Научная статья на тему 'ТУРЛИ СЕЛЕКЦИЯГА МАНСУБ СИММЕНТАЛ ЗОТЛИ СИГИРЛАР ВА УЛАР АВЛОДЛАРИНИНГ ТАНА ЎЛЧАМЛАРИ'

ТУРЛИ СЕЛЕКЦИЯГА МАНСУБ СИММЕНТАЛ ЗОТЛИ СИГИРЛАР ВА УЛАР АВЛОДЛАРИНИНГ ТАНА ЎЛЧАМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Зот / симментал / селекция / сигир / лактация / сут / гўшт / ёғ / оқсил.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Саидова Рисолатхон Темировна

Мақолада Германия селекциясидаги III ва ундан юқори лактациядаги симменитал зотли сигирларнинг тана ўлчамлари, Австрия селекциясидаги III ва ундан юқори лактациядаги сигирларнинг тана ўлчамларига нисбатан юқори эканлиги аниқланди. Шунинг билан бирга, тана ўлчамлари бўйича Германия селекциясидаги сигирлардан туғилган авлодларда ҳам Австрия селекциясидаги сигирлардан туғилган тенгқурларникига нисбатан юқори натижа қайд этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТУРЛИ СЕЛЕКЦИЯГА МАНСУБ СИММЕНТАЛ ЗОТЛИ СИГИРЛАР ВА УЛАР АВЛОДЛАРИНИНГ ТАНА ЎЛЧАМЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УДК:636.32.38/.082.

ТУРЛИ СЕЛЕКЦИЯГА МАНСУБ СИММЕНТАЛ ЗОТЛИ СИГИРЛАР ВА УЛАР АВЛОДЛАРИНИНГ ТАНА

УЛЧАМЛАРИ

Саидова Рисолатхон Темировна

таянч докторант ЧПИТИ https://doi.org/10.5281/zenodo.13855586 Аннотация. Мацолада Германия селекциясидаги III ва ундан юцори лактациядаги симменитал зотли сигирларнинг тана улчамлари, Австрия селекциясидаги III ва ундан юцори лактациядаги сигирларнинг тана улчамларига нисбатан юцори эканлиги аницланди. Шунинг билан бирга, тана улчамлари буйича Германия селекциясидаги сигирлардан тугилган авлодларда %ам Австрия селекциясидаги сигирлардан тугилган тенгцурларникига нисбатан юцори натижа цайд этилди.

Калит сузлар: Зот, симментал, селекция, сигир, лактация, сут, гушт, ёг, оцсил. Аннотация. Было установлено, что промеры тела коров симменитальной породы немецкой селекции III и с более высокой лактазией были выше по сравнению с промерами тела коров австрийской селекции III и с более высокой лактазией. В то же время, с точки зрения промера тела, у потомства, рожденного от коров немецкой селекции, был отмечен более высокий результат, чем у сверстников, рожденных от коров австрийской селекции.

Abstract. It was found that the body measurements of cows of the simmenital breed of German selection III and with higher lactasis were higher compared to the body measurements of cows of the Austrian selection III and with higher lactasis. At the same time, from the point of view of body measurements, the offspring born from cows of German selection showed a higher result than their peers born from cows of Austrian selection.

Keywords: Breed, simmental, selection, cow, lactation, milk, meat, fat, protein.

Мавзунинг долзарблиги. Кейинги йилларда Республикамизга четдан олиб келинаётган зотлар ичида сон жихдтдан симментал зотли корамоллар олдинги уринларни эгаллайди. Бу зотлар нафакат республикамизда, балки дунёнининг бешта китъасида таркалган булиб, бу зотларга хос сигирлар яхши даражадаги сут ва гушт мах,сулдорлиги, елин ва пуштдорлик хусусиятлари, озукани сут ва гушт билан коплаш даражаси, ёш корамолларнинг жадал усиш курсаткичлари ва бошка биркатор мух,им хужалик фойдали белгилари билан ажралиб туради. Бу зотларни такомиллаштиришда нафакат тула кийматли озиклантириш, балки селекция-наслчилик ишларини яхшилаш, турли селекцияга мансуб симментал зотли сигирларнинг хужалик фойдали белгиларини урганиш ва айникса авлодларини насл сифати буйича насллилик сифатини аниклаш ва селекция белгилари буйича бах,оланиб, келажакда юкори мах,сулдор пода тулдирувчи ёш моллар таъминлаш амалий ахдмият касб этади ва долзарб х,исобланади [1, 2, 3, 4].

^ишлок хужалиги хдйвонларининг ташки тузилиши шакли билан уларнинг тана тузилиши ва мах,сулдорлиги уртасида богликлик бор. Сигирларнинг тана тузилиш шаклига кура х,ар хил мах,сулдорлик йуналишига эга буладилар. Экстерьер хдйвонларнинг ташки тузилиш шакли булиб, у биологик чидамлилик ва хужалик фойдали белгилари билан яъни сут мах,сулдорлиги билан узвий боглик булади. Экстерьери мутаносиб ривожланган сигирлар одатда сут типига мансуб булади ва мах,сулдорлиги юкори булади. Экстерьерга

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

бахо берилганда, сигирларнинг махсулдорлик йуналишлари буйича хар бир тана кисмларига куйилган талаблар эътиборга олинади ва шунинг учун уларнинг махсулдорлик йуналишларини бахолашда экстерьер курсаткичларини урганишмухим ахамиятга эга булиб хисобланади. Чорва молларининг экстерьер курсаткичларини аниклашнинг бир канча усуллари мавжуд, жумладан, тана кисмларини улчаш, куз билан чамалаб бахолаш ва суратга олиш усулларидир. Бу усулларда аникланган молларнинг ишлаб чикариш типлари буйичва бахолаш бир-бирини тулдириб, экстерьер курсаткичларни бахолашнинг самарадорлигини оширади [5, 6, 7, 8].

Тадкикотнинг максади. Ушбу ишнинг максади хориждан олиб келинган турли селекцияга мансуб симментал зотли сигирларнинг хужалик фойдали белгиларини ва янги иклим шароитларига мослашувчанлигини урганиш хамда улардан тугилган авлодларининг насллилик сифатлари буйича танлаш ишларини олиб боришдир.

Тадкикотлар бажариш жойи ва усуллари. Тадкикотлар 2022-2024 йилларда Сурхондарё вилояти, Шурчи туманидаги "Нурмат Хужакулов" номли наслчилик фермер хужалигида олиб борилмокда.

Тадкикот тажрибалари учун I гурухга Австрия селекциясига мансуб 15 бош, II гурухга эса Германия селекциясига мансуб 15 бош III ва ундан юкори лактациядаги сут-гушт йуналишидаги симментал зотли сигирлар танланди. Шунинг билан бирга тажриба хужалигида Австрия ва Германия селекциясидаги III ва ундан юкори лактациядаги сигирлардан тугилган авлодлардан хар иккала гурухга 8 бошдан биринчи тугим сигирлар танланди.

Тадкикот натижалари. Биз тадкикотларимизда турли селекциядаги III ва ундан юкори лактациядаги симментал зотли сигирларнинг тана кисмларини улчадик, унинг натижалари 1 -жадвалда келтирилади.

1-жадвал

Турли селекцияга мансуб III ва ундан юкори лактациядаги сигирларнинг тана улчамлари

Курсаткичлар I гуру*, (п=15) II гуру*, (п=15)

X ± S х Cv,% X ±S х Cv,%

Ягрин баландлиги 142,20±0,181 0,49 147,53±0,791 2,08

Думгуза баландлиги 143,83±0,307 0,83 149,40±0,837 2,17

Тананинг кия узунлиги 169,13±1,061 5,18 172,10±1,048 3,48

Кукрак кенглиги 54,10±0,214 1,53 55,90±1,164 8,07

Кукрак чукурлиги 76,10±1,057 5,38 79,17±1,088 8,75

Кукрак айланаси 215,00±1,068 2,78 219,67±1,710 4,79

Орка дунг суяк кенглиги 51,40±0,524 3,95 53,07±0,645 4,71

Поча айланаси 22,80±0,141 2,39 23,17±0,295 4,94

Изох: *P>0,95; **P>0,99; ***P>0,999

Жадвал маълумотларини тахлил килиш шуни курсатадики, сигирларнинг тана кисмларининг ривожланганлик даражасини ифодалаовчи асосий тана улчамлари буйича юкори курсаткичлар Германия селекциясидаги сигирларда намоён булди. Бунда II гурухдаги сигирларнинг ягрин баландлиги 147,53 см ташкил этиб, I гурухдаги тенгкурларникидан 5,33 см ёки 3,75% (P>0,999), шунингдек, думгуза баландлиги 149,4 см, тананинг кия узунлиги 172,1 см, кукрак кенглиги 55,90 см, кукрак чукурлиги 79,17 см,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

кукрак айланаси 219,67 см, орка дунг суяк эни 53,07 см ва поча айланаси 23,17 см ташкил этиб, I гурухдаги сигирларникига нисбатан тегишли равишда 5,57 см ёки 3,87% (P>0,999); 2,97 см ёки 1,75% (P>0,95); 1,80 см ёки 3,33%; 3,07 см ёки 4,03% (P>0,95); 4,67 см ёки 2,17% (P>0,99); 1,67 см ёки 3,25% (P>0,95); 0,37 см 1,62%га юкори булди ва ушбу натижалар статистик ишончли даражада (P>0,95; P>0,99; P>0,999) устунлик килиши кайд этилди.

Тажриба хужалигида Австрия ва Германия селекциясидаги III ва ундан юкори лактациядаги симментал зотли сигирлардан тугилган ургочи гунажинлар юкори асраш ва озиклантириш шароитларда парваришланиши натижасида, подани кайта тулдириш учун танланди. Семизлик даражаси меъёр талабларига жавоб берадиган унажинлар уруглантирилди ва натижада улардан наслли бузоклар олинди. Биринчи тугишдаги сигирлар туккандан уч ойдан кейин тана улчамлари урганилди, унинг натижалари 2-жадвалда келтирилади.

2-жадвал

Австрия ва Германия селекциясига мансуб сигирлардан туFилган авлодларнинг I лактациядаги тана улчамлари

Курсаткичлар I гуру* II гуру*

Австрия селекциясидан Германия селекциясидан

туFилган авлодлар (п=8) туFилган авлодлар (п=8)

Х ± S X Cv,% х ±S X Cv,%

Ягрин баландлиги 139,95±0,721 1,63 143,45±0,677 1,49

Сагри баландлиги 142,40±0,714 1,59 144,85±0,711 1,55

Тананинг кия узунлиги 152,50±1,252 2,68 157,75±1,518 5,05

Кукрак кенглиги 48,5±0,416 5,32 50,4±0,381 5,53

Кукрак чукурлиги 62,60±1,720 8,69 66,55±0,337 1,60

Кукрак айланаси 193,50±1,081 4,96 197,60±1,055 4,25

Орка дунг суяк кенглиги 45,85±0,308 2,12 46,80±0,352 6,43

Поча айланаси 21,60±0,163 2,39 21,80±0,170 2,47

Изох: *P>0,95; **P>0,99; ***P>0,999

2-жадвал маълумотларидан куринишича, Германия селекциясидан тугилган авлодларнинг биринчи тугишидаги ёши давридаги ягрин ва думгуза баландлиги, тананинг кия узунлиги, кукрак кенглиги ва чукурлиги, кукрак айланаси, орка дунг суяк эни ва поча айланаси тегишли равишда 143,45; 144,85; 157,75; 50,40; 66,55; 197,6; 46,80 ва 21,80 см ташкил этиб, Австрия селекциясидан тугилган авлодларнинг биринчи тугишдаги тана улчамларига нисбатан тегишли равишда 3,57 см ёки 2,55% (P>0,999); 2,45 см ёки 1,72% (P>0,95); 5,25 см ёки 3,44% (P>0,99); 1,9 см ёки 3,92% (P>0,999); 3,95 см ёки 6,31% (P>0,95); 4,1 см ёки 2,12% (P>0,99);; 0,95 см ёки 8,28% (P>0,95) ва 0,20 см юкори булганлиги аникланди. Олинган маълумотлар статистик ишончли даражада (P>0,95; P>0,99; P>0,999) устунлик килиши кайд этилди.

Хулоса. Тадкикотларда Германия селекциясидаги III ва ундан юкори лактациядаги симменитал зотли сигирлар ва улар аввлодларини тана улчамлари, Австрия селекциясидаги III ва ундан юкори лактациядаги сигирларнинг тана улчамларига нисбатан юкори булди. Шунингдек, тана улчамлари буйича Германия селекциясидаги сигирлардан тугилган авлодларда хам Австрия селекциясидаги сигирлардан тугилган тенгкурларникига нисбатан юкори натижа билан тавсифландилар. Бу эса Германия селекциясидаги сигирларнинг ирсий

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS"

_SEPTEMBER 26-27, 2024_

салох,иятидан фойдаланиб, улар авлодларидан подани кайта тулдиришда фойдаланиш

самарали эканлигини курсатади.

REFERENCES

1. Аширов М.Э., Рузибоев Н.Р. Турли тирик вазндаги сигирларнинг экстерьер хусусиятлари. Ж. Зооветеринария. -2012, -№3. Т, -С. 30-30

2. Аширов М.И., Юлдашев А.А. Продуктивное свойства коров гоштинской пороы разной селекции. //Ж. "Молочное и мясное скотоводство" Москва. №7, 2018. С. 27-29

3. Прожерин В.П., Ялуга В.Л. Предложения по организации учета племенных животных в система разведения отечественных молочных пород. //Ж."Зоотехния", №04, 2019. С. 26.

4. Мадрахимов Ш.Н., Рузибоев Н.Р. Турли генотипга мансуб монбельярд зотли бузокларнинг экстерьер курсаткичлари. Ж. Животноводства и племенная работа. -2022, -№05 (27). Т, -С. 7-9.

5. Рузибоев Н.Р., Казакова С.О., Сигирларнинг сутдорлик коэффиценти ва озукани сут билан коплаш хусусиятлари. "Агро илим". Ж. №6. 2022. 42-43 б.

6. Рузибоев Н., Мадрахимов Ш. турли генотипга мансуб монбельярд зотли бузокларнинг экстерьер курсаткичлари. Чорвачилик ва наслчилик иши. Ж., №05, 2022. 7-9 б

7. Рузибоев Н.Р. Зависимость молочной продуктивности коров от их живой массы. Ж.// Молочное и мясное скотоводства, №4, 2014, с. 32-33

8. Рузибоев Н., Казакова С. Турли тана тузилишга эга симментал зотли сигирлар оналарининг сут мах,сулдорлик курсаткичлари. // Чорвачилик ва наслчилик иши. Ж. №02. 2021. 19-20 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.