Научная статья на тему 'ЙЎЛ БЎЛАКЛАРИНИНГ ҲАРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ЙЎЛ БЎЛАКЛАРИНИНГ ҲАРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

468
41
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
йўл-транспорт ҳодисаси / йўл бўлаги / йўл белгилари / йўл жихозлари / қатнов қисми / автомобил / йўловчи / пиѐда / road traffic accident / road section / road signs / road equipment / roadway / car / passenger / pedestrian

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ilhom Umirov, Sanjar Turushev, Farrux Ravshanov

Ушбу мақолада йўл-транспорт ҳодисаларининг олдини олиш мақсадида йўл бўлакларининг ҳаракатланиш хавфсизлигига таъсири реал йўл шароитида ўрганилган ва таҳлил этилган. Ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш учун ушбу йўл бўлаги учун тавсиялар ишлаб чиқилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Ilhom Umirov, Sanjar Turushev, Farrux Ravshanov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THE IMPACT OF LANE TRAFFIC ON ROAD SAFETY

This article studies and analyzes the impact of road sections on traffic safety in order to prevent road traffic accidents in real road conditions. Recommendations were developed to ensure traffic safety for this section of the road.

Текст научной работы на тему «ЙЎЛ БЎЛАКЛАРИНИНГ ҲАРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

ЙУЛ БУЛАКЛАРИНИНГ ХДРАКАТЛАНИШ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ТАХДИЛ ЦИЛИШ

Ил^ом Умиров

"Транспорт воситалари мухдндислиги" кафедраси Жиззах политехника институти E-mail: umirov-i@mail.ru

Санжар Турушев

"Ер усти транспорт воситалари ва тизимлари" мутахассислиги

магистранти Жиззах политехника институти E-mail: sanjarturushev@mail.ru

Фаррух Равшанов

"Ер усти транспорт тизимлари ва уларнинг эксплуатацияси" йуналиши талабаси Жиззах политехника институти E-mail:

ravshanovfarruxbek.1995@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада йул-транспорт ходисаларининг олдини олиш максадида йул булакларининг харакатланиш хавфсизлигига таъсири реал йул шароитида урганилган ва тахлил этилган. Хдракат хавфсизлигини таъминлаш учун ушбу йул булаги учун тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: йул-транспорт ходисаси, йул булаги, йул белгилари, йул жихозлари, катнов кисми, автомобил, йуловчи, пиёда.

ANALYSIS OF THE IMPACT OF LANE TRAFFIC ON ROAD SAFETY

Ilhom Umirov

"Vehicle Engineering" department Jizzakh Polytechnic Institute E-mail: umirov-i@mail.ru

Sanjar Turushev

Master in Land Vehicles and

Systems Jizzakh Polytechnic Institute E-mail: sanjarturushev@mail.ru

Farrux Ravshanov

Student of the specialty "Ground transport systems and their operation" Jizzakh Polytechnic Institute E-mail:

ravshanovfarruxbek.1995@gmail.com

ABSTRACT

This article studies and analyzes the impact of road sections on traffic safety in order to prevent road traffic accidents in real road conditions. Recommendations were developed to ensure traffic safety for this section of the road.

Keywords: road traffic accident, road section, road signs, road equipment, roadway, car, passenger, pedestrian.

КИРИШ

Узбекистон Республикаси мустакилликка эришгандан кейин иктисодиётимиз жадал суръатлар билан ривожланиб бормокда. Янги соха автомобиль ишлаб чикариш саноати барпо этилди. Йул курилиши ривожлантирилиб, халкаро ахамиятга молик автомагистрал йуллари

курилмокда. Чет эл давлатлари билан савдо алокалари ривожлантирилмокда. Бу узгаришлар уз навбатида республикамиз йулларида транспорт воситаларининг харакат микдорини кескин усиб боришига олиб келмокда. Бунинг окибатида йул-транспорт ходисалари ва унда халок булувчилар ва тан жарохати олувчиларнинг сони ошиб бормокда ва умумий ижтимоий- иктисодий зарарларни камайтириш асосий вазифалардан бирига айланиб бормокда.

Транспорт инфратузилмасини, биринчи навбатда автомобил ва темир йулларни ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. 2017-2021 йилларга мулжалланган Узбекицон республикасини ижтимоий-иктисодий ривожлантириш буйича харакатлар цратегияси доирасида умумий фойдаланишда булган автомобил йулларини ривожлантириш дацурининг амалга оширилиши бугунги кунда республикамизнинг барча минтакалари уртасида йил давомида ишончли транспорт алокасини та'минламокда [1].

Автомобиллаштиришнинг кескин усиши билан йирик шахарларда йул харакати хавфсизлигини ташкил этиш энг асосий вазифалардан булиб, соха мутахассислари учун долзарб мавзулардан биридир.

Жахон микёсида автомобил йулларида содир булган йул-транспорт ходисалари (ЙТХ,) окибатида доимий халок булаётганлар ва жарохатланганлар сонини камайтириш, халокатлилик даражасини ортиши асосий муаммолардан бири булиб колмокда. Йулларда ахолига хизмат курсатишда ва харакат хавфсизлигини таъминлашда кийинчиликлар юзага келмокда. Йул-транспорт ходисалари окибатида иктисодий ва ижтимоий зарарлар келиб чикмокда. Узбекистоннинг иктисодий хаётида транспорт ва алокалар тизими хал килувчи урин тутади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Профессор Азизов К^.Х ва катта укитувчи Абдурахмонов А. нинг "Пиёдалар харакат хавфсизлигини ошириш йуллари" номли маколасида хам куйидаги фирлар келтирилади. Узбекистонда утказилган куп йиллик кузатувларга асосан йул харакати катнашчиларининг таксимланиши куйидагича

пиёдалар-77% йуловчилар-16% хайдовчилар-7%

Курсаткичлардан маълум булишича йул харакатининг асосий катнашчиларини пиёдалар ташкил этмокда. Шу нуктаи назардан пиёдаларнинг хавфсиз харакатланишини ташкил этиш мухим ахамият касб этади.

Доцент Адилов О. ва катта укитувчи Исломов Ш. ларнинг "Харакат хавфсизлигини таминлашда автомобил техник холатининг урни" номли илмий маколасида куйидаги фикрлар юритилади: "Автомобилларнинг эксплуатацион хусусиятлари курсаткичлари транспорт окимининг хавфсиз харакатланишида иштирок этувчи хайдовчининг махорати, йулнинг холати, атроф- мухит ва бошка таъсир килувчи омиллар оркали аникланади.

Хорижий адабиётлар: Турнов Игор Леонидовичнинг "Йул харакати хавфсизлиги" номли илмий маколасида Россия федерациясида амалдаги конун-хужжатлари тахлил килинган. Статистика маълумотларига асосан йилига 30-40минг одам улими билан тугайдиган ЙТХ нинг сабаблари асосан спиртли ичимлик ичиб транспорт воситасини бошкарган хайдовчилар айбдорлиги айтилади. 2013-йилги статистика маълумотларига асосан охирги 10 йиллик ичида 315 минг киши ЙТХ, натижасида халок булганлиги мисол килиб келтирилади. ЙТХ ларни хисобга олиш айникса улим билан тугаган ходисаларни кайд этишда ЙТХда жарохатланиб шифохонага тушган ва 7 кундан кейин оламдан утган жабрланувчиларни амалдаги конунга асосан жарохатланганлар руйхатига киритилган. Бу муддатни 30 кунгача узайтириш таклифини киритган. ЙТХларнинг олдини олиш учун йул коидаларини бузган йул харакати катнашчиларини каттик жазолаш ва турли хилдаги санксиялар жорий килишни конунчиликка тадбик килиш гояси илгари сурилади [5].

МУХ,ОКАМА

Автомобиллаштиришнинг кескин усиши билан йирик автомагистрал йул харакати хавфсизлигини ташкил этиш энг асосий вазифалардан булиб, соха мутахассислари учун долзарб мавзулардан биридир. Жахон микёсида автомобиль йулларида содир булган йул-транспорт ходисалари (ЙТХ) окибатида доимий халок булаётганлар ва жарохатланганлар сонини камайтириш, халокатлилик даражасини ортиши асосий муаммолардан бири булиб колмокда. Узбекистоннинг иктисодий хаётида транспорт ва алокалар тизими хал килувчи урин тутади. Республикада юк ва йуловчиларни ташишда автомобиль транспортининг ахамияти катта булиб, 80000 км дан узунрок автомобиль йуллари курилган ва улардан фойдаланилмокда [5].

Йул жихозларининг мавжуд йуллардаги холатини аниклашда асосан куз билан кузатиб аникланади ва кузатув натижасида схема, жадвал хамда шароитни бахоловчи тушунтириш хати тузилади.

М39 автомобил йулининг 170-180 км булагини геометрик параметрлари ва йул жихозларини мавжуд йуллардаги холатини урганиб, шароитни бахоловчи тушунтириш хати туздик.

М39 автомобил йулининг 170-180 км булагини шартли равишда саккизта кисмдан иборат деб кабул киламиз.

- М39 автомобил йулининг 170-171 км булагида 5.28 ва 5.29.1 белгилари урнатилган булиб, катнов кисми кенглиги 15 м булаклар сони 4 та хар бири 3,75 метрдан, мустахкамланган тасма кенглиги 0,2 м, йул ёкасининг кенглигининг чап томони 3 метр унг томони 1 метр, 1.1 йул ётик чизиги чизилган.

- 171-172 кмлар катнов кисми кенгайган ва кенглиги 15м булаклар сони 4та хар бири 3,75 метрдан, йул пойининг кенглиги 0,3м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 1 м, чап тарафи 2 м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

- 172-173 км йул булагида да 1.11.1 белгиси урнатилган. Катнов кисми кенглиги 15м булаклар сони 4та хар бири 3,75метрдан, йул пойининг кенглиги 0,3м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 1 м, чап тарафи 2м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

- 173-174 кмлар йул булагида 1.11.2 белгиси урнатилган. Катнов кисми кенглиги 15м булаклар сони 4 та хар бири 3,75метрдан, йул пойининг кенглиги 0,3м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 1 м, чап тарафи 3,5м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

- 174-176 км лар йул булагида да 1.11.2 йул белгиси урнатилган. Катнов кисми кенглиги 15 м булаклар сони 4 та хар бири 3,75 метрдан, йул пойининг кенглиги 0,3 м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 1 м, чап тарафи 2м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

- 176-178 кмлар йул булагида 5.28 йул белгиси урнатилган. Катнов кисми кенглиги 15 м булаклар сони 4 та хар бири 3,75 метрдан, мустахкамланган тасма кенглиги 0,3м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 3,5 м, чап тарафи 2м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

- 178-179 кмлар йул булагида 1.11.1 белгиси урнатилган. Катнов кисми кенглиги 15 м булаклар сони 4 та хар бири 3,75 метрдан, мустахкамланган тасма кенглиги 0,3 м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 2 м, чап тарафи 3,5 м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

- 179-180 кмлар йул булагида 5.28 ва 1.11.1 йул белгиси урнатилган. Катнов кисми кенглиги 15м булаклар сони 4та хар бири 3,75метрдан, мустахкамланган тасма кенглиги 0,3м, йул ёкасининг кенглиги унг тарафи 3,5 м, чап тарафи 3м, 1.1 ва 1,5 йул ётик чизиги чизилган.

НАТИЖАЛАР

М39 автомобил йулининг 170-180 км булагида огир окибатли Йул-транспорт ходисаларини минтакасини аниклашда 5 йил давомида содир этилган ЙТХдарни тахлил килиб чикдик. Бунда биз автомобил йулининг 179180 кмлар оралигидаги булагида энг огир окибатли ЙТХдар булаётганини кузатдик.

Йул-транспорт ходисаларининг булаклари буйича тахлил килганимизда 179-180 кмлар оралиги энг хавфли худуд булмокда. Шу ораликда 5 йил мобайнида 23 ЙТХ содир этилган. 170-171 км ва 172-179 кмлар оралигида шу давр мобайнида 18 тадан ЙТХ содир этилган. Бу худудлар хам хавфли худудлар сирасига киради. Энг кам ЙТХдар 174-176 кмлар оралигида содир этилган.

М39 автомобил йулининг 179-180 кмлар оралигида хам огир окибатли ЙТХ, лар содир булган. Энг огир йул-транспорт ходисаси 2017 йилнинг 10 июнь санасида соат 13:30 да М39 автомобил йулининг 179 км булагида содир булган. Бунда Тойота Прадо автомобили хамда Дамас иштирокида содир этилган. Ушбу ЙТХ туфайли 5 та инсон хаётдан куз юмган 3 та инсон огир жарохатланган. Бундан ташкари 179-180 кмлар оралигида 2014-2018 йилгача яна 14 та огир окибатли ЙТХдар содир этилган булиб, бунда 11 та инсон хаётдан бевакт куз юмган ва 17 та инсон турли хилдаги жарохатлар олишган.

ХУЛОСА

Барча давлатлардаги каби Узбекистонда хам харакат хавфсизлигини ташкил этишда асосий восита булиб йул белгилари, тусиклар ва йул белги чизикларидан фойдаланилади. Автомобиллар харакатининг купайиши ва йул шароитларининг мураккаблашуви хайдовчилар томонидан катор урнатилган

йул белгиларининг кабул килишини кийинлаштириб, уларнинг самараси анча паст булиши кузатилган.

Автомобил йулларида харакатни ташкил этишда хозирда ишлатиладиган техник воситалар куйидагилардан иборат: йул белгилар, йул белги чизиклари, транспорт светофорлари, пиёда светофорлари, йул тусиклари. Бундай

анъанавий усулда харакатни ташкил этилишида бир канча объектив ва субъектив камчиликлар мавжуд.

Биринчидан, купчилик холларда йул ёкасида дарахтлар мавжудлиги сабабли у урнатилган йул белгилари хайдовчиларга белгиланган масофада куринмайди.

Иккинчидан, ахоли пунктидан утувчи автомобил йулларида турли йул белгиларининг куплаб куйилиши натижасида хайдовчига тушадиган ахборотлар микдори кескин ошиши окибатида, улар йул минтакасидаги узгарувчи ахборотларнинг факат бир кисмини кабул кила олиш имкониятларига эгалар.

Учинчидан, пиёдалар йулнинг катнов кисмига чикишини бартараф этувчи йул тусиклари урнатилмаганлиги, шунингдек, тротуарларда куз ва бахор ойларида окова сувларнинг туриб колиши натижасида пиёдаларнинг харакатланиши амалда йул ёкасида булиши кузатилади.

Туртинчидан, хайдовчилар бундай кийин йул шароитини хисобга олмаган равишда, тезликни пасайтирмасдан харакатни давом эттирадилар [19].

Узбекистон Республикасида ЙТХ лар сонини камайтириш максадида, Жиззах вилоятидаги М39 автомобил йулининг 170-180 кмлар булагида хавфсиз харакатланишини ошириш учун тадкикот ишлари олиб борилди ва керакли тавсиялар берилди.

REFERENCES

1. Автомобил транспорт корхоналари буйича солиштирма капитал маблагларнинг меъёрлари. -М,: РСФСР Автотраснпорт вазирлиги ИТММБ, 1985 й. - 118 б.

2. Автомобил транспорти корхоналари учун технологик лойихалашнинг умумиттифок меъёрлари, (ОНТП 01-86), -М: РСФСР Автотраснпорт вазирлиги ИТММБ, 1986 й. - 129 б.

3. Автомобил транспорти корхоналари учун технологик лойихалашнинг умумиттифок меъёрлари, (ОНТП 01-91), -М: Гипроавтотранс, 1991 й. - 184

4. Кузнецов Е.С. «Автомобилларнинг техник эксплуатацияси ривожининг илмий-техникавий тараккиётининг ва истикболининг йуналишлари» -М.: МАДИ, 1987. -90 б.

5. Бегматов, Б. Я. (2020). Техника олий таълим муассасаларида талаба амалиёти тадкики. Academic research in educational sciences, (3).

6. Бегматов, Б., Хаккулов, Б., & Хаккулов, К. (2020). Транспорт воситаларини синаш усуллари тахлили. Academic research in educational sciences, (3).

7. Бегматов, Б. Я., & Хаккулов, Б. А. (2020). Кафолат даврида автомобилларнинг техник холатини текшириш. Academic research in educational sciences, (3).

8. Адилов, О. К., Кулмурадов, Д. И., & Бегматов, Б. Я. (2014). Переходные характеристики машины при скачкообразном повороте рулевого колеса. Молодой ученый, (20), 101-104.

9. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. У. (2020). Создание программных средств автоматизированной информационной системы транспортных предприятий. Academic research in educational sciences, (1).

10. Адилов, А. К., Сувонкулов, Ш. А., Кулмурадов, Д. И., Умиров, И. И., & Бойжигитова, И. А. (2019). Причины изменения технического состояния автомобиля. Актуальные научные исследования в современном мире, (1-2), 116-118.

11. Адилов, О. К., Умиров, И. И., & Уразов, Б. А. (2020). Методика определения деталей, критических по надежности автомобилей. Academic research in educational sciences, (1).

12. Умиров, И. И. У., & Хдмрацулов, Ё. М. (2020). Автомобиллардан чицаётган газсимон чициндиларнинг атмосферага аралашиши. Academic research in educational sciences, (1).

13. Адилов, О. К., Умиров, И. И. У., & Барноев, Л. (2020). Транспортни хавфсиз бошцариш курсаткичларини ба^олаш. Academic research in educational sciences, (1).

14. Бегматов, Б. Я., & угли Холицов, Д. Р. (2021). Автотранспорт корхоналари мисолида автомобиллар техник х,олатининг хдракат хавфсизлигига таъсирини ба^олаш. Academic research in educational sciences, 2(1).

15. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. (2020). Улучшения эксплуатационных показателей двигателей газобаллонных автомобилей. Academic research in educational sciences, (3).

16. Azimov, A., & Muxtarov, A. (2021). Avtotransport korxonalarida texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash ishchilarini kompetensiyaviy yondoshuv asosida tayyorlash va malakasini oshirish metodikasi. Academic Research in Educational Sciences, 2(1), 258-265.

17. Odilov, N. (2020). The analysis of the development of gas cylinder supply system. Academic research in educational sciences, (3).

18. Azimov, A. (2020). Avtomobilsozlik sanoatida polimer va kompozit materiallardan foydalanishning samaradorlik ko'rsatgichlari. Academic research in educational sciences, (1).

19. Эшонцулов, М. З. (2020). Транспорт воситаларининг ишлаб-чицариш техник база билан таъминланганлик даржаси тадцици. Academic research in educational sciences,

(4).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.