Научная статья на тему 'ҚИЗИЛҚУМ ЧЎЛ ЯЙЛОВЛАРИДА ГЎШТДОР ЭЧКИЛАР ГУРУҲЛАРИНИ ЯРАТИШ'

ҚИЗИЛҚУМ ЧЎЛ ЯЙЛОВЛАРИДА ГЎШТДОР ЭЧКИЛАР ГУРУҲЛАРИНИ ЯРАТИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
бурск зоти / така / маҳаллий она эчки / улоқ / танлаш / саралаш / тирик вазни / серпуштлик.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Норбоев Хафизжон Хамзаевич, Турсунов Хайрулло Шарофиддинович

Ушбу мақолада гўшт маҳсулдорлиги юқори ҳисобланган бурск зотли такалар билан қочирилган маҳаллий она эчкиларда серпуштлик даражаси ҳамда улоқларнинг туғилгандаги тирик вазни юқори натижаларга эришганлиги ҳақида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚИЗИЛҚУМ ЧЎЛ ЯЙЛОВЛАРИДА ГЎШТДОР ЭЧКИЛАР ГУРУҲЛАРИНИ ЯРАТИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УУК: 636.081/082.

ЦИЗИЛЦУМ ЧУЛ ЯЙЛОВЛАРИДА ГУШТДОР ЭЧКИЛАР

ГУРУ^ЛАРИНИ ЯРАТИШ

1Норбоев Хафизжон Хамзаевич, 2Турсунов Хайрулло Шарофиддинович

1Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институти таянч (PhD) докторанти, 2Ч11ИТИ ^уёнчилик селекцияси ва генетика маркази катта илмий ходими, кишлок

хужалиги фанлари номзоди https://doi.org/10.5281/zenodo.13854426

Аннотация. Ушбу мацолада гушт ма^сулдорлиги юцори щсобланган бурск зотли такалар билан цочирилган ма^аллий она эчкиларда серпуштлик даражаси уамда улоцларнинг тугилгандаги тирик вазни юцори натижаларга эришганлиги уацида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар. бурск зоти, така, мауаллий она эчки, улоц, танлаш, саралаш, тирик вазни, серпуштлик.

Аннотация. В статье приводятся сведения результатов скрещивания козлов бурской породы, отличающихся высокой мясной продуктивностью с местными козоматками, в результате которого была увеличена воспроизводительная способность козоматок и живая масса новорожденных козлят.

Ключевые слова: бурская порода, козел, местная козоматка, козлики, отбор, подбор, живая масса, воспроизводительная способность.

Abstract. The article provides information about the results of crossing bursk goats, characterized by high meat productivity, with local goats, as a result of which the reproductive capacity of goats was higher compared to goats crossed with local goats.

Keywords: bursk breed, goat, local goat, goats, selection, breeding, live weight, reproductive ability.

Чорвачиликдаги мух,им тармокларидан бири х,исобланган эчкичилик сохдси х,озирги кунда халкимизни озик-овкат хавфсизлигини таъминлашда, экологик тоза эчки гушти ва парх,езбоп эчки сутига булган талабини кондиришда уз урнини мустах,кам эгаллаб келмокда. Дунё хдмжамиятида ах,оли бош сонининг кундан-кунга жадал усиб бориши, уларнинг озик-овкат мах,сулотларига булган талаб ва эх,тиёжини кондиришга бир катор муаммолар келиб чикмокда.

Шулар сабабли Узбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 28-январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сонли Фармони билан тасдикланган "Тараккиёт стратегияси"да чорвачилик озука базасини кенгайтириш ва ишлаб чикариш хджмини 1,5-2 бараварга купайтириш вазифаси белгиланган. Чорвачиликдаги муваффакиятни ривожлантиришни куллаб-кувватлаш максадида, эчки зотларини урчитиш ва уларнинг наслини такомиллаштиришда урчитиш усулларидан фойдаланиб, мах,сулдорлиги юкори янги авлодларини яратиш мух,им ахдмиятга эга.

Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институтининг олимлари, Ф.Мамадалиев, Б.Сванкулов, И.Эшматовлар томонидан бажарилган илмий-тадкикот ишларини урганган х,олда, х,озирги кунда дунёнинг бир катор мамлакатларида гушт етиштириш максадида урчитилаётган бурск зотли такалардан фойдаланиб, Бухоро

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

вилоятининг ^изилкум чул шароитида 50 бош махаллий зотли эчкиларни, бурск зотига мансуб такалар билан чатиштириб, уз изланишларимизни олиб бормокдамиз.

Гушт йуналишидаги бурск зотли эчкилар Жанубий Африка Республикасида Голландиялик фермер Бойер томонидан утган аср бошларида Европа ва Х,индистондан келтирилган зотлар уртасида чатиштириш йули оркали яратилган ва улар асосан иссик иклим ва чул шароитига мослашган булиб, вояга етган такаларининг тирик вазни 90-130 кг ни, рекордсменлари 150 кг ни, тулик етук ёшдаги она эчкилари 80-90 кг тирик вазнга эга булиб, тугилгандаги улокларнинг тирик вазни уртача 4 кг ни ташкил этади. Она эчкиларнинг сут махсулдорлиги лактация даврида 120-150 кг ни ташкил этиб, бу улокларни 3 ойлик даврига кадар она сутига булган талабини кондириб, 4-5 ойларда кушимча озикалар билан озиклантиришни талаб этади. Соф зотли улоклар 3 ойлигида 32-35 кг ни, 6 ойлигида 45-50 кг гача тирик вазнга эга буладилар. Бу зот асосан Жанубий Африка, Америка ва Осиё давлатларида сифатли гушт етиштириш учун бокиб купайтирилмокда. Унинг гуштининг ранги ва таъми ёш бузок гуштига жуда якин. Бурск эчкиларининг феъл атвори жуда хам юмшок, хар хил шароитларга осон мослашувчан ва турли хил юкумли ва паразитар касалликларга чидамлилиги билан бошка эчки зотларидан ажралиб туради.

Илмий-тадкикот ишлари натижалари шуни курсатмокдаки, бурск зотли такалар билан кочирилган махаллий она эчкиларда серпуштлик даражаси 120% ни, махдллий зотли такалар билан кочирилган она эчкиларнинг серпуштлик даражаси эса 95% ни ташкил этди.

Чул яйлов шароитида дурагай ва махаллий улокларнинг усиш ва ривожланиши хамда хаётчанлиги йил давомида урганилиб борилганда, янги тугилган дурагай улокларнинг тирик вазни: эгизакларда 2,6-2,8 кг ни, якка холатда 3,2-3,5 кг ни; 6 ойликда эркак улокларда уртача 26-28 кг ни, ургочиларда эса 21-22 кг ни; 12 ойлик ёшида эркак улокларнинг тирик вазни 38-40 кг ни, ургочиларники эса 30-32 кг ни ташкил этди.

Махаллий зотга мансуб улокларнинг тугилгандаги тирик вазни эса 2,8-3,0 кг ни, 6 ойлик эркак улокларники 18-20 кг ни, ургочиларники 16-18 кг ни, 12 ойлик эркак улокларнинг тирик вазни 28-30 кг ни, ургочиларники 22-24 кг ни ташкил этди.

Шундай килиб, олиб борилган илмий-тадкикот ишлари натижасидан куриш мумкинки, махаллий зотли эчкиларни бурск зотли такалар билан чатиштирилганда, уларнинг серпуштлик даражаси махаллий зотли эчкиларига нисбатан 20-25% га юкори булиб, улардан олинган дурагай авлодларнинг тирик вазни махаллий зотли эчкилардан тугилган улокларга нисбатан, 12 ойлик ёшида 8-10 кг га устунлик килди.

Шунингдек, дурагай улокларнинг феъл-атворининг юмшоклиги, хар хил стресс факторларга бефарклиги, иссик чул шароитида физиологик холатининг меъёрида булиши хамда чул яйлов озукаларини севиб истеъмол килиш хусусиятлари билан республикамизнинг чул ва тоголди худудларида гушт етиштириш максадида бурск зотли такаларнинг наслидан фойдаланиш максадга мукофиклигини курсатмокда.

Хулоса. Узбекистоннинг иссик иклим шароитига мослашган юкори гушт махсулдорлиги билан ажралиб турадиган бурск зотли такаларини махаллий она эчкилар билан кочириш натижасида махаллий она эчкиларнинг серпуштлик даражаси 120% ни, махаллий зотли такалар билан кочирилган она эчкиларнинг серпуштлик даражаси эса 95% ни ташкил этди. Улокларнинг тугилгандаги тирик вазни эса 0,3-0,5 кг га юкори булди.

REFERENCES

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60 Фармони.

2. 2 Давронов Б., Холиков Ш., Рузиев Р.И. Хориждан олиб келинган сутдор эчкиларнинг махаллий "Республида чорвачиликни ривожлантириш истикболлари" мавзусидаги республика илмий-амалий конференцияция материаллари. Тошкент, 2019 йил 25 ноябр. 99-102 бетлар.

3. Калашников А.П., Щеглов В.В. Современные проблемы в оценке питателности кормов и нормирования кормления животных. Ж. «Зоотехния», №6, 1999, с. 9-13.

4. Эшматов И.Я. Эчкиларнинг сермахсул гурухини яратиш. "Зооветеринария" ж., № 3, 2017 йил, 33-34 бетлар.

5. Эшматов. И.Я. Эчкичиликни ривожлантиришда жахон тажрибаларидан фойдаланайлик., Зооветирнария журнали № 11 2016 й. 32 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.