What are the limits of advanced first aid? Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

bryg. dr n. med. Mariusz Chomoncika), b), bryg. lek. Jacek Niteckic)' d) *

a)Szkola Aspirantow PSP w Krakowie / Fire Service College of the State Fire Service in Krakow

b)Panstwowa Wyzsza Szkola Zawodowa w Nowym Sqczu / State University of Applied Sciences in Nowy Sqcz

c)Komenda Wojewodzka PSP w Krakowie / Malopolska Headquarters of the State Fire Service

d)Uniwersytet Jagiellonski Collegium Medicum w Krakowie Zaklad Medycyny Katastrof i Pomocy Doraznej / Department of Disaster and Emergency Medicine of the Jagiellonian University Medical College

*Autor korespondencyjny/Corresponding author: jnitecki@straz.krakow.pl

Jakie s^ granice kwalifikowanej pierwszej pomocy?

What are the Limits of advanced first aid?

Каковы границы компетенции при оказании квалифицированной первой помощи потерпевшим?

ABSTRAKT

Cel: Obowiqzujqce zasady dotyczqce udzielania pomocy poszkodowanym sklonily autorow artykulu do postawienia tezy o koniecznosci rozszerzenia zakresu czynnosci ratowniczych wykonywanych przez ratownikow, a wi§c osoby, ktore ukonczyly kurs kwalifikowanej pomocy (KPP). Jest to o tyle istotne, ze stale przybywa sytuacji, w ktorej pomoc jest udzielana przez osoby niemajqce wyksztalcenia medycznego.

Wprowadzenie: Przeanalizowawszy aktualne pismiennictwo, akty prawne i procedury, autorzy dostrzegli w nich niekonsekwencje. W niektorych przy-padkach dopuszczono szerszy zakres pomocy realizowanej przez laikow tzw. pierwszej pomocy niz pomocy udzielanej przez szkolonych na kursach KPP ratownikow. W opinii autorow potrzebne jest uporzqdkowania tej sytuacji.

Wyniki: W Wytycznych resuscytacji 2015 Europejskiej Rady Resuscytacji po raz pierwszy znalazl si§ rozdzial dotyczqcy pierwszej pomocy. Przedstawione w nim zagadnienia zostaly oparte na badaniach naukowych, a wi§c zaproponowane post^powanie jest bardzo wiarygodne. Badania w tym obszarze nie sq latwe i mogq bye obarczone pewnym bl^dem, jednak wynikajqce z nich informacje nie mogq pozostae poza obszarem KPP. W zakresie pierwszej pomocy znalazly si§ zalecenia dotyczqce stosowania opatrunkow hemostatycznych oraz podawania aspiryny, adrenaliny i innych lekow. W obszarze kwalifikowanej pierwszej pomocy nie ma procedur obejmujqcych takie dzialanie. Takie zalecenia w pierwszej pomocy byly proponowane kilkanascie lat temu, ale dopiero teraz znalazly si§ w oficjalnych wytycznych dotyczqcych przede wszystkim resuscytacji na roznych poziomach kwalifikacji. Wytyczne z zakresu resuscytacji coraz obszerniej omawiajq kwesti? post^powania z poszkodowanymi, u ktorych moze dojse do zatrzymania krqzenia w tzw. sy-tuacjach szczegolnych (urazy, zatrucia, toni^cie i wiele innych). Dla przykladu w przypadku np. wstrzqsu anafilaktycznego osoba dzialajqca w ramach pierwszej pomocy moze bardziej wykorzystae wspolczesnie dost^pne srodki niz ratownik dzialajqcy w ramach KPP. Obecnie dla wi^kszosci ratownikow nie jest oczywiste, ze majq wykonae iniekj leku, ktory ma pacjent.

Znaczenie dla praktyki: Konieczne sq zmiany w programach kursow KPP. Ratownicy po takich kursach dzialajq dzis w licznych instytucjach zwiqzanych z ratownictwem, takich jak: straze pozarne, ochotnicze pogotowia ratunkowe, Wojsko Polskie, Policja oraz instytucje oparte na wolontariacie medycznym. W celu usuni^cia niespojnosci pomi^dzy pierwszq pomocq a kwalifikowanq pierwszq pomocq konieczne jest dokonanie zmian w odpowiednich zapi-sach prawnych i procedurach ratowniczych dotyczqcych KPP, zakresu posiadanego sprz^tu, co b^dzie kolejnym krokiem do zwi^kszenia umiejQtnosci i skutecznose ratownikow KPP.

Stowa kluczowe: ratownictwo, pierwsza pomoc, kwalifikowana pierwsza pomoc Typ artykutu: artykul przeglqdowy

PrzyjQty: 27.02.2018; Zrecenzowany: 02.07.2018; Zatwierdzony: 05.07.2018; Autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w opracowanie artykulu;

Identyfikatory ORCID autorow: M. Chomoncik - 0000-0002-2535-488X; J. Nitecki - 0000-0003-2836-3930; ProszQ cytowac: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 132-140, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.10; Artykul udostQpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRACT

Aim: The applicable rules related to providing assistance to the injured person led the authors to a conclusion that indicated a need to extend the range of rescue operations performed by rescuers who have completed a course in advanced first aid (Polish: kwalifikowana pierwsza pomoc, KPP). This is crucial because there is a growing number of situations in which help is provided by people who do not have proper medical education. In authors' opinion there is a need to set situation in order.

Introduction: Having analysed the current literature, legal acts, and procedures, the authors have noticed inconsistencies in these documents. In some cases, a wider range of aid provided by laymen - the so-called 'first aid' - is allowed, rather than the help provided by trained rescuers. Results: The 2015 CPR Guidelines was the first document to feature a section on first aid. The issues presented in that section had been based on scientific research, so the proposed procedure is very reliable. Research in this area is not easy and may be subject to some errors; however, the information resulting from this research cannot remain outside the area of KPP. In the area of first aid, recommendations were offered on the use of haemostatic dressings, and the administration of aspirin, adrenaline and other medicines. In the area of advanced first aid, there are no procedures for such actions. Such first aid recommendations were proposed over a decade ago, but it was only recently that they have appeared in official guidelines devoted primarily to resuscitation at various levels of qualification. Resuscitation guidelines are increasingly seen to discuss the treatment of victims at risk of cardiac arrest in so-called 'special situations' (injuries, poisoning, drowning and many others). How to prevent such situations and how to perform a proper first aid procedure? For example, in the case of anaphylactic shock, a first aid rescuer may make a broader use of the currently available resources than in the procedure applicable to KPP rescuers. Nowadays, the need to inject a medicine (possessed by the patient) is not so obvious for the majority of rescuers.

Practical meaning: Changes in the programmes of KPP courses are necessary. Nowadays, rescuers at this level of training work in many institutions associated with rescue services such as fire brigades, Volunteer Ambulance Service, Polish Army, Police and other institutions based on medical volunteering. This situation requires a change in the relevant legal acts and rescue procedures regarding the KPP and the scope of the equipment owned, which will be the next step in improving the skills and effectiveness of KPP rescuers. Keywords: emergency, first aid, advanced first aid Type of article: review article

Received: 27.02.2018; Reviewed: 02.07.2018; Accepted: 05.07.2018; The authors contributed equally to this article;

Authors' ORCID IDs: M. Chomoncik - 0000-0002-2535-488X; J. Nitecki - 0000-0003-2836-3930;

Please cite as: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 132-140, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.10;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

АННОТАЦИЯ

Цель: действующие правила оказания помощи потерпевшим побудили авторов выдвинуть тезис о необходимости расширения сферы проведения спасательных операций, выполняемых спасателями, то есть лицами, которые прошли курс оказания квалифицированной помощи (ОКП). Это важно, потому что постоянно растет количество ситуаций, когда помощь предоставляется людьми, которые не имеют медицинского образования.

Введение: Анализируя текущую литературу, правовые акты и процедуры, авторы заметили в них несоответствия. В некоторых случаях допускается более широкий спектр оказания помощи, предоставляемой обычными гражданами, чем помощи, оказываемой спасателями, обученными на курсах ОКП. По мнению авторов, эта ситуация требует реорганизации.

Результаты: В Руководстве по реанимации Совета Европы 2015 года впервые появилась глава о оказании первой помощи. Представленные в нем вопросы были основаны на научных исследованиях, поэтому предлагаемая процедура является очень надежной. Исследования в этой области непросты и могут быть подвергнуты некоторым неточностям, однако полученная информация не может оставаться за пределами ОКП. В области оказания первой помощи были представлены рекомендации по использованию гемостатических перевязочных материалов и применению аспирина, адреналина и других лекарств. В области оказания квалифицированной первой помощи нет описания процедур для таких действий. Такие рекомендации по оказанию первой помощи были предложены около десяти лет назад, но только теперь они оказались в официальных руководствах, касающихся главным образом реанимации на различных уровнях квалификации. Руководства для реанимации шире обсуждают проблему обращения с жертвами, у которых может произойти остановка кровообращения в так называемых особых ситуациях (травмы, отравления, утопления и многое другое). Например, в случае анафилактического шока, человек, который работает в рамках оказания первой помощи, может использовать текущие ресурсы более эффективно, чем спасатель, работающий в рамках ОКП. В настоящее время для большинства спасателей не является очевидным тот факт, что они должны вводить лекарство, которое имеет пациент.

Значение для практики: необходимы изменения в программах курсов ОКП. Спасатели после таких курсов действуют сегодня во многих учреждениях, связанных со спасением, таких как: пожарные бригады, добровольческие службы спасения, польская армия, полиция и учреждения, основанные на медицинской волонтерской деятельности. Чтобы устранить несоответствие между оказанием первой медицинской помощи и квалифицированной первой медицинской помощи, необходимо внести изменения в соответствующие правовые положения и процедуры спасения в отношении ОКП, сферу охвата оборудования, что станет следующим шагом к повышению квалификации и эффективности спасателей ОКП.

Ключевые слова: служба спасения, первая помощь потерпевшим, квалифицированная первая помощь Вид статьи: обзорная статья

Принята: 27.02.2018; Рецензирована: 02.07.2018; Одобрена: 05.07.2018; Авторы внесли одинаковый вклад в создание этой статьи;

Идентификаторы ORCID авторов: M. Chomoncik - 0000-0002-2535-488X; J. Nitecki - 0000-0003-2836-3930;

Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 132-140, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.10;

Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/

licenses/by-sa/4.0/).

Wst^p

Wytycznych resuscytacji 2015 Europejskiej Rady Resuscytacji (dalej: Wytyczne resuscytacji 2015) po raz pierwszy znalazt si? rozdziat dotyczqcy pierwszej pomocy. Przedstawione w nim zagadnienia z tego zakresu zostaty opracowane na podsta-wie badan naukowych. W opracowaniu tym osoba udzielajqca pierwszej pomocy jest definiowana jako ktos, kto zostat prze-szkolony w tym zakresie i w zwiqzku z tym powinien umiec rozpoznac, ocenic i okreslic priorytety w zakresie udzielania pierwszej pomocy, udzielic pomocy oraz miec swiadomosc ograniczen i w razie potrzeby wezwac odpowiednie stuzby ra-townicze [1]. W zakresie niektorych omawianych zagadnien mozliwosci niesienia pomocy w ramach pierwszej pomocy sq wi?ksze niz w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy udzie-lanej przez ratownika.

Introduction

The European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2015 was the first document to include a section devoted to first aid. The matters addressed there were discussed on the basis of scientific research. In this paper a 'first aid provider' is defined as someone who has received training in this field, and who therefore should be able to recognise, assess and prioritise the need for first aid, provide care, as well as recognise limitations and, where needed, notify appropriate emergency services [1]. With regard to some of the issues discussed, the possibilities of providing first aid are greater than those of advanced first aid delivered by a rescuer.

Cel pracy

Celem pracy jest proba odpowiedzi na pytanie, w jakim stop -niu nalezy poszerzyc zakres czynnosci wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Aim of the paper

The aim of the paper is to answer the question to what extent the scope of activities performed by a rescuer as part of advanced first aid should be broadened.

Omowienie

Przez kwalifikowanq pierwszy pomoc nalezy rozumiec czynnosci podejmowane przez ratownika wobec osoby w sta -nie nagtego zagrozenia zdrowotnego. Ratownikiem jest osoba, ktora ma petnq zdolnosc do czynnosci prawnych oraz wazne zaswiadczenie o ukonczeniu kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy i ktorej stan zdrowia pozwa-la na udzielanie KPP. Ponadto osoba taka jest zatrudniona lub petni stuzb? w jednostkach wspotpracujqcych z syste-mem Panstwowego Ratownictwa Medycznego (PRM). Jed-nostkami tymi sq stuzby ustawowo powotane do niesienia pomocy osobom w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego, w szczegolnosci: jednostki organizacyjne Panstwowej Strazy Pozarnej, jednostki ochrony przeciwpozarowej wtq-czone do krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, pod-mioty uprawnione do wykonywania ratownictwa gorskiego, podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa wodne-go oraz inne jednostki podlegte ministrowi wtasciwemu do spraw wewn^trznych i ministrowi obrony narodowej lub przez nich nadzorowane. Ponadto jednostkami wspotpracujqcymi z systemem mogq byc spoteczne organizacje ratownicze, ktore w ramach swoich zadan ustawowych lub statutowych sq obowiqzane do niesienia pomocy osobom w stanie nagte-go zagrozenia zdrowotnego, jezeli zostanq wpisane do reje-stru jednostek wspotpracujqcych z systemem [2]. Ramowy program kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy przedstawiono w tabeli 1.

Discussion

Advanced first aid is to be understood as a set of activities administered by a rescuer to a person in a state of health emergency. A rescuer is a person with full legal capacity and a valid certificate of completion of a course in advanced first aid, whose general condition allows him/her to provide advanced first aid. Such a person is employed or serves at units cooperating with the National Medical Emergency Service (Panstwowe Ratownictwo Medyczne, PRM). Under the applicable legislation, these units have been delegated the task of providing aid in cases of health emergencies and include, in particular, the organisational units of the State Fire Service, fire protection units operating under the national rescue & firefighting system, entities authorised to provide mountain rescue services and water rescue services, and other bodies reporting to or supervised by the minister competent for internal affairs and the minister of national defence. Furthermore, units cooperating with the system may include social rescue organisations which, as part of their duties set out in the law or their statutes, are obliged to provide aid in cases of health emergencies, if they have been entered in the register of such system units [2]. A framework programme of a course in qualified aid is presented in Table 1.

Tabela 1. Ramowy program kursu w zakresie KPP Table 1. Framework programme of a course in first aid

Lp/ Temat/Zagadnienie Topic/issue Liczba godzin Number of hours

teoria/theory praktyka/practice

1 Organizacja ratownictwa medycznego - podstawy prawne/Organisation of medical emergency services 1 -- the legal grounds

2 Bezpieczenstwo wtasne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia/ Safety of the rescuer and the victim, securing the scene 2 1

3 Zestawy ratownicze, dezynfekcja sprz^tu/ Emergency kits, equipment disinfection/ Elements of anatomy and physiology; assessing the victim's condition; general and detailed examination 2 3

4 Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego, badanie wst^pne oraz szczegotowe/Elements of anatomy and physiology; assessing the victim's condition; general and detailed examination 2 2

5 Poszkodowany nieprzytomny/Unconscious victim 1 1

6 Resuscytacja (dorosty, dziecko, niemowl^, noworodek, sytuacje szczegolne)/Resuscitation (adult, child, infant, newborn, special cases) 2 8

7 Zasady defibrylacji poszkodowanego metodq potautomatycznq i automatycznq/Automatic and semi-automatic defibrillation 1 2

8 Wstrzqs/Shock 2 -

9 Inne stany nagte - drgawki, cukrzyca, zawat mi^snia sercowego, udar mozgowy, zatrucia, podtopienie/ Other emergencies - convulsions, diabetes, heart attack, cerebral stroke, poisoning, drowning 2 -

10 Urazy mechaniczne i obrazenia - ztamania, zwichni^cia, skr^cenia, krwotoki, obrazenia: klatki piersiowej, brzucha, kr^gostupa, gtowy i konczyn/ Mechanical traumas and injuries - fractures, dislocations, sprains, haemorrhages, injuries of the chest, abdomen, spine, head and limbs 3 8

11 Urazy chemiczne, termiczne, elektryczne oraz obrazenia, zagrozenia srodowiskowe, akty terroru/ Chemical, thermal, electric traumas and injuries; environmental hazards, acts of terror 2 1

12 Taktyka dziatan ratowniczych - zdarzenie masowe, mnogie, pojedyncze, segregacja wst^pna, karta udzielonej pomocy, logistyka/ Rescue tactics - mass events, disasters, single events, initial triage, first aid checklist, logistics 2 4

13 Ewakuacja ze strefy zagrozenia/ Evacuation from the danger zone 2 2

14 Udzielanie kwalifikowanej pierwszej pomocy w sytuacjach symulowanych/ Delivering advanced first aid in simulated situations - 7

15 Psychologiczne aspekty wsparcia poszkodowanych/ Psychological aspects of support for victims 1 2

Razem/Total 25 41

Zrodto: Na podstawie rozporzgdzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 marca 2007 r. w sprawie kursu z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy (Dz. U. Nr 60, poz. 408).

Source: On the basis of the Ordinance of the Minister of Health dated 19 March 2007 on advanced first aid training (Journal of Laws No. 60, item 408).

Zakres czynnosci wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy obejmuje:

- resuscytacji krqzeniowo-oddechowq, bezprzyrzqdowq i przyrzqdowq z podaniem tlenu oraz zastosowaniem - wedtug wskazan - defibrylatora zautomatyzowanego;

- tamowanie krwotokow zewnçtrznych i opatrywanie ran;

- unieruchamianie kosci w przypadku zwichniçc i ztaman lub ich podejrzenia;

- ochronç przed wychtodzeniem lub przegrzaniem;

- prowadzenie wstçpnego postçpowania przeciwwstrzq-sowego przez wtasciwe utozenie osob w stanie nagte-go zagrozenia zdrowotnego, ochronç termicznq osob w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego;

- stosowanie tlenoterapii biernej;

- ewakuacjç z miejsca zdarzenia osöb w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego;

- wsparcie psychiczne osöb w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego;

- prowadzenie wstçpnej segregacji medycznej [2].

Dziatania ratownicze w zakresie ratownictwa medycznego

podejmowane przez ratownikow z podmiotow krajowego sys-temu ratowniczo-gasniczego (KSRG) obejmujq:

Advanced first aid activities performed by rescuers include:

- instrumented and non-instrumented cardiopulmonary resuscitation with the administration of oxygen and the use, where applicable, of automated defibrillator;

- stemming external haemorrhages and dressing wounds;

- immobilising bones in the case of actual or suspected dislocations and fractures;

- protecting a person from hypo- or hyperthermia;

- performing a preliminary anti-shock procedure by appro -priately positioning persons in a state of health emergency, providing thermal protection to persons in a state of health emergency;

- performing passive oxygen therapy;

- evacuating persons in a state of health emergency from the site;

- providing psychological support to persons in a state of health emergency;

- performing an initial triage procedure [2].

Rescuers from the entities of the national firefighting & res -

cue system (KSRG) carry out the following medical rescue operations:

- rozpoznanie u osob poszkodowanych stanu nagtego zagrozenia zdrowotnego oraz prowadzenie segregacji pierwotnej i udziat w segregacji wtornej;

- zastosowanie technik i sprzçtu niezbçdnych do rato-wania zycia i zdrowia w zaleznosci od rodzaju, skali i miejsca zdarzenia oraz liczby osob poszkodowanych;

- zapewnienie ciqgtosci procesu ratowania osob znajdu-jqcych siç w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego na miejscu zdarzenia, w tym wspotpraca z jednostkami sys -temu PRM w czasie podejmowania medycznych dziatan ratowniczych przed przeprowadzeniem segregacji wtor-nej, rowniez w punkcie lub obszarze pomocy medycznej;

- okreslenie sposobu postçpowania ze sprzçtem medycz-nym [7].

Ratownicy KSRG wykonujq czynnosci z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy zgodnie z procedurami zawarty-mi w Zasadach organizacji ratownictwa medycznego wkrajowym systemie ratowniczo-gasniczym [7]. Procedury te wymieniono w tabeli 2.

Tabela 2. Procedury ratownicze z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy Table 2. Rescue procedures in the field of advanced first aid

- recognising a state of health emergency in victims, performing primary triage, and participating in secondary triage;

- using life- and health-saving techniques and equipment in line with the type, severity and location of the incident and the number of victims;

- ensuring uninterrupted rescue operations of persons in a state of health emergency on the scene, which should include cooperation with the units of the PRM system during the deployment of medical rescue actions prior to secondary triage, also within medical care points or areas;

- determining usage patterns for medical equipment [7].

The KSRG rescuers perform advanced first aid in accordance with the procedures laid down in the Principles of the organisation of medical rescue in the national firefighting & rescue system [7]. The procedures are listed in Table 2.

Numer procedury/ Procedure number

Procedura/Procedure

1 Sekwencja zatozen taktycznych w ratownictwie medycznym/Sequence of tactical objectives in medical rescue

2 Sekwencja medycznych dziatan ratowniczych/Sequence of medical rescue operations

3 Post^powanie w zatrzymaniu krqzenia u dorostych (RKO)/Procedure in cases of cardiac arrest (CPR)

4 Post^powanie w zatrzymaniu krqzenia u dzieci, niemowlqt, noworodkow (RKO)/Procedure in cases of cardiac arrest in children, infants,

and newborns (CPR)

5 Obrazenia i podejrzenie obrazen gtowy/Actual and suspected head injuries

6 Obrazenia i podejrzenie obrazen kr^gostupa/Actual and suspected spine injuries

Т Obrazenia i podejrzenie obrazen klatki piersiowej/Actual and suspected chest injuries

В Obrazenia i podejrzenie obrazen brzucha/Actual and suspected abdomen injuries

9 Obrazenia i podejrzenie obrazen miednicy/Actual and suspected pelvis injuries

lO Obrazenia i podejrzenie obrazen narzqdu ruchu/Actual and suspected injuries of the organ of locomotion

ll Rany/Wounds

l2 Wstrzqs hipowolemiczny - post^powanie wst^pne/Amputacja urazowa/Traumatic amputation

l3 Hypovolemic shock - preliminary procedure

l4 Oparzenie termiczne/Thermal burn

l5 Oparzenie chemiczne/Chemical burn

l6 Zatrucie wziewne/Inhalation poisoning

1Т Toni^cie/Drowning

l8 Wychtodzenie/Hypothermia

19 Zaburzenia krqzeniowo-oddechowe w stanach nieurazowych/Cardiopulmonary disorders in non-traumatic states

20 Drgawki/Convulsions

2l Kobieta w widocznej ciqzy w stanie zagrozenia zycia/zdrowia/Heavily pregnant woman in a health-/life-threatening condition

22 Wsparcie psychiczne/Psychological support

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Zasad organizacji ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym, Panstwowa Straz Pozarna, Warszawa 2013 (zatgcznik 1).

Source: Own elaboration on the basis of Principles of the organisation of medical rescue in the national firefighting & rescue system, State Fire Service, Warsaw 2013 (Appendix 1).

Zgodnie z ustawq z dnia 8 wrzesnia 2006 r. o Panstwowym Ratownictwie Medycznym pierwsza pomoc to zespot czynno-sci podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego, wykonywanych przez osobç znajdu-jqcq siç w miejscu zdarzenia. Najczçsciej jest ona realizowa-

Pursuant to the Law on National Medical Emergency Service of 8 September 2006, first aid is a set of actions taken in order to rescue a person in a state of health emergency, performed by a person present at the scene of the incident. Usually, the aid is delivered in the event of sudden or anticipated

na w przypadku nagtego lub przewidywanego pojawienia siç w krótkim czasie objawów pogarszania zdrowia, czego bezpo-srednim nastçpstwem moze byc powazne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciata, lub utrata zycia wymagajq-ce podjçcia natychmiastowych medycznych czynnosci ratun-kowych i leczenia (stan nagtego zagrozenia zdrowotnego). W/w Ustawa okresla równiez, ze podczas udzielania pierwszej pomocy mozna wykorzystac wyroby medyczne i wyposaze-nie wyrobów medycznych. Wyrób medyczny jest to narzçdzie, przyrzqd, urzqdzenie, oprogramowanie, materiat lub inny arty-kut, stosowany samodzielnie lub w potqczeniu, w tym z opro-gramowaniem przeznaczonym przez jego wytwôrcç do uzywa -nia specjalnie w celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbçdnym do jego wtasciwego stosowania, przeznaczony przez wytwôrcç do stosowania u ludzi miçdzy innymi w celu diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia, tago-dzenia lub kompensowania przebiegu choroby, skutków urazu lub uposledzenia. Wyposazenie wyrobu medycznego to z kolei artykut, który, nie bçdqc wyrobem medycznym, jest specjalnie przeznaczony przez wytwôrcç do stosowania tqcznie z wyrobem medycznym w celu umozliwienia jego uzywania zgodnie z przewidzianym zastosowaniem. Osoba udzielajqca pierwszej pomocy moze ponadto wykorzystac produkty lecznicze wyda-wane bez przepisu lekarza, a dopuszczone do obrotu na teryto -rium Rzeczpospolitej Polskiej. Produktem leczniczym jest sub -stancja lub mieszanina substancji przedstawiana jako majqca wtasciwosci zapobiegawcze lub lecznicze w przypadku chorób wystçpujqcych u ludzi lub zwierzqt albo podawana w celu posta -wienia diagnozy czy tez w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu przez dziatanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne [2, 4, 5].

Zgodnie z Wytycznymi resuscytacji2015 pierwsza pomoc to „zachowania stuzqce udzieleniu pomocy i wstçpna opieka w na -gtym zachorowaniu lub urazie". Osoba udzielajqca pierwszej pomocy jest w tych wytycznych definiowana jako ktos, kto zostat przeszkolony w tym zakresie i w zwiqzku z tym powinien umiec rozpoznac, ocenic i okreslic priorytety w zakresie udzielania pierwszej pomocy, udzielic pomocy oraz miec swiadomosc ogra-niczen i w razie potrzeby wezwac odpowiednie stuzby ratownicze [1]. Szkolenia z zakresu pierwszej pomocy sq prowadzone przez rózne podmioty szkolqce zgodnie z wtasnymi programami nauczania. Dostçpne w Internecie oferty dotyczqce kursów z za -kresu pierwszej pomocy najczçsciej oferujq szkolenia realizo-wana w czasie 8-16 godzin. Ogólne programy kursu sq podobne i najczçsciej obejmujq tematykç zawartq w tabeli 3.

Optymalny czas trwania szkolen nie jest okreslony. Rózni siç on w zaleznosci od grupy uczestników, programu, stosunku liczby instruktorów do liczby uczestników, czasu trwania zajçc praktycznych i sposobu dokonywania oceny koncowej. Wiçk-szosc badan pokazuje, ze umiejçtnosci z zakresu resuscytacji krqzeniowo-oddechowej (RKO) zanikajq w ciqgu 3-6 miesiçcy od pierwszego szkolenia [1].

W Wytycznych resuscytacji 2015, w rozdziale 9 zatytutowa-nym Pierwsza pomoc znalazto siç kilkanascie zagadnien z zakresu pierwszej pomocy opracowanych na podstawie dowodów naukowych. Zagadnienia te przedstawiono w tabeli 4.

deterioration of health, possibly resulting directly in severe damage to the organism's functions or a body injury, or in death, which requires immediate medical intervention and treatment (a state of health emergency). The above Act further specifies that in the provision of first aid medical devices and medical device accessories can be used. A medical device is a tool, instrument, device, software, material or other article used separately or in combination, including with software de -signed by its author specifically for diagnostic or therapeutic purposes, and necessary to ensure its proper use, intended by its manufacturer to be used in the diagnosis, prevention, moni -toring, treatment, alleviation or compensation of the course of a disease, results of an injury or impairment. A medical device accessory is a piece of equipment which, while not a medical device itself, has been designed by its manufacturer specifical -ly to be used in combination with said medical device so that it can be used in accordance with its intended purpose. The person providing first aid may also use over-the-counter medicinal products admitted to trading in the territory of Poland. A medicinal product is a substance or a mixture of substances presented as able to prevent or treat diseases occurring in humans and animals or administered to make a diagnosis or to restore, improve or modify the physiological functions of an organism through pharmacological, immunological or metabolic activity [2, 4, 5].

The Resuscitation Guidelines 2015 define first aid as "help-ing behaviours and initial care provided for an acute illness or injury". A "first aid provider", according to the Guidelines, is someone who has been trained in first aid, and who therefore should be able to recognise, assess and prioritise the need for first aid, provide care using appropriate competencies as well as recognise limitations and seek additional care when needed [1]. Training courses in first aid are organised by various entities which provide instruction based on their own curricula. The first aid courses offered online usually include training delivered over 8-16 hours. Their overall programme frameworks are similar, generally covering the topics listed in Table 3.

The optimal duration of training is not specified and varies depending on the student group, the programme, the proportion between the number of instructors and the number of students, the duration of practical training, and the manner in which the final evaluation is carried out. Most studies show that cardiopul -monary resuscitation (CPR) skills disappear within 3-6 months of initial training [1].

In the Resuscitation Guidelines 2015, Section 9 titled First aid addresses more than ten first aid issues discussed on the basis of scientific evidence. These are listed in Table 4 below.

Tabela 3. Ogolny program kursu z zakresu pierwszej pomocy Table 3. General programme of a course in first aid

Lp./No. Zagadnienie/Topic

1 Podstawy prawne udzielania pierwszej pomocy/Legal basis of first aid

2 Bezpieczenstwo prowadzenia akcji ratunkowej/The safety of a rescue operation

3 tancuch przezycia/Chain of survival

4 Ocena stanu przytomnosci/Assessing the affected person's consciousness,

5 Resuscytacja krqzeniowo-oddechowa osoby dorostej/Cardiopulmonary resuscitation of adults

6 Resuscytacja krqzeniowo-oddechowa dziecka/Cardiopulmonary resuscitation of children

7 Pozycja bezpieczna/Safe position

8 Post^powanie w przypadku obecnosci ciata obcego w drogach oddechowych/Procedure in the case of a foreign body in the respiratory tract

9 Post^powanie ratownicze przy krwotokach/Rescue procedure in bleedings

10 Post^powanie ratownicze przy ztamaniach/Rescue procedure in fractures

11 Post^powanie ratownicze przy amputacjach/Rescue procedure in amputations

12 Urazy kr^gostupa/Injuries of the spine

13 Post^powanie ratownicze przy oparzeniach/Rescue procedure in burn

14 Post^powanie ratownicze przy porazeniu prqdem/Rescue procedure in electric shock

15 Post^powanie ratownicze przy wychtodzeniu i odmrozeniu/Rescue procedure in frostbite and hypothermia

16 Post^powanie ratownicze we wstrzqsie/Rescue procedure in concussion

17 Omdlenie, napad drgawkowy, bol w klatce piersiowej, dusznosc/Fainting, convulsive seizure, chest pain, dyspnoea

18 Wypadki drogowe/Traffic accidents

19 Apteczka pierwszej pomocy/First aid kit

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie informacji uzyskanych z Internetu: pierwszapomoc.pck.org.pl, malta.med.pl, centrumratownictwa.com, www.prc.krakow.pl,kursyratownictwa.pl, fundacja.gopr.pl. [dostçp: 20.06.2018].

Source: Own elaboration on the basis of information available online: pierwszapomoc.pck.pl, malta.med.pl, centrumratownictwa.com, www.prc. krakow.pl, kursyratownictwa.pl, fundacja.gopr.pl. [accessed on 20.06.2018].

Tabela 4. Zagadnienia dotyczgce pierwszej pomocy Table 4. First aid issues

Lp./No. Zagadnienie/Topic

1 Utozenie osoby niereagujqcej z zachowanym oddeche/Positioning of a breathing but unresponsive victim

2 Optymalna pozycja dla poszkodowanych we wstrzqsie/Optimal position for a shock victim

3 Podanie tlenu w ramach pierwszej pomocy Oxygen administration for first aid

4 Podanie lekow rozszerzajqcych oskrzela/Bronchodilator administration

5 Rozpoznanie udaru/Stroke recognition

6 Podanie aspiryny w przypadku bolu w klatce piersiowej/Aspirin administration for chest pain

7 Druga dawka adrenaliny w anafilaksji/Second dose of adrenaline for anaphylaxis

8 Postçpowanie w hipoglikemii/Hypoglycaemia treatment

9 Odwodnienie zwiqzane z wysitkiem fizycznym i postçpowanie nawadniajqce/Exertion-related dehydration and rehydration therapy

10 Uraz oka spowodowany substancjq chemicznq/Eye injury from chemical exposure

11 Kontrola krwawienia/Control of bleeding

12 Opatrunki hemostatyczne/Haemostatic dressing

13 Uzycie opaski uciskowej/Use of a tourniquet

14 Stosowanie wyciqgu przy ztamaniach z przemieszczeniem/Straightening an angulated fracture

15 Pierwsza pomoc w otwartych ranach klatki piersiowej/First aid treatment for an open chest wound

16 Stabilizacja krçgostupa w urazach/Spinal motion restriction

17 Rozpoznanie wstrzqsnienia mozgu/Recognition of concussion

18 Chtodzenie oparzen/Cooling of burns

19 Wilgotne i suche opatrunki na oparzenia/Burn dressings

20 Wybicie zçba/Dental avulsion

21 Nauczanie pierwszej pomocy i szkolenia/Education

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Wytycznych resuscytacji2015 Europejskiej Rady Resuscytacji, Polska Rada Resuscytacji, Krakow 2016. Source: Own elaboration on the basis of The European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2015, Polish Resuscitation Council, Krakow 2016.

Opisany w Wytycznych resuscytacji2015 zakres dziatania na poziomie pierwszej pomocy w odniesieniu do niektórych zagad-nien jest szerszy niz mozliwosci ratownika na poziomie kwalifikowanej pierwszej pomocy. Róznice te przedstawiono w tabeli 5 pismem pótgrubym.

Tabela 5. Roznice w post^powaniu na poziomie pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy Table 5. Differences in proceedings at the level of first aid and advanced first aid

Lp./No. Zagadnienia/Issues Zasady organizacji ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym (zat^cznik ^/Principles of the organisation of medical rescue in the national firefighting & rescue system (Appendix 1)

1. Rany/Wounds - w miarç mozliwosci uniesienie konczyny do gory/if possible, lifting the limb - opatrunek uciskowy/compression dressing - ucisk na duzq tçtnicç/applying pressure on a major artery - opaska zaciskowa/tourniquet - miejscowe ucisniçcie rany/topical pressure dressing for the wound - w miarç mozliwosci unieruchomienie uszkodzonej okolicy/if possible, immobilising the injured area

2. Ból w klatce piersiowej/Chest pain pozycja potsiedzqca/half-seating position

3. Dusznosc/Dyspnoea pozycja potsiedzqca/half-seating position

4. Anafilaksja/Anaphylaxis - postçpowanie w zaleznosci od stanu/procedure depending on the person's condition - decyzja o ewakuacji do szpitala/decision on evacuation to a hospital

5. Hipoglikemia/Hypoglycaemia postçpowanie w zaleznosci od stanu/procedure depending on the person's condition

6. Odwodnienie zwiqzane z wysitkiem fizycznym i postçpowanie nawadniajqce/Exertion-related dehydration and rehydration therapy postçpowanie w zaleznosci od stanu/procedure depending on the person's condition

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Zasad organizacji ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym, Panstwowa Straz Pozarna, Warszawa 2013 r. i Wytycznych resuscytacji2015 Europejskiej Rady Resuscytacji, Polska Rada Resuscytacji, Krakow 2016. Source: Own elaboration on the basis of Principles of the organisation of medical rescue in the national firefighting & rescue system, State Fire Service, Warsaw 2013, and The European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2015, Polish Resuscitation Council, Krakow 2016.

The scope of action defined in the Resuscitation Guidelines 2015 with regard to selected issues exceeds the rescuer's capabilities at the level of advanced first aid. These differences are shown in semi-bold in Table 5.

Wnioski

Jak widac, zakres dopuszczonych dziatan w przypadku oso -by dziatajqcej w ramach pierwszej pomocy w pewnych obsza-rach daje wiçksze mozliwosci niz w przypadku osoby dziatajqcej w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy. Aby uzyskac tytut ratownika, trzeba ukonczyc 66-godzinne szkolenie (kurs) realizowane przez uprawniony podmiot zgodnie z planem na-uczania okreslonym w ramowym programie kursu w zakresie kwalifikacji pierwszej pomocy [6]. Zaswiadczenie o posiadaniu tytutu jest wazne przez 3 lata od daty wydania tego dokumen-tu. W celu utrzymania tytutu ratownika nalezy przed uptywem tego terminu przystqpic do egzaminu potwierdzajqcego umie-jçtnosci z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Ponadto w ramach doskonalenia zawodowego mozna uczestniczyc w za-jçciach z tego zakresu realizowanych w jednostkach wspótpra -cujqcych z systemem Panstwowego Ratownictwa Medycznego. Pamiçtajqc o wielkiej roli osób udzielajqcych pierwszej pomocy, mozna stwierdzic, ze ratownicy z podmiotów wspótpracujqcych z tym systemem sq dobrze przygotowani do niesienia pomocy osobie bçdqcej w stanie nagtego zagrozenia zdrowotnego. Za-sadne zatem wydaje siç, zeby zakres czynnosci wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy zo-stat poszerzony o te uwzglçdnione w rozdziale g Wytycznych resuscytacji 2015. Dziatania te wymagajq dokonania zmian w obec-nie obowiqzujqcych przepisach i procedurach postçpowania. W opinii autorów warto wprowadzic takie zmiany, które pozwo -lq ratownikom jak najlepiej udzielac pomocy osobom w stanie

Conclusions

As can be seen, the range of allowed operations in the case of a person who delivers first aid affords more options in certain areas, as compared to a person providing advanced first aid. The title of rescuer is awarded to a person who has completed a 66-hour training (course) organised by an authorised body in accordance with the curriculum set out in the framework programme of a first aid course [6]. The certificate of qualification as a rescuer is valid for 3 years from the date of issue. In order to retain the title, the rescuer must take an examination testing the skills in advanced first aid before the expiry of that period. In addition, as part of professional training, rescuers can attend classes on this topic offered by the units affiliated with the Emergency Medical Services system. Bearing in mind the enormously important role of those who provide first aid, it can be concluded that rescuers from the entities affiliated with this system are well prepared to help anyone finding him- or herself in a state of health emergency. It therefore seems justified to add to the standard range of rescuer's first aid activities those listed in Chapter 9 of the Resuscitation Guidelines 2015. These activities necessitate changes to the regulations and treatment procedures currently in force. In the authors' opinion, it is worth introducing changes that will allow rescuers to provide the best possible aid to people in emergency situations, instilling in them the feeling that nobody will question what they have done. As regards the administration of medicines, a recommended approach would be to allow the use of medicines possessed by

nagtego zagrozenia zycia w poczuciu, ze nikt nie zakwestionu-je tego, co zrobili. W zakresie podawania lekow dobrze bytoby dopuscic mozliwosc korzystania z tych, ktore ma pacjent do stosowania w przypadku wystqpienia stanu zagrozenia zycia. Co roku nagtasniane sq sytuacje, w ktorych padajq stwierdze-nia, ze ratownicy nie podali czegos, co mogto uratowac komus zycie. Zmieniajqc zapisy prawa zgodnie z aktualnq wiedzq me-dycznq, zwiçkszamy jakosc w ratownictwie, a takze mozemy uporzqdkowac aspekty prawne udzielania pomocy.

the patient in cases of health emergency. Every year, we hear reports of emergency situations in which rescuers supposedly failed to administer a medicine which might have saved someone's life. By amending the legislation to reflect the current med -ical knowledge, we can improve the quality of rescue services as well as put the legal aspects of aid in order.

Literatura

[1] Wytyczne resuscytacji 2015 Europejskiej Rady Resuscytacji, Polska Rada Resuscytacji, Krakow 2016.

[2] Ustawa z dnia 8 wrzesnia 2006 r. o Pañstwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. poz. 1868).

[3] Zasady organizacji ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym, Pañstwowa Straz Pozarna, Warszawa 2013.

[4] Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U.

[5] Nr 107, poz. 679 oraz z 2011 r. Nr 102, poz. 586 i Nr 113, poz. 657).

[6] Ustawa z dnia 6 wrzesnia 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533 z pózn. zm.).

[7] Rozporzgdzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 marca 2007 r. w sprawie kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (Dz. U. Nr 60, poz. 408).

[8] Rozporzgdzenie Ministra Spraw Wewn^trznych i Administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegótowej organizacji krajowe-go systemu ratowniczo-gasniczego (Dz. U. poz. 1319).

BRYG. DR N. MED. MARIUSZ CHOMONCIK - specjalista anestezjolo-gii i intensywnej terapii. Jest koordynatorem ratownictwa medycznego w Szkole Aspirantow Panstwowej Strazy Pozarnej w Krakowie. Ponad-to pracuje jako wyktadowca w Panstwowej Wyzszej Szkole Zawodowej w Nowym Sgczu.

BRYG. LEK. JACEK NITECKI - jeden z tworcow ratownictwa medycznego w Panstwowej Strazy Pozarnej. Jest Wojewodzkim Koordynatorem Ratownictwa Medycznego w Matopolsce. Ponadto jest asystentem w Zaktadzie Medycyny Katastrof i Pomocy Doraznej Uni-wersytetu Jagiellonskiego Collegium Medicum w Krakowie. Uczestni-czyt w przygotowaniu Komponentu Medycznego PSP.

BRIG. MARIUSZ CHOMONCIK M.D. PH.D. - a specialist in anaesthe-siology and intensive care. He is a coordinator of the medical emergency services at the Fire Service College of the State Fire Service in Krakow. He also works as a lecturer at the State University of Applied Sciences in Nowy Sgcz.

BRIG. JACEK NITECKI M.D. - one of the founders of the medical rescue system at the State Fire Service. He is a Voivodeship Coordinator of the Medical Emergency Services in the Matopolskie Voivodeship. He is also an assistant at the Department of Disaster and Emergency Medicine of the Jagiellonian University Medical College. Jacek Nitecki participated in the preparation of the Medical Component of the State Fire Service.

Ministerstwo Nauki í Szkolnictwa Wyzszego

Stworzenie anglojçzycznych wersji oryginalnych artykutow naukowych wydawanych w kwartalniku „BITP. Bezpieczeñstwo i Technika Pozarnicza" - zadanie finansowane w ramach umowy 658/P- DUN/2018 ze srodkow Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dziatalnosc upowszechniaj^c^ naukç.