Научная статья на тему 'Замонавий таълим технологиялари кар ва заиф эшитувчи болаларни ижтимоий ҳаётга тайёрлашнинг самарали омили сифатида'

Замонавий таълим технологиялари кар ва заиф эшитувчи болаларни ижтимоий ҳаётга тайёрлашнинг самарали омили сифатида Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
270
47
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кар ва заиф эшитувчи бола / инновация / самарадорлик / кўникма ва малакалар / стратегия / вазифалар / дарс / режа / баҳолаш / глухой и слабослышащий ребёнок / инновация / эффективность / навыки и умения / стратегия / задания / урок / план / оценка

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Қодирова Ферузахон Усмановна

Ушбу мақолада кар ва заиф эшитувчи болалар таълими самарадорлигини таъминлаш имконини берувчи муаллифликдаги инновацион технологияларнинг дидактик имкониятлари очиб берилди. Бундан ташқари ўқитувчиларга иш куни ва дарсларини самарали режалаштириш учун замонавий методик тавсиялар ҳам келтириб ўтилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОВРЕМЕННЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ КАК ЭФФ ЕКТИВНЫЙ ФАКТОР ПОДГОТОВКИ К СОЦИАЛЬНОЙ ЖИЗНИ ГЛУХИХ И СЛАБОСЛыШАщИХ ДЕТЕЙ

В статье раскрываются дидактические возможности некоторых авторских инновационных технологий, которые позволяют обеспечивать эффективность обучения детей с проблемами слуха. Автором предлагаются методические рекомендации для учителей по планированию рабочего дня и проведению уроков.

Текст научной работы на тему «Замонавий таълим технологиялари кар ва заиф эшитувчи болаларни ижтимоий ҳаётга тайёрлашнинг самарали омили сифатида»

V_/

К,одирова Ферузахон Усмановна,

Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги хузуридаги Республика таълим маркази «Имконияти чекланган болалар таълим муассасаларини методик таъминлаш» булими методисти, педагогика фанлари номзоди, доцент

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ КАР ВА ЗАИФ ЭШИТУВЧИ БОЛАЛАРНИ ИЖТИМОИЙ ^АЁТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ САМАРАЛИ ОМИЛИ СИФАТИДА

К,ОДИРОВА Ф.У. ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ КАР ВА ЗАИФ ЭШИТУВЧИ БОЛАЛАРНИ ИЖТИМОИЙ ЦАЁТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ САМАРАЛИ ОМИЛИ СИФАТИДА

Ушбу маколада кар ва заиф эшитувчи болалар таълими самарадорлигини таъминлаш имко-нини берувчи муаллифликдаги инновацион технологияларнинг дидактик имкониятлари очиб берилди. Бундан ташкари укитувчиларга иш куни ва дарсларини самарали режалаштириш учун замонавий методик тавсиялар х,ам келтириб утилди.

Таянч суз ва тушунчалар: кар ва заиф эшитувчи бола, инновация, самарадорлик, куникма ва малакалар, стратегия, вазифалар, дарс, режа, бах,олаш.

КОДИРОВА Ф.У. СОВРЕМЕННЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ КАК ЭФФЕКТИВНЫЙ ФАКТОР ПОДГОТОВКИ К СОЦИАЛЬНОЙ ЖИЗНИ ГЛУХИХ И СЛАБОСЛЫШАЩИХ ДЕТЕЙ

В статье раскрываются дидактические возможности некоторых авторских инновационных технологий, которые позволяют обеспечивать эффективность обучения детей с проблемами слуха. Автором предлагаются методические рекомендации для учителей по планированию рабочего дня и проведению уроков.

Ключевые слова: глухой и слабослышащий ребёнок, инновация, эффективность, навыки и умения, стратегия, задания, урок, план, оценка.

QODIROVA F.U. MODERN EDUCATION TECHNOLOGIES AS AN EFFECTIVE FACTOR OF DEAF CHILDREN AND CHILDREN WITH HEARING PROBLEMS FOR SOCIAL LIFE PREPARATION

The article explore the didactic apportunities of some innovative technologies under the authorship, that make it possible to ensure the effectiveness of teaching deaf children and children with hearing problems. Besides, modern methodical recommendations for teachers on effective planning daily activities and their lessons are provided.

Keywords: deaf and a child with hard hearing, innovation, efficiency, skills and abilities, strategy, tasks, lesson, plan, evaluation.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

Цозирги кунда умумтаълим мактаблари цаторида махсус таълим муассасаларида х,ам таълим жараёнига инновацион технологияларни жорий этиш масаласи долзарб саналмоцда.

Бирок, х,ар кандай инновацион ёндашувни кар ва заиф эшитувчи болалар таълимига т^ридан-т^ри татбик этиб булмайди. Чунки кар ва заиф эшитувчи болаларнинг чеклан-ган имкониятлари борки, улар укувчилар учун укув фанларини узлаштиришда узига хос тусикларни пайдо килади. Бу чекланганли-клар асосан эшитишнинг йуклиги, пастлиги ва уларнинг натижасида нуткнинг секин ривож-ланиши, пировардида рух,ий муаммоларни келиб чикиши билан тавсифланади. Шунинг учун х,ам кар ва заиф эшитувчи болалар умумтаълим мактаблари учун чикарилган укув режа ва датсурларга асосан махсус ишлаб чикилган укув режалар ва дастурлар асосида таълим оладилар.

Махсус таълим муассасаларида дарс ва машFулотларни дефектологик маълумотга эга мутахассислар олиб борадилар. Умумтаълим мактаблари укитувчилари фаолиятидан фаркли равишда, дефектолог укитувчиларнинг фаолиятига катор узига хос талаблар куйилади. Бу талаблар укувчилар билан ишлашнинг коррекцион ва компенсацион йуналганлиги билан тавсифланади.

Коррекция укувчиларда мавжуд муаммоларни тузатишни, бартараф этишни, компенсация укувчиларнинг соFлом анализа-торлари (сезги) фаолиятига таянган х,олда тегишли педагогик-психологик таъсир-ларни амалга оширишни кузда тутади. Бу жих,атдан кар ва заиф эшитувчи болалар таълимида кулланилувчи х,ар кандай, яъни анъанавий ёки инновацион ёндашувлар энг аввало болаларнинг чекланган имкониятлари х,усусиятларидан келиб чикиб танланади. Худди шу тартибда амалиётга биз томон-дан олиб борилган «Имконияти чекланган болаларни ижтимоий цаётга тайёрлаш-нинг самарали технологиялари» мавзу-сидаги илмий тадкикот иши тажриба-синов ишлари оркали махсус таълим жараёнига бир канча самарали технологиялар татбик этилди. Ушбу технологиялар муаллифликда ярати-либ, 6 йил таянч муассасаларда синовдан утди. Асосан Навоий вилояти 25-сонли, Анди-

жон вилояти Хужаобод тумани 17-сонли кар х,амда заиф эшитувчи болалар махсус мактаб-интернатлар укитувчилари томонидан амалиётга татбик этилди ва зарурий тузатишлар киритилган х,олда такомиллаштирилди.

Куйида улардан айримларини келтириб утамиз.

I. «Мажбурият + имконият = муваф-фацият» (МИМ) стратегияси Ушбу стратегия укитувчиларга дарсни оддийгина утмасдан, балки барча имкониятларни сафарбар килиш оркали мувоффакиятга эришиш имконини беради.

Стратегиянинг гояси: мажбури-ятни хис килиш, имкониятни ишга солиш, муваффакиятга эришиш (1-расм).

Ушбу стратегия укитувчиларнинг бир кун-лик фаолиятини максадли режалаштиришга ургатади. Амалиётда укитувчилар (тажрибада иштирок этган Навоий, Андижон, Наманган вилоятлари махсус мактаб интернатла-рининг бошланFичи синф укитувчиларнинг 37 нафари) нинг дарс ишланмалари тах,лил килинганда куйидагилар аникланди:

1. Бир кунда 5 та, 6 та дарс утадиган укитувчиларнинг дарс ишланмаларида кузда тутилган усул ва воситалар укитувчининг жараёнда мунтазам бошкарувчилигига, якках,окимлигига асосланади.

2. Хеч бир дарс ишланмаларида шу дарс-нинг жадвалдаги урнига караб, тегишли ёнда-шувлардан туFри фойдаланиш эътиборга олинмаган.

3. Дарс ишланмасида кузда тутилган, яъни режалаштирилган ишларнинг амалга оширил-маган жих,атлари ёх,уд изох, учун х,еч бир дарс ишланмаларида жой ажратилмаган. Шунинг учун амалиётга укитувчиларнинг кунлик иш режасини самарали тузиш ва фаолиятида самарадорликни таъминлашга йуналтирилган «МИМ» технологиясини татбик этдик.

«МИМ» стратегиясини амалга ошириш механизми:

1. Укитувчи кунини максадли режалаштиришга одатланиши лозим. Бунинг учун бир кунда неча соат дарс утилади?, кайси синфга?,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

1-расм. «МИМ» стратегиясининг гояси.

синф укувчиларининг узига хос х,усусиятлари (амалиётда х,ар бир синф узига хос жих,атларга эга булади) кандай? каби саволларга жавоб берган х,олда х,амда мавсумий узгаришларни асло унутмаган тарзда олдиндан уз кунини башоратлаши талаб этилади.

2. Дарс учун воситалар танланган усул-лардан келиб чик,иб тайёрланади. Усуллар эса дарс мавзуси ва жадвалдаги урнига караб танланиши максадга мувофикдир. Чунки 4-5-соатларда дарс утаётган укитувчиларнинг дарслари кузатилганда уларнинг асабий х,олатдалиги, x1орFинлиги ва укувчилар учун очик мулокотга психологик зурикиш туфайли тайёр эмаслиги сезилди. Худди шу укитувчиларнинг 1-,2-,3-дарслари кузатилганда шижоатли, мулокотга очик, саволларга шайлиги сезилди. Шунинг учун х,ам амали-ётда дарс жадвалининг тузилишига катор талаблар куйиладики, улардан бири аклий фаолият кучли талаб этиладиган дарслар 1-3-соатларга, ижодий ва жисмоний х,аракатларга йуналтирилган дарслар 4-6-соатларга режа-лаштирилади.

3. Укитувчи дарс усулларини танлашда нималарга эътибор бериши керак?

• Фан х,усусиятлари, укувчиларнинг ёшига;

• Узининг араторлик (оFзаки гапириб тушунтира олиши) ёки амалиёт(мисолларни доскада ёзиб, курсатиб, ёздириб тушунти-риши)га йуналганлик х,усусиятига;

• Дарс мавзуси учун ажратилган соатлар ва шу кунги дарс нечанчи эканлигига;

• Вакт компонентига;

• Натижалар (усул кулланилгандан сунг)ни бах,олаш имконининг мавжуд булишига, яъни х,аракатлар бесамара кетмаслигига.

4. Укитувчи 4-6-дарслар учун ишланма-ларни яратаётганда укувчиларнинг мустакил ишлашларига йуналтирилган, бирок дарс мавзуси буйича натижаларни кулга киритиш имконини берувчи усул ва воситаларни тан-лаши керак. Зинх,ор бу фикр укитувчининг мавкеини камситмайди, аксинча жараённинг самарадорлигини таъминлашга хизмат килади. Чунки агар укитувчи чарчаганлиги сабабли дарсни совукконлик билан утса, узини ва укувчининг вактини уFирлаган булади. Бунинг устига 4-6-дарсларда укувчиларнинг х,ам уму-мий х,олатида пассивлик кучайган булади. Шунинг учун укитувчилар бу дарсларда укувчиларни фаоллаштиришга (уйкусини «очишга») йуналтирилган усуллар ва воситаларни танлаши лозим. Айникса бу ёндашув дарс жихозларини танлашга нисбатан тавсия х,исобланади. Негаки, укитувчилардан х,ар бир дарсга бирдек таркатмалар, ишчи матнлар, иш коFOЗлари тайёрлашини талаб килиш х,ам нотуFри х,исобланади. Укитувчилар кайсидир дарсига керакли ашёларни тайёрлаш имконини топсалар, бошка дарсларида «Кичик маъруза» (нутки, слайдлар) ундан сунг савол-жавоб билан чекланиши мумкин. Энг мух,ими

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

58 ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ / ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ

мак,садга эришиш

МАЖБУРИЯТ

2-расм. «МИМ» стратегиясининг «Мажбурият» ^исми.

укитувчи дарс максадига эришиши лозим (2-расм).

5. Укитувчи дарснинг ишланмасини яра-тишда «Хужжат тулдириш» муносабатидан кочиши лозим. Яъни стихияли дарс ишланмасини яратиш, овкатга чамалаб туз солишга ухшайди. Мох,ир ошпазлар адашмаслиги мум-кин, бирок х,ар доим х,ам эмас. Овкатни кайта-кайта татиб куриб, тузини туFрилаш мумкин. Дарс эса кайта-кайта утилавермайди.

6. Укитувчи дарс учун режалаштирган барча вазифаларни бажаришга уз кучини сафарбар килиш лозим. Ундан дарс жараё-нида юзага келадиган турли кутилмаган вази-ятларга х,ам доим тайёр туриш такозо эти-лади. Турли характерли укувчиларнинг ноо-датий (х,урматсизлик, менсимаслик, эътибор-сизлик, манманлик, «аълочилик синдроми»...) муносабатларига педагогик этика ва касбий майорат нуктаи-назаридан жавоб бериши талаб этилади. Бу талаб унинг дарс жараёнида бутун вужудининг кулок, куз, юрак булишига ундайди. Бундан ташкари укитувчи уз фани-дан янгиликларни мунтазам урганиб, уз устида ишлаши мух,им шартлардандир (3-расм).

Укитувчи х,ар бир х,аракатидан коникиш хиссини туйишга урганиши лозим. Бунинг учун укувчиларнинг х,ар бир эришган натижа-ларини уз вактида бах,олашга улгуриши талаб

этилади. Шу йул укувчиларни кувонтиради, бу кувонч укитувчига куч беради.

Мацтовда саций, жазода бацил (меъёр-дан утмаган х,олда) булган укитувчиларнинг дарсларида укувчилар фаол ва эркин иштирок этадилар.

7. Укитувчи уз кунини режалаштирар экан, албатта олдиндан «эришаман» деган фикрни кунглидан утказиши лозим. Бирок доим кун учун режалаштирган вазифалари эришимли, аник, вактга буйсинувчи ва албатта узи учун мух,им булиши мух,имдир.

8. Кун учун х,ам, х,ар бир дарс учун х,ам туFри максадни кузлаш ва вазифаларни бел-гилаш мувоффакиятни таъминлайди. Максад кузланса-ю, х,охиш-истак, интилиш, яъни ички мотивация юзага келмаса, укитувчи фаолия-тида микдор (бах,о, хисобот) кадриятга айла-ниб, сифат, обру, х,алоллик кабилар эса унути-лади (4-расм).

9. Х,ар бир укитувчи куни ва дарсини режалаштирганда унинг онгида буюртмачи сифатида «Давлат менга нимани буюр-ган?», «Уцувчи нима цохлайди?», «Нима-лар ва цандай усуллар орцали мацсадимга эришаман?»-деган саволлар гавдаланса, унинг х,ар бир дарси укувчилар учун кувонч ва машкларга бой жараён сифатида ташкил этилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

3-расм. «МИМ» стратегиясининг «Имконият» ^исми.

II. «Дидактик муцит эгаси» ёцуд «Урганиш усулини танлаш» стратеги-яси. Муаллифликда яратилган бу технология асосида дарс утиш режалаштирилганда укитувчининг куз унгида - бугун дарсда ким фаол булгани маъцул?, -уцувчилар узлари ишлаганларида цандай усуллардан фой-даланар экан? - деган саволлар гавдала-нади. Албатта укувчиларга берилган эркин-лик «куринмас жилов» билан бошкарилиб турилади. Акс х,олда дарс бозорга айланиб кетиши мумкин. Бу технология асосан дарс-нинг янги мавзуни мустах,камлаш боскичида ёки «Мустах,камлаш», «Назорат», «Такрорлаш ва умумлаштирувчи дарс» каби дарсларнинг бутун жараёнида кулланилса, уз самарасини беради. Юкори синфларда «Янги мавзуни узлаштириш» дарсида х,ам кулланилиши тав-сия этилади. Бу йул кар ва заиф эшитувчи болани уз хатосидан уялмасликка ургатиш оркали уларда мустакиллик малакаларини шакллантириш имконини беради. К,уйида бу технологиянинг «Мех,нат таълими» дарсида кулланилишини очиб берамиз.

Болаларга иш куроллари керакли микдорда берилади ва буюм тайёрлаш учун кулай май-дон тайёрланади. Бутехнология кулланилганда укувчиларнинг парталарда эмас, балки полда, гилам тушалган ерда ёки парталар уртага

йитилган х,олатида ишнинг ташкил этилиши кутилган натижани беради. Иш бошлани-шидан олдин болаларга ишлаш коидалари тушунтирилади. Доскада ёки куринарли жойда тайёрланадиган буюм(лар) намойиш этилади. Укитувчи дарснинг айрим вазиятларини тасвирга олиши мумкинлигини х,амда бутун жараёнда кузатувчилигини огох,лантиради.

«Дидактик муцит эгаси» технологияси.

Тадкикот давомида биз томонидан ишлаб чикилган ушбу технология «Мех,нат таълими (Предметли амалий таълим жараёнида кулланилганда тайёрланадиган буюмни бола кули билан ушлаб, х,ар томонлама урганиши (очиши, катларни куриши, кисмларни санаши...) учун имконият яратилиши талаб этилади. Энг мух,ими бола узи мустакил мех,нат операцияларини бажариш усулларини ва кетма-кетлигини танлаши мух,им шартлар-дан х,исобланади.

Укувчилар мустакил топширикни бажа-ришади. Топширикни якунлаган укувчилар уз ишларини умумий столга куядилар. Сунг ишлар укувчилар томонидан тах,лил килинади.

Ушбу технологиядан фойдаланганда укитувчилардан куйидагилар талаб килинади:

1. Топширикнинг укувчилар томонидан мустакил бажарилишига мос булиши.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

4-расм. «МИМ» стратегиясининг «Муваффак,ият» к,исми.

2. Бажарилган ишларнинг х,ар бири алох,ида бах,оланишини таъминлаш.

3. Топширик бажаришда хато килган укувчиларга уз хатосини тушунишига имкон бериш.

4. Айрим укувчиларга ёрдам бериш.

5. Зарур пайтларда дам олиш дакикаларини ташкил этиш.

6. Бутун дарс давомида укувчилар уртасида узаро дустона муносабат, соFлом ракобат мух,итини яратишга эришиш.

III. «1-4-5» стратегияси. Муаллифлиги-мизда ишлаб чикилган ушбу стратегия кар ва заиф эшитувчи болалар нуткини ва фан-лардан олган билимларини тизимли ривож-лантиришга хизмат килади. Ушбу стратегия янги суз билан танишиш, унинг 4 та шаклини узлаштириш х,амда 5 та позициядаги кетма-кетликда кайта ишлаш оркали хотирада сакланишига эришишгача йулни кузда тутади.

Масалан, 1 та суз: - олма; унинг 4 та шакли:

1) дактиллаш (кул-бармок х,аракатлари оркали харфларни х,авода ёзади); 2) оFзаки айтиш (тил, лаб х,аракатларига караб, таклид асосида); 3) имо-ишорали белгисини курсатади; 4) ёзади (алифбодаги харфларни х,авода ёзиши мумкин ёки блокнотга ёзиш талаб этилади).

Сунгра 5 та позицияда суз маъноси узлаштирилади.

Масалан, 1) суз бирикмасида: - кизил олма;

2) содда гапда: - олма пишди; 3) савол тузиш ва бериш: - олманинг шакли кандай?; 4) фаол лугатга киритиш: тарбиячи «Нуткий жадвал»га

сузни куяди ва машFулотларнинг кириш кисмида ёки нуткий вазиятларда кайта-кайта сураш оркали сузни укувчининг лугат захи-расидан урин олишига эришади. 5) качонки шу сузга укувчи турли контекстларда дуч кел-ганда хотирасида сакланган маълумотларни тиклаган х,олда сузни эслайди ва узи х,охлаган шаклда куллайди (5-расм).

IV. 1-4-5» стратегиясининг турли фан-лардан дарс жараёнида к,уллаш.

Ушбу стратегия «Ме^нат таълими» дарсла-рида куйидагича кулланилади:

- дастлаб мавзу, яъни тайёрланадиган буюмнинг номи, уни тайёрлаш технологияси акс этган плакат доскада ёки экранда намойиш этилади.

- укувчилардан буюм билан танишиш ва у х,акида дафтарга киска ёзиш талаб этилади. Айрим вазиятларда укувчилар учун кискача баённинг тузилиш конструкцияси берилади.

Масалан, - бу....... нинг вазифаси ....... ни

тайёрлаш учун ..., ... , ... керак булади. Ишни ... дан бошлаймиз. Кейин ... , ... миз.

- топширик тушунтирилгандан кейин доскада «1-4-5» чизмаси намойиш этилади;

- болалар чизма асосида ва укитувчининг курсатмасига кура ишни бажарадилар. Яъни укувчилар дастлаб буюмни ясаш усулини тан-лайдилар, буюм х,акида суралган укувчининг жавоби эшитилади, кайсидир укувчилар иш режа ёзилган карточкаларни кетма-кет доскага куядилар, яна кайсидир укувчилар иш жихозлари номини айтиб ёки доскага ёзиб,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

5-расм. «1-4-5»- «Нутрий муло^от» ва «Нут^ устириш» дарсларида.

6-расм. «1-4-5»- ме^нат таълимида.

сунгра укиб эшиттирадилар. Барча укувчилар ишга бирдек сафарбар килинадилар ва буюмни тайёрлайдилар. Иш якунида хисобот ва ишини бах,олаш топширикларини бажара-дилар. Бу тартиб «Мех,нат таълими» дарсининг маълум булими якунида, чорак боши ва якунида, укув йили якунида ва «Назорат» дарсларида кулланилади (6-расм).

Санаб утилган ёндашувларнинг айнан «Стратегия» деб номланишининг боиси, унинг амалга оширилишида бир канча усул ва воситаларнинг кулланилишидадир. Навбат-

даги дарсда бу усуллар бошка усуллар билан алмашган х,олда яна бошка вариантларда кулланилиши мумкин. Бундан ташкари стратегия таркибида бир канча вазифаларни ва кетма-кетликда бажарилиши лозим булган иш турлари мужассам булади. Кичик-кичик, аммо уз кисми учун тугалланган боскичларнинг мавжудлиги х,ам стратегияга хос хусусиятдир.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, кар ва заиф эшитувчи болалар таълимида санаб утилган замонавий ёндашувларнинг кенг кулланилиши узининг дидактик имкониятлари

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

билан самарадордир. Чунки улар укувчиларни мустакил ишлашга, фикрлашга, ишни режа-лаштиришга, уз фикрини турли шаклларда баён килишга ундовчи самарали омиллардан-дир.

Биз укитувчи ва тарбиячилар учун куйидаги таклифларни шархлаймиз:

1. Хар кандай технология ёки стратеги-яни танлашда энг мух,ими, кар ва заиф эши-тувчининг умумий ва нуткий ривожланиш х,усусиятларига мослаштиришнинг эришимли-лигига эътибор каратиш лозим.

2. Технология ва стратегия узининг тар-кибий тузилмасига эгалигини х,амда вакт ресурси мух,им шартлигини унутмаслик керак,

акс х,олда технология узининг тизимлилик х,усусиятини йукотади.

3. Хар кандай технология ёки стратегия натижани кафолатловчи жих,атга эга. Шунинг учун уни танлашда х,ар бир педагогдан кути-лаётган натижаларни башоратлай олиш талаб этилади. Ушбу натижалар мониторинг мезон-лари булиб хизмат килади.

Дарсларда кизикарли х,амда укувчиларда узлаштириш мотивациясини уЙFотувчи ёнда-шувлардан тизимли фойдаланиш таълимни кар ва заиф эшитувчи бола учун «енгиб утилувчи тусик» эмас, балки кувонч ва имко-ниятлар жараёнига айлантиради.

Адабиётлар руйхати:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Муминова Л., Назарова Д. Махсус таълимнинг изошли лугати. - Тошкент: А.Авлоний номидаги ХТХК.ТМОМИ нашриёти, 2014.

2. Файзиева У., Назарова Д., Кодирова Ф. Сурдопедагогика. - Тошкент: Сано -стандарт, 2011.

3. Кодирова Ф.У. Махсус таълим жараёнига интерфаол усулларни татбик этиш. -Тошкент: А.Авлоний номидаги ХТХКТМОМИ нашриёти, 2015.

4. Кодирова Ф.У. Имконияти чекланган болаларни ижтимоий х,аётга тайёрлашнинг инновацион технологиялари. - «Замонавий таълим» журнали, 2018 йил, 8-сон. 73 - 79 бетлар.

5. ТурFунбоев С.Ф. Кар ва заиф эшитувчи болаларни ижтимоий мослашувида мех,нат таълимининг ах,амияти ва унинг долзарб муаммолари. - «Замонавий таълим» журнали, 2018 йил, 9-сон. 73 - 79 бетлар.

6. Мамаражабова З.Н. Эшитишда нуксони булган укувчиларнинг адабий тайёр-гарлигини ташкил этиш: муаммо ва ечим. - «Замонавий таълим» журнали, 2017 йил, 4-сон. 87 - 93 бетлар.

7. Алимова С.Ш. Кар ва заиф эшитувчи болалар мактаб -интернатларида махсус коррекцион дарсларда таълим методларидан фойдаланишнинг узига хос хусусиятлари. - «Замонавий таълим» журнали, 2016 йил, 6-сон. -53-59-б.

8. Нуркелдиева Д.А. Эшитишида нуксони булган укувчиларнинг мех,нат таълимини такомиллаштириш, узвийлиги ва узликсизлигини амалга оширишнинг долзарб муаммолари. - «Замонавий таълим» журнали, 2015 йил, 11-сон. 42 - 48 бетлар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 10

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.