Научная статья на тему 'ОРГАНИЗАЦИОННО-ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ ЦИФРОВОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ В ТАМОЖЕННОЙ СФЕРЕ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН'

ОРГАНИЗАЦИОННО-ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ ЦИФРОВОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ В ТАМОЖЕННОЙ СФЕРЕ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
78
62
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
Таможня / таможенные органы / цифровая экономика / экономическая безопасность / информационные и коммуникационные технологии. / Customs / customs authorities / digital economy / economic security / information and communication technologies.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Элёр Раҳматов

в данной статье автор анализирует правовые вопросы организационно-правовых вопросов цифрового государственного управления в таможенной сфере в Республике Узбекистан, сущность реформ в обеспечении экономической безопасности страны с широким использованием информационно-коммуникационных технологий в деятельности таможенных органов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATIONAL AND LEGAL ISSUES OF DIGITAL PUBLIC ADMINISTRATION IN THE SPHERE OF CUSTOMS IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

In this article, the author analyzes the legal issues of organizational and legal issues of digital public administration within customs authorities of the Republic of Uzbekistan, the essence of reforms in ensuring the economic security of the country with the widespread use of information and communication technologies in the activities of customs authorities.

Текст научной работы на тему «ОРГАНИЗАЦИОННО-ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ ЦИФРОВОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ В ТАМОЖЕННОЙ СФЕРЕ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН»

Review of law sciences

Elyor Rahmatov,

Lecturer of Tashkent State Law University

ORGANIZATIONAL AND LEGAL ISSUES OF DIGITAL PUBLIC ADMINISTRATION IN THE SPHERE OF CUSTOMS IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

Abstract: In this article, the author analyzes the legal issues of organizational and legal issues of digital public administration within customs authorities of the Republic of Uzbekistan, the essence of reforms in ensuring the economic security of the country with the widespread use of information and communication technologies in the activities of customs authorities.

Key words: Customs, customs authorities, digital economy, economic security, information and communication technologies.

Элёр Рах,матов,

преподаватель Ташкентского государственного юридического университета

ОРГАНИЗАЦИОННО-ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ ЦИФРОВОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ В ТАМОЖЕННОЙ СФЕРЕ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН

Аннотация: в данной статье автор анализирует правовые вопросы организационно-правовых вопросов цифрового государственного управления в таможенной сфере в Республике Узбекистан, сущность реформ в обеспечении экономической безопасности страны с широким использованием информационно-коммуникационных технологий в деятельности таможенных органов.

Ключевые слова: Таможня, таможенные органы, цифровая экономика, экономическая безопасность, информационные и коммуникационные технологии.

Элёр Рах,матов,

Тошкент давлат юридик университети укитувчиси Elyoryurist0404@mail.ru

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА БОЖХОНА СОХДСИДА РАЦАМЛИ ДАВЛАТ БОШЦАРУВИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ-^УЦУЦИЙ

МАСАЛАЛАРИ

Аннотация: ушбу мацолада муаллиф томонидан Узбекистон Республикасида божхона сощсида рацамли давлат бошцарувининг ташкилий %уцуций масалалари, божхона органлари фаолиятида ахборот-коммуникация технологияларини кенг цуллаган

1

уолда мамлакатимизнинг ицтисодий хавфсизлигини таъминлашда амалга оширилаётган ислоуотларнинг мазмун-моуияти ууцуций нормалар асосида таулил этилган.

Калит сузлар: божхона, божхона органлари, рацамли ицтисодиёт, ицтисодий хавфсизлик, ахборот-коммуникация технологиялари.

Мамлакатимизда маъмурий тартиботлардан утишни соддалаштириш, ахоли турмуши сифатини ошириш, инвестиция ва ишбилармонлик мухитини яхшилашга каратилган электрон хукуматни, шу жумладан давлат хизматларини курсатиш тизимини модернизация килиш ва ривожлантириш борасида изчил чоралар курилмокда.

Шу билан бирга, ракамлаштиришни таъминлашга ва ракамли иктисодиётга утишга тускинлик килаётган катор хал килинмаган муаммо ва камчиликлар сакланиб колинмокда.

Божхона органлари фаолиятининг халкаро стандартларга мос булиши, божхона тартиб-таомилларини соддалаштириш, хужжатлар билан боглик муносабатлар тулик электронлаштирилиши мазкур тизимга замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш билан белгиланади.

Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитаси хам уз фаолиятини амалга ошириш жараёнида бошка органлар ва ташкилотлар билан хамкорлик килади. Божхона сохасида давлат бошкаруви узида мамлакатнинг миллий ва давлатлараро манфаатларини таъминлашга йуналтирилган, максадга эришишнинг воситалари ва чораларини белгиловчи ва мустахкамловчи чоралар тизимини намоён этади. Божхона нормаларини такомиллаштиришда миллий нормаларни халкаро нормалар билан бирхиллаштириш ёки уйгунлаштириш мухим ахамиятга эга. Юкорида келтириб утилган омиллар божхона органлари бошкарувини хукукий тартибга солишни такомиллаштиришни янада жадаллаштиришга зарурат тугдирди. Олиб борилаётган ислохотларни янги боскичга олиб чикаётган 2017- 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясида Импорт-экспорт операциялари буйича бериладиган сертификат ва рухсатнома хужжатларини унификациялаштирилган божхона ахборот тизими оркали такдим этишни йулга куйиш (1) тартибини белгилаш мамлакатимизда божхона тизимини такомиллаштиришнинг янги боскичларидан саналади.

Умуман олиб караганда, бугунги кунда Узбекистон Республикаси божхона органларининг фаолияти тубдан узгариб кетмокда. Божхона органларининг макоми, уларнинг бажарадиган асосий вазифа ва функциялари жуда кенгайтирилди ва аник килиб конунчиликда белгилаб берилди. Божхона органларининг фаолияти Узбекистон Республикаси худудида аник тартибга солинган булишига карамасдан хозирги жадаллик билан ривожланиб бораётган жамият хаётида мазкур сохани янада ривожлантириш долзарб масала хисобланади. Бизга маълумки, давлатнинг асосий иктисодий хавфсизлигини божхона органлари таъминлаб беради. Шу сабабли хам божхона бошкаруви сохасида замонавий ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланган холда ракамли бошкарув тизими тобора долзарблик касб этиб бормокда.

Шунинг учун миллий хавфсизликнинг таркибий кисми хисобланган ташки савдо ва божхона сохасида иктисодий хавфсизликни таъминлаш ута мухим вазифалардан биридир. Глобаллашув даврида мамлакат хавсизлигини таъминлаш хамда тахдидларни бартараф этишда иктисодий хавфсизлик омилларининг ахамияти ортиб бормокда. Умуман олганда, миллий хавфсизликнинг асосий кисми хисобланган иктисодий хавфсизлик ички ва ташки хавфни бартараф этишни назарда тутади. Тарихий жихатдан иктисодий хавфсизликни

таъминлаш чоралари аввало ташки хавфни бартараф этишга каратилган эди. Жахон иктисодий тизимидаги интеграцион узгаришлар, иктисодий фаолиятдаги эркинликлар ва хужалик субъектлари алокаларининг кучайиши ва ички бозорни нохалол ракобатдан мухофаза килиш кабиларни эътиборга олган холда ички хавфни бартараф этишга алохида ургу бериш талаб этилади. Иктисодий хавфсизликнинг ички ва ташки тахдидларининг олдини олиш ва бартараф этиш жараёнида божхона иши ва уни амалга оширувчи органлар алохида урин тутади.

Айрим муаллифлар иктисодий хавфсизлик тушунчасига мамлакатнинг "манфаатлари" нуктаи-назаридан ёндашадилар. Уларга кура, "иктисодий хавфсизликка миллий иктисодий манфаатларни химоя килиш ва уларни амалга ошириш учун кулай шароитларни яратиш нуктаи-назаридан караш максадга мувофикдир". (2)

Бошка гурух олимлар эса иктисодий хавфсизликка "Ички ва ташки жараёнлар кулай булмаган шароитда миллий манфаатларни химоя этиш, сиёсатнинг ижтимоий йуналганлиги, етарли харбий салохият кафолатланадиган иктисодиёт ва хокимият институтлари холати" деб бахо берадилар (3).

Юкори даражада иктисодий хавфсизликни таъминлаш максадида аста-секинлик билан бошка давлат органалари билан бир каторда божхона органлари хам ракамли бошкарув тизимига утишини даврнинг узи талаб килмокда.

Ракамли иктисодиётни ривожлантириш буйича изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда, давлат органлари ва бошка ташкилотларда электрон хужжат алмашинуви хамда жисмоний ва юридик шахсларга хизмат курсатиш учун электрон тижорат тизимларини боскичма-боскич жорий этиш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 21 ноябрдаги "Ракамли иктисодиётни ривожлантириш максадида ракамли инфратузилмани янада модернизация килиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4022-сон карори кабул килинди.

Шу билан биргаликда, 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича харакатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг Фармонида (4) "Божхона конун хужжатлари бузилиши хавфи юкори булган товар ва ташки иктисодий фаолият катнашчиларини аниклаш воситаларидан самарали фойдаланиш учун хавфни бошкаришнинг автоматлаштирилган тизими жорий этилишини жадаллаштириш" вазифаси белгилаб берилди. Ушбу белгилаб берилган топшириклар ижросини таъминлаш максадида, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 24 ноябрдаги "Божхона маъмуриятчилигини такомиллаштириш ва Узбекистон Республикаси давлат божхона хизмати органлари фаолияти самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5582-сон Фармонига мувофик, божхона сохасида хавфни бошкариш автоматлаштирилган тизими жорий килинди ва киска муддатда бир катор ижобий ютукларга эришилди. Хусусан, 2018 йилдан бошлаб тадбиркорлик субъектлари учун божхона куригида хавф-хатардан огох этиш тизими, яъни тадбиркорларнинг канчалик халол эканига караб, уларни "яшил" ва "кизил" йулаклар оркали утказишни жорий этиш буйича аник вазифалар белгилаб берилди.

Давлат божхона кумитасида Хавфларни мониторинг килиш ва бахолаш бошкармаси ташкил килинди хамда мазкур бошкармага божхона органларида божхона конун хужжатлари бузилиши хавфи юкори булган товар ва ташки иктисодий фаолият

катнашчиларини назорат килиш учун куч ва воситаларни жамлашни назарда тутувчи хавфни бошкаришнинг автоматлаштирилган тизимини жорий этиш вазифаси юклатилди(5).

Божхона органларида мавжуд куч ва воситалардан фойдаланиб, ушбу йуналишдаги жахоннинг етакчи давлатларида божхона назорати сохасида фойдаланилаётган ахборот технологиялари имкониятларини урганган холда Хавфни бошкаришнинг автоматлаштирилган тизими ишлаб чикилди хамда 2018 йил 1 сентябрдан синов тарзида ишга туширилди (6).

2018 йил 1 декабрдан бошлаб "сари;" ва "кизил" йулаклар ишга туширилди.

2019 йил 1 мартдан бошлаб "яшил" ва "кук" йулаклар ишга туширилди.

Хавфни бошкариш тизимини тулаконли амалга киритиш оркали "ялпи" божхона назоратини утказишдан воз кечган холда, хавф профиллари ёки тасодифий танлов асосида товар ва транспорт воситаларининг божхона назорати 4 та йулаклардан бирига йуналтирилган холда амалга оширилади.

"Сарик йулак" - бунда божхона декларацияси, хужжатлар ва маълумотларни текшириш буйича божхона назорати шакллари хавф даражаси урта курсаткичга эга ёки тасодифий танловда аникланган товар ва транспорт воситаларига нисбатан амалга оширилади.

"^изил йулак" - бунда божхона назорати шакллари хавф даражаси юкори курсаткичга эга ёки тасодифий танловда аникланган товар ва транспорт воситаларига нисбатан амалга оширилади.

"Яшил йулак" - бунда хавф даражаси паст булган товар ва транспорт воситаларини чикариб юбориш тугрисидаги карор кабул килинганда, божхона назорати шакллари уларга нисбатан амалга оширилмайди.

"Кук йулак" - бунда хавф даражаси урта курсаткичга эга ёки тасодифий танлов асосида аникланган товарларга нисбатан божхона назорати шакллари улар чикариб юборилгандан сунг амалга оширилади.

Узбекистон Республикаси давлат божхона хизмати органлари ходими урнатилган тартибда тасдикланган товарларни куздан кечириш хамда намуна ва (ёки) синамалар олишда божхона тартиб-таомилларини амалга ошириш тугрисидаги йурикномага асосан хавфни бошкариш автоматлаштирилган тизими буюрган божхона операцияларини бажаришга мажбур (7).

Хуш, хавф узи нима? Бу божхона тугрисидаги конун хужжатларига риоя этилмаслиги эхтимолининг даражаси булиб, хавфни бошкариш - хавфнинг олдини олиш ва уларни имкон кадар камайтириш, уларнинг кулланилиш самарадорлигини бахолаш, шунингдек божхона операцияларининг бажарилиши устидан назорат килиш буйича чора-тадбирларни ишлаб чикиш ва амалда бажаришни, божхона органларида мавжуд булган ахборотнинг узлуксиз янгиланишини, тахлил этилишини ва кайта куриб чикилишини назарда тутувчи доимий ишлардир.

Божхона органларида хавфни бошкариш тизимини куллаш оркали куйидаги максадларга эришилади:

Хавфни бошкариш тизимини куллаш оркали конун хужжатларига риоя этилишини хамда божхона органлари зиммасига юклатилган вазифаларни бажарилишини таъминлаш;

конун хужжатларига мувофик, божхона назорати объектларига нисбатан божхона назоратини етарли даражада таъминлайдиган божхона назоратининг шаклларини хамда даражасини танлаш;

божхона назоратини тезлаштириш хамда хавф даражаси кам булган товар ва транспорт воситаларини Узбекистон Республикаси божхона чегарасидан олиб утилишида божхона назоратини соддалаштириш учун кулай шарт-шароитлар яратиш.

Мазкур тизим божхона органлари божхона органлари фаолиятининг янада такомилашувига хизмат килмокда. Товар ва транспорт воситаларини, божхона назоратидан утказишда Хавфни бошкариш тизими божхона назоратининг кулланиладиган шакли ва даражасини белгилаб беради. Товарлар божхона чегараси оркали олиб утилаётганда божхона операцияларининг утказилишини тезлаштириш билан бир каторда божхона тугрисидаги конун хужжатлари бузилишларини аниклаш, прогноз килиш ва уларнинг олдини олишда мухим рол уйнайди.

Божхона органларига такдим килинадиган барча маълумотларни текшириш ва уларнинг ишончлилигини таъминлашнинг имконияти йук. Хавфни бошкариш тизми эса божхона органларининг чекланган ресурсларидан энг катта самарадорлик асосида фойдаланиш имконини беради.

Бунда асосий эътиборни юкори ставкали, доимий характердаги божхона конунчилигининг бузилиши ёки махаллий ишлаб чикарувчилар манфаатларига путур етказадиган ёхуд давлатнинг бошка манфаатларига тахдид соладиган, химоя килиш божхона органлари зиммасига юкланган энг хавфли холатларга ва етказиб бериш жараёнларига каратишга катта эътибор берилади.

Аксинча, хавф-хатарлар булмаса ёки унинг эхтимолий конунбузилишларининг окибатлари минимал даражада булса, божхона расмийлаштирувининг энг содда технологияларини кулланилади ва транспорт воситаларининг кутиб колиши, юкларни ташиш, уларни божхона терминалларида саклаш билан боглик асоссиз харажатларга йул куйилмайди (8).

Божхонада расмийлаштиришни имкон кадар жадаллаштириш билан бир вактда божхона назорати самарадорлигини ошириш хам асосий мезонлардан биридир. Божхона органларида асосий бугин - божхона постларидир. Айни шу ерда ташки иктисодий фаолият иштирокчилари ва давлат манфаатлари тукнашади, божхона органларининг ходимлари давлат номидан унинг манфаатларини химоя киладилар, купинча айни шу ерда келишмовчиликлар вужудга келади.

Х,озир товарни расмийлаштираётган божхона ходими факат бир манбадан -декларантнинг узидан ахборот олади. Божхона юк декларацияси ва бошка когоз хужжатлардаги маълумотларни текшириш, одатда, куп вактни олади. Бу эса божхона учун хам, ташки иктисодий фаолият иштирокчиси учун хам макбул эмас. Янги технологиялар бу ерда нимани узгартиради?

Биринчидан, товарлар, транспорт воситалари ва ташки иктисодий фаолият иштирокчилари тугрисидаги ахборот манбалари доираси кенгаяди.

Иккинчидан, зарур маълумотларни керак булган пайтда - божхонада расмийлаштириш чогида олиш мумкин булади.

Учинчидан, хужжатлар когоз тусида эмас, электрон шаклда булади.

Туртинчидан, божхона хизматчиси билан божхона хизматидан фойдаланувчилар уртасидаги мулокотни кескин кискартиришга эришилади.

Шу сабабли Узбекистан Республикаси Президентининг 2019 йил 20 ноябрдаги "Мамлакатда бизнес мухитини янада яхшилаш ва тадбиркорликни куллаб-кувватлаш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" П^-4525-сон карори кабул килинди (9).

Ушбу карорга асосан 2020 йилнинг 1 февралидан бошлаб, экспорт-импорт операцияларини амалга оширишда талаб этиладиган рухсат этиш хусусиятига эга хужжатлар ва сертификатларни "Ягона дарча" божхона ахборот тизими оркали расмийлаштириш назарда тутилган булиб, амалда 2020 йилнинг 1 январидан эътиборан мазкур тизим - www.singlewindow.uz манзилида ишга туширилди.

"Ягона дарча" божхона ахборот тизимига Давлат божхона кумитаси, "Узстандарт" агентлиги, Согликни саклаш вазирлиги, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат кумитаси, Экология ва атроф-мухитни мухофаза килиш давлат кумитаси, "Уздавкарантин" инспекцияси каби ваколатли органларнинг автоматлаштирилган ахборот тизимлари интеграция килинган. Бу каби интеграция килиниши учун етарлича сабаблар бор эди. Айрим мансабдор шахсларнинг сохада амалга оширилаётган ислохотларнинг мазмун-мохиятидан тулик хабардор эмаслиги, кабул килинган норматив-хукукий хужжатларнинг амалиётга жорий этилиши сезиларли даражада ортда колаётганлиги, айрим лицензия ва рухсатномаларни расмийлаштиришда ортикча бюрократик тусиклар мавжудлиги бунга сабаб булган эди.

Хусусан, фитосанитария, санитар-эпидемиологик, ветеринария, экологик назорат органлари ва сертификатлаш органлари фаолиятини урганиш натижалари уларнинг Узбекистон Республикаси Давлат чегараси оркали утувчи товарлар ва транспорт воситаларига нисбатан назорат функцияларини амалга ошириш самарадорлиги ва тезкорлигини ошириш, шу жумладан идоралараро электрон хамкорликни жадал жорий килиш оркали такомиллаштириш заруратини юзага келтирди. (Маълумотлар Узбекистон Республикаси Божхона кумитаси расмий сахифасидан олинган). Шу сабабли хам 2019 йил 23 апрель куни Узбекистон Республикаси Президентининг "Ташки иктисодий фаолиятни амалга оширишда маъмурий тартиб-таомилларни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" П^-4297-сон карори кабул килинди.

^арор билан 2021 йил 1 январга кадар БМТнинг Савдо тартиб-таомилларини соддалаштириш ва электрон иш амалиётлари буйича маркази томонидан ишлаб чикилган "ягона дарча" механизмини яратиш буйича тавсиялар ва йул-йурик тамойиллари мезонларига жавоб берадиган "Ягона дарча" божхона ахборот тизимини жорий этиш белгиланди.

"Ягона дарча" божхона ахборот тизими ташки иктисодий фаолият субъектларига куйидаги имкониятларни яратади:

импорт, экспорт ва транзитга тааллукли барча тартибга солиш талабларини бажариш максадида стандартлаштирилган маълумотлар ва хужжатлар ягона утказиш каналидан фойдаланган холда такдим этилади;

ахборот алмашинувнинг махфийлиги ва хавфсизлигини таъминловчи норматив-хукукий база билан мустахкамлаган холда, ташки савдо битимларига доир барча ахборотларни алмашиш имконияти юзага келади;

давлат божхона хизмати, ваколатли органлар, шунингдек, тадбиркорлик субъектлари томонидан рухсат этувчи хужжатларни расмийлаштиришнинг боскичларини масофадан кузатиш мумкин булади;

барча учун очик булган электрон шаклдаги рухсат этувчи хужжатлар реестрларини юритишга тулик утилади;

Узбекистон Республикаси ва хорижий мамлакатлардаги эпизоотик, карантин ва фитосанитария холатлари тугрисидаги очик маълумотлар энг сунгги курсаткичлар холатида ушлаб турилади;

дастлабки маълумотлар асосида товарлар Узбекистон Республикаси худудига амалда етиб келишига кадар рухсат берувчи характерга эга хужжатларни бериш йулга куйилди (10).

"Ягона дарча" божхона ахборот тизимининг куриниши 2 та блокдан иборат булиб, биринчи блокда ариза такдим этиш, портал хакида, асосий маълумотлар, саволлар ва таклифлар, рухсатнома ва сертификатларнинг хакикийлигини текшириш ва хавфларни тахлил килиш тизими каби булимлари мавжуд.

Иккинчи блок нотариф тартибга солиш тугрисида маълумотлар, божхона юк декларациясини расмийлаштириш, назорат килувчи органларнинг интерактив хизматлари, божхона ва бошка органларнинг реестрлари, хавфларни тахлил килиш ва бошкариш тизимлари хамда логистика компаниялари каби булимларни уз ичига олади.

Хозирги пайтда ахборот технологияларидан хамма сохада фойдаланишни йулга куйиш, жумладан божхона тизимида ушбу замонавий ахборот технологияларидан самарали фойдаланиш узининг ижобий натижаларини курсатиб келмокда. Бунга мисол тарикасида "Электрон ракамли имзо тугрисида" ва "Электрон хужжатлар айланиши тугрисида"ги конунлар ва яна куплаб хужжатлар божхона хизматида ахборот технологияларини хар томонлама жорий этишга йул очиб берди.

"Ягона дарча" божхона ахборот тизими оркали электрон ракамли имзодан фойдаланган холда экспорт-импорт операцияларини амалга оширишда талаб этиладиган рухсат этиш хусусиятига эга хужжатлар ва сертификатларни олиш учун ариза юбориш оркали амалга оширилади.

Аризага жавобан берилган хужжатлар ва сертификатлар мазкур портал оркали бир вактнинг узида хам тадбиркорга, хам божхона органларига божхона расмийлаштируви учун такдим этилади.

Шунингдек, тадбиркорлар портал оркали рухсатнома ва сертификатларнинг хакикийлигини текшириш, хужжатларнинг шакллари, божхона тарифлари ва режимлари, экспорт ва импорт курсаткичларига доир фойдали маълумотларни хам олишлари мумкин.

Порталдаги хавфларни тахлил килиш тизими эса тадбиркорларга товарлар импорти ва экспортига доир фаолиятини тугри режалаштиришга имкон беради. "Ягона дарча" божхона ахборот тизими билан эндиликда божхона тартиботлари янада енгил, шаффоф ва тезкор амалга ошади.

Божхона сохасида ракамли давлат бошкарувини амалга оширилиши мамлакатимизда бизнес юритиш мухитини янада яхшилаш, тадбиркорликка кенг эркинлик бериш борасида бошланган ислохотларни давом эттириш хамда кабул килинган конун хужжатларининг жойларда тугри татбик этилишини таъминлашга хизмат килади.

2020 йилнинг январь ойи холатига кура 4.7 мингдан ортик ташки иктисодий фаолият иштирокчилари "Ягона дарча" божхона ахборот тизимидан фойдаланмокда (Узбекистон Республикаси Божхона кумитаси статистик маълумотлари асосида тайрланди).

Шуни таъкидлаш керакки, ушбу сохада маммлакатимизда амалга оширилиб келинаётган ислохотларнинг барчаси "Божхона жараёнларини соддалаштириш ва

уйгунлаштириш тугрисида"ги халкаро Киото конвенцияси талабларига тула мос келади. "Божхона жараёнларини соддалаштириш ва уйгунлаштириш тугрисида"ги халкаро Киото конвенцияси Бутунжахон божхона ташкилоти томонидан ишлаб чикилган булиб, божхона расмийлаштирувининг стандарт талаблари кодекси хисобланади.

1999 йил июнь ойида Бутунжахон божхона ташкилотининг сессиясида конвенциянинг янги тахрири кабул килинди ва бу хакда махсус Протокол имзоланди.

Конвенциянинг янги тахририда божхона ишида янги технологияларни куллаш, божхона назоратининг замонавий формаларини жорий этиш, тижорат секторининг божхона органлари билан хамкорлик килиши каби масалалар ёритилган.

Янги тахрирдаги конвенциянинг асосий принципи - божхона органларининг халкаро савдонинг барча жабхаларида амалга ошириладиган божхона расмиятчиликлари ва процедураларининг ошкоралиги ва мукимлигини таъминлаш мажбуриятларидир.

Конвенциянинг умумий иловасида божхона маъмуриятлари куллаши шарт булган куйидаги принциплар келтирилган:

- стандартлаштириш ва божхона процедураларини соддалаштириш;

- божхона назорати технологияларини узлуксиз такомиллаштириб бориш;

- ахборот технологияларидан максимал фойдаланиш;

- божхона тартибга солиш нормалари ва халкаро савдо манфаатларини якинлаштириш.

Божхона органлари куллаши шарт булган конвенциянинг асосий элементлари куйидагилар:

- автоматлаштирилган тизимларни максимал даражада куллаш;

- танлов назорат дастурларини жорий килиш учун юк келиши тугрисида аввалдан олинадиган маълумотлардан фойдаланиш;

- электрон маълумот узатиш тизимини куллаш;

- хавфни бошкариш тизимини (соликлар туланиши хавфи ва танлов назорат) куллаш;

- божхона расмийлаштирувини амалга оширишда шикоят тизимини таъминлаш (11).

Ушбу Конвенция талабларининг Узбекистон Республикаси божхона органлари

фаолиятига татбик этилиши божхона ходимларига божхона назоратини таъминлаш ва расмийлаштирув жараёнини тезлаштириш имконини бериб, божхона органларининг ягона ахборотлар манбасини яратишга хизмат килмокда.

Хулоса килиб айтиш мумкинки, божхона сохасида амалга ошрилаётган ислохотларнинг барчаси мамлакатимизда бизнес юритиш мухитини янада яхшилаш, тадбиркорликка кенг эркинлик бериш борасида бошланган ислохотларни давом эттириш хамда кабул килинган конун хужжатларининг жойларда тугри татбик этилишини таъминлашга хизмат килади.

Review of law sciences References:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi Farmon (O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 6-son, 70-modda).

2. Hamdamov. F.B. O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini rivojlantirishda bojxona omilining ahamiyati. Respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi ma'ruzalar to'plami. 2008.

3. Ekonomicheskaya bezopasnost'.(v 4-tomax 1996-2002). Institut ekonomiki RAN. Pod red. Prof. V.Senchagova. st.56.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 18.01.2019 y., 06/19/5635/2502-son

5. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 12 apreldagi "O'zbekiston Respublikasi Davlat bojxona xizmati organlari faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" PF-5414-son Farmoni. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 13.04.2018 y., 06/18/5414/1070-son,

6. http://customs.uz

7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 24 noyabrdagi "Bojxona ma'muriyatchiligini takomillashtirish va O'zbekiston Respublikasi davlat bojxona xizmati organlari faoliyati samaradorligini oshirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" PF-5582-son Farmoni. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 26.11.2018 y., 06/18/5582/2220-son.

8. http://customs.uz

9. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 20 noyabrdagi "Mamlakatda biznes muhitini yanada yaxshilash va tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" PQ-4525-son qarori. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 21.11.2019 y., 07/19/4525/4045-son

10. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda ma'muriy tartib-taomillarni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" PQ-4297 son qarori. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 24.04.2019 y., 07/19/4297/3002-son.

11. "Bojxona jarayonlarini soddalashtirish va uyg'unlashtirish to'g'risida"gi xalqaro Kioto konventsiyasi, 1973 yil 18 may (2006 yil 3 fevraldagi yangi tahriri). http://www.unece.org/cefact/ recommendations/kyoto/ky-01-e0.htm (2017 yil 7 yanvar holatiga)

http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_106124/, (2017 yil 7 yanvar holatiga).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.