Научная статья на тему 'УМУРТҚА ПОҒОНАСИ ДЕГЕНЕРАТИВ КАСАЛЛИКЛАРИ ЭРТА ДАРАЖАСИНИНГ МОРФОЛОГИК ТАҲЛИЛИГА АСОСЛАНИБ ТАШҲИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ'

УМУРТҚА ПОҒОНАСИ ДЕГЕНЕРАТИВ КАСАЛЛИКЛАРИ ЭРТА ДАРАЖАСИНИНГ МОРФОЛОГИК ТАҲЛИЛИГА АСОСЛАНИБ ТАШҲИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
1583
36
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
умуртқа / симфиз / тоғайли диск / фиброз халқа / пульпоз ядро / тоғай / протрузия / чурра. / spine / symphysis / spinal disc / fibrous ring / pulpous nucleus / uncle / protrusion / hernia.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Нарматова, Д. М., Маҳкамов, Н.Ж.

Ҳаракат таянч тизимини турли тартибсиз ва ўзгармас юкламалари натижасида умуртқа поғонаси суяк ва оралиқ дискида юз берадиган патоморфологик белгиларини ўрганиш учун ишлаб чиқилган бу ишда дегенератив касалликларни эрта даволаш хамда ташҳислашда энг мақбул самарали баҳолаш мезонидир. Маълумки, ҳар хил касалликлар оқибатида умуртқа барча тўқималарида ривожланадиган патоморфологик ўзгаришларни аъзоларнинг ташқи кўриниши ва микроскопик даражада таҳлил қилиш сифатий натижалар беради ва патологик жараёнларнинг морфологик асосларини баҳолашда муҳим маълумотлар ҳисобланади. Бу ўзгаришлар умуртқа поғонаси дегенератив касалликларини аниқлаш, ташҳислаш ва даволашда фундаментал асос бўлиб хизмат қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIAGNOSIS AND TREATMENT OF EARLY MORPHOLOGICAL ANALYSIS OF DEGENERATIVE DISEASES OF THE SPINE

Developed to study the pathomorphological symptoms of the spinal cord as a result of various irregular and constant loads on the musculoskeletal system, this study is the most optimal effective evaluation criterion in the early treatment and diagnosis of degenerative diseases. It is known that the analysis of the appearance and microscopic level of organs that develop pathomorphological changes in all tissues of the spine as a result of various diseases gives qualitative results and is important data in assessing the morphological basis of pathological processes. These changes serve as a fundamental basis in the detection, diagnosis, and treatment of degenerative diseases of the spine.

Текст научной работы на тему «УМУРТҚА ПОҒОНАСИ ДЕГЕНЕРАТИВ КАСАЛЛИКЛАРИ ЭРТА ДАРАЖАСИНИНГ МОРФОЛОГИК ТАҲЛИЛИГА АСОСЛАНИБ ТАШҲИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

УМУРТЦА ПОГОНАСИ ДЕГЕНЕРАТИВ КАСАЛЛИКЛАРИ ЭРТА ДАРАЖАСИНИНГ МОРФОЛОГИК ТАХЛИЛИГА АСОСЛАНИБ

Х,аракат таянч тизимини турли тартибсиз ва узгармас юкламалари натижасида умуртца погонаси суяк ва оралиц дискида юз берадиган патоморфологик белгиларини урганиш учун ишлаб чицилган бу ишда дегенератив касалликларни эрта даволаш хамда ташуислашда энг мацбул самарали бауолаш мезонидир. Маълумки, уар хил касалликлар оцибатида умуртца барча туцималарида ривожланадиган патоморфологик узгаришларни аъзоларнинг ташци куриниши ва микроскопик даражада таулил цилиш сифатий натижалар беради ва патологик жараёнларнинг морфологик асосларини бауолашда мууим маълумотлар уисобланади. Бу узгаришлар умуртца погонаси дегенератив касалликларини аницлаш, ташуислаш ва даволашда фундаментал асос булиб хизмат цилади.

Калит сузлар: умуртца, симфиз, тогайли диск, фиброз халца, пульпоз ядро, тогай, протрузия, чурра.

Developed to study the pathomorphological symptoms of the spinal cord as a result of various irregular and constant loads on the musculoskeletal system, this study is the most optimal effective evaluation criterion in the early treatment and diagnosis of degenerative diseases. It is known that the analysis of the appearance and microscopic level of organs that develop pathomorphological changes in all tissues of the spine as a result of various diseases gives qualitative results and is important data in assessing the morphological basis of pathological processes. These changes serve as a fundamental basis in the detection, diagnosis, and treatment of degenerative diseases of the spine.

Keywords: spine, symphysis, spinal disc, fibrous ring, pulpous nucleus, uncle, protrusion, hernia.

ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ

Нарматова Д М.,

Андижон давлат тиббиёт институти Ма^камов Н.Ж ., PhD Андижон давлат тиббиёт институти

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

АННОТАЦИЯ

Разработанное для изучения патоморфологической симптоматики поражения спинного мозга в результате различных нерегулярных и постоянных нагрузок на опорно-двигательный аппарат, это исследование является наиболее оптимальным эффективным критерием оценки при раннем лечении и диагностике дегенеративно-дистрофических заболеваний. Известно, что анализ внешнего вида и микроскопического уровня органов, в которых развиваются патоморфологические изменения всех тканей позвоночника в результате различных заболеваний, дает качественные результаты и является важными данными при оценке морфологической основы патологических процессов. Эти изменения служат фундаментальной основой в выявлении, диагностике и лечении дегенеративных заболеваний позвоночника.

Ключевые слова: позвоночник, симфиз, позвоночный диск, фиброзное кольцо, пульпозное ядро, дядя, протрузия, грыжа.

Замонавий тиббиётда харакат таянч тизимининг касалликлари ичида умуртка дегенератив-дистрофик тури мухим урин эгаллаши бу касалликни даволашда янги замонавий усулларни ишлаб чикишни такозо этади.Республикамиз согликни саклаш тизимида умуртка погонаси дегенератив касалликларини топографик,морфологик жихатдан гистологик тузилишини урганиш керак,бу эса беморларни эрта бошлангич боскичларида мукаммал ташхдс куйилишига олиб келади.

Умуртка погонаси харакат таянч тизимининг асоси хисобланади,бу инсонлар хаёт фаолиятида мухим аъзолардан биридир. Умуртка тогайли диски умуртка погонасига тушадиган юкланишларни осонлаштириб кучланиш даражасини камайтиришга олиб келади.Умуртка погонаси дегенератив касалликларининг турли касб эгаларида ривожланиб бориши,бу касбий касаллик хисобланади.Шундай касб эгалари борки, уларда бу касалликни тулик бартараф этишни иложи йук.Хрзирги ахборотлаштириш ва компьютер технологиялари замонида куп касб эгаларини иш шароити ва фаолияти харакатланиш даражасининг пасайишига олиб келмокда.Инсонлар яшаш тарзида,мехнат фаолиятидаги бундай кам ,узгармас харакатлар ва огир тартибсиз юкланишлар умуртка погонасининг структур-функционал касалликларини купайишига олиб келмокда.Бунда умуртка погонаси протрузияси ва чурраси ривожланиши билан намоён булади.

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Умуртка погонасининг тогайли дискини мураккаблиги ва унинг тузилишининг жойлашувларда турли хилма- хилликдалиги даволаш алгоритмини яратишни такозо этади.Бунинг учун умуртка погонаси тогайли дискини морфологияси ва топографиясини тулик тахлил килиш билан

погонаси тогайли диски топографиясида кон айланиш тизими йуклиги,бу эса диффуз усулда ён тукималардан озикланишини курсатди. Бунда тогайли дискнинг зарбалар ва турли юкланишлардан сунг структурасининг узгариши яъни эластиклигининг бузилиши фиброз халканинг юпкалашиши сунг ёрилишига олиб келади.Беморларда кузатилган меъёрдан оша бошлаган юклама пайдо булганда, тогайли диск вактинча деформацияга учрайди.Бу юзага келган жараёнда пульпоз ядронинг тукималари жойидан силжиб,ички фиброз халкага тегиб жойига кайтади,бу одатий жараён хисобланади.

Энди юкоридаги юкламалар натижаси вакт утиши билан диск сувсизланиши ва озикланишини бузилишига яъни бу пульпоз ядро тукималарини уз урнига кайтмаслигига олиб келади.Тогайли диск пульпоз ядроси тукимасининг уз урнига кайтмаслиги фиброз тукима ички каватини шикастланишига олиб келади,бу холатларнинг кучайиб бориши диск протрузиясига сабаб булади.Умуртка тогайли диски фиброз тукимасининг деформацияси натижасида дискнинг сезиларли катталашишига олиб келади,бу нерв кисилиши эса уша соха аъзоларининг рефлектор ва мускул тоник синдромларига сабаб булади.Умуртка погонаси тогайли дискини фиброз халкаси вакт утиши билан дегенератив узгаришлар натижасида юпкалашиб боради, сунгра ёрилиши билан намоён булиб,бу диск чуррасини келтириб чикаради.Умуртка погонаси чурраси тогайли диск топография ва морфологиясига асосланиб айтилганда ,у орка мия нерв илдизларига караб жойлашган томони юпкалиги билан ажралиб туради.Шу юзасининг юпкалиги эса нерв шикастланишлари ва асоратларига олиб келади.Диск чуррасининг чикиш йуналишига ва улчамини катта кичиклигига караб таснифланади ва ташхдсланади.Умуртка погонаси протрузияси ва чуррасини даволашда тогайли дискнинг патоморфологияси ва топографиясига асосланиб куйилган ташхис ва даво келажакда инсонлар хаёт тарзини юксалишида мухим урин эгаллайди.

МАТЕРИАЛ ВА ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ

Умуртка погонаси дегенератив-дистрофик касалликларини ёшга боглаб урганишимизнинг яна бир сабаби илмий тадкикот ишларининг устувор

гистологик тузилишини аниклаш керак.Урганилган маълумотларда умуртка

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

йуналишларига мос келади.Беморларни ёши усиб бориши билан тогайли диск юкламаси ортиши,гормонал узгаришларни келтириб чикарувчи жараёнларнинг пайдо булиши ва тукималарда дегенератив патологияларни хосил килувчи омиллар натижасида меъёрий морфологик холат бузилишига олиб келади.Бу жараёнлар натижасида умуртка тогайли дискида турли патоморфологик узгаришлар кузатилади.Умуртка погонаси протрузияси ва чуррасини доимий равишда морфологиясини урганиб борилиши эса патоморфологик жараёнларни илмий тахлил килишимизни таказо этади.

Умуртка погонаси протрузиясида тогайли диск фиброз халкасининг толали тукималари бетартиб жойлашганлиги учун турли юкламалар ва модда алмашинувининг бузилиш жараёнлари натижасида келиб чикали.Умуртка тогайли дискини гистологик текширувлари олиб борилган 30 ёшдан 50 ёшгача булган беморларда диск тузилиши бир хил эмаслиги тогай каватини марказга йуналган тукималари юмшокрок пульпоз ядрога юзланган булади..Дискнинг урта каватида тукималар эластик тогай толалардан иборат,четки кисмида эса тогайли тукима анча зич толали думалок ингичка тасмалардан иборат.Меъёрдаги умуртка тогайли диски фиброз халкаси зарб юкламаларни хажмини камайтириб,дискни одатий холатини саклаб туради.Умурткалараро диск фиброз тукимаси ички ва ташки каватлари сийрак коллаген толалардан иборат.айрим коллаген тутамлари орасида шиш ва оралик модда аникланди,бу дискни эластиклигига ва диск озикланишига хизмат килади.Тогайли дискни хамма юзалари бир хил жойлашмаганлигини айтиб утган эдик,худди шундай кават умуртка суягининг танаси орка томони яъни кундаланг усимтаси рупаросида жойлашган.Бу диск орка буйлама томонидаги юзанинг юпкалиги юкламалар кучланишида фиброз каватнинг икки баробар юпкалигини билдириб куяди.Умуртка погонаси протрузиясида асосан тогайли дискнинг шу сохаси зарарланиши куп кузатилган

Энди бу жараённинг хосил булиш механизмини тахлил килсак,умурткага йуналтирилган юкламалар асосан инсонлар умурткасини орка кисми яъни суякнинг килтикли усимтаси икки юзасига кучланади.Ушбу юкламалар натижасида юкорида айтиб утганимиздек умуртка танаси орка юзасидаги фиброз халкасиги кучланиш келиши окибатида шиш пайдо булади,бу холат окибатида тогайли дискда протрузия пайдо булади.Умуртка погонаси структур -функционал тури билан касалланган беморларнинг 50 ёшдан 65 ёшгача булганлари тахлил килинганда ,уларда ёш усиб бориши билан тогайли диск пульпоз ядросининг эластиклиги бузилиб бориши кузатилди.Бунда умуртка

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

погонаси касалликларида кексаликка караб турмуш тарзини узгаришига тугри пропорционаллиги яъни эндокринологик хасталикларнинг айнан шу ёшда куп учраши ва камхаракатлиликдир.

Умуртка погонаси дегенератив касалликларининг эрта даражаси кекса ёшда кам учрашини сабаблари урганилганда гистологик текширув хулосалари шуни аник курсатдики, тогайли дискнинг фиброз каватларида кон томирлар билан тулик таъминланмаслиги бу эса факат диффуз озикланиш оркали ривожланишидир.Бу жараёнда озикланиш учун харакатланишни талаб килганлиги ,айнан кекса ёшдаги инсонларнинг камхаракатлилиги диск функциясининг бузилишига, амортизациясининг йуколишига олиб келади.

ХУЛОСА

Умуртка погонаси дегенератив- дистрофик касалликларининг клиник анамнестик ва патоморфологик узгаришларини тахлил килганимизда хамма умурткаларда турлича ривожланишда булиши, бу эса патологик жараёнларни тугри бахолашни такозо этади.Олиб борилаётган илмий тадкикот хулосалари шуни курсатадики беморларни касаллик даражаларини урганишда ва тугри ташхис куйишда патоморфологик узгаришларни клиник анамнестик тахлилларга асосланиб ёшига,турмуш тарзи ва иш фаолиятига индивидуал ёндашиб аниклаш кераклигини белгилаб берди. Умуртка погонаси касалликлари харакат таянч тизими хасталикларини ичида юкори уринни эгаллайди,буни асосий сабабларини мавзуни долзарблигида хам билдириб утдик.Умуртка погонасини дегенератив-дистрофик касалликларини купайиб боришига замонавий шароитда яшаётган инсонлар хасталиги булиб шунга лойик замонавий даволаш усулларини ишлаб чикиш ва индивидуал ёндашишни талаб килади. Умуртка погонаси касалликларида албатта клиник анамнестик тахлили ва патоморфологик хулосаларига асосланиш керак,бунинг учун хар бир беморга индивидуал ёндашиш ва шунга асослаб ташхис куйиш хамда даволаш олиб бориш керак. Шундай килиб умуртка дегеенератив-дистрофик касалликларини клиник морфологик узгаришларини тугри бахолаш, бу оркали ташхисни мукаммал куйиш ва замонавий усулларда даволашимиз инсонлар саломатлиги учун мухим урин эгаллайди.

REFERENCES

1. Зиняков.Н.Т., Зиняков.Н.Н. К вопросу о классификации и терминологии грыж межпозвонковых дисков/Н.Т.Зиняков.,Н.Н.Зиняков//Мануальная терапия 2007.-№3(27).-С.22-28.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

2. Назаренко.Г.И. Вертеброгенная боль в пояснице.Технология диагностики и лечения; под ред. Г.И.Назаренко/ Г.И.Назаренко. Героева.А.М. Черкашов.А.А. Рухманов.М.., ОАОИздательство» Медицина»

3. Неттер, Ф. Атлас анатомии человека, 4-е изд / Ф. Неттер. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2007. - 624 с.

4. Новосельцев, C.B. Крестец. Анатомо-функциональные взаимосвязи и роли в биомеханике тела человека / C.B. Новосельцев, Д.Б. Симкин // Мануальная терапия. 2008. - № 3 (31). - С. 89-99.

5. Скоромец, A.A. Остеохондроз дисков: новые взгляды на патогенез неврологических синдромов / A.A. Скоромец, А.П. Скоромец, А.П. Шумилина // Неврологический журнал. 1997. - №6. - С. 5355.

6. Хабиров, Ф.А. Клиническая неврология позвоночника / Ф.А. Хабиров. Казань, 2002. - 472 с.

7. Прохорова.Е.С.,Компютерная томография и оценка эффекности консервативного лечение грыж межпозвонковых дисков. Автореф .дис .канд.мед.наук/Е.С.Прохорова .Краснодар. 2003.-18 с.

8. Арестов, С.О. Эндоскопическая нейрохирургия при лечении грыж межпозвонковых дисков грудного и пояснично-крестцового отделов позвоночника: Автореф. дис. канд. мед.наук / С.О. Арестов. -Москва, 2006. 29 с.

9. Бабенков, Н.В. Применение мексидола при дискогенных радикулопатиях / Н.В. Бабенков, В.А. Халецкая, Л.Б. Кпачкова, Т.С. Ваулина // Кремлевская медицина: Клин, вестник. 2001. - № 2. - С. 59-62.

10. Бардонова Л.А., Белых Е.Г., Giers M.B., Preul M.C., Бывальцев В.А.Пролиферативная активность здоровых и дегенерированных клеток межпозвонкового диска in vitro при воздействии костных морфогенетических протеинов: возможности для клеточной терапии. 2018, 8(2), с 122-129.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.