Научная статья на тему 'ВОПРОСЫ ОХРАНЫ СУБЪЕКТОВ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА ОТ НЕЗАКОННОГО РАЗГЛАШЕНИЯ НАЛОГОВОЙ ТАЙНЫ'

ВОПРОСЫ ОХРАНЫ СУБЪЕКТОВ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА ОТ НЕЗАКОННОГО РАЗГЛАШЕНИЯ НАЛОГОВОЙ ТАЙНЫ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
68
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
неимущественные права / налоговая тайна / коммерческая тайна / порядок правовой защиты / гражданско-правовая ответственность. / non-property rights / tax secret / commercial secret / procedure for legal protection / civil liability.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бердияров Раҳматжон

в настоящей статье на основе роли налоговой тайны в системе неимущественных прав субъектов предпринимательства, национального законодательства представлены научные и теоретические взгляды, разработаны предложения и рекомендации по совершенствованию законодательства.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ISSUES OF PROTECTION OF BUSINESS ENTITIES FROM ILLEGAL DISCLOSURE OF TAX SECRETS

in this article, based on the role of tax secrecy in the system of non-property rights of business entities and national legislation, scientific and theoretical views are presented, proposals and recommendations for improving legislation are developed.

Текст научной работы на тему «ВОПРОСЫ ОХРАНЫ СУБЪЕКТОВ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА ОТ НЕЗАКОННОГО РАЗГЛАШЕНИЯ НАЛОГОВОЙ ТАЙНЫ»

Ра^матжон Бердияров,

Тошкент давлат юридик университети тадкикотчиси

ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТНИНГ СОЛИЦ СИРИНИ ЦО-НУНГА ХИЛОФ ТАРЗДА ОШКОР ЭТИЛИШИДАН МУ^ОФАЗА

ЦИЛИШ МАСАЛАЛАРИ

Аннотация: мазкур маколада тадбиркорлик субъектларининг номулкий хукуклари тизимида солик скрининг урни, миллий конунчилик асосида илмий ва назарий карашлар хамда конунчиликни такомиллашти-ришга каратилган таклиф ва тавсиялар берилган.

Калит сузлар: номулкий хукуклар, солик сири, тижорат сири, хукукий химоя килиш тартиби, фукаро-лик-хукукий жавобгарлик.

Рахматжон Бердияров, исследователь ТГЮУ

ВОПРОСЫ ОХРАНЫ СУБЪЕКТОВ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА ОТ НЕЗАКОННОГО

РАЗГЛАШЕНИЯ НАЛОГОВОЙ ТАЙНЫ

Аннотация: в настоящей статье на основе роли налоговой тайны в системе неимущественных прав субъектов предпринимательства, национального законодательства представлены научные и теоретические взгляды, разработаны предложения и рекомендации по совершенствованию законодательства.

Ключевые слова: неимущественные права, налоговая тайна, коммерческая тайна, порядок правовой защиты, гражданско-правовая ответственность.

Rakhmatjon Berdiyarov,

TSUL researcher

ISSUES OF PROTECTION OF BUSINESS ENTITIES FROM ILLEGAL DISCLOSURE OF TAX

SECRETS

Annotation: in this article, based on the role of tax secrecy in the system of non-property rights of business entities and national legislation, scientific and theoretical views are presented, proposals and recommendations for improving legislation are developed.

Key words: non-property rights, tax secret, commercial secret, procedure for legal protection, civil liability.

Дуёнинг куплаб давлатларида тадбиркорлик субъектларининг номулкий хукукларини химоя ки-лишга булган эътибор сезиларли даражада ошиб бормокда. Зеро, бозор муносабатларига асослан-ган иктисодиётда тадбиркорлик субъектларининг ракобатлашувида айнан номулкий хукуклар - фирма номи, товар белгиси, ишчанлик обруси кабилар мухим ахамият касб этади. Айникса, хозирги шид-датли, узгарувчан бозор муносабатлари шароитида тадбиркорлик субъектининг ишчанлик обрусини химоялаш тадбиркорлик субъектларининг номул-кий хукукларини мухофаза килиш баробарида ички ва ташки бозорда баркарор фаолият юритиш хамда

жамиятдаги фаол урнини мустахкамлашни таъмин-лашга хизмат килади.

Президент Ш.Мирзиёев кайд этганидек, фаол тадбиркорлик бизнес фаолиятини инновацион, яъни замонавий ёндашувлар, илгор технология ва бошка-рув усуллари асосида ташкил этадиган иктисодий йуналишдир. Бундай тадбиркорлар сафини кенгай-тириш, жумладан, юкори технологиялар, илм-фан-нинг энг сунгги ютукларига асосланган техника ва асбоб-ускуналарни мамлакатимизга олиб келиш ва жорий этиш учун уларга муносиб шароитлар яра-тиш бизнинг биринчи галдаги вазифамиз булиши шарт [1].

Дархакикат, сунгги йилларда тадбиркорлик (бизнес) субъектларининг хукук ва конун билан курикланадиган манфаатларини химоялаш тизими ва кафолатлари моддий ва процессуал конунчилик-да сезиларли даражада кучайтирилди. Шунингдек, уларнинг нафакат мулкий, балки номулкий хукукла-рини мухофаза килишни таъминлашга хам алохида эътибор каратилмокда.

Бирок тадбиркорлик субъектларининг номулкий хукуклари химоясини таъминлашда конунчилик ва хукукни куллаш амалиётидаги турлича талкин ва карашлар мавжудлиги, номоддий неъматларга бул-ган хукукларини химоя килиш борасида катор ни-золарнинг юзага келаётгани, айникса, замонавий ахборот асрида тадбиркорлик субъекти фаолияти-да мухим урин тутади. Хусусан, ишчанлик обруси билан танилган субъектлар хакидаги турли маълу-мотларнинг тезкорлик билан оммавий ахборот воси-таларидан жой олаётгани хамда уларнинг тижорат, солик сири ошкор этилиши окибатида уларнинг иш-билармонлик фаолиятига моддий ва маънавий зарар етишига сабаб булмокда.

Солик органларининг тадбиркорлик субъект-лари шахсий номулкий хукукларига таъсир этиши, унинг ушбу хукуклари бузилишига йул куйиши одатда соликка оид хукукий муносабатлардаги, айникса, солик текширувидаги иштироки билан узвий боглик жараёнларда юзага келади.

Вахоланки, солик назорати амалга оширилаёт-ганда солик ва бошка конун хужжатларини бузган холда солик туловчи тугрисида ахборот туплаш, саклаш, ундан фойдаланиш ва уни таркатишга, шу-нингдек, солик сирини ошкор килишга йул куймас-лик белгиланган.

Дархакикат, солик органлари ва улар мансаб-дор шахслари томонидан тадбиркорлик субъектла-рининг номулкий хукуклари, шу жумладан, ишчан-лик обрусига путур етказиш аксарият холатларда солик органлари мансабдор шахсларининг солик хукукий муносабатларида (солик текширувида) олинган (урганилган) ахборотни, яъни солик сирини ошкор килиш билан узвий боглик булади.

Академик ХРахмонкулов таъкидлаганидек, на-зорат олиб борувчи, соликлар йигувчи, давлат бо-шкарув органлари хамда ахборотларни йигувчи ва уни урганиб чикувчи тизимлар тижорат ва хизмат сири хусусиятига эга булган ахборот ва маълумот-ларни таркатиш, ошкор килиш хукукига эга эмас. Бундай коидага риоя этмаган давлат органлари ва мансабдор шахслар сирларни таркатиш натижасида етказилган зарарни коплашга мажбур буладилар [2].

Тадбиркорлик субъектларининг шахсий номул-

кий хукукларидан бири уларнинг солик сирларига булган хукукидир. Фукаролик конун хужжатлари-да солик сири хакида фикр юритилмаса-да, бу сир фукаролик-хукукий муносабатларнинг объекти булган хизмат сири ва тижорат сири билан узвий бог-ликдир.

Фукаролик конун хужжатлари хизмат ёки тижорат сири булган ахборотни, башарти бу ахборот учинчи шахсларга номаълумлиги сабабли хакикий ёки нисбий тижорат кимматига эга булган, конун йули билан ундан эркин бахраманд булиш мумкин булмаган хамда ахборот эгаси унинг махфийлигини саклашга доир чоралар курган холларда химоя эта-ди (Фукаролик кодексининг 98-моддаси) [3].

Мазкур нормадан куриш мумкинки, конун чикарувчи хар кандай ахборотни сир дея эътироф этмайди, балки учинчи шахсларга номаълумлиги сабабли хабардор килиш мумкин булмаган, унинг таркатилиши ахборот эгасининг рухсатисиз амалга оширилиши мумкин булмаган, ахборот эгасининг бевосита фаолиятига тааллуклиги булганлиги хамда хакикий ёки нисбий тижорат кимматига эга булган, конун йули билан ундан бошка шахсларнинг эркин бахраманд булиши мумкин булмаган хамда ахборот эгаси унинг махфийлигини саклаш борасида муайян химоя чораларини курган ахборотлар (маълумотлар) хисобланади.

Мазкур холатда солик органлари томонидан солик туловчи булган тадбиркор хакида ваколатли шахслардан олинган маълумотларни солик конун хужжатлари талаблари асосида хизмат юзасидан олинганлиги хамда солик сирига риоя этиши ва унинг сакланишини таъминлаши (ошкор этмаслик) касбий мажбурият (Солик кодексининг 27-моддаси) [4] булганлиги сабабли хам солик хизмати органи-нинг хизмат сири хисобланади.

Бирок СКнинг 29-моддасида ваколатли органлар томонидан олинган солик туловчи тугрисидаги маъ-лумотлар солик сирини ташкил этиши белгиланган булса-да, бирок бирорта конун хужжатларида "солик сири" тушунчасига таъриф берилмаган.

Солик туловчилар туFрисида хисоб маълу-мотларини юритиш, бу маълумотларни учинчи шахсларга такдим этиш, шунингдек, солик туловчиларнинг айрим тоифалари учун маъ-лумотлар таркибини шакллантириш тартиби турисидаги низом [5]да айнан давлат солик хизмати органлари томонидан солик туловчилар тугрисидаги маълумотлар билан ишлаш, шакллантириш, юритиш, учинчи шахсларга такдим этиш хамда солик сирини ташкил этувчи ва солик сири хисоблан-майдиган маълумотлар билан ишлаш белгиланган

булса-да, бирок низомнинг асосий тушунчалар ёки бошка кисмларида солик сири тушунчасига таъриф ёки тушунтириш берилмаган.

Назаримизда, тадбиркорнинг тижорат сиридан келиб чикадиган текшириш жараёнида ваколатли шахслардан тадбиркор хакида олинган ахборот солик сири булиши учун куйидаги белгиларга эга бу-лиши лозим.

Биринчидан, солик назорати жараёнида ваколатли шахслардан олинган ушбу ахборот учинчи шах-сларга номаълумлиги сабабли хакикатда ёки нисбий жихатдан тижорат кимматига эга булиши; иккин-чидан, конун хужжатларида бевосита учинчи шах-слар учун ушбу маълумотдан эркин олиш (фойдала-ниш) имкониятларининг чекланганлиги; учинчидан, ушбу ахборот сири эгасининг унинг махфийлигини таъминлаш борасида муайян мухофаза чораларини курган булиши талаб этилади; туртинчидан, тадбир-корнинг махфийлик режимига асосланган ушбу си-рига оид маълумотлар тадбиркорлик субъекти учун моддий кийматга эга булиб, унинг ошкор этилиши камида ишбилармонлик обрусига путур етказиши мумкин.

Албатта, ушбу ахборотлар таркибида тадбир-корлик субъектининг тижорат сирига алокадор маъ-лумотлар булиши табиий. Шу боис, ушбу ахборот-ларнинг солик сири хисобланиши коидасини, улар хамма учун очиклиги назарда тутилмаган булса, юкоридаги каби конунда белгилаб куйиш, солик органлари учун махфийлик режими коидасига амал килган холда солик сирини ошкор килиши мумкин эмаслиги шарти амал килиши лозим.

Низомнинг 2-бандида солик органларига солик туловчи томонидан, шунингдек, давлат органлари, муассасалари ва ташкилотлари томонидан такдим этилган солик туловчи тугрисидаги солик сирини ташкил этувчи маълумотлар келтирилган, уларнинг руйхатига бошка ахборотлар хам кириши белги-ланмаган булиб, келтирилган маълумотлар руйхати катъий чекланган.

Солик туловчининг солик сири мазмунини ту-лик очиб бериш имконсиз, яъни у тадбиркорнинг солик органлари томонидан текшириш жараёнида маълум булган технологик, ишлаб чикариш ва бошка тижорат сири, маркетинг борасидаги савдо сири, патентланмаган илмий техник ишланмала-ри, мулклари хакидаги маълумотлар ва хамкорлари билан пул айланмалари, молиялаштириш манба-лари тугрисидаги, яратилган маълумотлар базаси, дастурлари, бирламчи бухгалтерия ёзувлари (хисо-би), солик декларациялари, активларнинг харакати хакидаги маълумотлари, ёпик молиявий ёзишмалар

ва бошка иктисодий кийматга, тижорат бахосига эга хар кандай ахборотлар саналиши мумкин.

Шу боис, мазкур низомнинг 1-бандига "солик сири" тушунчасини киритиб, ушбу тушунчага хукукий тушунтириш бериш хамда солик сирини ташкил этувчи маълумотлар руйхатини чекламаслик, аксинча, ушбу руйхатни солик туловчининг солик муносабатларида солик органларига маълум булган технологик, ишлаб чикариш ва бошка тижорат сири, маркетинг борасидаги савдо сири, патентланмаган илмий техник ишланмалари, мулклари хакидаги маълумотлар ва хамкорлари билан пул айланмалари, молиялаштириш манбалари тугрисидаги, яратилган маълумотлар базаси, дастурлари, бирламчи бухгалтерия ёзувлари (хисоби), солик декларациялари, активларнинг харакати хакидаги маълумотлари, ёпик молиявий ёзишмалар ва бошка иктисодий кийматга, тижорат бахосига эга хар кандай ахборотлар кири-тилишини белгилаш таклиф этилади.

Низомнинг 19-бандида конун хужжатларида на-зарда тутилган холларда тижорат ташкилотларига солик туловчилар тугрисидаги хисоб маълумотлари ахборот хавфсизлиги талабларига риоя килган холда такдим этилиши мумкинлиги, бунда солик сирини ташкил этувчи маълумотларни такдим этиш солик туловчининг розилиги билан амалга оширилиши на-зарда тутилади.

Шу боис, мазкур нормага амалда ишловчи кои-да сифатида янгидан тахририй тузатиш киритилиши таклиф этилади. Чунки солик туловчилар тугрисидаги маълумотлар солик сири билан боглик булма-ган булса, хар кандай ташкилот учун очик маълу-мотлар базаси сифатида мавжуд булади.

Бирок солик сирини ташкил этувчи маълумот-ларни бошка тижорат ташкилотларига такдим этиш солик туловчининг розилиги билан амалга ошири-лиши аниклаштирилмаган ва бу кандай тарзда (ро-зилиги сураш ва расмийлаштириш) амалга ошири-лиши белгиланмаган.

Зеро, тижорат ташкилотларига солик сири-ни ташкил этувчи маълумотларни олишда солик туловчининг розилиги мавжуд экан, уни солик ор-гани оркали олиш шарт эмас, балки бевосита солик туловчидан хам олиш мумкин. Шу боис, низомнинг 19-бандини чикариб ташлаш максадга мувофикдир.

Солик туловчиларнинг хукуклари ва конуний манфаатлари нафакат давлат ичида, балки унинг ташкарисида хам бир хилда мухофаза килиниши лозим. Шу муносабат билан низомнинг 22-банди-ни хам кайта куриб чикиш таклиф этилади. Чунки низом талабидаги каби, яъни бошка давлатларнинг солик органларига ёки бошка тегишли органларига

солик туловчи тугрисида суралган маълумотларни такдим этиш солик сирини ошкор этиш сирасига кирмаслиги солик туловчиларнинг солик сири би-лан узвий боглик булган тижорат сирига номулкий хукуклари бузилишига сабаб булиши мумкин.

Шу боис, солик туловчилар тугрисида хисоб маълумотларини трансчегаравий узатиш солик органлари томонидан Узбекистан Республикасининг халкаро шартномаларида назарда тутилган холларда амалга оширилишида хам солик туловчиларнинг со-лик сирини ташкил этувчи ахборотнинг мазмуни ва мохиятидан келиб чикиб, муайян мезонлар белгилаб куйилиши максадга мувофикдир.

Тадбиркорлик субъекти солик сирининг мазму-нини ёки унинг бир кисмини муайян ваколатли идора сурови асосида ошкор килишга хакли, бирок бундай килиш мажбурият хисобланмайди. Шундай экан, со-лик сирини ошкор килиш давлат органининг мансабдор шахсига, солик назорати жараёнида текширишга жалб этилган мутахассисга ёки экспертга (улар уз мажбуриятларини бажариши чогида маълум булиб колганда), шунингдек, конунда такикланмаган холда кимнинг кулига тушган тушса, уша шахс солик сирини саклаш коидаларига риоя этиши лозим булади.

Низомнинг 29-банди коидаларида унинг умумий нормаларига зид маъно акс эттирилган. Хусусан, бу бандда учинчи шахс томонидан солик органларидан олинган барча маълумотлар ва ахборотлар солик сири хисобланиши хамда улардан факат хизмат дои-расида фойдаланилиши белгиланган.

Аввало, ушбу коидалар солик органлари учун эмас, балки учинчи шахслар учун белгиланиб кол-ган булиб, учинчи шахс солик органидан олган хар кандай маълумот хам солик сири хисобланмаслиги низомнинг 3-бандида назарда тутилган. Солик сири-ни олган учинчи шахс ушбу маълумотни факат хиз-мат доирасида фойдаланмаслигини белгилаб бул-майди. К^олаверса, тижорат ташкилотининг ушбу маълумотдан хизмат доирасида фойдаланиши хам солик сири эгасининг конуний хукук ва манфаатла-рига зарар етказиши мумкин.

Низомнинг 30, 31-бандлари декларатив харак-терга эга, унинг умумий мазмуни талабларига ному-вофик коидалар мавжуд булиб, назаримизда, ушбу бандларни тулик янгидан кайта тайёрлаш лозим.

Чунки низомнинг ушбу нормалари учинчи шахсларга мажбурият ва жавобгарликни назарда тутиб, унинг умумий мазмун-мохиятидан четга чикиб ке-тилган.

Вахоланки, низомнинг кириш кисмида мазкур низом давлат солик хизмати органлари томонидан солик туловчилар тугрисида хисоб маълумотларини

юритиш, бу маълумотларни учинчи шахсларга такдим этиш, шунингдек, солик туловчиларнинг айрим тоифалари учун маълумотлар таркибини шакллан-тириш тартибини белгилаши назарда тутилган.

Шу боис, низомнинг якунловчи кисмида давлат солик хизмати органлари томонидан солик туловчилар тугрисида хисоб маълумотларини юритиш, бу маълумотларни учинчи шахсларга такдим этиш, шунингдек, солик туловчиларнинг айрим тоифала-ри учун маълумотлар таркибини шакллантириш жа-раёнида конунбузилиш холатларига йул куйганлик, солик сирини ошкор килганлик учун жавобгарлик чорасини назарда тутиши лозим эди.

Дархакикат, хизмат сирини бузганлик учун жавобгарлик субъекти хар доим ваколатли давлат органларининг мансабдор шахслари саналади. Хусусан, солик сирининг ошкор килиниши, яъни фой-даланилиши ёки унинг бошка шахсга берилиши, йукотилиши каби бундай маълумотларнинг ошкор этилиши билан боглик конунбузилишлар учун хам жавобгарлик субъекти солик органларининг мансаб-дор шахсларидир.

Зеро, СКнинг 27-моддаси коидаларига кура, солик сирини ташкил этувчи маълумотлардан Узбеки-стон Республикаси Давлат солик кумитаси томонидан белгиланадиган мансабдор шахслар фойдала-ниш хукукига эга булиб, солик сирини ташкил этув-чи маълумотларни уз ичига олган хужжатларнинг йукотилиши ёки бундай маълумотларнинг ошкор этилиши конунда назарда тутилган жавобгарликка сабаб булади.

Бирок миллий конунчиликдаги маъмурий ёки жиноят кодексларида солик сири махсус химоя объ-екти булиши белгиланмаган булиб, факат солик конунчилигида солик сирининг ошкор этилиши конунда назарда тутилган жавобгарликка сабаб бу-лиши белгиланган булса-да (СК 29-моддасиинг ол-тинчи кисми), унинг моддий ва процессуал хукукий асослари аник белгиланмаган.

Россия Федерациясида солик сирини бузганлик учун алохида жавобгарлик чораси мавжуд булиб, Жиноят кодексига 2001 йилда киритилган узгартиш-га асосан, тижорат, солик ёки банк сирини ташкил этувчи ахборотни ноконуний олиш ва ошкор килиш учун жиноий жавобгарлик алохида белгиланди (РФ ЖКнинг 183-моддаси).

Солик органлари ва улар мансабдор шахслари томонидан тадбиркорлик субъектларининг номул-кий хукуклари, шу жумладан, ишчанлик обрусини химоя килишга оид низолар ИПКнинг 26-моддасига биноан иктисодий суд ваколатига тааллукли булиб, иш даъво аризаси бериш асосида кузгатилади.

"Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафо-латлари тугрисида'ги конуннинг 37-моддаси тала-бига биноан, тадбиркорлик фаолияти субъектларининг тижорат сири ва ошкор этилмаган ахбо-роти мухофаза килиинади [6].

1997 йил 29 августда кабул килинган "Давлат солик хизмати тугрисида"ги конунга 2000 йил 31 августдаги конун билан узгартишлар киритилиб, конуннинг 13-моддасида давлат солик органлари мансабдор шахслари гайриконуний харакатлари (ха-ракатсизлиги) натижасида фукароларга, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларга моддий зарар билан бирга маънавий зарар етказганлиги учун хам жавоб-гар булиши белгиланган [7].

Шунингдек, Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 17 апрелдаги карори билан тасдикланган Уз-бекистон Республикаси Давлат солик кумитаси т^рисидаги низомнинг 25-бандида кумитанинг мансабдор шахслари ноконуний хатти-харакатлар (харакатсизлик) туфайли солик туловчиларга етка-зилган моддий ва маънавий зарар учун конун хужжатларида назарда тутилган тартибда жавобгар булиши белгиланган [8].

Тадбиркорлик фаолияти субъектининг ишчан-лик обрусига путур етказиш ФКнинг 1021-модда-сига асосан маънавий зарар туркумига киритилган булиб, ФКнинг 100-моддаси 8-кисмида ишчанлик обрусига путур етказувчи маълумотлар таркати-лиши окибатида суд оркали химоя килиш усулла-ридан нафакат якка тартибдаги тадбиркор, шу билан бирга, юридик шахс шаклидаги тадбиркорлик субъекти хам фойдаланиши мумкинлиги назарда тутилган.

Чунки айнан фукаролик-хукукий жавобгарлик бузилган хукукни тиклаш асосида зарар етказган-лик учун юридик ва жисмоний шахсга нисбатан зарарни коплаш билан боглик мажбурият юклаш имкониятини бериб, хукукий химояга нисбатан ёр-дамчи хукукий химоя эмас, балки универсал химоя воситасидир.

Шу боис, солик сирини ошкор килиш оркали солик туловчининг ишчанлик обрусига путур етка-зишга нисбатан фукаролик хукукий жавобгарликни куллаш ноконуний хатти-харакатлар натижасида ет-казилган зарарни коплашда узига хос мухим ахами-ят касб этади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга 2017 йил 22 декабрда-ги Мурожаатномаси.(uza.uz)

2. Узбекистон Республикасининг Фукаролик кодекси. - Т.: "Адолат", 2013 йил.

3. Рахмонкулов X. Фукаролик хукукининг объектлари. Укув кулланма. - Т.: ТДЮИ. 2009. -118-б.

4. Узбекистон Республикасининг Солик кодекси. - Т.: Fафур Fулом номидаги НМИУ, 2020 йил.

5. Узбекистон Республикаси Давлат солик кумитасининг 2020 йил 27 апрелдаги карори билан тасдикланган Солик туловчилар тугрисида хисоб маълумотларини юритиш, бу маълумотларни учинчи шах-сларга такдим этиш, шунингдек, солик туловчиларнинг айрим тоифалари учун маълумотлар таркибини ша-кллантириш тартиби тугрисидаги низом./ Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 30.05.2020 й., 10/20/3237/0713-сон.

6. Узбекистон Республикасининг "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тугрисида"ги конуни./ Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 21.03.2019 й., 03/19/531/2799-сон.

7. Узбекистон Республикасининг "Давлат солик хизмати тугрисида"ги конуни./ Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 30.12.2017 й., 03/18/455/0492-сон.

8. Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 17 апрелдаги карори билан тасдикланган Узбекистон Республикаси Давлат солик кумитаси тугрисидаги низом./ Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 17.04.2019 й., 09/19/320/2958-сон.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.