Научная статья на тему 'ЙЎЛ БЎЛАКЛАРИНИНГ ҲАРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ИҚТИСОДИЙ ЖИҲАТДАН БАХОЛАШ'

ЙЎЛ БЎЛАКЛАРИНИНГ ҲАРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ИҚТИСОДИЙ ЖИҲАТДАН БАХОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

146
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
йўл-транспорт ҳодисаси / йўл бўлаги / йўл белгилари / йўл жихозлари / қатнов қисми / автомобил / йўловчи / пиѐда / road traffic accident / road section / road signs / road equipment / roadway / car / passenger / pedestrian

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ўктам Холбўтаев, Умид Суванов, Шодиёр Ўсканов

Ушбу мақолада йўл-транспорт ҳодисаларининг олдини олиш мақсадида йўл бўлакларининг ҳаракатланиш хавфсизлигига таъсири реал йўл шароитида ўрганилган, таҳлил этилган ва иқтисодий жиҳатдан баҳоланган. Ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш учун ушбу йўл бўлаги учун ишлаб чиқилган тавсияларнинг иқтисодий кўрсаткичлари келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ECONOMIC ASSESSMENT OF THE IMPACT OF LANE TRAFFIC ON ROAD SAFETY

In this article, analyzed and economically assessed in real road conditions, the impact of road sections on traffic safety in order to prevent road accidents. The economic indicators of the recommendations developed for this section of the road to ensure traffic safety are given.

Текст научной работы на тему «ЙЎЛ БЎЛАКЛАРИНИНГ ҲАРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ИҚТИСОДИЙ ЖИҲАТДАН БАХОЛАШ»

ЙУЛ БУЛАКЛАРИНИНГ ХДРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ЩТИСОДИЙ ЖИХДТДАН БАХОЛАШ

Уктам Холбутаев

Жиззах политехника институти kholbutay@mail. ru

Умид Суванов

Жиззах политехника институти магистранти suvanovud@mail .ru

Шодиёр Усканов

Жиззах политехника институти талабаси shodiyoruskanov98@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада йул-транспорт ходисаларининг олдини олиш максадида йул булакларининг харакатланиш хавфсизлигига таъсири реал йул шароитида урганилган, тахлил этилган ва иктисодий жихатдан бахоланган. Хдракат хавфсизлигини таъминлаш учун ушбу йул булаги учун ишлаб чикилган тавсияларнинг иктисодий курсаткичлари келтирилган..

Калит сузлар: йул-транспорт ходисаси, йул булаги, йул белгилари, йул жихозлари, катнов кисми, автомобил, йуловчи, пиёда.

ECONOMIC ASSESSMENT OF THE IMPACT OF LANE TRAFFIC ON

ROAD SAFETY

Oktam Xolbotayev

Jizzakh Polytechnic Institute kholbutay@mail .ru

Umid Suvanov

Master, Jizzakh Polytechnic Institute suvanovud@mail .ru

Shodiyor Oskanov

Student, Jizzakh Polytechnic Institute shodiyoruskanov98@gmail.com

Academic Research, Uzbekistan 109 www.ares.uz

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 3 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 ABSTRACT

In this article, analyzed and economically assessed in real road conditions, the impact of road sections on traffic safety in order to prevent road accidents. The economic indicators of the recommendations developed for this section of the road to ensure traffic safety are given.

Keywords: road traffic accident, road section, road signs, road equipment, roadway, car, passenger, pedestrian.

КИРИШ

Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг 2017-2021 йилларга мулжалланган "Узбекистонни ижтимоий - иктисодий ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси"да юкори даражадаги халкаро стандартларга жавоб берадиган, мамлакатимизнинг барча худудларини узаро болайдиган ва минтакавий хамда жахон бозорига чикишни таъминлайдиган Узбекистон миллий автомагистралини куриш ва реконцруксия килиш буйича кенг куламли дастурни амалга ошириш хам доимий эътиборимиз марказида деб таъкидлаган [1].

Хдракат хавфсизлигини таминлаш хамда транспорт тизимини бошкаришни такомиллаштириш учун давлат микёсида кенг куламли ишлар йулга куйилмокда. Жумладан, 2018 йил 6-март куни "Автомобил транспортини бошкариш тизимини янада такомиллаштириш чора -тадбирлари тугрисидаги" карорни имзолади [2]. Бу карорда юк ва йуловчи ташувчи транспорт корхоналарининг хозирги ахволи ва ахолининг транспортга булган эхтиёжининг кондирилмаётганлиги таъкидлаб утилган. Бу камчиликларни бартараф этиш ва транспортга булган эхтиёжини кондириш максадида турли хилдаги автотранспорт корхоналарини барпо этиш назарда тутилган. Карор мазмунидан куриниб турибдики харакат хаврфсизлигини таминлашга булган талаб ортиб бормокда.

Йул-транспорт ходисаларини иктисодий бахолаш бугунки куннинг долзарб вазифаларидан биридир.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ.

Автомобиль йулларида жарохатланиш, инсонларни халок булиши - хамма давлатларда хам одамларни хавотирга соладиган муаммодир. Одамлар автомобиллаштиришга хаётлари билан тулов туламокдалар. Бу тулов - жуда киммат ва уни оклаб булмайди. Йулларда одамларнинг халок булиши -

фожеадир. Шу холатни эътиборга олган холда хозирги кунда Узбекистон Республикасида автомобиль йулларида харакат хавфсизлигини таъминлащ, йул-транспорт ходисалари сонини ва огирлик даражасини пасайтириш энг долзарб муаммолардан биридир.

Профессор Азизов К^.Х ва катта укитувчи Абдурахмонов А. нинг "Пиёдалар харакат хавфсизлигини ошириш йуллари" номли маколасида хам куйидаги фирлар келтирилади. Узбекистонда утказилган куп йиллик кузатувларга асосан йул харакати катнашчиларининг таксимланиши куйидагича

пиёдалар-77% йуловчилар-16% хайдовчилар-7%

Курсаткичлардан маълум булишича йул харакатининг асосий катнашчиларини пиёдалар ташкил этмокда. Шу нуктаи назардан пиёдаларнинг хавфсиз харакатланишини ташкил этиш мухим ахамият касб этади.

Доцент Адилов О. ва катта укитувчи Исломов Ш. ларнинг "Х,аракат хавфсизлигини таминлашда автомобил техник холатининг урни" номли илмий маколасида куйидаги фикрлар юритилади: "Автомобилларнинг эксплуатацион хусусиятлари курсаткичлари транспорт окимининг хавфсиз харакатланишида иштирок этувчи хайдовчининг махорати, йулнинг холати, атроф- мухит ва бошка таъсир килувчи омиллар оркали аникланади.

МУХОКАМА

Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотлари:

-махаллий давлат хокимияти органларига, махсус ваколатли давлат органларига йул харакати хавфсизлиги сохасидаги тадбирларни амалга ошириш хамда норматив-хукукий хужжатлар ва норматив хужжатларни такомиллаштириш юзасидан таклифлар киритишга;

-йул-транспорт ходисаларининг олдини олиш буйича тадбирларда иштирок этишга;

-давлат хокимияти ва бошкаруви органлари томонидан йул харакати хавфсизлиги сохасидаги карорлар ишлаб чикилишида конун хужжатларида белгиланган тартибда иштирок этишга хакли.

Хдракат хавфсизлигини ошириш буйича тавсия этилган тадбирларда хар хил капитал сарфлар келтирилади ва ЙТХни ортишига таъсир даражаси аникланади.

ЙТХда йукотишларни аниклаймиз:

cmv=1 n ■ p+Еk- ■ m

бу ерда: n - жабрланганлар сони;

P - ЙТХ, натижасида бир одам йукотилишиш киймати; k - шикастланган автомобиллар сони;

М - шикастланган транспорт воситаларининг материал йукотилишидаги кийматлари. М39 автомобил йулининг 170-180 кмлари 2017 йилда содир булган ЙТХ статистикаси куйидагича:

Улим 6 та 20466000 сумдан Жарохатланганлар 18 та 5210000 сумдан 1-формуладан ЙТХдан йукотишларни кийматини аниклаймиз:

Суш =ХП ■ P k ■ М = 6• 20466000 +18• 5210000 = 132174000 сум.

М39 автомобил йулининг 170-180 кмдаги ЙТХни камайтириш учун куйидаги ишларни бажариш максадга мувофик:

> Йул ёкасининг четига бетон тусиклар (БДО-3) урнатиш 179-180 км ва 170-171 кмлар;

> катнов кисмига 1.1 йул чизигини кайта чизиш;

> катнов кисмига 1.5 йул чизигини кайта чизиш;

> йулни 3.24 йул белгилари билан жихозлаш;

Булар ЙТХни маълум микдорда камайтиради. Тадбирларни киритгандан кейин ЙТХдан йукотишлар куйидаги формула оркали аникланади: Сko'r = Cmav ■ k ■ k ■ k ■ k

^YTX ^^ YTX 1 2 3 4

бу ерда: k - йул ёкасига тусиклар урнатгандан кейин ЙТХни камайишини хисобга олувчи коэффициент, k = 0,56

к - катнов кисмига 1.1 йул чизигини чизиш натижасида ЙТХни камайишини хисобга олувчи коэффициент, k = 0,83

к - катнов кисмига 1.5 йул чизигини кайта чизиш натижасида ЙТХни камайишини хисобга олувчи коэффициент, k = 0,83

к -кучани 3.24 йул белгилари билан жихозлаш натижасида ЙТХни камайишини хисобга олувчи коэффициент, к = 0,26

Ymöy k - K KHHMaraap agaöueTga KenTupunraH ^agBangaH onuHagu.

TagöupnapHu KupmraHgaH KeöuH HTXgaH HyKOTumnapHu KUHMaTHHH aHHK^afiMH3:

Ckix = CYTX ■ k ■ k2 ■ k ■ K = 1321 74000 ■ °,56 ■ °,83 ■ °,83 ■ °,26 CyM

HTX,hh KaMafiumu xucoöura Te^aMKopnuKHu aHUK^afiMro:

Iytx = CYTX - CYTX

Iytx = 132174000 -13257660 = 118916340 cyM

HATH^A^AP

HynHHHr yTKa3um KOÖunuflTH Ba OK^am MyggaTu x,aMga caMapagopnuK кoэ$$нцнeнтннн 4Ta xapaKaT xaB^cronuruHu omupum öyHUHa TaBcua этнпraн TagöupnapHu ^opMynacura acocnaHuö aHUK^afiMro. CaMapagopnuK кoэ$$нцнeнтннн KyHugaru ^opMyna opKanu aHHKgaHagu

I

Eh =

ytx

c + c+c3 + c4

Ey epga: Eh - xhcoöhh uKTucoguH caMapagopnuK кoэ$$нцнeнтн;

Iytx - M39 aBTOMOÖun fiynuHUHr 170-180 KMnap opanuFugaru HTX,HH

KaMafiumu xucoöura Te^aMKopnuK, 118 916 340 cyM; C - öyn eKacura öeTOH TycuKgap (E^O 3) ypHaramHUHr CMeTa Hapxu, KO^ ABC ra MyBO^HK 1km= 50 324 870 cyM öynuö, KypunaeTraH öynra ypHaTunumu MyMKHH öynraH ^oÖHUHr y3yHnuru 2,5 km, öyHga C = 50324870 ■ 2,5 = 125812175 cyM.

c2 - KaTHOB KHCMura 1.1 öyn hh3HFHHH nroumHUHr CMeTa KUHMaTu, E27-09-016 T.4 ra acocaH 64 km = 10 080 000 cyM öynuö, KypunaeTraH KynaHUHr 8km y3yHnuKgaru MUHTaKacu öyHga

C = 1°°8°°°° ■ 0,125 = 1260000 cyM.

C - KaTHOB KucMura 1.5 fiyn hh3HFHHH nroumHUHr cMeTa KUHMaTu, E27-09-016 T.4 ra MyBO^uK 10 km = 2047500 cyM öynuö, KypunaeTraH KynaHUHr KypunaeTraH MUHTaKacu ynyH C = 157000 cyM .

c - KynaHu 3.24 fiyn öenrunapu öunaH ^Hxo3namHUHr cMeTa KUHMaTu, E27 - 83 - 4 ra MyBO^uK

c4 =64549■6 = 387294 cyM. 4-^opMynara acocaH caMapagopnuK кoэ$$нцнeнтннн aHUK^afiMro:

E„ =_118916340_= 0,93

h 125812175 +1260000 +157500 + 387294

KanuTan cap^napHuHr oKnam MyggaruHu aHuKnafiMro:

Th = — = — = 1,07 = 39lKyH; 13 oh, 1 KyH.

Eh 0,93

M39 aBTOMOÖun HynuHuHr 170-180 km opanuru ynyH TaBcua этнnгaн Tag6upnapHu TexHuK-uKTucoguH acocnaHgu. Acocnam ynyH ^opufi KunuHraH Tag6upnapHu Hapxu 2018 HunHuHr CMeTa Hapxu Syfiuna onuHgu. M39 aBTOMo6un HynuHuHr 170-180 km opanuru этнnгaн Tag6upnapHuHr KanuTan cap^napuHu Konnam Myggaru 13 oh, 1 KyHHu TamKun этgн.

XY.HOCA

M39 aBToMo6un HynuHuHr 170-180 km nap 6ynaruga:

- xapaKar xaB^cronuruHu TatMuHnam MaKcaguga TpaHcnopT okumuhuot xapaKar MuKgopu y3rapum KoHyHuaTnapuHu aHuKnam;

- TpaHcnoT BocuTanapuHuHr Te3nuru Ba TapKu6uHu xapaKar xaB^cronuruHu TatMuHnam Syfiuna ysrapumuHu aHuKnam.

ym6y TagKuKoT umu M39 aBTOMo6un HynuHuHr 170-180 km nap Hyn TpaHcnopT xpgucacu (HTX,) MuKgopuHu KaMaHTupumra Ba xapaKar xaB^cronuruHu TatMuHnamra KaparunraH umnap SyfiuHa öyHgaö TagKuKoT onguH aManra omupunMaraH.

y36eKucTOH Pecny6nuKacuga HTX, nap cohuhu KaMafirapum MaKcaguga, ^M33ax BunoaTugaru M39 aBTOMoöun HynuHuHr 170-180 KMnap 6ynaruga xaB^cro xapaKaTnaHumuHu omupum ynyH TagKuKoT umnapu onu6 6opungu Ba KepaKnu TaBcuanap 6epungu.

REFERENCES

1. ABToMoöun TpaHcnopT KopxoHanapu SyfiuHa conumTupMa KanuTan MaönarnapHuHr Metepnapu. -M,: PCOCP ABToTpacHnopT Basupnuru HTMME, 1985 h. - 118 6.

2. ABTOMo6un TpaHcnopTu KopxoHanapu ynyH TexHonoruK nofiu^anamHuHr yMyMuTTu^oK Metepnapu, (OHTn 01-86), -M: PCOCP ABToTpacHnopT Basupnuru HTMME, 1986 h. - 129 6.

3. ABTOMo6un TpaHcnopTu KopxoHanapu ynyH TexHonoruK nofiu^anamHuHr yMyMurra^oK Metepnapu, (OHTn 01-91), -M: TunpoaBTOTpaHc, 1991 h. - 184

4. Кузнецов Е.С. «Автомобилларнинг техник эксплуатацияси ривожининг илмий-техникавий тараккиётининг ва истикболининг йуналишлари» -М.: МАДИ, 1987. -90 б.

5. Бегматов, Б. Я. (2020). Техника олий таълим муассасаларида талаба амалиёти тадкики. Academic research in educational sciences, (3).

6. Бегматов, Б., Хаккулов, Б., & Хаккулов, К. (2020). Транспорт воситаларини синаш усуллари тахлили. Academic research in educational sciences, (3).

7. Бегматов, Б. Я., & Хаккулов, Б. А. (2020). Кафолат даврида автомобилларнинг техник холатини текшириш. Academic research in educational sciences, (3).

8. Адилов, О. К., Кулмурадов, Д. И., & Бегматов, Б. Я. (2014). Переходные характеристики машины при скачкообразном повороте рулевого колеса. Молодой ученый, (20), 101-104.

9. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. У. (2020). Создание программных средств автоматизированной информационной системы транспортных предприятий. Academic research in educational sciences, (1).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

10. Адилов, А. К., Сувонкулов, Ш. А., Кулмурадов, Д. И., Умиров, И. И., & Бойжигитова, И. А. (2019). Причины изменения технического состояния автомобиля. Актуальные научные исследования в современном мире, (1-2), 116118.

11. Адилов, О. К., Умиров, И. И., & Уразов, Б. А. (2020). Методика определения деталей, критических по надежности автомобилей. Academic research in educational sciences, (1).

12. Умиров, И. И. У., & Хамракулов, Ё. М. (2020). Автомобиллардан чикаётган газсимон чикиндиларнинг атмосферага аралашиши. Academic research in educational sciences, (1).

13. Адилов, О. К., Умиров, И. И. У., & Барноев, Л. (2020). Транспортни хавфсиз бошкариш курсаткичларини бахолаш. Academic research in educational sciences, (1).

14. Бегматов, Б. Я., & угли Холиков, Д. Р. (2021). Автотранспорт корхоналари мисолида автомобиллар техник холатининг харакат хавфсизлигига таъсирини бахолаш. Academic research in educational sciences, 2(1).

15. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. (2020). Улучшения эксплуатационных показателей двигателей газобаллонных автомобилей. Academic research in educational sciences, (3).

16. Azimov, A., & Muxtarov, A. (2021). Avtotransport korxonalarida texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash ishchilarini kompetensiyaviy yondoshuv asosida tayyorlash va malakasini oshirish metodikasi. Academic Research in Educational Sciences, 2(1), 258-265.

17. Odilov, N. (2020). The analysis of the development of gas cylinder supply system. Academic research in educational sciences, (3).

18. Azimov, A. (2020). Avtomobilsozlik sanoatida polimer va kompozit materiallardan foydalanishning samaradorlik ko'rsatgichlari. Academic research in educational sciences, (1).

19. Эшонкулов, М. З. (2020). Транспорт воситаларининг ишлаб-чикариш техник база билан таъминланганлик даржаси тадкики. Academic research in educational sciences, (4).

20. Umirov, I., Turushev, S., & Ravshanov, F. (2021). Йул булакларининг харакатланиш хавфсизлигига таъсирини тахлил килиш. Academic research in educational sciences, 2(2).

21. Исроилов, Ф. И., & Норкулов, А. Я. (2021). Юкларни истеъмолчи манзилига етказиб бериш жараёнини бошкариш модели. Academic research in educational sciences, 2(1).

22. Бегматов, Б., & Эшонкулов, М. (2021). Иссик иклим шароитида автомобил двигателларининг ишлаш хусусиятларини аниклаш усуллари тахлили. Academic research in educational sciences, 2(2).

23. Нуруллаев, У., Отакулов, З., & Эгамназаров, Н. (2021). Киш мавсумида автомобиль йулларининг утказиш даражасига куйиладиган талаблар. Academic research in educational sciences, 2(2).

24. Нуруллаев, У., Абдиев, А., & Эгамназаров, Н. (2021). Тогли худудларни автомобиль йулларини кишки саклаш шароити буйича туманллаштириш. Academic research in educational sciences, 2(2).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.