Научная статья на тему 'БУРСК ЗОТЛИ ДУРАГАЙ УЛОҚЛАРНИНГ ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНИШИ ҲАМДА ГЎШТ МАҲСУЛДОРЛИГИ'

БУРСК ЗОТЛИ ДУРАГАЙ УЛОҚЛАРНИНГ ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНИШИ ҲАМДА ГЎШТ МАҲСУЛДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
бурск зоти / улоқлар / ўсиш ва ривожланиш / танлаш / саралаш / тана ўлчамлари / сўйим / тирик вазн.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Норбоев Хафизжон Хамзаевич

Мақолада бурск зотига мансуб такалардан олинган 6 ойлик дурагай улоқларнинг ўсиш ва ривожланиши ҳамда назорат сўйим кўрсаткичлари тўғрисида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БУРСК ЗОТЛИ ДУРАГАЙ УЛОҚЛАРНИНГ ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНИШИ ҲАМДА ГЎШТ МАҲСУЛДОРЛИГИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УУК: 636.081/082.

БУРСК ЗОТЛИ ДУРАГАЙ УЛОЦЛАРНИНГ УСИШ ВА РИВОЖЛАНИШИ ^АМДА ГУШТ МА^СУЛДОРЛИГИ

Норбоев Хафизжон Хамзаевич

Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институти таянч (PhD) докторанти

https://doi.org/10.5281/zenodo.13854465

Аннотация. Мацолада бурск зотига мансуб такалардан олинган 6 ойлик дурагай улоцларнинг усиш ва ривожланиши уамда назорат суйим курсаткичлари тугрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: бурск зоти, улоцлар, усиш ва ривожланиш, танлаш, саралаш, тана улчамлари, суйим, тирик вазн.

Аннотация. В статье приводятся данные о росте и развития, а также показатели контрольного убоя гибридов козлят 6 месячного возраста, полученных в результате скрещивания козлов бурской породы с местными козами.

Ключевые слова: бурская порода, козлята, рост и развитие, отбор, подбор, промеры тела, убой, живая масса.

Abstract. The article provides data on growth and development, as well as indicators of control slaughter of 6-month-old hybrid goats obtainedfrom crossing bursk goats with local goats.

Keywords: bursk breed, kids, growth and development, breeding, breeding, measurements, slaughter, live weight.

Узбекистан Республикаси Президенти ташаббусига кура, 2017 йилдан чорвачилик тармогини бошкаришни такомиллаштириш, инновацион ва илгор технологиялар асосида жадал ривожлантириш борасида бир катор ижобий ислохотлар амалга оширилмокда. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2015-йил 29-декабрдаги "20162020 йилларда кишлок хужалигини янада ислох килиш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-2460-сонли, 2019-йил 18-мартдаги "Чорвачилик тармогини янада ривожлантириш ва куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4243-сонли ва 2019-йил 28-мартдаги "Узбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат кумитаси фаолиятини ташкил этиш тугрисида"ги карорларида чорва моллари бош сонини купайтириш, махсулдорлигини оширишда селекция ишларини ривожлантиришга хамда озука базасини мустахкамлашга катта эътибор каратилган.

Бугунги кунда эчкичилик дунё чорвачилигининг динамик равишда ривожланиб бораётган ва истикболли тармоги хисобланади. Республикамиз эчкичилигида эчкиларни соф зотли урчитиш ва чатиштириб наслни яхшилашда чул, тог ва тог олди минтакаларида соф зотли эчкилардан селекция ишларида самарали фойдаланишни хамда яйлов шароитида эчкиларнинг махсулдорлигини оширишни таказо этади.

Махаллий эчкиларнинг сермахсул авлодларини купайтириш нафакат насл сифатини саклайди, балки зотнинг махсулдор наслли авлодларини купайишига олиб келади. Шу максадда биз республикамизнинг иссик ва узгарувчан иклимли чул худудларида хамда тог ва тоголди минтакаларида бокиб купайтирилаётган махаллий эчкиларни гушт махсулдорлигини ошириш максадида, Африкада яратилган хозирги кунда дунёнинг бир катор мамлакатларида гушт етиштириш максадида урчитилаётган бурск зотидан фойдаланиб, ^изилкум шароитида махаллий эчкиларни бурск зотли такалар билан

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

чатиштириб, авлодларини гушт махсулдорлигини урганишни уз олдимга вазифа килиб белгиладим.

Тадкикоднинг максади. ^изилкум чул шароитида "Махаллий эчкиларни гушт йуналишидаги бурск зотли такалар билан чатиштириб, авлодларнинг наслини яхшилаш ва махсулдорлигини ошириш" хисобланади.

Тадкикот усуллари. Тадкикотлар учун ухшашлик белгилари буйича танлаш усуллари кулланилади. Бунда такалар ва она эчкилар келиб чикиши, зотдорлиги, ёши, тирик вазни, аждодларининг махсулдорлик йуналишлари буйича хисобга олинади. Тадкикот ишларини бажаришда БЧИнинг "Эчкиларнинг серпуштлиги, сакланувчанлиги, суйим курсаткичлари", "Озиклантириш, саклаш, истеъмол килинган озукани махсулот билан коплаш хусусиятларини аниклаш", Н.М.Костомахиннинг "Усиш, ривожланиш, экстерьер, тана тузилиш индекслари", Г.Култернинг "^оннинг клиник ва гематологик курсаткичларини аниклаш", Г.Е.Сулимованинг "Х,айвонларнинг геномик курсаткичларини аниклаш", Е.К.Меркурьеванинг "Уртача арифметик ва унинг хатоси, гурухлараро фаркнинг ишончлилик даражасини аниклаш" каби усулларидан фойдаланилади.

Тадкикотнинг вазифалари:

- гушт йуналишидаги "яхшиловчи" бурск зотли наслдор такаларни парваришлаш, кон тахлилларини утказиш, касалликларга карши эмлаш;

- сурувда "яхшиланувчи" махаллий она эчкиларни танлаш ва саралаш, алохида гурухларга ажратиб парваришлаш, касалликларга карши эмлаш ва кочиришга таёрлаш;

- кочириш мавсумини намунали ташкиллаштириш ва гурухдаги эчкиларнинг бугозлик даврини урганиб, талаб булганда кушимча озикалар билан озиклантириш;

- тугим даврини ташкил килиш, она эчкиларни пуштдорлик, сутдорлик курсаткичларини урганиш ва улокларни жинсларга ажратиш;

- ^изилкум чул шароитида турли генотипдаги улокларнинг усиш ва ривожланиш курсаткичларини урганиш, йил фасллари кесимида эчкиларнинг клиник, гематологик курсаткичларини аниклаш;

- наслга колдиришга "яроксиз" деб бахоланган дурагай ва махаллий эркак улокларни ахталаш ва алохида гурухга ажратиб бурдокилаш;

- 6-12 ойлик ахталанган гурухдаги дурагайларда назорат суйим утказиб, суйим курсаткичларини аниклаш;

- яйлов хосилдорлигини урганиш;

- худуднинг табиий иклим шароитида, турли генотипдаги эчкиларни урчитишнинг иктисодий самарадорлик курсаткичларини аниклаш.

Илмий янгилиги. Республикамизнинг шимолий-гарбий ^изилкум чул худудларида илк бор, хориждан келтирилган гушт йуналишидаги эчки зотлари билан махаллий эчкиларнинг гушт махсулдорлигини оширишда чатиштириш усулларидан фойдаланиш мавзунинг илмий янгилиги хисобланади.

Тадкикотлар Бухоро вилоятининг Шофиркон туманидаги чорвачиликка ихтисослашган "Жилвон Ривож" фермер хужалиги яйловларида йулга куйилди. Илмий-тадкикот ишларимиз давомида бизлар тажриба ва назорат гурухидаги 6 ойлик эркак ва ургочи улокларнинг усиш ва ривожланишини урганиб чикдик. Тажриба ва назорат гурухидаги 6 ойлик эркак ва ургочи улокларнинг тана улчамларини урганиш ва таккослаш максадида бизлар, хар бир гурухдан 5 бошдан турли вазндаги улокларни танлаб олиб, 7 та

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

тана улчамларини улчаб олдик. Бу тугридаги маълумотлар куйидаги 1-жадвалда келтирилади.

1-жадвал

Тажриба гурухидаги 6 ойлик дурагай эркак ва ургочи улокларнинг тана улчамлари,

см

№ Инв.№ т/в Ягрин баландлиги Орка думгаза баландлиги Кукрак чукурлиги Тананинг кия узунлиги Кукрак айланаси Пойча айланаси

Эркак улоклар

1 8773 28 67 66 28 64 74 9,6

2 8731 29 68 67 30 65 76 9,7

3 8739 27 65 64 27 63 73 9,5

4 8735 26 65 66 25 64 72 9,4

5 8763 24 64 63 26 62 72 9,3

Ургочи улоклар

1 8777 24 63 65 27 64 73 9,1

2 8782 23 64 64 26 65 71 9,0

3 8751 22 62 63 24 62 70 9,0

4 8747 21 63 61 24 61 68 8,8

5 8746 20 60 62 23 62 67 8,9

2-жадвал

Назорат гурухидаги 6 ойлик махаллий эркак ва ургочи улокларнинг тана улчамлари,

см

№ Инв.№ т/в Ягрин баландли ги Орка думгаза баландли ги Кукрак чукурли ги Танани нг кия узунлиг и Кукрак айланас и Пойча айлана си

Эркак улоклар

1 4144 24 63 61 28 62 73 9,0

2 4115 23 61 62 26 61 71 9,1

3 4127 22 62 61 26 62 70 9,0

4 4152 21 60 61 25 60 69 8,8

5 4110 20 61 59 25 61 68 8,9

Ургочи улоклар

1 4150 23 62 64 27 63 72 8,8

2 4112 21 60 62 26 61 70 8,6

3 4133 20 61 60 25 61 68 8,4

4 4123 19 60 61 24 60 67 8,5

5 4117 18 58 59 23 57 64 8,4

Юкоридаги жадваллардан куриниб турибдики, ^изилкум чул яйловларида, бир хил озиклантириш ва саклаш шароитида асралган, бурск зотли такалардан кочирилган махаллий она эчкилардан олинган дурагай улокларнинг 6 ойлик давридаги тана улчамлари ва тирик вазни назорат гурухидаги махаллий улокларга нисбатан устунлик жихатлари билан ажралиб турди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

TagKHKOT umnapura acocaH, aBrycT OHHHHHr III geKagacuga xy^anuKga 6okh6 KynaHTHpHnaëTraH Ta^puôa rypyxuflaru 6 oHnuK эpкaк gyparaH ynoKnap opacugaH, thphk Ba3HH ÖHp-ÖHpHra akhh 6ynraH 3 6om ynoK a^paTHÖ o.hhhh6, ynapHHHr thphk Ba3HHHH Tapo3Hga topth6, Ha3opaT cyHHMHHH yTKa3gHK. EyHga, cyHHM KypcaTKHHnapu Ba hhkhmh, rymTHHHr Mop^onoruK Ba KHMëBHH TapKHÖH x,aMga O3yKaBHH KHHMaTH ypraHHÖ hhkhhah Ba 6y TyrpHCHgarH MatnyMOTnap KyHugaru 3, 4 Ba 5-:®aflBannapfla aKC эттнpн.пflн.

3-^agBan

Ta^pHÖa rypyxHflaru gyparaH ynoKnapHHHr Ha3opaT cyHHM KypcaTKHHnapu

KypcaTKHHnap. Kr 6 oHnuKga

CyHHmgaH onguH 27,51±0,46

CyHHM BaKTHga 12,16±0,25

^HrH CyHH^raH HHMTa 11,58±0,24

CoByTHnraH HHMTa 11,56±0,24

CyHHM hhkhmh, % 43,94±0,21

Ta«pu6a rypyxugaru gyparaH ynoKnapHHHr rymTHHHHr Mop^onoruK TapKu6u

KypcaTKHHnap 6 oHnuKga

HuMTa Ba3HH, Kr 11,56±0,34

rymTHHHr nax,M ^ohh, Kr 8,30±0,18

% 71,80±0,06

Cymnap, Kr 3,26±0,06

% 28,20±0,06

rymTgopnHK коэ$$нцнентн 2,55±0,01

5-^agBan

Ta^pHÖa rypyxHflaru gyparaH ynoKnap rymTHHHHr KHMëBHH TapKu6u Ba O3yKaBHH

KHHMaTH

KypcaTKHHnap 6 oHnuKga

TapKu6u, %

HaMnuK 74,25±0,540

OKCun 21,55±0,266

ËF 2,92±0,270

Kyn 1,28±0,02

^ypyK KonguKKa Huc6aTaH ëF TapKu6u, % 11,34

100 r rymTHHHr энеpгетнк KHHMaTH, KKan 115,53±3,49

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3, 4 Ba 5 «agBannapgaH KypuHHÖ TypuöguKH, Ta^puöa rypyxHflaru 6 oHnuK gyparaH ynoKnapHHHr ypTana TupuK Ba3HH 27,5 Kr hh, cyHHM hhkhmh эca 43,94% hh TamKHn этgн. rymTHHHHr Mop^onoruK TapKHÖH ypraHunraHga HHMTa Ba3HH ypTana 11,56, rymTHHHr naxM »ohh 8,3, cymnap 3,26 Kr hh TamKHn этн6, rymTgopnHK коэ$$нцнентн 2,55 gapa^aHH HaMOëH этgн. ^yparaß ynoKnap rymTHHHHr KHMëBHH TapKHÖH Ba O3yKaBHH KHHMaTH ypraHunraHga, HaM^HK 74,25% hh, OKCun 21,55% hh, ëF 2,92% hh, Kyn 1,28% hh TamKHn этн6, 100 rpaMM rymTHHHr энеpгетнк KHHMaTH 115,53 KKan hh TamKHn Kungu.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Хрзирги кунда устиришга колдирилган улоклар 6 ойлик даврида онасидан ажратилиб, Шофиркон туманининг ^изилкум чул яйловларида алохида сакмонларда бокилмокда. Тажриба ва назорат гурухидаги эркак улоклар орасидан келажакда наслчилик ишига "яроксиз" деб бахоланган улоклардан 15 бошдан, жами 30 бош улок ахталаниб, сифатли улок гушти етиштириш максадида алохида гурухларда, кушимча концентрат озикалар билан бокиш ташкил килинди. Бу гурухдаги ахталанган улоклар хар куни эрта тонгда яйловга хайдашдан олдин 300 гр дан бугдой кепаги ва яйловдан кайтгандан сунг 300 гр дан арпа ёрмаси билан кушимча озиклантириб борилмокда.

Келгусида ушбу гурухдаги ахталанган улокларни 12 ойлик даврига кадар бурдокига бокиб, назорат суйимини утказиш ва уларнинг гушт махсулдорлигини урганишни максад килдик.

Хулоса. Утказилган илмий-тадкикот ишларининг натижаларидан маълум булдики, бурск зотли такалардан олинган дурагай улокларнинг назорат гурухидаги махаллий улокларга нисбатан тирик вазни, тана улчамлари хамда узининг хулк-атворидаги юмшоклиги билан сезиларли даражада устунлигини намоён килди.

REFRENCES

1. «Чорвачиликда иктисодий ислохотларни чукурлаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида» ги Узбекистон Республикаси Президентининг П^-2841-сонли карори.Тошкент. 2017 йил 16 март. lex.uz

2. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси тугрисида" ги ПФ-4947 сонли Фармони. // Тошкент. 2017-йил. 7-феврал. lex.uz

3. Кияткин П. Ф. - Пути и методы выведения новой породы шерстных коз. Т. 1968, С.259.

4. Махмудов Х, РажамурадовЗ, Бозоров Б. Эчкиларконининг айрим физиолого-биокимёвий курсаткичларининг фаслий динамикаси. "Чул-яйлов чорвачилигининг экологик асосланган технологиялари" Республика илмий-амалий конферециясининг материаллари" (2009-йил 20-21 август, Самарканд ш). 81-82 б.

5. Ортыков У и др. Влияние уровня кормления на продуктивность коз. Ж.Овцеводство. М 1983, № 5 С.25-26.

6. Плохинский Н. А. Руководство по биометрии для зоотехников. - М. Колос, 1969. -С.225.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.