Научная статья на тему 'Роль инспектора профилактики в предупреждении правонарушений'

Роль инспектора профилактики в предупреждении правонарушений Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
253
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
правонарушение / профилактика правонарушений / профилактическая беседа / инспектор по профилактике / специальная профилактика. / offense / prevention of offenses / preventive conversation / prevention inspector / special prevention.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Дилфуза Абдуллаева

В научной статье акцентируется научные взгляды на профилактику правонарушений и роль инспектора профилактики в профилактике правонарушений. Также освещено взаимодействие инспектора профилактики с органами самоуправления граждан в профилактике правонарушений. Также остановимся на проводимой работе по повышению эффективности профилактики совершаемых правонарушений. Рассмотрены также должностные обязанности сотрудников, осуществляющих профилактику правонарушений и их полномочия. В ходе исследования были проанализированы взгляды нескольких ученых на профилактику правонарушений. Кроме того, речь идет о том, как осуществляется профилактика правонарушений в развитых странах.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The role of the prevention inspector in the prevention of offenses

The scientific article focuses on the scientific views on the prevention of offenses and the role of the prevention inspector in the prevention of offenses. The interaction of the prevention inspector with the self-government bodies of citizens in the prevention of offenses is also highlighted. We will also focus on the ongoing work to improve the effectiveness of the prevention of committed offenses. The article also considers the official duties of employees who carry out profiling of offenses, and their powers. The study analyzed the views of several scientists on the prevention of offenses. In addition, we are talking about how crime prevention is carried out in developed countries.

Текст научной работы на тему «Роль инспектора профилактики в предупреждении правонарушений»

® Жамият ва инновациялар -

Science м

Общество и инновации -

Society and innovations

Journal home page:

https: //inscience.uz/index.php/socinov/index

through time and space

The role of the prevention inspector in the prevention of offenses

Dilfuza ABDULLAEVA!

Specialized Branch of Tashkent State University of Law

ARTICLE INFO ABSTRACT

Article history: The scientific article focuses on the scientific views on the

Received February 2021 prevention of offenses and the role of the prevention inspector

Received in revised form in the prevention of offenses. The interaction of the prevention

20 February 2021 inspector with the self-government bodies of citizens in the

Accepted 15 March 2021

Available online prevention of offenses is also highlighted. We will also focus on

5 April 2021 the ongoing work to improve the effectiveness of the prevention

of committed offenses. The article also considers the official

Керио: о duties of employees who carry out profiling of offenses, and their

offense, prevention of powers. The study analyzed the views of several scientists on the

offenses, preventive prevention of offenses. In addition, we are talking about how

conversation, prevention

inspector, special

prevention. 2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

crime prevention is carried out in developed countries.

Хукубузарликларнинг олдини олишда профилактика

инспекторининг роли

АННОТАЦИЯ

Калит сузлар: Маколада хукукбузарликларнинг олдини олиш борасида

хукукбузарлик, илмий карашлар ва профилактика инспекторининг

хукукбузарликлар >

профилактикаси, хукукбузарликларни олдини олишдаги Урни ва роли

профилактик сухбат, хусусида тухталиб утилган. Шунингдек профилактика

профилактика инпекторининг хукукбузарликларни олдини олишда

инспектори, махсус фукароларнинг Узини Узи бошкариш органлари билан Узаро

профилактика.

хамкорлиги ёритилган. Шунингдек, содир этилаётган

хукукбузарликларнинг олдини олиш самарадорлигини

оширишда олиб борилаётган ишлар хусусида тухталган.

Шунингдек, хукукбузарлик профилатикасини амалга

оширувчи ходимларнинг хизмат вазифалари ва уларнинг

ваколатлари куриб чикилган. Тадкикот жараёнида бир

1 Head of the Department of Private Law, Specialized Branch of Tashkent State University of Law, Tashkent,

Uzbekistan

E-mail: dilfuza.abdullayeva@yandex.ru

J Scien ce Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

канча олимларнинг хукукубузарликлар профилактикаси

буйича карашлари тахлил килинган. Ривожланган

мамлакатларда хукукбузарликлар профилактикаси кандай

амалга оширилиши хусусида тухталиб утилган.

Роль инспектора профилактики в предупреждении

правонарушений

АННОТАЦИЯ

КЛЮЧЕВЫЕ слова: В научной статье акцентируется научные взгляды на

профилактика профилактику правонарушений и роль инспектора

профилактика v

р . профилактики в профилактике правонарушений. Также

правонарушений, `.

профилактическая беседа, освещено взаимодействие инспектора профилактики

инспектор по с органами самоуправления граждан в профилактике

профилактике, правонарушений. Также остановимся на проводимой

специальная работе по повышению эффективности профилактики

профилактика.

совершаемых правонарушений. Рассмотрены также

должностные обязанности сотрудников, осуществляющих

профилактику правонарушений и их полномочия. В ходе

исследования были проанализированы ВЗГЛЯДЫ

нескольких ученых на профилактику правонарушений.

Кроме того, речь идет о том, как осуществляется

профилактика правонарушений в развитых странах.

Мамлакатимизда фукароларнинг THHY ва фаровон хаёт кечиришини

таъминлаш, хукукбузарликларнинг барвакт профилактикасини амалга ошириш ва

жиноятчиликка карши курашиш борасида бир канча салмокли ишлар амалга

оширилмокда.

Бугунги кунда профилактика инспекторларининг хукукбузарликлар

профилактикасини амалга оширишда фукароларнинг Узини-узи бошкариш

органлари билан хамкорлиги натижасида хукукбузарликлар профилактикасини

таъминлаш, ахолининг хукукий онги ва маданиятини юксалтириш, ёшларнинг буш

вактларини унумли ташкил этиш, ижтимоий жихатдан хавфли ахволда булган нотинч

оилалардаги маънавий-рухий мухитни согломлаштириш борасида давлат ва нодавлат

ташкилотлари билан хамкорликда профилактик чоралар курилмокда.

Профилактика хизматларининг хукукбузарликлар профилактикасини амалга

ошириш фаолиятини фукароларнинг Узини Узи бошкариш органлари хамда уларнинг

кошида ташкил этилган жамоат тузилмалари билан хамкорлигисиз тасаввур этиш

KH.

Узбекистонда шаклланган хукукбузарликлар профилактикаси миллий тизими,

яъни хукукбузарликлар профилактикаси сиёсатига унинг мазмун-мохиятини Уузида

акс эттирувчи норматив-хукукий хужжатларга, шунингдек уларнинг хаётда амалга

оширилиши ва кулланилишини таъминловчи орган ва муассасалар фаолиятига

бевосита Узбек халкининг юксак маънавиятини Узида акс эттирувчи инсоний

туйгулар, фазилатлар. буюк аждодлар мерослари, оила кадрияглари хакидаги гоялар

сингдирилган. Фукароларнинг Узини Узи бошкариш органлари ижтимоий сохадаги

ваколатлари манзилли ижтимоий химояни амалга ошириш, кумакка мухтож

172

J Scien ce Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

оилаларга моддий ёрдам бериш, ногиронларни ижтимоий химоя килиш, фукаролар

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

согЛИкиНи саклаш ва бошка мухим йуналишларда амалга оширилмокда [1].

2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта

устувор йУналиши бУуйича Харакатлар стратегиясида жиноятчиликка карши курашиш

ва хукукбузарликларнинг олдини олиш борасидаги фаолиятни мувофиклаштириш,

диний экстремизм, терроризм вауюшган жиноятчиликнинг бошка шаклларига карши

курашиш буйича ташкилий-амалий чораларни кучайтириш, коррупцияга карши

курашишнинг ташкилий-хукукий — механизмларини Такомиллаштириш ва

самарадорлигини ошириш, ахолининг хукукий маданияти ва онгини юксалтириш, бу

борада давлат тузилмаларининг фукаролик жамияти институтлари, оммавий ахборот

воситалари билан Узаро самарали хамкорлигини ташкил этиш билан боглик аник

вазифалар белгиланган.

Узбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев жамиятда

адолатни карор топтириш масаласини куйидагича изохлайди: "Шу сабабли ана шу

Конун талабларини бажармаётган рахбар ва мансабдор шахсларни нафакат

маъмурий, балки жиноий жавобгарликка тортиш зарур, деб хисоблайман. Халк давлат

идораларига эмас, давлат идоралари халкимизга хизмат килиши керак ва бу

хакикатни, аввало, барча бугиндаги рахбарлар яхши тушуниб олиши зарур” [2].

Давлатимиз рахбари жамиятда адолатни карор топтиришда хукукбузарлик

холатларининг олдини олишга алохида эътибор каратиб, унда хукукий маърифат,

махалла ва участка профилактика инспекторларининг фаолиятини самарали ташкил

этишни устувор вазифа сифатида белгилайди.

Хукукбузарликларнинг махсус профилактикаси асосий йуналишлари ва чора-

тадбирлари маъмурий худуддаги криминоген вазиятдан келиб чикиб белгиланади.

Хукукбузарликларнинг махсус профилактикаси айрим турдаги

хукукбузарликларнинг, шахслар тоифаларининг купайиши; жамоат хавфсизлиги ва

жамоат тартибига, шахс, жамият ва давлат манфаатларига тажовуз килувчи хатарлар

ва тахдидларнинг юзага келиши окибатида ташкил этилади.

Узбекистон Республикасининг “Хукукбузарликлар профилактикаси

тугтрисида”ги 2014 йил 14 майдаги конунига кура хукукбузарликлар содир этишга

мойил шахслар, хусусан, илгари судланганлар (25-модда); алкоголни суиистеъмол

килувчи ёки гиёхвандлик воситаларини, психотроп моддаларни ва акл-ирода

фаолиятига таъсир этувчи бошка моддаларни истеъмол килувчи шахслар (26-модда);

вояга етмаганларга (27-модда) нисбатан Утказиладиган хукукбузарликларнинг

махсус профилактикасининг чора-тадбирлари белгилаб берилган.

Аммо, бошка тоифадаги хукукбузарликка мойил шахслар Уртасида ташкил

этиладиган чора-тадбирлар хамда жамоат хавфсизлиги ва жамоат тартибига, шахс,

жамият ва давлат манфаатларига тажовуз килувчи хатарлар ва тахдидларнинг юзага

келиши сабабли ташкил этиладиган махсус профилактик чора-тадбирлар, уларнинг

йУналишлари курсатиб берилмаган. Шундай булсада, ушбу профилактикани ташкил

этишда жамоат тартибига тажовуз килувчи хукукбузарликларнинг купайиши билан

ташкил этиладиган махсус профилактика муайян бир худудни камраб олиб, бошка

тоифадаги хукукбузарлик содир этишга ЙУналтирилиши мумкин.

Хукукбузарликлар профилактикаси - бу ёшлар томонидан конун билан

такикланган ижтимоий хавфли килмишлар содир этилишини такозо этувчи сабаб ва

шароитларни келтириб чикарувчи, озиклантирувчи, жамиятда ижтимоий ходиса

173

J Scien ce Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

сифатида унинг булишини такозо этувчи ходиса, вокеа, жараёнларни камайтириш,

зарарсизлантириш, чеклаш ва баратараф этиш буйича давлат сиёсатини белгилаш ва

уни амалга ошириш хамда такомиллаштиришга каратилган комплекс ижтимоий

хукукий жараёндир [3].

Узбекистон Республикасининг “Хукукбузарликлар профилактикаси

тугрисида’ги 2014 fun 14 майдаги конунига кура, хукукбузарликлар

профилактикаси - хукук-тартиботни саклаш хамда мустахкамлаш,

хукукбузарликларни аниклаш, уларга бархам бериш, шунингдек

хукукбузарликларнинг содир этилиши сабабларини ва уларга имкон бераётган шарт-

шароитларни аниклаш, бартараф этиш максадида кулланиладиган хукукбузарликлар

умумий, махсус, якка тартибдаги ва виктимологик профилактикасининг хукукий,

ижтимоий, ташкилий ва бошка чора-тадбирлари тизими эканлиги белгиланган [4].

Хукукшунос олим КА.Саидкуловнинг фикрига кура, жамиятда жамоат

тартибини саклаш ва фукаролар хавфсизлигини таъминлаш, жиноятчиликка карши

курашиш, хукукбузарликлар профилактикасини ташкил этиш хукукни мухофаза

килиш идоралари зиммасига юклатилган асосий хамда долзарб вазифалардан

биридир. Мазкур вазифаларни амалга оширишда хукукни мухофаза килувчи бошка

органлар билан бир каторда ички ишлар органларининг хам муносиб хиссаси бор.

Бугунги кунда ички ишлар органларининг профилактика хизматлари

хукукбузарликлар профилактикасини амалга оширишга ваколатли субъектлардан

бири булиб, уз фаолияти жараёнида хукук-тартиботни саклаш хамда мустахкамлаш,

хукукбузарликларни аниклаш, уларга бархам бериш, шунингдек, хукукбузарликлар

содир этилишининг сабабларини ва уларга имкон бераётган шарт-шароитларни

аниклаш, бартараф этиш максадида кулланиладиган хукукбузарликлар

профилактикаси чора-тадбирларини амалга оширишда бевосита давлат ва нодавлат

ташкилотлари, жамоат ташкилотлари, фукароларнинг Узини Узи бошкариш

органлари, аникрок айтганда, фукароларнинг Узини Узи бошкариш органлари билан

хамкорлик килади [5].

Шунингдек хукукшунос А.Муродовнинг фикрига кура, хукукбузарликлар

барвакт профилактикаси - инсонларни бошкаларнинг хукук, эркинлик ва конуний

манфаатларини хурмат килиш, одоб-ахлок коидаларига, Конституция ва конунларга

риоя этиш рухида тарбиялаш, жамият (оила, жамоа, худуд, соха)даги ижтимоий-рухий

мухитни согломлаштириш, одамларда гайриижтимоий хулк-атвор ва хукукбузарлик

содир этишга ёхуд унинг жабрланувчиси булишга мойиллик шаклланишининг

олдини олишга каратилган тарбиявий, маънавий-маърифий, хукукий, психологик,

ижтимоийиктисодий ва огохлантирувчи профилактик чора-тадбирларни амалга

ошириш жараёни деб хулоса берган [6].

Масалан ривожланган давлатларнинг оила муносабатлари билан боглик

хукукбузарликлар профилактикаси амалиётига назар соладиган булсак, бир катор

мамлакатларда оила судлари мавжуд булиб, оила ва болалар билан боглик барча

масалалар билан шухулланади.

Хусусан, Полшада 1982 Йилдан буён шундай судлар фаолият курсатиб, жиноят

содир этган вояга етмаганларга, жиноий мухит таъсири остида булган ва жиноят

содир этишга кодир Усмирларга нисбатан ишларни куриб чикади. Амалиёт шуни

курсатадики, купгина давлатларда оилавий судлар жуда самарали хисобланади. Улар

оила ва болалар билан боглик масалалар барчасини куриб чикади. Оилавий

174

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

судларнинг афзаллиги шундаки, уларда нафакат чукур касбий билимга, балки бу

сохада тажрибага эга булган хукукшунослар, балки психологлар, Укитувчилар,

социологлар хам ишлашади [7].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Россия Федерациясида 2016 Йил 23 июндаги “Россия Федерациясининг

хукукбузарлик профилактикаси тизими асослари тутрисида”’ги федерал конунига

кура хукукбузарликларни олдини олишда профилактик ишларнинг асосий бутини

сифатида полиция ходимлари томонидан амалга оширилиши белгилаб куйилган.

Шунингдек, ушбу федерал конунга кура полиция комиссарлари ишини ташкил

этиш буйича мухим камчиликларни аниклайдилар хамда полициянинг ижтимоий

функцияларини мустахкамлаш ва жиноятчиликка карши кураш буйича профилактик

чораларни устуворлаштиришга каратилган амалий чораларни курадилар. Полиция

ходимлари турли худудларда якка тартибдаги профилактика ишларини ташкил этиш

Ba Уутказиш буйича услубий тавсиялар, коида тарикасида, ноконуний хатти-

харакатларнинг олдини олиш учун олинган маълумотлардан Ффойдаланиш

кобилиятини курсатмайдиган руУйхатга олинган шахсларнинг шахсини аниклаш

ишларини хам олиб борадилар.

Олим А.Г.Бачурин ва А.И.Щегловларнинг профилактика ишларини олиб бориш

амалиётини Урганишда профилактика ишларни аник хукукий тартибга солиш

йуклиги ва субъектив ёндашув асосида олиб борилиши тутрисида фикр билдиришган

[8].

АКШда эса аксарият штатларда оила муносабатлар сохасидаги

хукукбузарликларнинг олдини олиш ва уларни олдини олишнинг жуда самарали

усули мавжуд булиб, маъмурий-хукукий воситаси сифатида "Маиший (оилавий)

муносабатларнинг химоя ордери" деб аталади. Ушбу ордер суд томонидан уйдаги

зуравонлик харакатини содир этган шахсга нисбатан чикарилади. Ордернинг мохияти

шундаки, суд карори асосида бу шахс 100 метрдан якинрок оила аъзосига (купинча

турмуш уртоги ёки собик турмуш уртогига) якинлашиши мумкин эмас. Шунингдек,

кунтирок килиш ёки безовта килиши мумкин эмас. Агарда бу шахс ордер талабларини

бузадиган булса жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Шунингдек болалари

билан хам мулокот килиши алохида суд назоратида булиши хам мумкин [9].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 18 апрелдаги “Ички ишлар

органларининг хукукбузарликлар профилактикаси булинмалари фаолиятини тубдан

такомиллаштириш чора-тадбирлари тутрисида”’ги 2896-сон карори билан

тасдикланган низом билан профилактика инспекторлари фаолиятини ташкил этиш,

профилактика инспекторларининг хукуклари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги

хамда профилактика инспекторларининг давлат ташкилотлари, бошка ташкилотлар

ва ахоли билан хамкорлиги ташкил этиш масалалари белгилаб куйилган.

Шунингдек Узбекистон Республикаси ИИВнинг Хукукбузарликлар

профилактикаси бош бошкармаси, Коракалпогистон Республикаси ИИВ, Тошкент

шахар ва Тошкент вилояти ички ишлар бош бошкармалари, вилоятлар ИИБларининг

хукукбузарликлар профилактикаси бошкармалари хар чоракда профилактика

инспекторлари фаолияти натижаларини куриб чикадилар, умумлаштирадилар ва

бахолайдилар, уларнинг натижалари буйича таклифлар ишлаб чикадилар хамда

профилактика инспекторлари фаолиятининг самарадорлигини оширишга

каратилган чораларни амалга оширадилар.

175

J Scien ce Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

Бундан ташкари, мазкур конунга биноан профилактика инспекторлари

фукароларни Узини Узи бошкариш органлари билан хамкорликда асалаларида

куйидаги чора-тадбирларни амалга оширади:

—йигит ва кизларни оила куришга рухий-маънавий жихатдан тайёрлашга

кумаклашиш, оилавий ажралишларнинг олдини олиш бУуйича тартибот ишларини

ташкил этиш, оиланинг мукаддаслиги ва жамиятнинг асосий бутини эканлигини

ёшлар онгига сингдиришга каратилган ташвикот ишларини амалга ошириш;

— эр-хотин, кайнона ва келин, якин кариндошлар, куни-кушнилар уртасидаги

низоларни бартараф этиш, бузилган муносабатларни тиклашга доир амалий чоралар

куриш;

— миллий кадриятларимизга зид холда мунтазам равишда нотинч яшаётган,

куни-кушничилик муносабатлари хамда махалладаги осойишталикнинг бузилишига

сабабчи булаётган оилаларни, турли ножуя хатти-харакатларнинг олдини олиш

максадида оилаларнинг турмуш Тарзи ва мухитини Урганиб, маънавий мухитга

салбий таъсир курсатувчи омилларга бархам бериш чора-тадбирлари амалга

оширилишини ташкил этиш;

—алкоголь ва тамаки махсулотларини, гиёхвандлик воситаларини истеъмол

килишнинг зарари тутрисидаги билимларни таргиб килишга доир профилактика

тадбирларини амалга ошириш;

—ички ишлар органларининг профилактик хисобида турган, айникса илгари

судланган, оилада ва турмушда мунтазам равишда хукукбузарликларга HY куювчи,

турли ёт гоялар таъсирига тушиб колган шахслар билан профилактика ишлари олиб

боришда иштирок этиш;

-намунали оилалар, уларда фарзанд тарбияси, оила аъзолари уртасидаги

ибратли муносабатларни оммалаштириш;

- вояга етмаганлар ва &шларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний

манфаатларини таъминлаш;

- вояга етмаганлар ва ёшларнинг худудда маънавий-маърифий, тарбиявий,

ижтимоий, экологик ишларнинг амалга оширилишидаги ижтимоий фаоллигини

янада ошириш;

- вояга етмаганлар ва ёшлар уУртасида назоратсизлик, каровсизлик,

хукукбузарлик ва бошка гайриижтимоий хатти-харакатларнинг, оммавий маданият

салбий таъсирларининг олдини олиш хамда бунга имкон тугдирувчи сабаблар ва

шароитларни аниклаш хамда бартараф этиш чора-тадбирларини амалга ошириш;

- вояга етмаганлар ва &шларни миллий кадриятларимиз, тарихий-маънавий

меросимизга хурмат ва садокат рухида тарбиялашга фаол кумаклашиш ва бошкалар.

Бундан ташкари, профилактика инспектори узига бириктирилган маъмурий

худудда илгари судланган шахслар Уртасида хукукбузарликларнинг махсус

профилактикасини норматив-хукукий хужжатлар асосида махсус Ba тезкор

профилактик тадбирларни амалга оширади.

Шунингдек, профилактика инспектори маъмурий худудда худудий ички ишлар

органларининг Жиноят-кидирув вауюшган жиноятчиликка карши курашиш хизмати,

шунингдек хукукбузарликлар профилактикасини бевосита амалга оширувчи орган ва

муассасаларнинг ваколатли ходимлари томонидан гиёхвандлик воситаларини,

психотроп моддаларни ва акл-ирода фаолиятига таъсир этувчи бошка моддаларни

саклаш, ташиш, реализация килиш ва улардан фойдаланиш коидаларига риоя

176

J Scien ce Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

этилиши устидан назоратни таъминлаш буйича махсус чора-тадбирларни амалга

оширишда иштирок этиши мумкин.

Хозирда кунда профилактика инспекторларининг жамоат тартибини саклаш

буйича ёрдамчилари лавозимлари жорий этилиб, уларга хукукбузарликлар

профилактикаси сохасида ички ишлар органларига амалий ёрдам курсатиш учун

шахсий жавобгарлик юкланган [10].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Жамиятдаги ижтимоий муносабатлар канчалик COFJIOM булса, кичик мухитда

шахснинг маънавий шаклланишига таъсир килувчи салбий шароитлар шунчалик кам

булади. Шунинг билан бирга, кичик мухит канча ижобий омилларга бой булса, жамият

шунча соглом булади ва тараккий этади. Шахс маънавий, шунингдек салбий маънавий

шаклланишида кичик мухит, яъни оила, мактаб, мехнат жамоаси, махалла энг мухим

урин тутади, чунки улар жамиятда мавжуд салбий жараёнлар, вокеалар, омилларнинг

шахсга таъсир килишнинг олдини олиш, уларни кучсизлантириш, хатто тозалаб

утказиш имкониятларига эга [11].

Олий Мажлис Сенатининг 2020 Йил булиб утган олтинчи ялпи мажлисида

Узбекистон Республикаси ички ишлар вазирининг хукукбузарликларнинг олдини

олиш ва профилактикаси холати тутрисидаги берган ахборотига кура, 2020 йил 6 ойи

мобайнида содир этилган умумий жиноятларнинг 95,2 фоизи (20 минг 497) фош

этилган. Шунингдек, тергов органлари кидирувида булган мингдан зиёд шахс

ушланган ва 261 нафар бедарак йуколган шахс топилган. Ички ишлар органлари

ташаббуси билан 4 минг 158 жиноят аникланган. Республикадаги жами 9 минг 145

махалланинг 66,3 фоизидажиноят содир этилишининг олди олинган.

Бирок, Урганишлар хукукбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликнинг

барвакт олдини олиш борасида, шу жумладан, жамоат ташкилотлари билан

хамкорлик ишлари самарали ташкил килинмагани маълум булди. Окибатда ички

ишлар органлари фаолиятида муайян камчиликлар, ечимини кутаётган муаммолар ва

тулик фойдаланилмаган имкониятлар мавжудлиги аён булди.

Хусусан, жорий йилнинг 6 ойида республика микёсида 21 минг 535 жиноят кайд

этилган. Бу хар 100 минг ахолига нисбатан Уртача 63,3 жиноят тутри келганини

курсатади. [12].

Оила ва никох муносабатларини янада янада мустахкамлаш сохасида

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги “Жамиятда

ижтимоий-маънавий мухитни согломлаштириш, махалла институтини янада куллаб-

кувватлаш хамда оила ва хотин-кизлар билан ишлаш тизимини янги даражага олиб

чикиш чора-тадбирлари тутрисида’ги ПФ-5938-сон Фармони хамда 2020 йил 18

февралдаги “Узбекистон Республикаси Махалла ва оилани куллаб-кувватлаш

вазирлиги фаолиятини ташкил этиш тутрисида”ги карорининг кабул килинганлиги

хам мазкур сохадаги ислохотларни янги боскичга кутарувчи мухим кадам булди.

Шуни алохида таъкидлаб утиш жоизки, фармонда шу худудга бириктирилган

профилактика (катта) инспекторлари махалла фукаролар йигини раисининг хукук-

тартибот масалалари буйича уринбосари лавозимига тенглаштирилди. Бу тартиб уз

навбатида профилактика (катта) инспекторларининг фукароларнинг Узини узи

бошкариш органлари билан хамкорлигини янада мустахкамлашга хизмат килади.

Масалан, оилавий муносабатлар сохасидаги хукукбузарликларнинг олдини

олиш методикаси сифатида тарбиявий ахамиятга эга булган турли хилдаги тадбирлар

Утказиш хам асосий омиллардан бири деб хисобласак булади. Такидлаш жоизки,

177

J Scien ce Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50с1е{у ап4 шпоуаНоп$

Creo) Canoe spose Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

фукароларнинг яшаш жойида махсус тарбиявий ва хукукий онгни шакллантиришга

каратилган бошка чора-тадбирларни амалга ошириш оркали оила мунасабатлари

билан боглик булган хукукбузарликларни олдини олинади.

Хукукбузарликлар уз-Уузидан содир этилмайди. Асосий масала

хукукбузарликларнинг окибатлари билан курашиш эмас, балки барвактолдини олиш,

содир этишга имкон берган сабаб ва шарт-шароитларни Уз вактида бартараф этишдан

иборатдир.

Профилактика инспектори хукукбузарликларнинг якка тартибдаги

профилактикасини юкорида таъкидланганидек, профилактика сухбати, расмий

огохлантириш, хукукбузарликларнинг содир этилиши сабаблари ва уларга имкон

бераётган шарт-шароитлар тутрисида хабардор килиш, ижтимоий реабилитация

килиш ва ижтимоий мослаштириш, профилактик хисобга олиш, мажбурий

даволанишга юбориш, маъмурий назорат ва конун хужжатларига мувофик бошка

профилактик чора-тадбирлар оркали амалга оширади.

Профилактика инспектори фукароларнинг Узини Узи бошкариш органлари

билан хамкорликдаги ишларини ташкил этиш ва амалга оширишда оилалар билан

ишлаш жараёнига алохида эътибор каратишлари мухим ахамият касб этади.

Шунингдек, профилактика инспекторларининг хукукбузарликлар

профилактикаси йуналишида хамкорликдаги фаолиятининг салмоги шунчалик кенг

булиб ушбу сохадаги ишларни мунтазам такомиллаштирилишини талаб этади.

Хулоса киладиган булсак, хукукбузарликлар профилактикасининг чора-

тадбирларини ташкил этишда, энг биринчи навбатда хукукбузарликларнинг барвакт

олдини олиш, уларнинг содир этилиш сабаб ва шарт-шароитларини бартараф этишга

эътибор каратиш керак, худди шундай хукукбузарликларнинг махсус

профилактикасини амалга ошириш жараёнида айрим турдаги хукукбузарликларнинг,

уларни содир этувчи шахслар тоифаларининг купайиши, шунингдек жамоат

хавфсизлиги ва жамоат тартибига, шахс, жамият ва давлат манфаатларига карши

каратилган хавф-хатарлар ва тахдидларнинг юзага келишининг сабаблари ва шарт-

шароитларини тахлил этиш хамда уларни бартараф этишга каратилган.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Рузиев 3.Р. Фукаролар узини узи бошкариш органларининг ваколатлари

(конституциявий-хукукий тахлил): Афтореф. юрид. фан. док. -Т., 2016. -Б. 17.

2. Конун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш - юрт тараккиёти

ва халк фаровонлигининг гарови. Узбекистон Республикасининг сайланган

Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул

килинганининг 24 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маърузаси.

Халк сузи газетаси, 2016 йил 8 декабрь.

3. Кодиров Э. “Ёшлар жиноятчилигининголдини олиш масалалари” Рисола.

Республика Маънавият тареибот маркази, Тошкент давлат юридик университети. -

Т.: 2017. 4-бет.

4. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 30.10.2019 it,

03/19/575/3972-сон.

5. Саиткулов К.А. Ички ишлар органлари профилактика хизматларининг

фукаролик жамияти институтлари билан хамкорлигини ташкил этиш: Укув-амалий

178

©

№] 5аеп се Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - бос1еёу and innovations

Bree Reon Issue - 2 Ne 2 (2021) / ISSN 2181-1415

кулланма / Юридик фанлар доктори, проф. И.Исмаиловнинг тахририда. -Т.:

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015. - 123 6.

6. Муродов А.Ш. “Ички ишлар органларининг оиладаги зуравонлик билан

боглик хукукбузарликлар профилактикасини такомиллаштириш”

ABTopedepat.2017 Huu. http://www.ziyonet.uz/uploads/books.pdf.

7. Бакаев, А.А. Система профилактики правонарушений несовершеннолетних:

Укув кулланма / А.А. Бакаев. - М.: Логос, 2004. - 218 с.- 175 6.

8. Бачурин А. Г., Щеглов А. И. Порядок постановки и снятия с

профилактического учета ОВД отдельных категорий граждан, проведение

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

сотрудниками полиции профилактической работы с лицами, состоящими на

профилактическом учете, в целях предупреждения совершения ими преступлений

и административных правонарушений: Укув-услубий кулланма. Барнаул юридик

институти Россия ИИВ, 2016. 48 6. -32 6.

9. Кардашевский В.В. Актуальные вопросы применения международного

опыта административно-правового регулирования профилактики и пресечения

правонарушений в сфере семейно-бытовых отношений. Вестник Московского

университета МВД России. №7 / 2016. 149 бет.

10. Узбекистон Республикаси Президентининг «Жамоат хавфсизлигини

таъминлаш самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар

тугрисида» 2018 йил 24 декабрдаги ПК-4075-сон карори.

11. И. Исмаилов, Д. М. Миразов, Ж. С. Мухторов. Хукукбузарликларнинг сабаб

ва шароитларини аниклаш, тахлил килиш ва бартараф этиш: Укув кулланма /.;

проф. У. Х. Мухамедовнинг умумий тахрири остида. — Т.: Узбекистон Республикаси

ИИВ Академияси, 2017. — 128 6.

179

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.