Научная статья на тему 'БЕЗОПАСНОСТЬ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ЧЕЛОВЕКА МЕТОДЫ ИЗУЧЕНИЯ И АНАЛИЗА РИСКОВ В ТРУДОВОМ ПРОЦЕССЕ'

БЕЗОПАСНОСТЬ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ЧЕЛОВЕКА МЕТОДЫ ИЗУЧЕНИЯ И АНАЛИЗА РИСКОВ В ТРУДОВОМ ПРОЦЕССЕ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
72
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
TECHика
Область наук
Ключевые слова
охрана труда / право / государственная политика / анализ рисков / технический регламент / риск / оценка рисков / опасное производство. / labor protection / law / public policy / risk analysis / technical regulations / risk / risk assessment / hazardous production.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Нарзиев Шовкиддин Муртозаевич, Ботиров Акбар Бахриддинович

В статье описаны правовые основы организации охраны труда на производстве, конкретные методы анализа уровней риска, возникающих в производственной среде. Даны рекомендации по механизму оценки эффективных методов, используемых при анализе рисков.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF LEARNING AND ANALYSIS RISKS IN LABOR PROCESSES

This article describes the legal framework for the organization of labor protection in production, the specific methods of analyzing the levels of risk that arise in the working environment. Recommendations on the mechanism for evaluating effective methods used in risk analysis are given.

Текст научной работы на тему «БЕЗОПАСНОСТЬ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ЧЕЛОВЕКА МЕТОДЫ ИЗУЧЕНИЯ И АНАЛИЗА РИСКОВ В ТРУДОВОМ ПРОЦЕССЕ»

DOI: 10.24411/2181- 0753/2021-100004 МЕТОДЫ ИЗУЧЕНИЯ И АНАЛИЗА РИСКОВ В ТРУДОВОМ ПРОЦЕССЕ

Нарзиев Шовкиддин Муртозаевич Ботиров Акбар Бахриддинович

Ташкентский государственный технический университет Ташкент, Узбекистан

В статье описаны правовые основы организации охраны труда на производстве, конкретные методы анализа уровней риска, возникающих в производственной среде. Даны рекомендации по механизму оценки эффективных методов, используемых при анализе рисков.

Ключевые слова: охрана труда, право, государственная политика, анализ рисков, технический регламент, риск, оценка рисков, опасное производство.

МЕХНАТ ЖАРАЁНИДА ХАВФЛАРНИ УРГАНИШ ВА ТАХЛИЛ ЦИЛИШ

МЕТОДЛАРИ

Ушбу маКолада ишлаб чиКаришдаги меХнат муХофазасини ташкил ^илишнинг ХуКуКий асослари, меХнат шароитларида вужудга келадиган хавфлилик даражаларини таХдил ^илишнинг узига хос усуллари ёритилган. Хавфни таХлил Килишда Кулланиладиган самарали усулларни таКдиК ^илиш механизм буйича тасиялар берилган.

Калит сузлар: меХнат муХофазаси, Конун, давлат сиёсати, хавфлар таХлили, техник Коидалар, хавф-хатар, хавфни баХолаш, хавфли ишлаб чиКариш.

METHODS OF LEARNING AND ANALYSIS RISKS IN LABOR PROCESSES

This article describes the legal framework for the organization of labor protection in production, the specific methods of analyzing the levels of risk that arise in the working environment. Recommendations on the mechanism for evaluating effective methods used in risk analysis are given.

Keywords: labor protection, law, public policy, risk analysis, technical regulations, risk, risk assessment, hazardous production.

Кириш. Узбекистан

Республикасининг "МеХнатни муХофаза Килиш туГрисида" Крнунининг янги таХрири Узбекистон Республикаси Президенти томонидан 2016 йилнинг 22 сентабрь куни Кабул Килинди Хамда расмий эълон Килинган кундан эътиборан уч ой утгач, яъни 2016 йил 23 декабрдан кучга кириши белгиланди[1]. Мазкур Конун ХалКаро меХнат ташкилотининг Узбекистон Республикаси томонидан ратификация Килинган конвенцияларини 2014-2016-йилларда амалга оширишга доир Кушимча чора-тадбирлар доирасида ишлаб чиКилди. СоХадаги илГор хорижий тажриба ва халКаро

талаблардан келиб чиККан Холда Кабул Килинган янги таХрирдаги Конун аввалгисидан фарК Килади[2].

Хозирги кунда кучга кирган амалдаги Конун 36 моддадан иборат булиб, унда иш берувчилар ва ходимларнинг ушбу соХага доир талабларни бажариш буйича масъулияти кучайтирилган. МеХнат шароити ва меХнатни муХофаза Килиш буйича тегишли шароитлар яратилиши устидан назоратни таъминлашга доир вазифалар белгиланган[1].

МеХнатни муХофаза Килиш соХасидаги давлат сиёсатининг асосий йуналишларида ходимнинг Хаёти ва соГлиги

устуворлиги таъминланиши бош омил этиб белгиланган. Бу Конуннинг халКчиллигидан далолат бериб, инсон манфаатларини таъминлайди. МеХнатни муХофаза Килиш соХасида давлат дастурлари ишлаб чиКилади ва амалга оширилади. Давлат ва хужалик бошКаруви органларининг, маХаллий давлат Хокимияти органларининг меХнатни муХофаза Килиш соХасидаги фаолияти мувофиКлаштириб борилади[1].

Тадк;ик;от медодлари. Ходимларни Химоя Килувчи хавфсиз техника, технология ва воситаларнинг ишлаб чиКилиши ва жорий этилиши рагбатлантирилади. Фан ва техника ютуКларидан Хамда меХнатни муХофаза Килиш буйича илГор миллий ва хорижий тажрибадан фойдаланилади. Ишлаб чиКаришдаги бахтсиз Х,одисалардан жабрланган ёки касб касаллигига чалинган ходимлар ижтимоий Химоя Килинади. Бу йуналишда изчил халКаро Хамкорлик амалга оширилади [1,2].

ТаХдиллар шуни курсатмоКдаки, корхоналарда содир булаётган ишлаб чиКариш билан боГлиК бахтсиз Ходисаларнинг келиб чиКиш сабабларидан бири ходимларнинг меХнатни муХофаза Килиш талабларига ва хавфсизлик техникаси Коидаларига риоя этмаслигидир. Баъзан иш берувчи томонидан ходимларнинг иш ваКти ва дам олиш ваКтини белгилашда, уларни хизмат сафарларига юборишда хавфсизлик талаблари бузилиш х,олатлари Хам учраб туради[1].

Ушбу Холатларни бартараф этиш маКсадида Конунда иш берувчилар ва ходимлар томонидан меХнатни муХофаза Килиш талабларига риоя этиш буйича масъулият оширилди. Бу борада иш берувчилар ва ходимларнинг ХуКуК ва мажбуриятлари белгиланди. Ходим Кулай ва хавфсиз иш урнига эга булиш ХуКуКига эга. МеХнат шароити туГрисида, шу жумладан, касб касалликлари ва бошКа касалликларга чалиниш эХтимоли мавжудлиги, шу муносабат билан узига берилиши лозим булган имтиёзлар ва компенсациялар, шахсий Химоя воситалари ва жамоавий

Химоя воситалари ХаКидаги ахборотларни иш берувчидан олиши зарур. Ходимлар ишлаб чиКаришдаги бахтсиз Ходисалар ва касб касалликларидан Конун Хужжатларида белгиланган тартибда давлат томонидан мажбурий ижтимоий суГурта Килинади. Тиббий тавсияларга мувофиК навбатдан ташКари тиббий курикдан утади, ушбу тиббий курикдан утиш ваКтида унинг иш жойи (лавозими) ва иш ХаКи саКланади.

Эндиликда ташкилотларда меХнатни муХофаза Килиш хизматлари ташкил этилади. Ишлаб чиКариш фаолиятини амалга оширувчи, ходимларининг сони эллик киши ва ундан ортиК булган Хар бир ташкилотда меХнатни муХофаза Килиш талабларига риоя этилишини таъминлаш, уларнинг бажарилиши устидан назоратни амалга ошириш маКсадида меХнатни муХофаза Килиш хизмати ташкил этилади ёки меХнатни муХофаза Килиш буйича тегишли тайёргарликка эга булган мутахассис лавозими жорий этилади. Элликта ва ундан ортиК транспорт воситаси мавжуд булган ташкилотда йул Харакати хавфсизлиги хизмати Хам ташкил этилади ёки йул Харакати хавфсизлиги буйича мутахассис лавозими жорий этилади.

МеХнатни муХофаза Килиш ва меХнат хавфсизлигини таъминлаш, ходимлар учун хавфсиз, экологик тоза иш шароитларини яратиш, иш уринларини асбоб-ускуналарнинг жароХатлаш хавфлилиги юзасидан аттестациядан утказиш,

ходимларни даврий ва ваКти-ваКти билан тиббий курикдан утказиш, меХнат муХофазаси устидан жамоатчилик назоратини кучайтириш каби долзарб вазифалар Хар бир иш берувчилар ва касаба уюшмаларининг энг муХим йуналишлардан бири Хисобланади.

Ишлаб чиКариш корхоналарида фаолиятга таъсир Килувчи хавфли омиларини урганиш ва баХолашда "Хавфли ишлаб чиКариш объектларида хавфлилик даражасини таХдил Килиш буйича услубий курсатмалари" га асосан амалга оширилади [3].

Хавф таХдилини утказиш жараёни Куйидаги асосий босКичларни уз ичига олади:

ишларни режалаштириш ва ташкил

этиш;

хавф-хатарларни идентификациялаш;

хавфни баХолаш;

хавфни камайтириш буйича тавсиялар ишлаб чиКиш.

Хавф таХлили сифатини таъминлаш учун хавфли ишлаб чиКариш объектларида аварияларнинг юзага келиши ва ривожланиши Конуниятларига доир билимлардан фойдаланиш лозим. Агар ухшаш хавфли ишлаб чиКариш объекти ёки хавфли ишлаб чиКариш объектида фойдаланиладиган ухшаш техник

Курилмалар учун хавф таХлили натижалари мавжуд булса, улардан дастлабки маълумот сифатида фойдаланиш мумкин. Лекин бунда объектлар ва жараёнлар бир-бирига айнан ухшашлиги, мавжуд фарКлар эса таХлил натижаларига сезиларли таъсир Килмаслиги курсатилиши лозим [3].

Хавф таХлилининг маКсад ва вазифалари хавфли ишлаб чиКариш фаолияти объектининг турли босКичларида фарК Килиши ва аниКлаштирилиши мумкин.

а) хавфли ишлаб чиКариш объектини жойлаштириш (инвестицияларни асослаш ёки лойи^аолди ишларини бажариш) ёки лойиХалаш босКичида хавф таХлилининг маКсади, одатда, Куйидагиларни уз ичига олади:

хавф-хатарларни аниКлаш ва шикастловчи авария омилларининг ходимларга, аХолига ва атроф-муХитга таъсирини Хисобга олган Холда хавфни миКдорий априор баХолаш;

таклиф этилган Карорларнинг маКбуллигини таХлил Килиш ва жойнинг хусусиятлари, бошКа объектларнинг жойлашиши ва иКтисодий самарадорликни Хисобга олган Холда хавфли ишлаб чиКариш объектини[4], фойдаланиладиган техник Курилмаларни, хавфли ишлаб чиКариш

объекти бино ва иншоотларини жойлаштиришнинг оптимал вариантларини танлашда натижаларнинг Хисобга

олинишини таъминлаш;

йуриКномалар, технологик

регламент ва хавфли ишлаб чиКариш объектидаги аварияларни локаллаштириш режаларини ишлаб чиКиш учун маълумотлар билан таъминлаш;

хавфли ишлаб чиКариш объектини жойлаштириш ёки техник ечимлар буйича муКобил таклифларни баХолаш.

б) Хавфли ишлаб чиКариш объектини фойдаланишга киритиш (фойдаланишдан чиЦариш) босКичида Куйидагилар хавф таХлилининг маКсади булиши мумкин:

хавф-хатарларни аниКлаш ва авария оКибатларини баХолаш, хавфли ишлаб чиКариш объектининг олдинги фаолият босКичларида хавфга берилган баХоларни аниКлаштириш;

фойдаланиш шароитларининг

саноат хавфсизлиги талабларига

мувофиКлигини текшириш,

фойдаланишга киритиш

(фойдаланишдан чиЦариш) буйича

йуриКномалар ишлаб чиКиш ва уларни аниКлаштириш.

в) Хавфли ишлаб чиКариш объектидан фойдаланиш ёки уни реконструкция Цилиш босКичида Куйидагилар хавф таХдилининг маКсади булиши мумкин:

фойдаланиш шароитларининг

саноат хавфсизлиги талабларига

мувофиКлигини текшириш;

асосий хавф-хатарлар туГрисидаги маълумотларни аниКлаштириш (шу жумладан саноат хавфсизлигини

декларациялашда);

назорат органлари фаолиятини ташкил этиш буйича тавсиялар ишлаб чиКиш;

фойдаланиш ва техник хизмат курсатиш буйича йуриКномаларни, хавфли ишлаб чиКариш объектидаги аварияларни локаллаштириш режаларини

такомиллаштириш;

ташкилий тузилмалар, амалий иш усуллари ва техник хизмат курсатишдаги узгаришларнинг саноат хавфсизлигини бошКариш тизимини такомиллаштиришга нисбатан самарасини баХолаш.

МеХнат жараёнидаги хавф таХдилини утказишда Куйидаги асосий усулларнинг КисКача тавсифи

берилган [3,5,6].

1. «Текширув вара^аси» ва

«Агар....., нима булади?» усуллари ёки

уларнинг комбинацияси объектдан фойдаланиш шароитлари ёки лойиХанинг саноат хавфсизлиги талабларига

мувофиКлигини урганишга асосланган хавф-хатарларни сифатий баХолаш усуллари гуруХига киради.

Хавфли ишлаб чиКариш

объектининг саноат хавфсизлиги

талабларига мувофиКлиги туГрисидаги савол ва жавоблар Хамда уларни таъминлашга доир курсатмалар текширув вараКасининг натижаси Хисобланади. Текширув вараКаси

«Агар....., нима булади?» усулидан дастлабки

маълумотларни ва хавфсизлик

Коидаларининг бузилишлари оКибатлари туГрисида натижаларни купроК таКдим этилиши билан фарК Килади[6,7].

Бу усуллар анча содда (айниКса уларни таХлилни утказиш ва натижаларни таКдим этишни енгиллаштирувчи ёрдамчи шакллар, бир хиллаштирилган бланкалар билан таъминлашда), куп меХнат талаб Килмайди (натижалар битта мутахассис томонидан бир кун ичида олиниши мумкин) ва таниш технологияли объектлар хавфсизлигини текширишда самарали Хисобланади.

2. «Бузилиш тури ва оКибатлари таХлили» (БТОТ) куриб чиКилаётган техник тизим хавфининг сифатий таХ,лили учун Кулланилади. Ушбу усулнинг муХим жиХати шундаки, бунда Хар бир аппарат (Курилма, блок, буюм) ёки тизим (элемент) нинг таркибий Кисми у Кандай носоз Холга келганлиги (бузилиш тури ва сабаби) ва бузилиш техник тизимга Кандай таъсир курсатиши буйича куриб чиКилади.

мисол сифатида бузилишларнинг содир булиш эХтимоли ва оКибатларининг оГирлик даражаси буйича критиклик курсаткичлари (индекслари) ва мезонлари мавжуд (1 -жадвалга Каранг). ТаХ,лил учун бузилишлар зарар етказиши мумкин булган туртта гуруХ ажратилган: ходимлар, аХоли, мулк (ускуналар, иншоотлар, бинолар, маХсулот ва Х.), атроф-муХит.

1-жадвалда мезонларнинг Куйидаги вариантлари Кулланилган:

оКибатларнинг оГирлик даражаси буйича бузилиш мезонлари:

Халокатга олиб келувчи бузилиш — инсонларнинг улимига, мулкка жиддий зиён етишига олиб келади, атроф-муХитга урнини тулдириб булмайдиган зарар етказади,

критик (нокритик) бузилиш — инсонларнинг Хаётига хавф туГдиради (хавф туГдирмайди), мулкка, атроф-муХитга жиддий зарар етказади (зарар етказмайди),

унча катта булмаган оКибатларга олиб келувчи бузилиш — оКибатларига кура юКорида санаб утилган учта тоифанинг Хеч бирига тааллуКли булмаган бузилиш.

Бузилишларнинг тоифалари

(критиклиги):

«А» — миКдорий хавф таХлили утказилиши шарт ёки махсус хавфсизликни таъминлаш чоралари талаб этилади;

«В» — миКдорий хавф таХлили утказилиши маКсадга мувофиК ёки муайян хавфсизлик чоралари Кабул Килиниши талаб этилади;

«С» — сифатий хавф таХлили утказилиши ёки баъзи хавфсизлик чоралари Кабул Килиниши тавсия этилади;

«Д» — таХлил ва махсус (Кушимча) хавфсизлик чоралари Кабул Килиниши талаб этилмайди.

БТОТ, БТОКТ усуллари, одатда, мураккаб техник тизимлар лойиХалари ёки техник ечимларни таХлил Килиш учун Кулланилади. 3 — 7 кишидан ташкил топган турли ихтисосдаги мутахассислар (масалан, технология, кимёвий жараёнлар буйича мутахассис, муХандис-механик) гуруХи

томонидан бир неча кун, Хафта мобайнида бажарилади.

1 -жадвал

«Содир булиш эх;тимоли- оЦибатларнинг оFирлик даражаси» матрицаси

Бузилишнинг юзага келиш частотаси 1 йил Бузилиш оЦибатларининг оFирлик даражаси

х;алокатга олиб келувчи бузилиш критик бузилиш нокритик бузилиш унча катта булмаган оЦибатларга олиб келувчи бузилиш

Тез-тез содир буладиган бузилиш > 1 А А А С

ЭХтимол бузилиш 1 — 10-2 А А В С

Содир булиши мумкин булган бузилиш 10-2 — 10-4 А В В С

Кам содир буладиган бузилиш 10-4 — 10-6 А В С Д

Содир булиши эХтимолдан йироК бузилиш <10-6 В С С Д

Хавфнинг миКдорий таХ,лил усуллари, одатда, бир нечта хавф курсаткичларини Хисоблаш орКали амалга оширилади ва юКорида курсатилган усулларнинг бир ёки бир нечтасини уз ичига олиши (ёки уларнинг натижаларидан фойдаланилиши) мумкин[4,8]. МиКдорий таХ,лил утказишда юКори малакали бажарувчилар, ускунанинг авариявийлиги, ишончлилиги буйича катта Хажмда маълумотлар, экспертиза ишларини бажарилиши, атроф-муХитнинг узига хос жиХ,атлари, об-Хаво шароитлари,

одамларнинг хавфли Худудларда булиш ваКти ва бошКа омилларни Хисобга олиш талаб этилади [4,9,10].

Хавфнинг миКдорий таХлили турли хавф-хатарларни ягона курсаткичлар буйича баХолаш ва таККослаш имконини беради. Ушбу усул Куйидаги Холларда юКори самара беради:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

хавфли ишлаб чиКариш объектини лойиХалаш ва жойлаштириш босКичида;

хавфсизлик чораларини асослаш ва оптималлаштиришда;

бир турдаги техник Курилмалар (масалан, магистраль Кувур утказгичлар)га эга хавфли ишлаб чиКариш объектларида йирик авариялар хавфини баХолашда;

инсонлар, мулк ва атроф-муХит учун аварияларнинг хавфини комплекс баХолашда.

6. Турли фаолият турлари ва хавфли ишлаб чиКариш объектининг фаолият босКичлари учун хавф таХлили усулларини танлашга доир тавсиялар Куйида (2-жадвалга Каранг) келтирилган.

2-жадвалда Куйидаги белгилар Кулланилган:

«0» — энг мос келмайдиган таХдил

усули;

«+» — тавсия этиладиган усул; «++» — энг мос келадиган усул. Усуллар алоХида-алоХида ёки бир-бирига Кушимча равишда Кулланилиши, чунончи сифатий таХ,лил усуллари миКдорий хавф мезонларини (асосан, эксперт баХолари буйича, масалан, «содир булиш эХтимоли - оКибатларнинг оГирлик даражаси» матрицасидан фойдаланган Холда)

Хам уз ичига олиши мумкин. Xавфнинг сифатий та^лил натижаларидан имкон Кадар

тули; миКдорий таХлилида хавфларнинг фойдаланилиши керак.

2-жадвал

Хавф та^лили yсyллаpини танлашга дoиp тавcиялаp

Усул Фаoлият т^и

Жoйлаштиpиш Лoйиx;ала Ф oйдаланишга Фoйдалан PeKoHcrpy

(лoйи;а oлди ишлаp) ш киpитиш /фoйдаланишдан чиrçаpиш иш кция

«Агар...., нима О + + + ++ +

булади?» таХлили

Текширув вараКаси О + + ++ +

усули

Xавф-хатар ва ишлаш О + + + + + +

имконияти таХлили

Бузилиш турлари ва О + + + + + +

оКибатлар таХлили

Бузилишлар ва О + + + + + +

Ходисалар дарахти

таХлили

миКдорий хавф ++ + + О + + +

таХлили

Авариялар хавфини Хар томонлама баХолаш аварияларни юзага келиш сабаблари {техник Курилмаларнинг бузилиши, ходимларнинг хатолари, таш;и таъсирлар) ва уларнинг ривожланиш шароитлари, ишлаб чиКариш ходимлари ва аХ,олининг шикастланиши, фойдаланувчи ташкилот мулкига ва учинчи шахсларга, атроф-муХитга етказиладиган зарар таХдилига асосланади. «Улчанадиган» катталик туГрисида гап бораётганлигини таъкидлаш учун хавф даражаси тушунчаси ишлатилади. Фойдаланиш жараёни куплаб хавф-хатарлар билан боГли; булган хавфли ишлаб чиКариш объектида авариялар хавфи даражаси тегишли хавф курсаткичларини Хисобга олиш асосида аниКланади. Умумий Холатда хавф курсаткичлари куриб чиКилаётган кунгилсиз Ходисалар

оКибатларининг эХтимоли {ёки частотаси) ва оГирлик даражаси мажмуи {комбинацияси) куринишида ифодаланади.

Хyлoса. Ю;оридаги хавфларни таХлил Килиш усулларидан келиб чиККан холда ишлаб чиКаришдаги хавфли омилларни камайтириш ва ходимларнинг меХнатини муХофаза Килиш буйича Куйидаги тавсияларни бериш мумкин:

1. МеХнатни муХофаза Килиш ва меХнат хавфсизлигини таъминлаш, ходимлар учун хавфсиз, экологик тоза иш шароитларини яратиш, иш уринларини асбоб-ускуналарнинг жароХатлаш хавфлилиги юзасидан аттестациядан утказишга жиддий эътиборни Каратиш.

2. Корхона ва ташкилотларда меХнат унумдорлигининг ошишига, ишлаб чиКаришдаги бахтсиз Ходисалар Хамда касб касалликларига чалинишларнинг олдини олиш буйича ташкилий, техник ва санитар-гигиеник табдирлар ишлаб чиКиш.

3. МеХнат муХофазасини бошКариш тизимини янада такомиллаштириш, уни самарали йулга Куйиш, яъни касбга оид

TECHИKA 1-2021

25

хавф-хатарни баХолаш тизимини йулга Куйиш.

4. Хавфнинг объект ва яКин атрофдаги ХудуА буйича таКсимланишини

ифодаловчи бошКа комплекс хавф курсаткичи потенциал ^удудий хавфни

Хисобга олиш.

АДАБИЁТЛАР:

1. Узбекистон Республикасининг "МеХнатни муХофаза Килиш туГрисида" Крнунининг янги таХрири. 2016 йилнинг 22 сентабрь

2.«Узбекистон республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туГрисида», Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони //«ХалК сузи» газетаси 2017 йил 8 февраль 28 (6722)-сон.

3. Хавфли ишлаб чиКариш объектларида хавфлилик даражасини таХдил Килиш буйича услубий курсатмалар. «САНОАТКОНТЕХНАЗОРАТ» давлат инспекцияси бошлиГининг 2009 йилдаги 158-сонли буйруГи.

4. Narziev S. et al. Theoretical analysis of the causes of injury in sports activities and their reduction measures //Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems. — 2020. — Т. 12. - №. S2. - С. 166-170.

5. Shovkiddin N. et al. Problems Of Ensuring The Safety Of Sports Activities And Reducing Injuries //Journal of Critical Reviews. - 2020. - Т. 7. - №. 11. - С. 428-432.

6. Sulaymonovich S. S., Murtozayevich N. S. Studying and accounting sports injuries //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 7. - С. 759-763.

7. Shovqiddin N. et al. Prevention Of Sport Injuries //Solid State Technology. - 2020. - Т. 63. - №. 6. - С. 11868-11875.

8. Shovkiddin Narziev, Sunnatilla Sulaimanov. To the investigation of the tension of the inter-cracked ligaments knee joint //International Journal of Research Available at https: Volume 06 Issue 01 January 2019. 731-735 page.

9. Sulaimanovich S. S., Murtozaevich H. S. Causes and Prevention of Athlete Injuries During Training Sessions and Competitions //JournalNX. - С. 325-329.

10. Murtozaevich N. S., Pirmkulovich B. Z., Safarovich M. B. Radiation Situation Assessment And Safety Measures //JournalNX. - С. 320-324.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.