Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ТЕМИР ЙЎЛ ТРАНСПОРТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ ВА ИСТИҚБОЛИ'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ТЕМИР ЙЎЛ ТРАНСПОРТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ ВА ИСТИҚБОЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1548
204
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таранспорт тармоғи / транспорт тўри / юк ҳажми / логистика / юк айланмаси / таъминланганлик даражаси / йўловчи / иқтисодий ижтиоий фактор / транспорт йўлаги / transport network / transport network / cargo volume / logistics / freight turnover / level of provision / passenger / economic and social factor / transport corridor.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Равшан Йўлдошевич Маҳаммадалиев, Адҳам Абдуғаниевич Ниязов

Ушбу мақолада Ўзбекистонда темир йўл транспортининг тутган ўрни ва аҳамияти ҳар томонлама таҳлил этилиш билан бирга, мазкур транспорт тармоғининг вужудга келиши, шаклланиши ҳамда ривожланишига таъсир қилган омиллар қайд этилган. Шу билан бирга транспорт тармоқларида темир йўл транспортининг аҳамияти бугунги кундаги функцияси ва истиқболдаги ривожланиш босқичлари ѐритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HISTORY AND PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF RAILWAY TRANSPORT OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

This article provides a comprehensive analysis of the role and importance of railway transport in Uzbekistan, as well as the factors influencing the emergence, formation and development of this transport network. At the same time, the importance of railway transport in the transport sector, its current function and future stages of development are highlighted

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ТЕМИР ЙЎЛ ТРАНСПОРТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ ВА ИСТИҚБОЛИ»

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ТЕМИР ИУЛ ТРАНСПОРТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ ВА ИСТЩБОЛИ

Равшан Иулдошевич Мах,аммадалиев

Чирчиц давлат педагогика институт Табиий фанлар факультети География кафедраси

Адх,ам АбдуFаниевич Ниязов

Чирчиц давлат педагогика институти Табиий фанлар факультети География кафедраси магистранти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистонда темир йул транспортининг тутган урни ва ахамияти хар томонлама тахлил этилиш билан бирга, мазкур транспорт тармогининг вужудга келиши, шаклланиши хамда ривожланишига таъсир килган омиллар кайд этилган. Шу билан бирга транспорт тармокларида темир йул транспортининг ахамияти бугунги кундаги функцияси ва истикболдаги ривожланиш боскичлари ёритилган.

Калит сузлар. таранспорт тармоги, транспорт тури, юк хажми, логистика, юк айланмаси, таъминланганлик даражаси, йуловчи, иктисодий ижтиоий фактор, транспорт йулаги.

HISTORY AND PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF RAILWAY TRANSPORT OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

Ravshan Yuldashevich Mahammadaliev Adham Abduganiyevich Niyazov

Chirchik State Pedagogical Institute Chirchik State Pedagogical Institute

Faculty of Natural Sciences Faculty of Natural Sciences

Department of Geography Master of Geography

ABSTRACT

This article provides a comprehensive analysis of the role and importance of railway transport in Uzbekistan, as well as the factors influencing the emergence, formation and development of this transport network. At the same time, the importance of railway transport in the transport sector, its current function and future stages of development are highlighted.

Keywords. transport network, transport network, cargo volume, logistics, freight turnover, level of provision, passenger, economic and social factor, transport corridor.

КИРИШ

Транспорт географиясида куруклик(автомобил, темир йул, кувур), хаво ва сув(дарё, денгиз) транспортлари ажратилиб урганилади. Фанда уларнинг хар бирининг урни, юк ташиш имкониятлари, юк ташиш хажми, уларга хизмат киладиган инфраструктура, уларни ташкил этишнинг табиий-географик, иктисодий-ижтимоий омиллари алохида-алохида тарзда урганилади.

Темир йул транспорта хам мамлакатимизда уз тарихига ва анъаналарига эга траснпорт сохаси сифатида тараккий этиб келмокда. Юртимиз худудининг катта кисми (78,7 %) ни текисликлар ташкил этганлигидан, темир йул куриш ва ундан фойдаланиш мактаби шаклланганидан, темир йул транспортининг икдимга боглик булмаган холда харакатланишидан келиб чикадиган булсак бу соханинг ахамияти янада намоён булади.

Юртимизда темир йул транспортининг урни, тарихи, ривожланиши ва истикболи хакида маълумот берувчи манбаларнинг етарли эмаслиги, борлари хам тармок доирасида тор йуналишдагина маълумотлар бериш билан чекланиб колганлиги шу сохани янада чукуррок ва тахлилий-мажмуавий равишда урганиш заруратини кун тартибига куяди.

Темир йул транспорти географияси тугрисида маълумотларга асосан умумий равишда транспорт географиясига оид адабиётлар, маколалар, монографияларда бир булим сифатидагина тухталиб утилади. Бу манбаларда хам асосан темир йулларнинг узунлиги, электрлашганлиги ташилган юк ва йуловчи курсаткичлари билан чекланилади. Бу эса маълумотларни тулик олиш имконини бермайди. Сохага оид маълумотга эга булиш учун бир неча адабиётларга, интернет ресурсларига мурожаат килиш заруратини тугдиради.

Юкоридагилардан келиб чикиб мазкур сохага оид ишларда санаб утилган маълумотлардан ташкари темир йул транспортининг катнов тигизлиги, тезлиги, манзилга етиб бориш учун сарфланадиган вакт, тухтаб утиш станциялари, у ерлардаги инфраструктуранинг ташкил топишига таъсири, ахоли бандлигидаги иштироки, халкаро ва махаллий юкларнинг ташилиш йуналишлари, уларнинг турлари, юкларни темир йулларда ташиш мавсумийлиги, халкаро ва махаллий юкларнинг окими, мамлакат ва халкаро доирада ташилаётган юкларнинг ассортименти ва хажми каби маълумотларни хам умумлаштиришни такозо этмокда.

Хрзирги кунда Узбекистон темир йулларининг умумий узунлиги 6950,0 км.дан ортик ни(01.01.2020 йил холатига) ташкил этиб, шундан 2500 км. и электрлаштирилган.

Узбекистонда мавжуд булган транспорт турлари орасида етакчи ва мухим уринни темир йуллар эгаллайди. Темир йул транспортининг бошка транспорт турларига нисбатан яна бир афзаллиги атроф-мухитга кам зарар етказади, унинг юк ва йуловчилар ташиш кобилияти жуда юкори булиб, об-хавонинг нокулайликларига карамай мунтазам равишда харакатда булади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Темир йул транспортининг урнини куйидаги маълумотлар тахлили оркали хам тушуниб етишимиз мумкин. Мисол тарикасида 2020 йилнинг январ-март темир йул транспорти оркали - 17,1 млн. тонна юк ташилди. (1-расм)

1-расм.

2020 йилнинг январ-март ойларида темир йул транспорти юк айланмаси хажми 5 500,5 млн. т-кмни ташкил этиб, утган йилнинг мос даврига нисбатан 114,4 млн. т-кмга ёки 2,1 % га усиш кузатилди. (2- расм)

2-расм.

2020 йил январь-март ойларида магистрал темир йул транспорти оркали 17,1 млн. тонна юк ташилиб, утган йилнинг мос даврига нисбатан усиш суръати 100,9 % ни ташкил этди. Утган йилнинг шу даврига нисбатан темир йул транспорти юк айланмаси 114,4 млн. тонна-кмга ошиб, 5 500,5 млн. тонна-кмга етди. Шу билан бирга, йуловчи айланмаси 78,4 млн. йуловчи-кмга камайиб, 946,0 млн. йуловчи-кмни ташкил этди. (3-расм)

3-расм.

Темир йул транспорти оркали уртача бир кунда юкларни жунатиш 2020 йилнинг январ -март ойларида 187,8 минг тоннани ташкил этди ёки 2019 йилнинг шу даврига нисбатан нисбатан 0,9 % га ошди. Бир тонна юк жунатишнинг уртача масофаси 321,8 кмни ташкил этиб, утган йилнинг мос даври даражасидан 1,2 % га усиши кузатилган.

2020 йилнинг январь-март ойларида умумий фойдаланишдаги темир йул транспорти оркали ташилган юк турларининг 2019 йилнинг мос даврига нисбатан юкори усиш суръатлари ёгоч юклари (259,0 %), дон ва ёрмалар (121,8 %), турли рудалар (120,4 %), кумир (110,4 %) ва нефть юкларида (107,1 %) кузатилди. Шу жумладан, 2019 йилнинг мос даврига нисбатан курилганда пахта толаси (36,6 %), курилиш юклари (81,3 %), кора металл парчалари (88,7 %), кора металлар (89,0 %), кимёвий ва минерал угитлар (93,9 %), цемент (95,4 %), картошка, полиз махсулотлари ва хул мевалар (97,2 %) камрок жунатилгани кузатилди. Темир йули транспортида ташилган жами юк хажмида энг юкори

улуш турли рудалар (9,3 %), нефть юклари (9,1 %), кумир (7,2 %), цемент (6,5 %), курилиш юклари (5,8 %), кимёвий ва минерал угитлар (5,7 %), бошка юкларга (50,9 %) тугри келган.

НАТИЖАЛАР

Узбекистон темир йуллари 5 та минтакавий темир йул узелларидан таркиб топган. Булар: "Тошкент" МТУ, "Кукон" МТУ, "Бухоро" МТУ, "Кунгирот" МТУ, "Карши" МТУ ва "Термез" МТУлардир. Мазкур минтакавий темир йул узелларида жами 269 та станциялар мавжуд булиб шундан 227 таси станциялар, 42 тасини эса разьездлар ташкил этади. Станциялар сони буйича "Тошкент" МТУ 1-уринда туради(жами 59 та станция). (4-расм) 4-

расм.

Мамлакатимизда темир йулларнинг курилиши тарихини куриб чиксак, шартли равишда уни куйидаги боскичларга булиб урганиш мумкин:

1. Темир йуллар курилиши Чор Россияси мустамлакачилиги даврида;

2. Темир йуллар курилиши Совет давлати ва Иттифоки даврида;

3. Истиклол йилларида темир йул курилиши.

Дастлаб темир йулларнинг курилиши хдрбий ва сиёсий максад нуктари назаридан курилган. Дастлабки темир йул 1886 - 1888 йилларда Фароб станциясидан Самаркандгача утказилган. 1888 йил май ойида Амударё оркали 2,7 км узунликдаги ёгоч куприк курилиши билан темир йул Самаркандгача ёткизилди. Сунгра мазкур йул 1895-1897 йилларда Урсатевск(Ховос) станциясидан Куконгача давом эттирилди.

1898 йилда Каспийорти темир йулининг узунлиги 1579 верстга етади.(1 верст 1,066 км) 1890 йилда Самарканд -Андижон темир йули билан кушилиб кетиши муносабати билан Каспийорти темир йули Йуллар алокаси вазирлиги ( Министерства путей сообщения) ихтиёрига утказилади ва Урта Осиё темир йуллари номини олади. Шу даврда Урта Осиё темир йуллари Сирдарё(1867 йилда Туркистон генерал губернаторлигида таркибида ташкил этилган), Самарканд(1887 йилда Туркистон генерал губернаторлигида таркибида ташкил этилган), Фаргона(1876 йилда Туркистон генерал губернаторлигида таркибида ташкил этилган), Каспийорти вилоят(1881 йилда Туркистон генерал губернаторлигида таркибида ташкил этилган)лари ва Бухоро амирлиги худудларидан утган. Темир йулларнинг умумий узунлиги тармоклари билан 2354 верстни ташкил этган.

1899 йилда темир йул Тошкентгача етказилди. 1906 йил январ ойида Тошкент - Оренбург темир йули ишга туширилган. 1907 йилда Кукон - Бухоро, 1913-1916 Фаргона халка йулининг Кукон - Андижон - Наманган кисми, 19131915 йилларда Когон- Амударё станцияси ва Карши - Китоб шахобчалари курилган. 1917 йилга кадар хозирги Узбекистон худудида темир йулларнинг узунлиги 1,1 минг км. булган.

1913 йил холатига кура Урта Осиё темир йулларнинг умумий узунлиги 2740 кмни ташкил килган. Республикамиз худудидаги темир йулларнинг узунлиги эса ХХ асрнинг 20-йилларида 1589 кмни ташкил этган. ХХ асрнинг 20 йилларида Урта Осиё темир йулларида реконструкция ишлари олиб борилиб, 2 та янги линиялар курилди. Булар: 1925 йилда Амударё - Термиз, 1926 йилда Термиз - Жаркургон ва Фаргона - Кизилкия, 1927 йилда Андижон -Тентаксой(Х,озирги Пахтаобод тумани якинидаги станция), 1928-1932 йилларда эса Жаркургон -Душанбе, Душанбе - Янгибозор, Ассока -Шахрихон, Корасув -Уш, Жалол Обод -Кук-Янгок (Хрзирги Киргизистон Республикасидаги шахарлар), 1933 йилда Конибодом -Шураб (Хрзирги Тожикистон Республикасидаги шахарлар), 1935 йилда Учкургон -Тошкумир.

Иккинчи Жахон уруши йилларида Ангрен кумир хавзасига ва Чирчик электрокимё комбинатига темир йул излари курилган. 1941-1945 йилларда узунлиги 118 км булган Тукимачи- Ангрен линияси хам курилган.

Урушдан кейинги йилларда хозирги Узбекистон худудида янги темир йул учатскалари курилди: 1947 йилда Салар-Барраж, 1957 йилда Чоржуй-Кунгирот, 1962 йилда Навоий-Учкудук ва Жиззах - Сирдарё (хозирги Мехнат), 1966 йилда Келес-Узбекистон, 1967 йилда Барраж - Хожикент, 1970 йилда

Суперфосфат (хозирги Мароканд)- Кашкадарё, 1974 йилда Термиз -Кургонтепа, 1975 йилда Тахиатош - Нукус, 1980 йилда Нукус - Чимбой. (5-расм).

5-расм.

МУ^ОКАМА

Айникса бу даврда курилган темир йул линиялари орасида 1972 йилда курилган узунлиги 408 км ни ташкил этувчи Кунгирот- Бейнов йулининг курилиши Урта Осиёни Собик Иттифокнинг Европа кисмига имкон берган. Шунингдек Устюртдаги фойдали казилмаларни ташишда мухим ахамият касб этган.

1982 йилда Термиздан Амударё оркали Афгонистонга утишга имкон берувчи темир ва автомобил йулининг курилиши жанубий давлат билан иктисодий-транспорт алокаларини мустахкамлашга хизмат килган.

1990 йилгача Нукус-Чимбой темир йули хам куриб битказилган. Республика Арис(Фароб)-Оренбург темир йули оркали Урал, Волгабуйи, Марказий ва Жанубий иктисодий районлари билан, Арис-Новосибирск темир йули оркали Козогистон, Гарбий Сибир, Шаркий Сибир ва Узок Шарк билан богланган.Тошкент -Красноводск темир йули оркали Туркманистон, Кавказорти, Шимолий Кавказ иктисодий районлари билан богланган. Термиз-Душанбе ва Термиз-Кургонтепа йуллари оркали эса Тожикистон билан, Киргизистон билан эса Арис-Лугава-Бишкек ва Андижон-Жалолобод-Уш оркали уланган.

Мустакилликнинг дастлабки йилларида бир-бирига боглик булган темир йулларда давлатларнинг мустакил темир йул линияларига эга булиши билан катор муаммолар юзага келди. Кун тартибида мамлакатнинг барча худудларини марказ билан боглашга имкон берувчи темир йул линиялари куриш юзага келди. Узбекистоннинг марказ билан Коракалпогистон Республикаси, Хоразм вилояти ва Сурхондарё вилоятлари билан богловчи йул Туркманистон

Республикаси оркали утар, бу эса йуловчиларни ва юкларни манзилга етказишда турли муаммо ва узилишларни келтириб чикарар эди. Шу билан бирга Фаргона водийси билан богловчи темир йул Тожикистон Республикасининг Сугд вилояти оркали утарди. Шу сабабли 1993 йилдан бошлаб юкоридаги худудларни марказ билан боглаш, темир йул мустакиллигига эришиш борасида магистрал темир йул линияларини куриш ишлари бошлаб юборилди. Бу эса 2018 йилга келиб республиканинг барча худудларини темир йул тармоги билан боглаб олиш ва темир йул транспорти мустакиллигига эришишга имкон берди.

Мустакиллик йилларида куйидаги темир йул линиялари курилиб, фойдаланишга топширилди: 1993 йилда Нукус-Кумшунгул, 1994 йилда Кумшунгул-Чимбой, Нукус-Султон-Увайс (79 км), 1996 йилда Туямуйин-Турткул(60 км), Чимбой-Кумшунгул, 1995 йил январдан 2001 йил 1 февралга кадар Учкудук П-Султон-Увайстог (342 км), 1995 йил декабрдан 2009 йил 20 августга кадар Тошгузор-Кумкургон, 1997 йилда Яккабог-Чирокчи (12 км), 1998-1999 йилларда Шовот-Жумуртов (55 км) йуллари курилган.

Мамлакатимиз Х,инд океанига чикиш, шунингдек шимолдаги давлатларни жанубий Осиё давлатлари, шунингдек Жануби-Гарбий Осиё давлатларига утиш истикболини яратувчи 75 км узунликдаги Хайратон-Мозори-Шариф темир йули 2010 йилнинг 22 январида очилди.

Навоий — Учкудук — Султонувайстог — Нукус темир йули 700 км ни ташкил этади. Шунингдек Урта Осиёда ягона булган темир ва автомобил куприги Амудурёдан 681 метр узунликда утказилди. 223 кмни ташкил этувчи Тошгузор-Бойсун-Кумкургон темир йули юк ва йуловчи ташиш масофасини 170 км га кискартириш билан бирга транзит туловлардан озод килди.

Тошгузор-Бойсун-Кумкургон темир йулини куриш давомида Тошкургон, Дехконобод, Окработ, Дарбанд, Бойсун каби 9 та платформа ва бекатлар денгиз сатхидан 1800 метр баландликда тоглик рельефида куриб фойдаланишга топширилди. Мазкур линияда 43 та темир йул куприклари ва утказгичлари, шулардан 9 таси денгиз сатхидан 1500 метр баландликда курилган.

Мазкур йулнинг курилиши ягона темир йул тармогини яратиш учун артерия булиб, жанубий худудлар булган Кашкадарё ва Сурхондарёни мамлакатнинг бошка вилоятлари билан боглади. Бу йул трансафгон коридори оркали жанубий ва жануби-шаркий давлатлар портларидан Х,инд океанига чикиш имконини берувчи йулга айланди. (6-расм)

A

6-расм.

Республиканинг хорижга жумладан, Жанубий ва жануби-гарбий Осиё давлатларига чикишида Машхад-Серахс-Тажан темир йулининг курилиши мухим булди. 1996 йил 13 май куни Машхадда 295 км.ли мазкур йулнинг очилиши булди. (7-расм)

7-расм.

2010 йилнинг 27 июлида Тукимачи-Ангрен темир йулини электрлаштириш якунига етказилди. 2011 йилнинг 8 октябрида Тошкент ва Самарканд уртасидаги 780 км ли масофада тезюрар "Афросиёб" поезди фойдаланишга топширилди. 2013 йил июлда Ангрен-Поп йуналишида 129 км ни ташкил килувчи (шундан 19 км туннел) электрлаштирилган темир йулини куриш ишлари бошланди. Мазкур йулда юк ташиш 2016 йилнинг июлидан йулга куйилди. 2015 йилнинг сентябрида тезюрар поезд катрнови Самарканддан Карши шахригача узайтирилди.2016 йилнинг сентябрида тез

юрар поездлар катнови Самарканддан Навоий ва Бухоро шахарларига хам катнай бошлади. (8-расм)

8-расм.

2016 йилда 397 км масофани ташкил этувчи Конимех-Мискин темир йули курилиши бошланди. 2017 йилнинг март ойида мазкур йулнинг бошланиш нуктаси Бухоро станциясидан бошланишига карор килинди. 2017 йилнинг 1 сентябрига кадар Бухоро -Мискин темир йулининг 355 км масофасига темир йул изларини ёткизиш ишлари якунига етди.

2017 йилнинг феврал ойида Урганч-Хива темир йулини куриш ишлари бошланиб, 2018 йилда мазкур ишлар якунига етди ва шу билан бирга Хива янги темир йул вокзали фойдаланишга топширилди.

2018 йил сентябрда ^арши-Китоб темир йулини реконструкция ва электрлаштириш ишлари бошланиб, Тошкент-Китоб йуналишида тезюрар "Афросиёб" поезди катнови йулга куйилди.

Айникса Ангрен-Поп темир йулининг курилиши ва фойдаланишга топширилиши юртимизнинг темир йул транспорти мустакиллигини таъминлаш билан бирга Узбекистоннинг транзит имкониятларини хам оширди. Истикболда мазкур йул мухим транспорт коридори вазифасини уташи, "Ипак йули иктисодий камари" лойихасининг асосий кисми булиши мумкин.

Туркманобод-Фароб темир ва автомобил йулининг курилиши Узбекистон ва Туркманистон Республикаларининг транзит потенциалини ошириш билан бирга, юкларни Туркманистон оркали Транскавказ транспорт коридорига чикиш ва Жанубий ва Марказий Европа, шунингдек Якин Шарк, Жанубий ва Жануби-Гарбий Осиё давлатларига етказиш имконини беради.

2017 йил 22—23 мартда Узбекистан Президентининг Козогистонга давлат ташрифи давомида икки давлат уртасида транспорт коридорларини ривожлантириш, куплаб автомобил йулларини реконструкция килиш, транспорт хизматларида узаро преференциялар масалаларига каратилди. Шу каторида томонлар Тошкент - Олма Ота йуналишида тезюрар поезди катновини йулга куйиш масалаларига каратилди.

Узбекистон Республикаси 2019 йилда Хитой-Козогистон- Узбекистон-Туркманистон-Эрон, шунингдек, Хитой-Козогистон-Узбекистон- Афгонистон йуналишлари буйича тугридан-тугри контейнер поездларининг темир йул оркали ташишида иштирок этди.

Яна бир мухим истикболли лойиха сифатида Узбекистон, Афгонистон ва Покистон давлатларини богловчи узунлиги тахминан 600 км булувчи Мозори-Шариф-Кобул-Пешовар темир йулининг курилиши мамлакатимизнинг денгизга чикиш харажатларини 2-3 марта камайтиради. Шунингдек Узбекистон товарларининг Покистонга етиб боришига кетаётган 30-35 кунлик вакт 10-15 кунга тушиши мумкин. Бу йул Россия ва Покистон уртасидаги транспорт харажатларини 15-20 % га кискартиради. Албатта бу давлатлар уртасида товар айланишининг фаоллашувидан транзит вазифасини утовчи давлатлар хам манфаатдор хисобланади. Мисол тарикасида 2020 йилда Россия, Козогистон, Узбекистон ва Афгонистон уртасида 4 млн. Тонна юк ташилган булса йул курилиши билан юк ташилиши 10 млн. тоннага чикиши мумкин. (9-расм.)

9-расм.

Юкоридагилардан келиб чикиб, хулоса килиш мумкинки узига хос транспорт таркибига эга, денгиз ва океанлардан узокда, Европа ва Осиё мамлакатларининг марказида жойлашган Узбекистон Республикасида транспорт тизимларини, айникса темир йул линияларини ривожлантириш масаласи доимо долзарб масалалардан булиб келган ва шундай булиб колмокда.

Мамлакатимиз шимолдаги ва жанубдаги хамда гарбдаги ва шаркдаги давлатларни боглаб турувчи халкаро истикболли лойихаларда фаол иштирок этиши максадга мувофикдир. Зеро мамлакатнинг транзит потенциали унга мазкур лойихаларда катнашишга устуворлик беради. Шу билан бирга мамлакатимизда темир йул инфраструктурасини янада ривожлантириш, йуналишларни электрлаштиришни жадаллаштириш, тезюрар поездлар катнови географиясини кенгайтириш билан бирга мамлакат худудлари доирасида хам узаро алокадорликни янада ривожлантириш тадбирларини амалга ошириш максадга мувофик.

ХУЛОСА

Бунинг учун мамлакатимизда транспорт географиясини хусусан темир йул транспортини мавжуд холатини хар томонлама илмий тахлил килиш, унинг имкониятларидан фойдаланиш даражасини урганиш, бахолаш ва прогнозлаш, янги линиялар заруратини урганиш, узини окламаётган линияларни аниклаш олдимизда турган вазифалардандир. Бунга эса темир йул транспорта географиясини иктисодий районлар кесимида тахлил килиб чикиш ва уни мамлакат микёсида умумлаштириш оркалигина эришилади.

Зеро, иктисодий географиянинг бош тамойилларидан бири хам масалани худудий ёндошган холда урганиш ва мажмуавий тарзда умумлаштиришдан иборатдир.

REFERENCES

1. Фуркат Ражабов, Лобар Джураева, & Асрор Махмадалиев (2020). УЗБЕКИСТОН ФЕРМЕР ХУЖАЛИКЛАРИ: РИВОЖЛАНИШИ, ИХТИСОСЛАШУВИ, ГЕОГРАФИЯСИ. Academic research in educational sciences, (3), 674-686.

2. Шерзод Иброим Угли Иброимов (2020). ГЕОГРАФИЯ ДАРСЛАРИДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМИНИ НАЗОРАТ КИЛИШ УСУЛЛАРИ. Academic research in educational sciences, (4), 412-417.

3. Джураева, Л. В. (2020). Географияни укитиш жараёнида дидактик уйинли

1 и V-» П и 1

дарслардан фойдаланиш йуллари. Замонавий узлуксиз таълим сифатини ошириш, 125-129.

4. Shernaev, A. O. (2020). GEOGRAFIYA DARSLARINI O'QITISHDA ATLAS VA XARITALAR BILAN ISHLASH TEXNOLOGIYALARI. Academic research in educational sciences, (4), 657-662.

5. Oybek Uralovich Abdimurotov (2021). "YEVROSIYO MATERIGI"NI O'QITISHDA "KEYS STADI" METODIDAN FOYDALANISH USULLARI. Academic research in educational sciences, 2 (1), 377-382. doi: 10.24411/2181-1385-2021-00048

6. Sherzod Ibroim O'Gli Ibroimov, & Saida Zunnunovna Mirzarahimova (2021). GEOGRAFIK NOMLARNING YOZILISHI VA TRANSKRIPSIYASI. Academic research in educational sciences, 2 (1), 789-798. doi: 10.24411/2181-1385-2021-00100

7. Джумабаева, С. К. (2020). ГЕОГРАФИЯ ФАНИНИ УКИТИШ МЕТОДИКАСИ ФАНИНИ У^ИТИШДА НОАНЪАНАВИЙ МЕТОДЛАРНИНГ УРНИ ВА АХДМИЯТИ. Academic research in educational sciences, (4), 663-671.

8. Шомуродова Шахноза Гайратовна Природные озера гор Тянь-Шань в зоне отдыха Чимган-Чарвак // Европейское научное обозрение. 2018. №9-10-1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/the-natural-lakes-at-the-tianshan-mountains-covered-in-chimgan-charvak-recreation-zone (дата обращения: 11.02.2021).

9. Sherzod Ibroim Oglu Ibroimov, & Xaytgul Omonboevna Begalieva (2021). БОШЛАНЕИЧ ТАЪЛИМДА "ТАБИАТШУНОСЛИК" ФАНИНИ У^ИТИШНИНГ АХДМИЯТИ. Academic research in educational sciences, 2 (Special Issue 1), 438-445.

10. Ражабов, Ф. Т., & Абдимуротов, О. У. (2020). ТАБИИЙ ГЕОГРАФИЯ КУРСЛАРИДА АМАЛИЙ МАШЕУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ^ИЛИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ^УЛЛАШ УСЛУБИЁТИ. Academic research in educational sciences, (4), 663-671.

11. Шерзод Иброим Угли Иброимов, & Гулчехра Курдашевна Юсупова (2021). БОШЛАНЕИЧ СИНФЛАРДА У^УВ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ (ТАБИАТШУНОСЛИК ФАНИ МИСОЛИДА). Academic research in educational sciences, 2 (Special Issue 1), 370-378.

12. Комилова Н.К., Хайдарова §. А., Халмирзаев, А.А., Курбанов, С.Б., & Раджабов, Ф.Т. (2019). Территориальная структура развития сельского хозяйства в Узбекистане с точки зрения экономической географии. Журнал перспективных исследований в области права и экономики , 10 (8 (46)), 2364-2372.

13. Шерзод Иброим Угли Иброимов, & Актути Араповна Туйчибекова (2021). БОШЛАНЕИЧ СИНФ У^ИТУВЧИСИ ФАОЛИЯТИДА МУЛО^ОТ МАДАНИЯТИ ВА ПСИХОЛОГИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ (ТАБИИЙ ФАНЛАР МИСОЛИДА). Academic research in educational sciences, 2 (Special Issue 1), 456-471.

14. Джураева, Л. В. (2020). География дарсларида ахборот-коммуникация техналогияларидан фойдаланиш. Узбекистонда илм-фан ва таълим,(5), 473-475.

15. Шерзод Иброим Угли Иброимов (2020). РЕКРЕАЦИЯ ВА ЭКОТУРИЗМ ЖИХДТЛАРИ (САМАРКАНД ВИЛОЯТИ) МИСОЛИДА. Academic research in educational sciences, (4), 486-491.

16. Lobar Vohidovna Djurayeva, & Muhammadbek Norbek Ogli Berdiqulov (2021). UMUMIY O'RTA TA'LIM MAKTABLARIDA GEOGRAFIYA FANINI O'QITISHNI YANADA RIVOJLANTRISH. Academic research in educational sciences, 2 (1), 128-132. doi: 10.24411/2181-1385-2021-00017

17. Sherzod Ibroim Ogli Ibroimov, & Abdurauf Abdurahim Ogli Yusubaxmedov (2020). O'ZBEKISTON HUDUDINI TIBBIY-GEOGRAFIK BAHOLASH USULLARI. Academic research in educational sciences, (4), 418-424.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

18. Абдимуротов, О.У. (2020). ВАЖНОСТЬ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ ГЕОГРАФИИ ДЛЯ МЕЖДУНАРОДНОЙ ПРОГРАММЫ PISA. Экономика и социум , (5-1), 3-8.

19. Akbar Orolovich Shernaev (2021). GEOGRAFIYA DARSLARIDA "GEOGRAFIK SAYOHAT USULI" DAN FOYDALANGAN HOLDA DARSLARNI TASHKIL ETISH. Academic research in educational sciences, 2 (1), 370-376. doi: 10.24411/2181-1385-202100047

20. Джураева, Л. В. (2020). География фанини укитишда локал ва хусусий методик даражада фойдаланиладиган техналогиялар (интерфаол методлар методлар). Интернаука, 18(147), 54-56.

21. Jurayeva, L. V., & Yeshinbetova, G. A. (2020). NOZOOGEOGRAFIK VAZIYATNI YAXSHILASHNING IJTIMOIY-IQTISODIY VA EKOLOGIK MUAMMOLARNI O'RGANISH PRINSIPLARI. Academic research in educational sciences, (4), 630-638.

22. Sharipov Shavkat Mukhamajanovich, Shomurodova Shahnoza Gayratovna, Gudalov Mirkomil Ravshanovich (2020) THE USE OF THE MOUNTAIN KARS IN THE TOURISM SPHERE IN CORT AND RECREATION ZONE OF CHIMGAN-CHARVAK. Journal of Critical Reviews, 7 (3), 475-481. doi:10.31838/jcr.07.03.87

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.