Научная статья на тему 'ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ДУРАГАЙ ҚЎЗИЛАРНИНГ УЧ ОЙЛИК ЁШИДА ТАНА ЎЛЧАМЛАРИ'

ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ДУРАГАЙ ҚЎЗИЛАРНИНГ УЧ ОЙЛИК ЁШИДА ТАНА ЎЛЧАМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Зот / селекция / дурагай / қўзи / қўчқор / жайдари / ҳисор / тана ўлчами

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Тўхтаев Озод Бариддинович

Мақолада, тажриба гуруҳларидаги ½ эдилбой х ½ жайдари F1 дурагай қўзилар ва ½ ҳисор х ½ жайдари зотлари бўйича F1 дурагай қўзиларнинг яғрин баландлиги, думғўза баландлиги, тананинг қия узунлиги, кўкрак кенглиги, кўкрак чуқурлиги, кўкрак айланаси ва поча айланаси, соф жайдари зотли қўзиларнинг тана ўлчамларига нисбатан юқори эканлиги аниқланди. Олинган натижалар дурагай қўзиларнинг тана ўлчамларининг юқорилиги уларнинг зотдорлигига боғлиқ эканлигини кўрсатди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ДУРАГАЙ ҚЎЗИЛАРНИНГ УЧ ОЙЛИК ЁШИДА ТАНА ЎЛЧАМЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УДК:636.31.636.082.43

ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ДУРАГАЙ ЦУЗИЛАРНИНГ УЧ ОЙЛИК ЁШИДА ТАНА УЛЧАМЛАРИ

Тухтаев Озод Бариддинович

мустакил тадкикотчи СамДВМЧБУ https://doi.org/10.5281/zenodo.13856283

Аннотация. Мацолада, тажриба гуру^ларидаги % эдилбой х % жайдари F1 дурагай цузилар ва % щсор х % жайдари зотлари буйича F1 дурагай цузиларнинг ягрин баландлиги, думгуза баландлиги, тананинг ция узунлиги, кукрак кенглиги, кукрак чуцурлиги, кукрак айланаси ва поча айланаси, соф жайдари зотли цузиларнинг тана улчамларига нисбатан юцори эканлиги аницланди. Олинган натижалар дурагай цузиларнинг тана улчамларининг юцорилиги уларнинг зотдорлигига боглиц эканлигини курсатди.

Калит сузлар: Зот, селекция, дурагай, цузи, цучцор, жайдари, щсор, тана улчами

Аннотация. Установлено, что ягнята помеси F1 в экспериментальных группах % эдилбой х % джайдари, и помеси F1 % гиссор х % джайдари породы имеют более высокие промеры тела, чем у ягняти джайдаринской породы, высота холки, высота крестца, косая длина туловища, ширина груди, глубина груди, обхват грудной клетки и обхват пясти выше чем у ягнят породы джайдара. Полученные результаты показали, что высокий промеры тела помесных ягнят зависит от их генотипов.

Ключевые слова: Порода, селекция, помес, ягнята, баран, джайдари, гиссар, промери тела.

Annotation. It was found that the F1 crossbred lambs in the experimental groups of % Edilboy x % Jaidari, and the F1 crossbred % Gissor x % Jaidari breed have higher body sizes than the Jaidari breed lambs, the withers height, the sacrum height, the oblique body length, the chest width, the chest depth, the chest girth are higher than those of the Jaidari breed lambs. The results show that the body measurements of the lambs were higher depending on their genotypes.

Keywords: Breed, selection, crossbreed, lambs, ram, jaidari, hissar, body measurements.

Мавзунинг долзарблиги. Дунёда гушт-ёг махсулдорлик йуналишидаги думбали куйларни урчитиш ареали жуда кенгдир. Улар Дон ва Волга киргокларидан Монголиягача, Каспийдан Х,имолойгача, Сибирдан Арабистонгача чузилган худудларда урчитиб купайтирилади. Думбали куйларнинг Узбекистан, Тожикистон, Туркманистон, ^иргизстон ва ^озогистонда узининг махаллий абориген зотлари мавжуд. Шунинг билан бирга думбали куйлар Монголия, Авгонистон, Арабистон, Мадагаскар, Хитой, Эрон, Покистон, Египет ва Жанубий Африка республикаларида урчитилади. Думбали куйларни урчитиладиган марказ Осиё китъаси-Шимолий ва Урта Осиёдир. куйларнинг танаси морфо-анатомик тузилишга эга булиб, бир канча зот ва кариндош гурухларга булинади ва баъзида хар хил номланади. Украина ва ^римда чунтук деб номланса, Дон ва Шимолий Кавказда манич, Волга буйи ва Уралда колмик, Сибирда орда номи билан номланади. Урта Осиё рееспубликаларида ва ^озогистонда улар алохида зотларга булинади. Кейинги йилларда бир канча- Туркманистонда сараджи, Тожикистонда хисор, Узбекистонда жайдари ва ^озогистонда эдилбой зотлари билан танилган [1, 2, 3, 4].

Эдилбой ва жайдари зотлари генотипига эга куйларнинг наслий, ирсий ва махсулдорлик хусусиятларини урганиш йуналишидаги тадкикотлар етарли даражада эмас.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Республикамизнинг тог ва тоголди худудлари шароитига яхши мослашган куй зотларидан бири бу махаллий жайдари зотли куйлар булиб, у халк селекциясида яратилган зот булиб, узининг ташки мухит (ёмгирли, корли ва нам совук) шароитларига яхши мослашганлиги билан бошка куй зотларидан ажралиб туради. Бу зот куйлари яхши яйлов шароитида узининг махсулдорлиги буйича юкори ирсий салохиятини юзага чикариш хусусиятларига эга. Шунингдек, жайдари зотини хисор ва эдилбой зотли наслдор кучкорлардан фойдаланиб зотни такомиллаштириш, бунинг учун чатиштиришдан тугилган дурагай кузиларнинг килиник ва гемотологик курсаткичларини урганиш мухим ахамиятга эга ва долзарб хисобланади [5, 6, 7, 8].

Тадкикотни утказиш объекти. Тадкикотлар учун I назорат гурухига соф жайдари зотли кучкорчалардан-29 бош, ургочи кузилардан- 28 бош, II тажриба гурухига / эдилбой х / жайдари Fi дурагай кузилардан 30 бош, ургочи кузилардан- 29 бош ва III гурухга / хисор х / жайдари зотлари буйича Fi дурагай кузилардан 31 бош ургочи кузилардан- 28 бош танланди.

Тадкикот усуллари. Тажрибадаги куйларнинг экстерер хусусиятлари тана кисмларини улчаш оркали аникланди. Олинган маълумотларга вариацион статистика усулларида кайта ишлов берилди. Бунда белгиларнинг уртача курсаткичи (Х), унинг хатоси (Сх), узгарувчанлиги (Св), солиштирма курсаткичларнинг ишончлилик критерийлари (тд, П) аникланди Е.К. Меркурева (1970) услубида аникланди.

Тадкикот натижалари. ^узиларнинг тирик вазни, умумий тана улчамлари, алохида органларнинг катталашиши билан намоён булади, бу кузилар организмининг усиш деб аталиб, микдорий узгаришларга киради. ^ишлок хужалик хайвонларининг тирик вазни, хажми ва тана кисмларининг усиши билан фаркланади. Зоотехния амалиётида тарозида тортиш йули билан хайвонларнинг тирик вазнининг усиши хамда тана кисмларининг усиши эса тана кисмларидан олинадиган тана улчамларини улчаш асосида аникланди. 1 -жадвал маълумотларида соф жайдари зотли кучкорчалар, / эдилбой х / жайдари ва / хисор х / жайдари зотлари буйича Fi дурагай кучкорчаларнинг 3 ойлик ёшдаги тана улчамлари келтирилади.

1-жадвал

Турли зот ва зотдорликдаги кучкорчаларнинг 3 ойлик ёшида тана улчамлари,

см

Курсаткичлар I гуру*, (n=29) II гуру*, (n=30) III гуру*, (n=31)

X ±S х Cv,% X ±S X Cv,% X ±S X Cv,%

Ягрин баландлиги 61,30±0,23 2,06 62,28±0,21 1,80 62,81+0,23 2,05

Думгуза баландлиги 62,51±0,31 2,69 63,45±0,17 1,49 64,0±0,25 2,13

Тананинг кия узунлиги 53,42±0,19 1,96 53,92±0,13 1,30 54,21±0,17 1,78

Кукрак кенглиги 14,22±0,13 4,93 14,60±0,17 6,38 14,82±0,13 5,04

Кукрак чукурлиги 17,08±0,15 4,70 17,85±0,15 4,54 18,05±0,15 4,47

Кукрак айланаси 67,0±0,26 2,11 67,38±0,24 1,93 67,62±0,19 1,52

Поча айланаси 7,3±0,15 11,7 7,32±0,11 8,19 7,36±0,11 8,02

Изох: *P>0,95; **P>0,99; ***P>0,999

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Жадвал маълумотларидан куринишича, II ва III гурухдаги кучкорчаларнинг уч ойлик ёшида ягрин баландлиги I гурухдаги тенгкурларникига нисбатан 0,98 см (P>0,99) ва 1,51 см (P>0,999) юкори булди, шунингдек, сагри баландлиги, тананинг кия узунлиги, кукрак кенглиги ва чукурлаги, кукрак айланаси ва поча айланаси курсаткичлари буйича тегишли равишда 0,94 (P>0,99) ва 1,49 (P>0,999); 0,50 (P>0,99) ва 0,79 (P>0,999); 0,38 (P>0,95) ва 0,60 (P>0,999); 0,77 (P>0,999) ва 0,97 (P>0,999); 0,38 ва 0,62 (P>0,95); 0,02 ва 0,06 см юкори булди.

Тадкикотларда ургочи кузиларнинг 3 ойлик ёшдаги тана улчамлари урганилди, олинган маълумотлар дурагай ургочи кузилар тана улчамлари буйича соф жайдари зотли тенгкурларникидан юкори натижага эга булганлиги аникланди. Бу маълумотлар 2-жадвалда умулаштирилган.

2-жадвал

Турли зот ва зотдорликдаги урFOчи кузиларнинг 3 ойлик ёшида тана улчамлари

Курсаткичлар I гуру*, (n=28) II гуру*, (n=29) III гуру* (n=28)

X ±S х Cv,% X ±S х Cv,% X ±S х Cv,%

Ягрин баландлиги 60,24±0,15 1,32 61,24±0,18 1,55 61,78±0,21 1,76

Думгуза баландлиги 61,48±0,18 1,54 62,43±0,19 1,68 63,0±0,15 1,29

Тананинг кия узунлиги 52,6±0,18 1,85 53,07±0,13 1,36 53,42±0,19 1,86

Кукрак кенглиги 14,0±0,13 5,83 14,40±0,17 6,35 14,63±0,20 7,25

Кукрак чукурлиги 16,45±0,12 3,76 17,04±0,14 4,47 17,45±0,15 4,50

Кукрак айланаси 64,65±0,18 1,44 65,04±0,24 1,95 65,32±0,22 1,81

Поча айланаси 7,2±0,08 5,83 7,30±0,09 6,43 7,33±0,09 6,69

Изох: *P>0,95; **P>0,99; ***P>0,999

2-жадвалдан куринишича, II тажриба гурухидаги / эдилбой х / жайдари F1 дурагай ургочи кузилар ва III гурухдаги / хисор х / жайдари зотлари буйича F1 дурагай ургочи кузиларнинг тана улчамларидан ягрин баландлиги 61,24 ва 61,78, думгуза баландлиги 62,43 ва 63,0 см, тананинг кия узунлиги 53,07 ва 53,42 см, кукрак кенглиги 14,40 ва 14,63 см, кукрак чукурлиги 17,04 ва 17,45 см, кукрак айланаси 65,04 ва 65,32 см, поча айланаси 7,30 ва 7,33 см ташкил этиб, I назорат гурухидаги тенгкурларкинига нисбатан тегишли равишда 1,0 (P>0,999) ва 1,54 см^>0,999); 0,95 (P>0,999) ва 1,52 см (P>0,999); 1,01 (P>0,999) ва 0,82 см (P>0,999); 0,40 (P>0,95) ва 0,63 см (P>0,99); 0,59 (P>0,999) ва 1,0 см (P>0,999); 0,39 ва 0,67 см (P>0,95); 0,1 ва 0,13 см юкори курсаткичлар билан тавсифландилар.

Хулоса. Тадкикотларда тажриба гурухларидаги / эдилбой х / жайдари F1 дурагай ургочи кузилар ва III гурухдаги / хисор х / жайдари зотлари буйича F1 дурагай кузиларнинг ягрин баландлиги, думгуза баландлиги, тананинг кия узунлиги, кукрак кенглиги, кукрак чукурлиги, кукрак айланаси ва поча айланаси соф жайдари зотли кузиларнинг тана улчамларига нисбатан юкори энатижалар билан тавсифландилар. Бу эса, жайдари зотли совликлар билан эдилбой ва хисор зотли наслли кучкорларни чатиштиришдан олинган дурагай кузилардан фойдаланиб, кузиларнинг усиш жараёнларини жадаллаштиришда мухим ахамиятга эга эканлигини курсатади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

REFERENCES

1. Амерханов Х.А., Егоров М.В., Селионова М.И., Шумаенко С.Н., Ефимова Н.И. новая порода овец-Российский мясной меринос. «Сельскохозяйственный журнал». Ставрополь №1 (11). 2018. С, 50-56.

2. Двалишвили В.Г., Опакай Ч.М. Продуктивность и биологические особенности молодянка овец волгоградской породы разного происхождения. //Ж. "Зоотехния". 2019 г., №7, с. 30-32.

3. Котарев В.И., Дуванов Е.А. Активность ферментов сыворотки крови и естественная резистентность баранов разных генотипов в зависимости от сезона года. //Ж. "Овцы, козы, шерстяное дело". 2008 г., №1, с. 53-56.

4. Хататаев С.А., Григорян Л.Н., Мугаев М.А. Естественная резистентность молодняка овец в зависимости от сезона рождения //Конференция, Саратов, 2017 г., с. 314-32.

5. Рузибоев Н., Очилов F., Шоймуродов Н. Узбекистон куйчилигининг янги даври. Чорвачилик ва наслчилик иши. Ж. №05, 2020. 21-25 б.

6. Рузибоев Н., Уралов Н., Хасанова С. куйларнинг биологик ва махсулдорлик хусусиятлари. ^оракулчиликка ихтиослашган хужаликларда экологик тоза махсулот ишлаб-чикариш ва кайта ишлашнинг илмий-амалий асослари Республика илмий-амалий анжумани Материаллар туплами. Бухоро "Дурдона" нашриёти 2019 йил 24-25 май. 160-164 б.

7. Рузибоев Н., Аширов Б. Узбекистоннинг гуштдор-сержун куйларини генофондини саклаш ва купайтириш. International scientific and practical conference "application and development of smart technologies in agriculture" may 30, 2024. 278-282 б

8. Рузибоев Н., Шаюсупов Б., М.Айбазов. Прозуктивные особенности мясо-шерстных овец Узбекистана. Россия, Ставрополь. «Сельскохозяйственный журнал». 2023. №3 (16). С. 98-105.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.