Научная статья на тему 'УМУМТАЪЛИМ МАКТАБ ДИРЕКТОРЛАРИНИНГ БОШҚАРУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИ'

УМУМТАЪЛИМ МАКТАБ ДИРЕКТОРЛАРИНИНГ БОШҚАРУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
988
110
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бошқарув фаолияти / самарадорликнинг муҳим кўрсаткичи / бошқарув самарадорлиги / баҳолаш мезонлари. / управленческая деятельность / ключевые показатели эффективности / результативность управления / критерии оценки.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Эшқобилов Сaнжaр Қўзибоевич

Ушбу мақолада умумтаълим мактаб раҳбарлари бошқарув фаолият йўналишлари ва самарадорлигини баҳолашда KPI (Key Performance Indicators – самарадорликнинг муҳим кўрсаткичлари) тизимининг аҳамияти, умумтаълим мактаб раҳбарларининг фаолият самарадорлигини баҳолаш мезонлари ҳақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕХАНИЗМЫ ОЦЕНКИ ЭФФЕКТИВНОСТИ УПРАВЛЕНЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ДИРЕКТОРОВ СРЕДНЕЙ ШКОЛЫ

В данной статье рассматриваются значимость оценки направленности и эффективности управленческой деятельности на основе системы KPI (Key Performance Indicators – ключевые показатели эффективности) руководителей общеобразовательных школ и вопросы, связанные с критериями оценки.

Текст научной работы на тему «УМУМТАЪЛИМ МАКТАБ ДИРЕКТОРЛАРИНИНГ БОШҚАРУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИ»

Эш^обилов Санжар К,узибоевич,

А.Авлоний номидаги Халк, таълими тизими рах,бар ва мутахассис ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти таянч докторанти

УМУМТАЪЛИМ МАКТАБ ДИРЕКТОРЛАРИНИНГ БОШКАРУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАДОЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИ

УДК: 373.091.113

ЭШЦОБИЛОВ С.К,. УМУМТАЪЛИМ МАКТАБ ДИРЕКТОРЛАРИНИНГ БОШКАРУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАЦОЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИ

Ушбу маколада умумтаълим мактаб рах,барлари бошкарув фаолият йуналишлари ва самарадорлигини бах,олашда KPI (Key Performance Indicators - самарадорликнинг мух,им курсаткичлари) тизимининг ах,амияти, умумтаълим мактаб рах,барларининг фаолият самарадорлигини бах,олаш мезонлари х,акида суз боради.

Таянч суз ва тушунчалар: бошкарув фаолияти, самарадорликнинг мух,им курсаткичи, бошкарув самарадорлиги, бах,олаш мезонлари.

ЭШКОБИЛОВ С.К. МЕХАНИЗМЫ ОЦЕНКИ ЭФФЕКТИВНОСТИ УПРАВЛЕНЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ДИРЕКТОРОВ СРЕДНЕЙ ШКОЛЫ

В данной статье рассматриваются значимость оценки направленности и эффективности управленческой деятельности на основе системы KPI (Key Performance Indicators - ключевые показатели эффективности) руководителей общеобразовательных школ и вопросы, связанные с критериями оценки.

Ключевые слова и понятия: управленческая деятельность, ключевые показатели эффективности, результативность управления, критерии оценки.

ESHKOBILOV S.K. THE EVALUATING MECHANISMS OF SCHOOL PRINCIPALS MANAGEMENT EFFICACY

In the article the importance of assessing the direction and effectiveness of management activities based on the KPI (Key Performance Indicators) system for heads of secondary schools and issues related to assessment criteria are considered.

Keywords and concepts: management activities, Key Performance Indicators, management efficiency, evaluation criteria.

Кириш.

Таълим муассасасининг фаолиятидаги самарадорлик, биринчи навбатда, жамо-адаги шахслараро муносабатлар, вазифа-ларни канчалик т^ри ташкил этилгани ёки этилмаганлигига боFлик. Бошкача айтганда, ишнинг кандай ташкил этилиши рахбарлик, бошкарувчиликнинг ташкил этилиши даража-сига боFлик.

Хар бир рахбар педагогик тизимни бошкарар экан, энг аввало, ундаги муам-молар ва бу тизимдаги аъзоларнинг педагогик-психологик хусусиятларини билиш кобилиятига эга булиши керак.

Мактаб директорлари бошкарув фаоли-ятида таълим муассасасида барча жараён-ларни тартибга солиб туриш учун бошкарув функцияларини мазмун ва мохиятини билиш-лари зарур.

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда дунё микёсида тупланган тажриба-лар турли давлатларда таълим муассаса-лари рахбарларининг фаолияти самарадор-лигини бахолашнинг турлича механизмла-ридан фойдаланиш амалиёти мавжудлигини курсатмокда.

Хозирда умумтаълим мактаб директор-ларининг бошкарув фаолияти самарадорли-гини ошириш ва уларнинг компетентлигига куйиладиган умумий талабларни классифика-циялаш, мактаб директорларининг бошкарув фаолияти самарадорлигини бахолашга оид курсаткич ва мезонларни ишлаб чикиш зару-рати мавжуд.

Тадцицот мацсади. Умумтаълим мактаб директорларининг бошкарув фао-лият самарадорлигини бахолашда фаолият йуналишларини аниклаштириш ва бахолаш мезонларини ишлаб чикиш.

Тадцицотнинг объекти сифатида умумтаълим мактаб директорларининг бошкарув фаолияти самарадорлигини бахолаш меха-низмлари танлаб олинган.

Тадцицотни олиб боришда соха олим-ларининг бошкарув фаолият самарадорлиги тушунчалари тахлили ва умумтаълим мактаб директорларининг бошкарув фаолияти йуналишлари аниклаштиришда киёсий тахлил усулларидан фойдаланилди.

Мавзу буйича олимлар илмий ишлари-нинг тахлили.

Умумтаълим мактаб директорларининг бошкарув фаолияти самарадорлигини оши-риш, бошкарув фаолияти самарадорлигини тушунчалари буйича бир катор тадкикот ишлари урганилди.

Шундай экан биринчи навбатда самарадорлик, бошкарув фаолият самарадорлиги каби тушунчаларини тахлил килиб утсак.

Самарадорлик - сифатнинг умумлашган улчови. Самара деганда фаолиятда куйилган максадга тула ёки кисман эришиш тушуни-лади. Таълим сифатини окилона даражасига эришиш таълим муассасаси бошкарувидаги асосий максадлардан бири хисобланади. Шу сабабли сифатни бошкариш баъзан самара-дорликни бошкариш деб хам айтилади1.

Д.Тожибоева уз тадкикот ишларида сама-радорликни бахолашда одатда купрок ижти-моий ва иктисодий самарадорликни назарда тутган. Ижтимоий самарадорлик - бу хужалик фаолиятининг натижаларини жамият-нинг максади ва эхтиёжларига, унинг аъзо-лари манфаатларига мос келишини англа-тади. Иктисодий самарадорликга эса, энг аввало, ишлаб чикариш, таксимлаш, айир-бошлаш ва истеъмол самарадорлиги сифатида каралади2.

М.Шарифхужаев ва Ё.Абдуллаевларнинг фикрига кура, бошкарув самарадорлиги уз табиати билан мураккаб жараён. Уни факат бир ёки икки курсаткич билан ифодалаб булмайди. Бунинг учун курсаткичлар тизими зарур булиб, мазкур тизимни икки йирик гурухга булиш мумкин:

1) Бошкариш тизими фаолиятини тавсиф-ловчи микдорий курсаткичлар:

- бошкарувдаги жонли мехнатнинг тежалишини тавсифловчи курсаткичлар;

- бошкарув учун сарфланган молия-вий ресурсларнинг тежалишини тавсифловчи курсаткичлар;

- бошкариш учун сарфланадиган вактни тежалишини тавсифловчи курсаткичлар.

2) Бошкарувнинг ижтимоий самарадорлигини тавсифловчи сифат курсаткичлари:

1 Ш.Курбонов, Э.Сейтхалилов, Таълим сифатини бошкариш. Т.: "Турон-Икбол": 2006 - 433 бет.

2 Тожибоева Д. - ТМИ, профессор, и.ф.н., Самарадорлик ва унга назарий жихатдан классик ва неоклассик ёнда-шув. // "Халкаро молия ва хисоб" илмий электрон жур-нали. № 5, октябрь, 2017 йил.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 11 (96)

- бошкаришнинг илмий-техник даража-сини ифодаловчи курсаткичлар;

- бошкарув аппарати ходимлари-нинг малакаси даражасини тавсифловчи курсаткичлар;

- кабул килинган карорлар самарадор-лигини тавсифловчи курсаткичлар;

- бошкарув жараёнидаги ахборотлар-нинг ишончлилиги ва туликлигини ифода-ловчи курсаткичлар;

- бошкариш маданиятини тавсифловчи курсаткичлар;

- коммуникациянинг самарадорлигини ифодаловчи курсаткичлар;

- бошкарув аппаратидаги мех,нат шаро-итини тавсифловчи курсаткичлар ва х,.к.1

А.Тухтабоевнинг таъкидлашича, бошкарув самарадорлиги унинг бошкарилувчи объект максадлари ва ижтимоий-иктисодий самара-сини таъминлашдаги натижавийлиги билан бошкариш харажатларини ва унда фойда-ланилган ресурсларни таккослаш оркали аникланади. Бошкариш самарадорлигини иктисодий маъноси - бошкариш харажатла-рининг жорий х,олатида макро- ва микрода-ражада энг куп иктисодий самарани таъмин-лаш булса, ижтимоий маъноси - бошкариш харажатларини жорий х,олатида энг куп ижтимоий самарани таъминлашдир2.

Г.С.Абдрахманов бошкарув фаолияти самарадорлигини белгиланган меъёрлар асо-сида юкори сифатларга эришиш даражаси х,амда таълим тизими фаолиятининг сифат ва микдорий хусусиятларининг зарурий курсаткичларини ифодаловчи, максадга эришиш даражаси буйича аниклашни максадга мувофик деб х,исоблайди3.

Таълим муассасаларини бошкаришни илмий асосда ташкил этишда амалга ошири-лиши зарур булган вазифалар х,амда ижобий ечимини топиш зарур булган айрим муам-моларни инобатга олган х,олда айтиш мум-кинки, таълим муассасаларини бошкарув фаолиятининг самарадорлиги - бу бошкарув

1 Шарифхужаев М., Абдуллаев Ё. Менежмент: Дарс-лик. - Тошкент: "Укитувчи", 2001. - 702 б.

2 Тухтабоев А.Т. Маъмурий менежмент. - Тошкент: "Молия", 2003. - 135-б.

3 Абдрахманов Г.С. Диагностический подход и оценка эффективности управления современной школой: Авто-реф. дис. ... канд. пед. наук. - Казань, 1998. - 17 б.

конуниятлари, усул ва методлари х,амда инновацион технологияларга асосланган бошкарув фаолияти асосида ташкил этилган таълим-тарбия жараёнининг натижавийлиги х,исобланади4.

Таълим муассасасининг бошкарув самарадорлиги - бу бошкарув фаолияти максадига эришганлик курсаткичи, яъни таълим муасса-сасида х,ар бир таълим олувчининг шахсини ривожлантирувчи шарт-шароитларнинг яра-тилганлиги х,исобланади5.

Бизнинг фикримизча бошкарув фаолият самарадорлиги - рах,барнинг маълум бир муддатда таълим муассасасида эришган асо-сий натижалари. Бу натижаларни аниклашда фаолият самарадорлигини бах,олашнинг опти-мал механизмларидан фойдаланилади.

Ривожланган мамлакатларда умумтаълим мактаб директорларининг бошкарув фаолият самарадорлигини бах,олашда асосан узини узи бах,олаш тушунчаси купрок кулланилади.

Бошкарув фаолияти самарадорлигини рах,барнинг узи томонидан бах,оланиши ва натижалар асосида уз устида ишлаш, ривожлантириш режаларини тузиш имкония-тига эга булади.

Виржиния штати Уильяма ва Мария коллежи профессори Джеймс Х.Стронг уз тадкикотларида умумтаълим мактаб дирек-торларини бах,олашда куйидаги стандарт-ларни келтириб утган6:

- етакчилик;

- мактабдаги шарт шароитлар;

- инсон ресурсларини бошкариш;

- ташкиллаштиришни бошкариш;

- алока ва ижтимоий муносабатлар;

- касбий майорат.

Шундай экан таълим муассасасининг бошкарув самарадорлиги кайси х,олатда, натижаларга, таълим муассасаси олдига куйилган максадларга эришаётганликларини

4 ТурFунов С.Т. Умумий урта таълим муассасалари директорлари бошкарув фаолиятининг назарий асос-лари: Докторлик диссертация, 2007. - 140-б.

5 Зверева В.И. Организационно-педагогическая деятельность руководителя школы. - М.: «Новая школа», 1997. - 160 б.

6 James H. Stronge, Principal Evaluation: Standards, Rubrics, and Tools for Effective Performance, 2013., http:// www.ascd.org/publications/books/1 13025/chapters/A-Framework-for-Principal-Evaluation.aspx

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 11 (96)

аниклаш учун бахолаш, бахолаш механизмла-рини куллаш керак булади.

Асосий цисм.

Умумтаълим мактаб рахбарлари бошкарув самарадорлигини KPI (Key Performance Indicators - самарадорликнинг мухим курсаткичлари) тизими асосида бахолаш оркали улар уз фаолиятларини тахлил килиш ва стратегик режалар тузиш, фаолият йуналишларидаги бушликлар устида ишлаш режаларини тузиб оладилар.

Самарадорликнинг мухим курсаткичлари (Key Performance Indicators, KPI) бу страте-гик ва тактик максадларга эришишда ёрдам берувчи муассаса ёки ходимлар фаолия-тига тааллукли курсаткичлар хисобланади. Бу курсаткичлардан фойдаланиш таълим муассасаси ёки рахбар ходими уз холатини тахлил килиш имкониятини такдим этади ва стратегик вазифаларни амалга оширишни бахолашда ёрдам беради.

Самарадорликни бахолаш курсаткичи ходимлар, булимлар ва бутун муассасадаги ишчанлик фаоллигини назорат килиш шаро-итини яратади. Бу курсаткич ютуклар дара-жаси ва унга эришиш учун килинган харажат-лар даражасини узида акс эттирувчи фаолият натижадорлигининг мухим курсаткичидир.

Самарадорликни бахолаш курсаткичи тизимида таълим муассасаси бошкаруви ва ходимларининг фаолияти ракамлар оркали улчанади. Курсаткичлар буйича хисобот тайёрлангач, режалаштирилган максадга канчалик даражада эришилгани, режалар кай даражада аник ва туFри куйилганини бахолаш мумкин. Самарадорликнинг мухим курсаткичлари натижаси стратегик ва тактик максадларга тузатишлар киритиш, таъ-лим муассасаси рахбарлари уз фаолиятидаги кучли ва заиф томонларини аниклашга кумак беради.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Таълим сифатини назорат килиш Давлат инспекцияси ва Халк таълими вазирлигининг "Умумтаълим муас-

сасаларининг фаолияти самарадорлигини бахолаш мезонларини тасдиклаш туFрисида"1 ги карори буйича умумтаълим муассасала-рининг фаолияти самарадорлигини бахолаш куйидаги курсаткичлар оркали амалга ошири-лади:

- битирувчиларнинг умумтаълим фан-лари буйича тайёргарлиги ва таълим сифати даражаси;

- умумтаълим муассасаси 9-синф укувчиларининг билим даражаси курсаткичи;

- умумтаълим муассасасининг олий ва биринчи тоифали педагог ходимлари улуши;

- ижтимоий суровнома натижалари.

Умумтаълим муассасаларининг фаолияти

самарадорлигини ошириш мактаб директорларининг бошкарув фаолият самарадорлиги билан боFлик булади. Чунки айрим бахолаш мезонларини таълим муассасаси билан рахбарларига мос тушади. Шу билан бирга мактаб директори бошкарув фаолият самарадорлигини аниклашда маълум бир муддатда таълим муассасасида амалга оширган ишлари натижасини бахолаш оркали аниклаш мумкин.

Таълим муассасалари рахбарларини бошкарув фаолият самарадорлигини бахолашда уларнинг фаолият йуналишлари буйича самарадорлик курсаткичлари ва бахолаш мезонларини ишлаб чикиш, бахолаш воситалари ва методларини танлаш керак булади.

С.Т.ТурFунов Умумтаълим мактаб директор-лари бошкарув фаолияти самарадорлигини бахолаш курсаткичлари куйидаги: мактабни ривожлантиришга жамоа аъзоларини мотив-лаштириш, укувчилар томонидан эгалланаёт-ган билим ва куникмалар даражасини давлат таълим стандартлари ва мехнат бозори тала-бларига мос келиши, моддий техник таъминот ва улардан фойдаланиш самарадорлиги, кад-рлар салохияти, инновацион фаолият, мактаб обруси, мактабдаги ижтимоий психологик иклим, бошкарув алгоритмининг мактаб

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Таълим сифатини назорат килиш давлат инспекцияси ва Халк таълими вазирлигининг "Умумтаълим муассасаларининг фаолияти самарадорлигини бахолаш мезонларини тасдиклаш туFрисида"ги 2018 йил 17 декабрь 9-мх, 14-мх карори.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 11 (96)

олдига куйилган максадларга мослиги дара-жасини келтиради1.

Смоленск давлат университети доценти С.В.Кошевенко уз тадкикотларида таълим менежерларининг таълим муассасасини бошкаришдаги функционал вазифаларни куйидагича белгилаб олган:

- янги ходимларини танлаш ва (жой жойига куйиш) мослаштириш;

- педагогларнинг индивидуал таълим йуналишини ташкил этиш;

- ходимларни уз вактида малака оши-ришларини ташкиллаштириш;

- педагогларнинг касбий ривожланти-риш йуналишларини лойихалаштириш;

- педагог жамоа билан узаро хамкорлик тизимини яратиш;

- лойиха гурухлари ишини ташкил этиш ва мувофиклаштириш (грантлар, тан-ловлар, конференциялар, турли даража-даги лойихаларда иштирок этиш учун) ва укитувчининг индивидуал тадкикот ишла-рини мувофиклаштириш;

- ходимлар маълумотлар базасини юри-тиш.

Шу билан бирга "ходимлар маълумотлар базасини юритиш" йуналишида самарадор-ликнинг мухим курсаткичи сифатида:

- маълумотлар базалари билан ишлаш,

- ахборот тахлил маълумотлари ва хисоботларини тузиш курсаткичларини келтириб утган2.

Умумий урта таълим мактаби фаолиятини такомиллаштиришда рахбарнинг бошкарув фаолияти:

- мактаб фаолиятини режалаштириш ва кадрлар танлаш;

- жой-жойига куйиш, уларнинг мувофиклаштириш;

- педагогик жараёнларни ташкил этиш, бошкариш, сифат ва самарадорлигини оши-риш,

- жамоа аъзоларининг яшаш ва мехнат килиш шароитларини яхшилаш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 ТурFунов С.Т. Умумий урта таълим муассасалари директорлари бошкарув фаолиятининг назарий асос-лари: Монография. - Тошкент: Фан 2006. - 196 б.

2 Кошевенко С.В. Модель ключевых показателей эффективности деятельности образовательного менеджера, Издательство: Институт бизнеса, психологии

и управления (Химки, Москва) 2015., № 3 ст 34-36.

- жамоавий бошкарув органлари ва жамоатчилик ташкилотлари фаолиятини мувофиклаштириш;

- инновацион жараёнларни ташкил-лаштириш ва бошкариш, хамкорликдаги бошкарув фаолиятини ташкил этиш ва мувофиклаштириш;

- илмий-методик ишларни ташкил этиш ва мувофиклаштириш;

- узини узи бошкариш ва ривожланти-риш каби йуналишларни камраб олади3.

Фикримизча олимлар томонидан олиб борилган тадкикотлар, илмий изланишлар асосида, умумтаълим мактаб директорлари-нинг бошкарув фаолияти самарадорлигини куйидаги фаолият йуналишлари буйича ишлаб чикилган мезонлар асосида бахолашимиз мумкин (1-жадвал):

KPI тизими асосида бахолашда биринчи навбатда мезонлар ишлаб чикилади. Ишлаб чикилган мезонлар буйича мониторинг олиб борилади. KPI тизими асосида бахолашда маълум бир муддатда олинган натижалар таккосланади.

Бахолаш мезонларига кура умумтаълим мактаб директорлари бошкарув фаолият самарадорлиги(БФС)ни куйидаги формула оркали аникланиши мумкин:

БФС

Б

Б

х100%

бу ерда: директор туплаган балл, директор туплаши керак булган максимал балл.

Агар: БФС > 70% булса, мактаб директор-нинг БФС лиги максадга мувофик; 70% > БФС > 55% булса, директорнинг БФС коникарли; БФС < 55% булса, директорнинг БФС паст даражада деган хулосага келинади.

Натижаларга кура яъни самарадорлик-нинг мух,им курсаткич (КР1)ларига караб таълим муассасасини ривожлантириш режа-лари тузилади, карорлар кабул килинади, мактаб директори фаолият йуналишидаги эх,тиёжларини тулдириш максадида уз устида ишлаш режаларини тузиб олади.

3 Н.Ахмедова. Умумий урта таълим мактаблари рах,барлари бошкарув фаолияти самарадорлигини оши-риш. PhD диссертацияси, Тошкент 2017 - 16 б.

1-жадвал. Мезонлар асосида бахолаш курсаткичлари

№ Бахолаш мезонлари Бахолаш параметрлари

1. Умумтаълим муассасасининг олий маълумотли педагог кад-рлар билан таъминланганлиги Фанлар буйича таъминланганлиги (5 балл): 70% - 1 балл 85% - 3 балл 100% - 5 балл

2. Рахбар томонидан ходимларнинг самарали мехнат килишлари ва укувчиларнинг сифатли таълим олишлари учун шарт-шароитларнинг яратилганлиги Суровномалар асосида (5 балл). 70% - 1 балл 85% - 3 балл 100% - 5 балл

3. Умумтаълим муассасасини бошк,аришнинг очик,лиги, уни бошкаришда таълим олувчилар, ота-оналар ва кенг жамо-атчилик фикри инобатга олиниши Ижтимоий суровнома (5 балл). 70% - 1 балл 85% - 3 балл 100% - 5 балл

4. Рахбарнинг таълимга оид норматив-хукукий хужжатларни билиши, рахбарлик кобилияти, касбий ва лавозим вазифа-ларида белгиланган вазифалар буйича билимини аниклаш Саволнома (10 балл). 55% гача - 3 балл 85% гача -7 балл 100% - 10 балл

5. Умумтаълим муассасаси битирувчиларининг олий таълим муассасаларига кириш имтихонларида к,айд этган курсаткичлари Республика буйича кириш имтихонлари уртача баллга нисбатан (10 балл): юк,ори булса - 10 балл бир хил булса - 5 балл паст булса - 3 балл

6. Умумтаълим муассасаси укувчиларининг укув фанларини давлат таълим стандартларига мувофик, узлаштириш даражаси Ук,увчиларнинг самарадорлик курсаткичлари (10 балл): 70% - 3 балл 85% - 5 балл 100% - 10 балл

7. Умумтаълим муассасаси рейтинги курсаткичлари Утган йилга нисбатан (5 балл): усган булса - 5 балл узгармаган булса - 3 балл паст булса - 0 балл

8. Умумтаълим муассасасида бюджетдан ташк,ари кушимча маблат топишнинг йулга куйилганлиги Утган йилга нисбатан (5 балл): Куп булса - 5 балл Узгармаган булса - 3 балл Кам булса - 0 балл

9. Умумтаълим муассасасида директор жамтармаси ва бюджет маблатларидан самарали фойдаланиш курсаткичлари Самарали фойдаланганлиги(5 балл): фойдаланган булса - 5 балл) кисман фойдаланган булса - 3 балл фойдаланмаган булса - 0 балл

10. Мактаб маълумотларини ахборот тизимларида уз вак,тида юритилиши Маълумотларни уз вак,тида киритилиши (10 балл): муддатидан олдин - 10 балл уз вактида - 5 балл муддатидан сунг - 3 балл

Таълим муассасаси рахбарларининг бошкарув фаолиятидаги самарадорлиги таълим муассасасининг умумий фаолияти самарадорлиги курсаткичларига таъсир курсатади.

Хулоса ва таклифлар. Тадк,ик,отда бошкарув фаолият самарадорлигини бахолаш буйича тахлиллар натижасида умумтаълим мактаб директорларининг фаолият самарадорлигини бахолашнинг асосий мезонлари ва параметрлари аниклаштирилди. Умумтаълим мактаб директорлари бошкарув фаолияти йуналишларини туFри тахлил килиши лозим. Бошкарув фаолият самарадорлигини

бахолаш натижаларига кура таълим муассасаси рахбарлари уз устида ишлаш, мунтазам касбий махоратини ошириб бориши, таълим муассасасининг туFри ва истикболли режала-рини тузишда мухим ахамиятга эгадир.

Умумтаълим мактаб директорлари бошкарув фаолият самарадорлигини оши-ришда куйидагиларга эътибор каратиши максадга мувофик деб хисоблаймиз:

• бошкарув фаолиятини туFри ташкил килишда фаолият йуналишлари, бошкарув методлари, рахбарлик услубларини аниклаш ва илмий асосда олиб бориш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 11 (96)

• мактаб директорлари фаолиятини узи томонидан тах,лил килиши х,амда аникланган натижаларга кура билим, куникма ва малака-ларини ривожлантириши х,амда шахсий имко-ниятларини кенгайтириш дастурини мустакил яратиши учун узини-узи бах,олаш жараёнла-рини ташкил этиш;

• самарадорликнинг мух,им курсаткичлари натижасига кура, таълим муас-

сасаси рах,барлари уз фаолиятидаги кучли ва заиф томонларини аниклаш оркали фао-лият йуналишидаги бушликлар устида ишлаши;

• бах,олаш натижаларига кура таълим муассасаси имкониятларини эъти-борга олган х,олда максадга эришишда туFри ва истикболли режалаштириш ишларини олиб бориш.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги "Халк таълимини бошкариш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПФ-5538-сон Фармони. - https://lex.uz/docs/3893445

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги "Узбекистон Республикаси Халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида" ги ПФ-5712-сон Фармони. - https://lex.uz/docs/4312785

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камаси хузуридаги Таълим сифатини назорат килиш давлат инспекцияси ва Халк таълими вазирлигининг "Умумтаълим муассасалари-нинг фаолияти самарадорлигини бах,олаш мезонларини тасдиклаш туFрисида"ги 2018 йил 17 декабрь 9-мх,, 14-мх, карори.

4. Джураев Р.Х., ТурFунов С.Т. Таълим менежменти. - Т.: "Voris-Nashriyot", 2006. - 25-бет.

5. ТурFунов С.Т. Умумий урта таълим муассасалари директорлари бошкарув фаолияти-нинг назарий асослари: Монография. - Тошкент: "Фан", 2006. - 196 б.

6. Курбонов Ш., Сейтхалилов Э. Таълим сифатини бошкариш. - Т.: "Турон-Икбол", 2006. -433 бет.

7. Тожибоева Д. - Самарадорлик ва унга назарий жих,атдан классик ва неоклассик ёнда-шув. // "Халкаро молия ва х,исоб" илмий электрон журнали. № 5, октябрь, 2017 йил.

8. Ахмедова Н. Умумий урта таълим мактаблари рах,барлари бошкарув фаолияти самарадорлигини ошириш. PhD диссертацияси. - Тошкент, 2017 - 16 б.

9. Умумтаълим мактаблари директорлари учун "Халк таълим сох,асидаги менежерлик куникмаларини шакллантириш" курслари буйича ахборотнома. - Т.: "ZIYO PRESS", 2019. УДК 37:35(075)

10. Зверева В.И. Организационно-педагогическая деятельность руководителя школы. -М.: «Новая школа», 1997. - 160 б.

11. James H. Stronge, Principal Evaluation: Standards, Rubrics, and Tools for Effective Performance, ISBN: 978-1-4166-1527-9, 2013.

12. Chapter 1. A Framework for Principal Evaluation, http://www.ascd.org/publications/ books/113025/chapters/A-Framework-for-Principal-Evaluation.aspx

13. Кошевенко С.В. Модель ключевых показателей эффективности деятельности образовательного менеджера, Издательство: Институт бизнеса, психологии и управления (Химки, Москва) 2015. № 3 ст 34-36.

14. Сильченкова С.В., Кошевенко С.В. Влияние уровня информационной культуры образовательного менеджера на показатели эффективности его деятельности. / "Управление экономическими системами": электронный научный журнал. 2016. № 12 (94). С. 35., Россия.

15. www.ziyonet.uz

16. www.elibrary.ru

17. www.dissercat.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.