлар ходими иштирокисиз расмийлаштириш асослари, коидалари ва тартиби белгилаб куйилмокда. Бинобарин, тан жарохати билан боглик булмаган Йул-транспорт ходисаларини хукукни мухофаза килувчи органлари ходими иштирокисиз расмийлаштириш тартиби хорижий мамлакатлар Россия Федерацияси, Беларус, Украина, Франция ва Бельгия каби давлатларда амал килади.

Шундай килиб, мавжуд тизим тахлили унинг ЙТХ, иштирокчилари учун хам, ДИХХХ ходимлари учун хам мураккаб эканлигини курсатмокда. Чунки ЙТХ,ни расмийлаштиришга куп вакт сарфланади [19-24]. Шу боисдан, ЙТХ,нинг олдини олишга каратилган профилактика ишларининг вакти кискаради. Бундай холда, йул транспорт ходисасининг хакикий холатини аниклаш масаласи бошкача тарзда хал килиниши керак, бу холат низо юзага келган такдирда, зарар учун жавобгарлик масаласини хал килишга имкон беради.

Чет эл амалиётига кура, ушбу муаммонинг самарали ечими сифатида ЙТ^ хакида хабар беришнинг ягона европа шакли - европротокол кулланилиб, бу автохалокат холатини тавсифловчи шакллар тупламидан иборат булади. Шу билан бирга, хайдовчилар имзолар билан уз розиликларини хам тасдиклайдилар.

KyHu Kena MyxoKaMa KunuHraH «TpaHcnopT BocuTanapu эгaпapннннг ^yKaponuK ^aBOÔrapnuruHH Ma^Sypufi cyFypTa Kunumra goup KOHyH xy^^araapu TaKoMunnamTupunumu MyHocaSaTu SunaH Y3ÔeKHCTOH PecnyônuKacuHHHr afipuM KOHyH xy^^aTnapura y3rapram Ba KymuMnanap Kuprnum Tyrpucuga^ru KOHyHra KupuTHnaëTraH AHra HopManap SunaH fiyn-TpaHcnopT xogucacu xaKugara SungupumHoMa Ty3um opKanu TaH ^apoxara SunaH sof^uk SynMaraH fiyn-TpaHcnopT xogucacu TyFpucuga xy^^araapHu xyKyKHu Myxo$a3a KunyBnu opraHnap xoguMu umTupoKucro pacMufinamrapum Syfiuna cogganamTupunraH TapTuSHu Senranam Ha3apga Tyrananm

XycycaH, fiyn-TpaHcnopT xogucacu cogup SynraHga umrapoKnunap xyKyKHu Myxo$a3a KunyBnu opraH xoguMucu3 SungupumHoMa TyngupuS TuSSufi HapKonoruK TeKmupyBgaH yTagunap Ba TpaHcnopT BocuranapuHu TexHuK muKacTuHu Saxonam экcпepтнзacнgaн yTKa3uS, 3 KyH unuga cyFypTanoBnura aproa TaKguM этagн. CyFypTanoBnu xy^^araapHu ypraHuS nuKuS 15 KyH unuga toboh Tynam ëKu pag этнm TyFpucuga Kapop KaSyn Kunagu [25-31]. KoHyH nofiuxacu SunaH MatMypufi ^aBoSrapnuK TyFpucugaru KogeKcra aHru EBpona MaMnaKaTnapuga, eBponpoTOKon opKanu xaSap Sepum TapTuSuHu ^opufi этнm, HTX, umTupoKHunapura 3apapHu Konnam MacanacuHu KepaKcu3 MaTepuan Ba opTuKna BaKT xaMga xapa^araapcro xan Kunumra umkoh Sepagu. By y3 HaBSaTuga, xafigoBHunapra кoмпeнcaцнa onum ynyH cyFypTa TamKunoTura Mypo^aaT Kunumga HTX, ^aKTuHu MycTaKun paBumga Kafig этнm Ba aBToxanoKaT ^ofiuHu Te3ga TupSaHgnuKnapHu W3ara KemupMafi SapTapa^ этнm umkohuhu Sepagu. EBponpoToKonHu ^opufi этнm mapraapu KyfiugarunapgaH uSopaT:

■ HTXga $aKaT uKKuTa TpaHcnopT BocuTacu KaTHamraH Synca;

■ xafigoBHunap, fiynoBnunap ëKu nuëganapHuHr xaëTu Ba coFnuFura 3apap eTKa3unMaraHga;

■ HTX, umTupoKHunapu TpaHcnopT BocuTanapu эгaпapннннг ^yKaponuK ^aBoSrapnuruHu Ma^Sypufi cyFypTa Kunum nonucura эгa Synca;

■ HTX, umTupoKHunapu ypTacuga KenumMoBnunuKnap MaB^yg SynMaca. EBponpoToKon TaMofiunnapuHu xucoSra o^aH xonga MaMnaKaraMroga fiyn-TpaHcnopT xogucanapuHu pacMufinamrapum TapTuSuHu aHaga cogganamrapum aMangara KoHyHnunuKHu TaKoMunnamTupumga KaTop a^arnuKnapHu Sepagu.

Xynoca

Hyn-TpaHcnopT xogucacu тyFpнcнgaгн xy^^araapHu xyKyKHu Myxo$a3a KunyBHu opraHnapu xoguMu нmтнpoкнcнз pacMufinamTupum TapTuSuHu (EBponpoTOKon) ^opufi этнпнmн fiyn xapaKaTu xaB^cronura xoguMnapu Ba xafigoBHunap ypтacнgaгн SeBocuTa MynoKorau aManra omupumga «uhcoh oMunu^a Ba opTuKna KoFo3So3nuKKa, ^yKaponapHu opTuKna capcoH Synumura neK KyfiuS,

автомобиль йулларида тирбандликларни олдини олишга хизмат килади ва бу механизмнинг жорий этилиши катор ижобий натижаларга олиб келади:

■ ЙТХ иштирокчилари (хайдовчилар) содир булган аварияни ИХХХ ходимини чакирмасдан узаро келишган холда мустакил равишда расмийлаштиради;

■ ИХХХ ходимини кутиш, баённомани расмийлаштириш, автотранспортни жарима майдонига олиб бориш ва бошка холатлар учун вакт сарфланмайди;

■ ЙТХ окибатида юзага келадиган тирбандликлар бартараф этилади;

■ ИТХларни расмийлаштиришда ортикча когозбозликка чек куйилади;

■ мажбурий сугурта пули туланиши учун йул харакати хавфсизлиги ходими томонидан амалга ошириладиган расмиятчилик ва суд карорини кутиш талаб этилмайди.

REFERENCES

[1] Узбекистон Республикаси Президентининг 11 июль 2017 йил 3127-сонли "Йул харакати хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори

[2] 2018-2022 йилларда Узбекистон Республикасида йул харакати хавфсизлигини таъминлаш концепциясини

[3] Узбекистон Республикаси ИИВ ИХХББ статистика маълумоти

[4] Усманова М.Н.Подход оценки факторов навыки водителя при обеспечения безопасности движения.Вестник ТАДИ.Научно-технический журнал.4.2016г.90-93стр.

[5] Усманова М.Н.Иирик шахарларда йул харакатини ташкил этиш йуналишлари.Biznes-Эксперт.N^8,2019 йил.42-44бет

[6] O'G, J. R. Y. R., O'G'Li, A. E. X., & Hamroyevich, T. N. (2021). HAYDOVCHILARNI TAYYORLASHDA RAQAMLI O 'ZBEKISTON 2030 DASTURINI JORIY ETISH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(9), 749-754.

[7] Zokirov, Javohir Gaybullo Ogli, & Xurramov, Rustam Sayfiddinovich (2021). FORMATION OF ETHNOPEDAGOGICAL VIEWS AMONG STUDENTS THROUGH THE STUDY OF THE LIFE AND WORK OF ALISHER NAVOI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (10), 339343.

[8] Rahmonberdiev, G., Murodov, M., Negmatova, K., Negmatov, S., & Lysenko, A. (2012). Effective Technology of Obtaining The Carboxymethyl Cellulose From Annual Plants. In Advanced Materials Research (Vol. 413, pp. 541-543). Trans Tech Publications Ltd.

[9] Primqulov, M. T., Rahmonbtrdiev, G., Murodov, M. M., & Mirataev, A. A. (2014). Tarkibida sellyuloza saqlovchi xom ashyoni qayta ishlash texnologiyasi. Ozbekiston faylasuflar milliy jamiyati nashriyati. Toshkent, 28-29.

[10] Murodov, M. M., Rahmanberdiev, G. R., Khalikov, M. M., Egamberdiev, E. A., Negmatova, K. C., Saidov, M. M., & Mahmudova, N. (2012, July). Endurance of high molecular weight carboxymethyl cellulose in corrosive environments. In AIP Conference Proceedings (Vol. 1459, No. 1, pp. 309-311). American Institute of Physics.

[11] Murodov, M. M., Xudoyarov, O. F., & Urozov, M. Q. (2018). Technology of making carboxymethylcellulose by using local raw materials. Advanced Engineering Forum Vols. 8-9 (2018) pp 411-412/©. Trans Tech Publications, Switzerland. doi, 10, 8-9.

[12] Муродов, М. Х., & Муродов, Б. Х. У. (2015). Фотоэлектрическая станция с автоматическим управлением мощностью 20 кВт для учебного заведения. Science Time, (12 (24)).

[13] Qulturaevich, U. M., Elievich, C. L., Murodovich, M. M., & Uralovich, K. S. (2021, May). TECHNOLOGY OF PATS GETTING BY MONOAPPARAT. In Euro-Asia Conferences (Vol. 5, No. 1, pp. 5-7).

[14] Elievich, C. L., Khasanovich, Y. S., & Murodovich, M. M. (2021). TECHNOLOGY FOR THE PRODUCTION OF PAPER COMPOSITES FOR DIFFERENT AREAS FROM FIBER WASTE.

[15] Murodov, M. M., Yusupova, N. F., Urabjanova, S. I., Turdibaeva, N., & Siddikov, M. A. (2021). OBTAINING A PAC FROM THE CELLULOSE OF PLANTS OF SUNFLOWER, SAFFLOWER AND WASTE FROM THE TEXTILE INDUSTRY.

[16] Adilhodzhaev, A., Igamberdiev, B., Kodirova, D., Davlyatov, S., Marufjonov, A., & Shaumarov, S. (2020). THE STUDY OF THE INTERACTION OF ADHESIVE WITH THE SUBSTRATE SURFACE IN A NEW COMPOSITE MATERIAL BASED ON MODIFIED GYPSUM AND TREATED RICE STRAW. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(2), 683-689.

[17] Davlyatov, S. M., & Makhsudov, B. A. (2020). Technologies for producing high-strength gypsum from gypsum-containing wastes of sulfur production-flotation tailings. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(10), 724-728.

[18] Akhrarovich, A. K., & Muradovich, D. S. (2016). Calculation of cylindrical shells of tower type, reinforced along the generatrix by circular panels. European science review, (3-4).

[19] Шалшський, В. В., Давлятов, М. А., Ахметов, Ж. Д., Давлятов, Ш. М., Ткачук, I. А., Перетятько, Ю. Г., ... & Гром, А. А. ОВ Шимановський.

[20] Акрамов, Х. А., Давлятов, Ш. М., & Хазраткулов, У. У. (2016). Методы расчета общей устойчивости цилиндрических оболочек, подкрепленных в

продольном направлении цилиндрическими панелями. Молодой ученый, (7-2), 2934.

[21] Muratovich, D. S. (2016). Study of functioning of reservoirs in the form of cylindrical shells. European science review, (9-10).

[22] Mukhamedova, Z. G. (2016). Modelling of fluctuations in the main bearing frame of railcar. International Journal of Modern Manufacturing Technologies, 8(2), 48-53. [2]3 Sagatovich, Y. M., & Gafurdjanovna, M. Z. (2018). Analysis of optimal periodicity of preventive maintenance of rail service car taking into account operational technology. European science review, (1-2).

[24] Ykubov, M. S., Muxamedova, Z. G., Isroilov, U. S., & Fayzullaev, J. S. (2018). Methodological aspects of continuous controlling and diagnostics traction electrical equipments using methods of spectral analysis. Chemical Technology. Control and Management, 85-90.

[25] Mukhamedova, Z. G., & Khromova, G. A. (2017). Yutkina IS Mathematical Model of Oscillations of Bearing Body Frame of Emergency and Repair Railcar. Journal «Transport Problems, 12(1), 93-103.

[26] Мухамедова, З. Г. (2015). Динамическая модель для исследования продольных колебаний главной рамы электровоза с учетом установки демпфирующего поглощающего аппарата в автосцепке. Известия Транссиба, (2 (22)).

[27] Khromova, G., Mukhamedova, Z., & Yutkina, I. (2017). Mathematical model of oscillations of bearing body frame of emergency and repair railcars. Transport problems, 12

[28] Mukhamedova, Z. (2015). Development of generalized dynamic model of oscillations of the main frame and running gear of rail service cars. Transport Problems, 711.

[29] Khromova, G. A., Mukhamedova, Z. G., & Yutkina, I. S. Optimization of dynamic characteristics of emergency rail service cars. Monograph. ISBN 978-9943-975-966.-Tashkent:" Fan va tekhnologiya", 2016.-253 p.

[30] Gafurdjanovna, M. Z. (2020). Reliability improvement of special self-propelled rolling stock based on its technical diagnostics. Journal of Critical Reviews, 7(12), 186189.

[31] Mukhamedova, Z. (2017). Mathematical Model for Calculation of Oscillations in the Main Bearing Frame of Railcar with Changing Stiffness and Physical Parameters.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.