Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ КОНСТИТУЦИЯСИ – ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШ, ЭРКИН ВА ФАРОВОН ҲАЁТИМИЗ КАФОЛАТИ СИФАТИДА: ЙИЛЛАР ВА ЙЎЛЛАР'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ КОНСТИТУЦИЯСИ – ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШ, ЭРКИН ВА ФАРОВОН ҲАЁТИМИЗ КАФОЛАТИ СИФАТИДА: ЙИЛЛАР ВА ЙЎЛЛАР Текст научной статьи по специальности «Право»

179
41
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ КОНСТИТУЦИЯСИ – ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШ, ЭРКИН ВА ФАРОВОН ҲАЁТИМИЗ КАФОЛАТИ СИФАТИДА: ЙИЛЛАР ВА ЙЎЛЛАР»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ КОНСТИТУЦИЯСИ - ИНСОН КАДРИНИ УЛУГЛАШ, ЭРКИН ВА ФАРОВОН ХДЁТИМИЗ КАФОЛАТИ

СИФАТИДА: ЙИЛЛАР ВА ЙУЛЛАР

Н^монжон Пардаевич Азизов

Узбекистон Республикаси Фанлар Академияси Назарий-тарихий, давлат-хукукий ва конституциявий хукукий фанлар булими бош илмий ходими,

Мустаккил юртимизнинг давлатчилик ва хукукий тараккиёти мустахкам хукукий негизга, пойдеворга эга. Айнан Конституция халккимизнинг олий иродасини узида мужассамлаб, жамиятнинг илдам ривожланишини белгилаб берди. Асосий конунимиз давлатчилик, хукук тизими ва конунчилик борасида инсоният туплаган энг илгор тажриба ва гояларни узида мужассамлантирган, олий юридик кучга эга булган хужжат хисобланади. Демократия, инсон хукуклари, хокимиятларнинг таксимланиши, хукукий давлат ва фукаролик жамияти тугрисидаги эзгу коидалар ундан муносиб урин эгаллаган. Узбек халкининг куп минг йиллик давлатчилик ва хукукий тараккиёти ютуклари, унинг эрк, озодлик ва мустакиллик хусусидаги азалий орзу-умидлари уз аксини топган.

Эркин тараккиётимизнинг утган бутун даври мобайнида Асосий конунимиз янги демократик хукукий давлатчилик хамда фукаролик жамияти карор топишининг кафолати, ушбу улугвор максад йулида амалга оширилаётган туб ислохотларнинг мустахкам конуний замини булди. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёев таъкидлаганидек, «Мустакил тараккиёт йилларида Конституциямиз юртимизда хукукий демократик давлат, кучли фукаролик жамияти, эркин бозор муносабатлари ва хусусий мулк устуворлигига асосланган иктисодиётни куриш, халкимиз учун тинч, обод ва фаровон хаёт барпо этиш, Узбекистоннинг халкаро майдонда муносиб урин эгаллашида мустахкам пойдевор булиб хизмат килмокда»[1].

Узбекистон Республикасининг Конституцияси мустахкам маънавий -маданий заминга таянган. Унда узбек халкининг куп асрлик тарихий тараккиёти давомида шакллантирилган ва сайкал

юридик фанлар доктори, профессор nigmon66@mail.ru

топтирилган туб инсонийлик фазилатлари мужассамланган.

December 1

Жахонда мислсиз маданий, тарихий, сиёсий ва хукукий ёдгорликлар хисобланмиш зардуштийларнинг мукаддас китоби «Авесто», «Кутадгу билик», «Темур тузуклари», Навоий «Х,амса»си, «Бобурнома», «Зафарнома» ва бошка манбаларнинг мазмуни Конституциямиз матнига сингдирилган.

Асосий конунимиздаги инсонпарварлик, ватанпарварлик, ижтимоий адолат, миллий гурур, саховатпешалик, демократияга мойиллик, багрикенглик каби куплаб кадриятлар Абу Али ибн Сино, Форобий, Амир Темур, Алишер Навоий, Мирзо Улугбек, Шарафиддин Али Яздий, Низомиддин Жалолий, Абдураззок Самаркандий, Термизийлар, Бурхониддин Маргиноний, Ахмад Дониш, Махмудхужа Бехбудий, Чулпон, Абдулла Кодирий ва бошка аждодларимиз асарларидаги доно фикрлар билан хамохангдир.

Мустакил давлат сифатида уттиз йиллик тараккиётимиз мобайнида Узбекистон Республикаси Конституцияси самарали амал килди. Конституция кабул килингандан буён утган даврда жамият хаётида кенг куламли узгаришлар содир булди. Натижада, Узбекистоннинг сиёсий тизими ва давлат бошкаруви киёфаси тубдан узгарди. Буларнинг барчаси жамиятимиз Конституция асосида илдам ривожланаётганлигини курсатади.

Конституциянинг энг мухим хусусият шундаки, унда инсонни улуглаш, унинг эркин камол топиши учун реал шароитлар яратиш уз аксини топган. Конституцияда инсон, унинг хаёти, эрки, шаъни, кадр-киммати ва бошка ажралмас хукук хамда эркинликлари мукаддас саналиб, улар давлат томонидан кафолатланиши ва мухофазаланиши белгиланган. Дархакикат, Конституция Узбекистон Республикаси фукаролари учун демократик маърифий давлат фукаролари эга булиши лозим булган барча иктисодий, сиёсий хамда ижтимоий-маданий хукук ва эркинликларни кафолатлаб берган.

Инсон хукуклари купкиррали ходиса сифатида, инсон хаётининг барча жабхаларини камраб олади. Инсон хукукларидан амалда фойдаланиш хар бир шахснинг уз хаётини эркин куриши ва уз такдирини узи белгилаши, тенглик ва инсон кадр-кимматини хурмат килишга кумаклашади. Инсон хукуклари фукаролик ва сиёсий хукуклар, иктисодий, ижтимоий ва маданий хукуклар, шунингдек, жамоавий хукуклар мажмуидир[2].

Узбекистонда инсон хукуклари концепциясининг вужудга келиши ва ривожланиши давлат мустакиллигининг кулга киритилиши билан бевосита богликдир. Узбекистон гуманитар сохада жахон хамжамиятининг асосий стандартлари (андозалари)ни кабул килди, инсон хукукларига риоя этиш ва уни химоя килиш

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

буйича узига мажбурият олди, бу хукуклар табиий ва ажралмас эканлиги, инсонга тугилганидан бошлаб мансублиги, барчага, аввало давлат хокимиятига бирдек амал килиши, уларнинг хеч бир тускинликсиз амалга оширилишининг кафолатланиши шартлигига кушилди.

Узбекистон хукукий ва ижтимоий-иктисодий ислохотларни амалга ошира туриб, инсон хукук ва эркинликларини халкаро хукукнинг умумэътироф этилган нормалари принципларига мувофик миллий тизимда боскичма-боскич шакллантирди.

Мустакиллик даврида Узбекистон сиёсатида инсон хукукларини химоя килиш сохасидаги асосий принциплар шаклланди. Уларга куйидагиларни киритиш мумкин:

биринчидан, инсон хукукларини химоя килишда миллий манфаатларнинг устуворлиги;

иккинчидан, демократик ислохотларни амалга оширишнинг тадрижийлиги ва боскичма-боскичлиги;

учинчидан, уз халкаро мажбуриятлари билан умумэътироф этилган демократия ва инсон хукуклари принципларига содиклик;

туртинчидан, миллий манфаатлардан келиб чикиб, инсон хукуклар сохасида халкаро хамкорликни ривожлантириш[3].

Узбекистоннинг конституциявий тараккиёти инсон хукуклари ривожланиши билан хамохангдир. Конституция ва миллий конунчилигимизнинг мазмун-мохиятини - инсон хукуклари ва эркинликлари хамда уларни кафолатли химоя килиш ташкил этади.

Инсон хукуклари буйича халкаро стандартлар миллий конунчиликка ва хукукни куллаш амалиётига тизимли хамда боскичма-боскич имплементация килинмокда. Бугунги кунда Узбекистон томонидан ратификация килинган 80 дан ортик инсон хукуклари ва эркинликлари сохасидаги халкаро хужжатлар нормалари миллий конунчиликда уз аксини топмокда.

Узбекистон Республикаси мустакиллигининг дастлабки кунлариданок, яъни 1991 йил 30 декабрь куни инсон хукуклари сохасидаги бирламчи халкаро стандарт сифатида эътироф этиладиган Инсон хукуклари умумжахон декларациясига кушилди. Бу билан Узбекистон янги мустакил давлат сифатида инсон хукуклари ва эркинликларига, мазкур йуналишдаги халкаро мажбуриятларига содик, инсонпарвар давлат куришни максад килганини кенг халкаро хамжамиятга эълон килди.

December 1

Мамлакатимизда инсон хукуклари борасида амал килаётган барча конституциявий ва бошка конунчилик нормалари "Инсон хукуклари умумжахон декларацияси" да белгиланган шахсий, сиёсий, ижтимоий -иктисодий ва маданий хукук ва эркинликларга тамомила мосдир. Узбекистон Республикасининг Конституциясида инсон хукукларига оид куйидаги мухим халкаро - хукукий коидалар мустахкамланган: инсон хукуклари ва эркинликларини тан олиш ва химоя килиш - давлатнинг мажбурияти; инсон хукуклари ва эркинликлари тизими халкаро хукукий андозаларга мос келиши ва бу сохада халкаро хукукнинг устунлиги; инсон хукуклари ва эркинликлари унга тугилганидан бошлаб тааллукли эканлиги; хаммага ва хар кимга инсон хукуклари ва эркинликларининг тенг ва баробар тааллуклилиги; инсон хукуклари ва эркинликлари давлат идоралари фаолиятининг мазмунини ташкил этиши; фукароларнинг кафолатланган суд химояси билан таъминланиши; инсон хукуклари ва эркинликларини амалга оширишда бошка шахслар хукукларининг бузилмаслиги зарурлиги.

Орадан бир йил утиб, мазкур гоялар, мустакил Узбекистоннинг Конституциясида узининг конституциявий асосларини топди. Хусусан, Конституциянинг Мукаддимаси "инсон хукукларига ва давлат суверенитети гояларига содиклигини" деган сузлар билан бошланади ва унда "халкаро хукукнинг умум эътироф этилган коидалари устунлигини тан олган холда", "фукароларининг муносиб хаёт кечиришларини", "инсонпарвар демократик хукукий давлат", каби тушунчалар билан мустахкамлаб куйилган[4].

Инсон хукуклари умумжахон декларациясида уз аксини топган барча хукук ва эркинликлар Конституциянинг инсон хукуклари ва эркинликларига багишланган Иккинчи булимида уз аксини топди.

Жумладан, Конституциянинг катта кисмини, яъни 18-52 моддаларни камраб олган мазкур булимда фукароларнинг тенг хукуклилиги, фукаро ва давлатнинг узаро хукук ва бурчлар узаро богликлиги, фукароларнинш Конституция ва конунларда мустахкамлаб куйилган хукук ва эркинликларнинг дахлсизлиги, фукаролар уз хукук ва эркинликларини амалга оширишда бошка шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг конуний манфаатлари, хукуклари ва эркинликларига путур етказмасликлари шартлиги, каби тамойиллар билан бир каторда, фукаролик масаласи, шахсий хукук ва эркинликлар, сиёсий, иктисодий, ижтимоий ва маданий хукуклар, инсон хукуклари ва эркинликларининг кафолатлари, фукароларнинг бурчлари уз аксини топган ва улар халкаро стандартларга мос келади.

December 1

XXI аср бошлари инсон хукук ва эркинликлари, умуман Узбекистон халклари хаётида туб бурилиш даври булиб колди. Давлат бошкаруви ва парламент ислохотига оид 2002 йил 27 январда утказилган референдум натижалари Узбекистон сиёсий тизимининг жадал ривожланишига туртки булди. Узбекистон халки референдумга куйилган таклифларни маъкуллаб, конун чикарувчи, ижро этувчи ва суд хокимиятини ислох килиш борасидаги фаолиятни давом эттириш зарурлигини тасдиклади.

2002 йил 4 апрелда кабул килинган «Референдум якунлари ва давлат хокимиятини ташкил килишнинг асосий принциплари тугрисида»ги конституциявий конунда конун чикарувчи, ижро этувчи ва суд хокимиятини ташкил килишнинг асосий принциплари кайд этилди. ^онуннинг асосий вазифалари курсатилган 1-моддада демократия ва бозор ислохотларини янада чукурлаштириш йулини тасдиклаган умумхалк овоз бериши натижаларидан келиб чикадиган асосий коидалар ва амалдаги конун хужжатларига киритиладиган узгартишлар белгиланди.

«Референдум якунлари ва давлат хокимиятини ташкил килишнинг асосий принциплари тугрисида»ги (2002 йил 4 апрель) конституциявий конуннинг 2 -моддасида демократик ислохотларни чукурлаштириш ва фукаролик жамиятининг асосларини шакллантиришга доир конун хужжатларини такомиллаштиришнинг куйидаги бешта асосий принципи белгиланди:

1)конун устуворлигини, хокимиятнинг конун чикарувчи, ижро этувчи, суд тармоклари уртасидаги мувозанатни, улардан хар бирининг хакикий мустакиллигини таъминлаш;

2)халкаро хукукнинг умум эътироф этган принциплари ва нормалари асосида инсон хукуклари ва эркинликлари кафолатларини таъминлаш;

3)сиёсий хаётнинг, давлат ва жамият курилишининг барча жабхаларини изчил эркинлаштириш;

4)нодавлат нотижорат тузилмалар, жамоат ташкилотлари хамда фукаролик жамиятининг бошка демократик институтлари янада мустахкамланиши хамда ривожланиши учун кафолат ва шароитларни таъминлаш;

5)фукароларнинг узини узи бошкариш органларини хар томонлама мустахкамлаш ва давлат хокимияти марказий органларининг ваколатларини жойлардаги бошкарув органларига боскичма-боскич утказиш, ижро этувчи хокимият органлари, шу жумладан, мудофаа ва хавфсизликни таъминловчи тузилмалар фаолияти

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

устидан жамоат назорати механизмини шакллантириш ва кучайтириш[5].

Мазкур принциплар Конституциянинг кейинги тараккиёти учун мустахкам пойдевор булиб хизмат килди.

Мамлакатимизнинг Биринчи Президенти И.А.Каримов томонидан конунчилик ташаббуси хукукидан фойдаланган холда 2006 йил 8 ноябрда Олий Мажлис Конунчилик палатасига «Давлат бошкарувини янгилаш ва янада демократлаштириш хамда мамлакатни модернизация килишда сиёсий партияларнинг ролини кучайтириш тугрисида»ги Конституциявий конун[6] хамда «Узбекистон Республикаси Конституциясининг айрим моддаларига (89-моддасига, 93-моддасининг 15-бандига, 102-моддасининг иккинчи цисмига) тузатишлар киритиш тугрисида»ги конун лойихалари[7] киритилди. Унда, биринчи навбатда давлат бошкарувини демократлаштириш, конун чикарувчи, ижро этувчи тамроклари уртасида хокимиятнинг таксимланишига эришиш; иккинчидан, давлат хокимияти органлари фаолиятини ташкил этиш ва назорат килишда, жамият ва иктисодиётнинг баркарор ривожланишини таъминлаш оркали халк турмуш шароитининг яхшиланишида сиёсий партияларнинг масъулиятини янада ошириш кузда тутилди.

2010 йил 12 ноябрда Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси ва Сенатининг кушма мажлисида баён этилган «Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси»да илгари сурилган гоялар Конституциянинг ривожланиши учун навбатдаги туртки булди. Олий Мажлис Конунчилик палатаси томонидан 2011 йил 4 мартда кабул килинган ва Сенат томонидан 2011 йил 25 мартда маъкулланиб, 18 апрелда Президент томонидан имзоланган «Узбекистон Республикаси Конституциясининг айрим моддаларига (78, 80, 93, 96 ва 98-моддаларига)узгартиш ва кушимчалар киритиш тугрисида»ги Узбекистон Республикаси конун»да таъкидланганидек, Узбекистон Республикасининг Конституциясига киритилган мазкур узгартиш ва кушимчалар «демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш, давлат хокимияти ва бошкарувини демократлаштириш, давлат хокимиятининг учта субъекти: давлат бошлиги -Президент, конун чикарувчи ва ижро этувчи хокимиятлар уртасидаги ваколатларни янада мутаносиб таксимланишини таъминлаш, шунингдек социал-иктисодий, ижтимоий-сиёсий ислохотларни амалга оширишда, мамлакатни янгилаш ва модернизация килишда

December 1

сиёсий партияларнинг роли хамда таъсирини кучайтириш максади»ни кузлайди[8].

Мамлакатимиз Президенти Ш.М. Мирзиёев томонидан 2017 йил 7 февралда эълон килинган «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида»ги фармон хам конституциявий коидаларни хаётга янада тулик татбик этишга, инсон ва жамият фаровонлигини оширишга, юрт ободлигини юксалтиришга каратилган. 2017-2021 йилларга мулжалланган стратегиядан кузланган максад - олиб борилаётган ислохотлар самарасини янада ошириш, давлат ва жамият ривожини янги боскичга кутариш, хаётнинг барча сохаларини либераллаштириш, мамлакатимизни модернизация килиш буйича энг мухим устувор йуналишларни амалга оширишдан иборатдир[9].

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2021 йилнинг 22 февралида БМТ Инсон хукуклари буйича кенгашининг 46-сессиясидаги нутк сузлади. Узбекистон Президенти уз чикишида мамлакатимизда демократик узгаришларни янада чукурлаштириш ва БМТ Инсон хукуклари буйича кенгаши доирасидаги фаолиятимизнинг устувор йуналишлари хакида атрофлича тухталди[11].

Биринчидан, БМТнинг 2030 йилгача мулжалланган Баркарор ривожланиш максадлари мамлакатимизда "Х,еч кимни эътибордан четда колдирмаслик" тамойили асосида амалга оширилади. 2020 йил 22 июнда кабул килинган Миллий стратегия мамлакатимизда инсон хукукларини химоя килиш механизмини такомиллаштириш ва инсон хукуклари маданиятини шакллантиришда катта ахамият касб этади. Ушбу хужжатда инсон хукуклари масаласига тизимли ёндашиш ва мавжуд бушликларни, камчиликларни бартараф этиш очик-ойдин курсатилган.

Иккинчидан, гендер сиёсатини катъий давом эттириш. Мамлакатимизда фаол гендер сиёсати доирасида хотин-кизларнинг ижтимоий-сиёсий мавкеини мустахкамлаш буйича ишларни жадаллаштириш назарда тутилди. Олий Мажлисга булиб утган охирги сайловлар натижасида биринчи маротаба Узбекистон парламентида аёллар сони буйича БМТ тавсиялари (камида 30 фоиз) тулик бажарилди. Конунчилик палатасига 32 фоиз, яъни 48 нафар аёл-депутатлар сайланди. Охирги 4 йилда мамлакатимизда 2 та мухим конун -"Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари тугрисида"ги ва "Хотин-кизларни тазйик; ва зуравонликдан химоя килиш тугрисида"ги

December 1

конунлар кабул килинди. 2020 йилнинг узида Узбекистонда хотин-кизларнинг хукумат ва жамиятдаги ролини оширишга, уларнинг бандлигини таъминлашга, аёллар тадбиркорлигини ривожлантиришга ва мухтож аёлларни куллаб-кувватлашга каратилган 15 та норматив-хукукий хужжат кабул килинган.

Учинчидан, алохида эхтиёжга эга шахслар хукукларини таъминлаш. Мамлакатимизда 2020 йил 15 октябрда "Ногиронлиги булган шахсларнинг хукуклари тугрисида"ги конун кабул килинди. Мазкур Конунни ишлаб чикишда БМТнинг Ногиронлар хукуклари тугрисидаги конвенцияси коидалари, шунингдек 10 дан ортик илгор хорижий давлатларнинг ногиронлиги булган шахсларнинг хукукларига оид конунлари урганилди.

Хрзирги кунда Узбекистонда 700 мингдан ортик ногиронлиги булган шахслар, шу жумладан, 100 мингдан ортик 16 ёшгача ногиронлиги булган болалар истикомат килиши эътиборга олинса, мазкур Конуннинг долзарблиги ва ахамияти яккол намоён булади.

Туртинчидан, ахолининг ярмидан купини ташкил этадиган ёшлар хукукларини химоя килиш. Ёшлар Узбекистон тараккиётининг мухим омили хисобланади. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон хукуклари буйича вакили (омбудсман) уринбосари - Бола хукуклари буйича вакил лавозими жорий этилди. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 майдаги "Бола хукукларини химоя килиш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги фармони билан Бола хукуклари буйича вакилнинг асосий вазифалари ва фаолияти йуналишлари белгилаб берилди.

Бешинчидан, мажбурий мехнат ва болалар мехнатига бархам бериш. Сунгги 15 йил ичида дунёда одам савдоси курбонлари орасида болаларнинг улуши уч бараварга ошган, аёллар ушбу жиноий харакатнинг асосий нишони булиб колмокда. Шу нуктаи назардан, Миллий стратегия ижроси доирасида 2020 йил 17 августда «Одам савдосига карши курашиш тугрисидаги Узбекистон Республикаси Конунига узгартиш ва кушимчалар киритиш хакида»ги конун кабул килинди.

Олтинчидан, инсон хукуклари сохаси буйича таълимни ривожлантириш. Давлат рахбари томонидан, Инсон хукуклари сохасида таълим декларациясининг 10 йиллигига багишлаб БМТ Инсон хукуклари буйича Олий комиссари бошкармаси билан хамкорликда глобал форум утказиш хамда укитиш тизимини ривожлантириш максадида БМТнинг инсон хукуклари сохасидаги Ихтиёрий бадаллар

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

жамгармасига Узбекистон уз хиссасини кушиши таклифи билдирилди.

Еттинчидан, фукаролиги булмаган шахслар сонини камайтириш. 1991 йилдан 2016 йил декабргача 482 киши Узбекистон фукаролигини олган булса, 2016 йил декабрдан 2020 йилгача булган муддатда бундай шахслар 15 минг нафарни ташкил этди. Бундан ташкари, 1995 йил 1 январга кадар Узбекистонда яшаб келган 50 минг нафар фукаролиги булмаган шахс Узбекистон Республикасининг фукароси деб тан олинди.

Бундан ташкари, фукаролик жамиятини янада ривожлантириш, Узбекистонда суз эркинлигини хар томонлама куллаб-кувватлаш, "Кийнокларнинг олдини олиш буйича миллий превентив механизмни жорий этиш доирасида одамнинг кадр-кимматини ерга урадиган, инсонийликка зид булган кийнокларнинг хар кандай куринишига бундан буён хам мутлако йул куйилмаслиги, бундай жиноятлар качон содир этилганидан катъи назар, улар учун жазо мукаррар эканлиги таъкидланди[11].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси туFрисида"ги фармони кузда тутилган еттита устувор йуналишнинг барчаси у ёки бу даража инсон кадри, инсон хукуклари ва эркинликлари масаласи билан чамбарчас боглик. Жумладан, унда назарда тутилган йуналишлардан: инсон кадрини юксалтириш ва эркин фукаролик жамиятини янада ривожлантириш оркали халкпарвар давлат барпо этиш; мамлакатимизда адолат ва конун устуворлиги тамойилларини тараккиётнинг энг асосий ва зарур шартига айлантириш; миллий иктисодиётни жадал ривожлантириш ва юкори усиш суръатларини таъминлаш; адолатли ижтимоий сиёсат юритиш, инсон капиталини ривожлантириш; маънавий тараккиётни таъминлаш ва сохани янги боскичга олиб чикиш; миллий манфаатлардан келиб чиккан холда умумбашарий муаммоларга ёндашиш; мамлакатимиз хавфсизлиги ва мудофаа салохиятини кучайтириш, очик, прагматик ва фаол ташки сиёсат олиб бориш[12].

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш. М. Конун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараккиёти вахалк фаровонлигининг гарови // Халк сузи. - 2016. - 8 дек.

2. Инсон хукуклари [Матн]: Парламент аъзолари учун кулланма. - Тошкент: Baktria press, 2019. -Б.24. (- 284 б.)

December 1

50

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

3. Инсон хукуклари умумий назарияси: ИИВ тизимидаги таълим муассасалари тинглов-чи ва курсантлари, шунингдек хукукни мухофаза этувчи органлар ходимлари учун дарс-лик. — Т., 2012. -Б. 28-29.

4. Муминов А. Инсон хукуклари буйича халкаро шартномалар нормаларини миллий конунчиликка имплементация килишнинг айрим жихатлари // https://insonhuquqlari.uz/uz/articles/inson-uulari-biicha-halaro-shartnomalar-normalarini-millij-onunchilikka-implementatsija-ilishning-ajrim-zhiatlari.

5. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2002 й., 4-5-сон, 60-модда; Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2008 й., 52-сон, 510-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2011 й., 12/1-сон, 344-модда; 2012 й., 4-сон, 104-модда, Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 05.09.2019 й., 03/19/563/3685-сон; 09.02.2021 й., 03/21/670/0089-сон; Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021 й., 03/21/683/0375-сон

6. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2007 й., 15-сон, 153-модда.

7. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2007 й., 15-сон, 152-модда/

8. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2011 й., 16-сон, 159-модда

9. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда

10. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 23.06.2020 й., 06/20/6012/0953-сон; Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 30.04.2021 й., 06/21/6218/0398-сон, 24.07.2021 й., 06/21/6269/0704-сон, 30.12.2021 й., 06/21/45/1228-сон, 21.04.2022 й., 06/22/113/0330-сон

11. Президент Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Инсон хукуклари буйича кенгашининг 46-сессиясидаги нутки // https://president.uz/uz/lists/view/4179

12. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги фармони //https://lex.uz/search/ all?act_type= 3&from=28.01.2022

December 1

51

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.