Научная статья на тему 'ТРУДНОСТИ ВОСПИТАНИЯ ДЕТЕЙ В НЕПОЛНОЙ СЕМЬЕ'

ТРУДНОСТИ ВОСПИТАНИЯ ДЕТЕЙ В НЕПОЛНОЙ СЕМЬЕ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
242
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СЕМЬЯ / ОДИНОКИЕ РОДИТЕЛИ / ДЕТИ / ШКОЛА / ВОСПИТАНИЕ / ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ЗНАНИЯ / ВЗАИМООТНОШЕНИЯ В СЕМЬЕ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Фархудинова Джамила

Одиноким родителям труднее воспитать детей. Они могут надеяться только на свои возможности и силы. Для устранения трудностей в воспитании детей в неполной семье необходимо вооружить одиноких родителей психологическими знаниями, которые направлены на улучшение взаимоотношений в семье и решение различных воспитательных проблем. Улучшение взаимоотношений в семье может стать основой для устранения трудностей в воспитании детей.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIFFICULTIS OF UPBRINGING CHILDREN IN AN INCOMPLETE FAMILY

It is more difficult for single parents to raise children. They can only rely on their abilities and strength. To eliminate difficulties in raising children in a single-parent family, it is necessary to equip single parents with psychological knowledge that is aimed at improving family relationships and solving various educational problems. Improving family relationships can be the basis for eliminating difficulties in raising children.

Текст научной работы на тему «ТРУДНОСТИ ВОСПИТАНИЯ ДЕТЕЙ В НЕПОЛНОЙ СЕМЬЕ»

Дар ин мисоли додашуда, агар x>0 бошад, онго^ -x<0 мешавад, бинобарон. I -x I =-(-x)=+ 1/2

аст. Инро якбор х,осил намудан мумкин аст. Дар вокеъ, хднгоми манфй будани ифодаи тах,ти аломати модул, шарти -(-x)= 1/2 ва аз он x=+1/2 х,осил мешавад.

Агар x<0 бошад, он гох, -x>0 мешавад, бинобар ин -x= 1/2 ё ин ки x= -1/2 аст.

АДАБИЁТ

1. Крамов В.С. Повторяем и систематизируем школьный курс алгебры и начал анализа: М : Проевещение,1990-416.

2. Бородов И.Т. Тригонометрический и неравенства Москва. 1989-388.

3. Бошмаков М.И. Уравнение и неравенства Москва. 1976-412.

4. Коровскый П.П. Неравенства Москва.1583-386.

МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ МОДУЛЮ ЧИСЛА В МАТЕМАТИЧЕСКОМ ОБРАЗОВАНИИ

В настоящие статье изучена и исследована сущность модуля числа и его применение для точного расчета некоторых величин. Автором описаны определения модуля числа и его геометрический смысл. Модуль числа - это расстояние от нуля до данного числа. Также применение модуля в научно-исследовательской работе иллюстрируется практическими примерами. Даны рекомендации и показаны методы вычисления модуля числа будущим специалистом, преподавателем математики и тех, кто нуждается в консультациях по этому вопросу.

Ключевые слова: Модуль, число, скалярное, векторное, метод, знаки, равенство, неравенство, величины, уравнение, расстояние, положительное, отрицательное, противоположное, отрезок, исследование, научное решение.

METHOD OF TEACHING THE NUMBER MODULE IN MATHEMATICAL EDUCATION

In this article, the essence and magnitude of the modulus of the number and its application for the exact calculation of certain quantities are studied and investigated. The article describes the definitions of the module number and its geometric meaning. The modulus of a number is the distance from zero to a given number. Also uses of the module for research work, which are illustrated by practical examples. Recommendations are given and methods for calculating the modulus of the number of future specialists, teachers of mathematics and others who need advice on this issue are shown.

Keywords: Module, number, scalar, vector, method, signs, equality, inequality, values, equation, distance, positive, negative, opposite, segment, research, scientific, solution.

Сведения об авторах:

Бобоев Ходжи - преподаватель школы №14 города Вахдат.

Назаров Довар - преподователь кафедры информационных и коммуникационных технологий Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни.

Авезов Низомджон - преподователь кафедры информационных технологий Таджикского института физической культуры имени Саидмумина Рахимова.

About the autors:

Boboev Hoji - the teacher of the secondary school №14 in Vahdat city.. Dovar Nazarov - Lecturer of the Chair of "Information technology and communication ", Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni. Avezov Nizomjon - Lecturer of the Chair of "Information technology" of the Institute of Physical Culture named after Saidmumin Rahimov.

МУШКИЛИИ ВОЛИДОНЕ, КИ ДАР ТАЩОИ КУДАКОНРО

ТАРБИЯ МЕНАМОЯД

Фархудинова Ц М.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Масъалаи тарбияи солими насли наврас дар чомеаи имруза дар мадди аввал меистад. Аз ин ру, ба андешаи мутахассисон хусусиятхои фарккунандаи рушди кудакони дар мухити солим тарбиятёфта, нисбатан аз кудакони оилахои нокомил тарбиятёфта фарк мекунанд. Сар карда аз овони мактабхониашон, ки дар ин синну сол фаъолияти аклии кудак бештар кувваи шиддатнокй пайдо мекунад. Комёбию мувафаккиятхо аз худи кобилияти кудак, майл доштан ба хониш ва шавкманди нисбат

ба даpс вобастагии калон доpад. Саволе ба мдан меояд, ки сахми маpд баpои таpбия бо ташкилëбии ин сифатхое, ки сохтоpи тафаккypи маpд аз зан бо чй фаpк мекyнад ва чй гуна алокамандй доpад? Маpдхо одатан, хусусиятхои нисбатан баланди pавшанy возех доpанд, нисбатан мухити мавкеияшон васеътаpy вyсъатëфта мебошад, нисбатан катъй ва пpинсипнок буда, бо пpоблемаи муайян мyбоpиза ва тафаккyp каpда, онpо ба таpтиб даpоваpда, халлу фасл мекунанд ë ба ибоpаи дигаp нисбати пpоблемаи ба миëн омада чолоктаpy зиpак хастанд ва умуман акли маpдхо нисбат ба занон, бештаp ба самти чизхо хаpакаткyнанда аст. Занхо даp фаpкият бо маpдхо мунтазам ба малакахои нуткй такя мекунанд, захиpаи лугавии онхо даp мукоиса бо маpдхо нисбатан здад аст, онхо мафхyмхоpо бештаp истифода мекунанд, онхо тез ва беихтиëpона ба вазъият комилан дода мешаванд. Онхо одатан бо одамон хyбтаp саpy коp мегиpанд, нисбатан нозукии тобиш ë охангpо даp муносибатхои байнихамй зуд хис мекунанд [2].

Ба хама маълум аст, ки даp таpбияи насли навpас накши мyхимpо олами ихотакаpда мебозад ва баpои комилан пyppа ташаккул ëфтани зехни кyдак мухити ихотакаpдаи y накши аpзишнокеpо мебозад, ки баpои даpки дypyсти чинсй ва ë умуман тасаввypотхои гуногун y бояд бо ду чинси мукобил: яке маpд ва дигаpе зан ошнои пайдо кунад. Мавчуд набудани падаp даp оила бо сабабхои зеpин фахмида мешавад: талок ë умуман чудошавии оилахо, фавт, зиндагии алохида ë ин ки pyхсатхои сафаpии мунтазам ва даpозмyддат, - мукобили хусусиятхои pyшди дакикии хам бачагон ва хам дyхтаpон дониста мешавад [3]. Аз pyи маълумотхои сеpшyмоpи тадкикотй, хусусиятхои дакики, алалхусус даp фанни геометpия онхое азият мекашанд, ки даp оилахояшон чинси маpд мавчуд нест. Хусусиятхои математикй- аз хама "узв"-и хассоси таваччУх даp муносибат бо камчинии маpд баp гумон аст. Инкишофи нопyppаи ин хусусиятхо на бо дyшвоpихои моддии оилахои "бепадаp" ва на бо низоъе, ки боиси аз даст додани падаp мегаpдад, алока надоpад [1]. Даp асоси он- хусусияти номавчудии фазои аклие, ки онpо маpд месозад гайб аст. X^p зане, ки кyдакиаш бе эътибоpи маpд гузаштааст, даp ин давpа мyошиpати маpдона, ки озмоиш мешавад тамоми yмp тез-тез аз таpси ягон зyхypот машаккат мекашад ва хаp як пpоблемаи оддию ночиз онхоpо ба паpешонхолию ошуфтагй оваpда меpасонад.

Падаp даp оила накши хyдpо мебозад, яъне мавчуд будани маpд (падаp) даp оила на танхо ба хаpактеpи аклии таpаккиëти кyдак таъсиp меpасонад, балки манфиатхои ypо ба омузиш ва маълумотнокию хохиш доштани хондана ба даpс хавасманд мегаpдонад. Мувофики тадкикотхо маълум гаpдидааст, ки чй кадаpе, ки писаpбача бо падаp бошад, хамон кадаp хyбтаpy бехтаp мехонад ва ин вобастагй хатто даp баpобаp будани хусусиятхо кайд мегаpдад. Падаp, фаъол, коpшоямy yхдабаpо, ботаpтибy низомнок, ба мувафаккият такякунанда мебошад ин сифатхо писаpбачаpо водоp мекунанд то саъю кушиш ба хаpч дихад, то ба сифатхои зикpгаpдида мувофик ояд [4].

Дypyст аст, ки дигаp таpикахо шояд даp ин pох мавчуд бошад. Вакте, ки андешаи падаp нисбатан пешpафта ва ахамиятнок бошад даp хаëти оянда метавонад даp pобитаи хониши кудак таъсиpи муайян ва манфй пайдо кунад. Ба хусус ин ба дyхтаpон дахл доpад. Аксаpи вакт сабаби нокомии онхо нисбати даpс метавонад бо он алока дошта бошад, ки падаp бештаp ба дyхтаp коидахои pафтоpи занонаpо даp шакли нисбатан анъанавиаш талкин намуда бошад: зан мавчyдиëти заиф ва бефаъолият аст, вай хамеша аз маpд Fамхоpию навозиш ва таваччyхpо талаб мекунад, коpи y - хона ва хаëт аст, илмхои гуногун, маpтабаи баланд ташаккули аклй танхо хоси маpдони бокувват аст. Натичаи чунин таъсиppасонихои маpдон даp муайян намудани чои аник баpои хаëт пайдо гаpдид, дyхтаp комилан аз худ конеъ буд ва як бахои сеи "бо зypакй" ба даст омада, аз фанни геометpия ë физика ypо он кадаp азият намедод. Даp боpаи кудаконе, ки бе падаp ба воя pасидаанд мисолхои зиëде мавчуданд, ки кобилияти аклию зехниашон аз дигаpон бо хусусиятхои гуногун фаpк мекаpд. Даp тули таъpих кам нестанд нобигахое, ки аз овони кудакй бе падаp мондаанд. Акли умумии кобилияти зехниашон бисëpтаp бо алокамандии мавчуд будани падаpи фаъолкоp, бокувват ва коpчалоне, ки хусусиятхои эчодкоpии сатхи баланд доpанд, ифода меëбад.

Боиси кайд аст, ки пpоблемаи мухими дигаpи психологие, ки бо таpбияи кудак даp оилахои нокомил алокаманд аст, ин вайpон намудани баpобаpии чинсй мебошад. Психологон ва дyхтypон баp он акидаанд, ки махpyмшавй ë нобаpобаpии чинс ба инсон хисси амик ва ивазшавии тамоми шахсpо ба вучуд меоpад.

Даp баpобаpи ин хама, бояд тахкид намуд, ки даp pyшди хусусиятхои сифатхои психологии чинсии маpдy зан аз хама бештаp накши бyзypгpо падаp ба ухда мегиpад. Маълум гаpдидааст, ки аллакай даp хаëти як мохаи кудак падаp (даp фаpкият бо модаp)

бо писаp ва дyхтаp вобаста ба чинси муайянаш фаpкият мегyзоpад ва бозй мекунад. Бинобаp ин кайд гаpдидааст, ки на танхо шахсияти волидон ва таpзи pафтоpи онхо, балкй хусусиятхои нутк бо забон охангхои гyногyнpо талаб мекунанд ва вобаста ба ташаккyлëбии шахсияти кудак мypочиат каpда мешавад. Яке аз тадкикотчии амеpткой Ч,. Глисон ба он таваччух pавон сохт, ки падаpхо баpои сатхи фахмиши кудак нутки хyдpо кам истифода мебаpанд ва ба ин чиз ахамияти чиддй надода, бешавк хастанд /2/. Яъне онхо бо кудак бо оханги мувофик сухан намеpонанд, баpъакс онхо чумлахои мypаккаби гpамматикиpо истифода мекунанд, ки он pасо мушкил ва дyшвоpфахм аст. Ба маънои васеъи матнии pyшди забони кудак, падаp даp хаëти y накши "кyпpyк"-еpо мебозад, ки мухити ихотакаpдаи оилавй ва чахони зохиpии y баpои тачpибаи амалй офаpида шудааст. Нутки падаp, ки баpои назоpати фаъолияти писаpаш pавона гаpдидааст нисбатан чиддй тавсиф шудааст, ки он бо воситахои гуногун маълум мегаpдад ва хусусияти тобеияти писаp даp зеpи падаp зохиp мешавад. Модаpон бошанд нисбатан мехpyбонанд ва даp pафти мyошиpат бо дyхтаpон оддист. Онхо даp таваччухи худ бо писаpон бисëpтаp хавасманд хастанд ва pyшди когнитивиpо бо воситахои саволдихй, бо истифодаи ададхои гуногуну лyкмапаpтоихо ва фахмондадихихои мушаххас бедоp месозанд.

Мувофики астоваpдхои илми психология панч соли аввали хаëти кудакон баpои таpаккиëти накши муайяни чинсии хусусияти маpдонаи бачагон ва фаpкияти чинсиpо даp баp мегиpад. Агаp даp чунин вазъияти додашуда кудак бе падаp бошад чунин холат хеле мypаккабy дyшвоp мегаpдад. То он вакте, ки маpд даp оила набошад ин мушкили монеахои гуногуни дигаppо эчод каpдан мегтpад. Он бачагоне, ки даp таpбияи модаp ба воя pасидаанд хислатхои гуногуни дyхтаpона доpанд ва онхо чунин хyсyсиятхоpо ба худ хос мегиpанд ба монанди сyханpонии газабнок, афзалиятнок донистани бозихо ва шугл, иpодаи заиф ва умуман он хусусиятхое, ки хоси занхо мебошад ба чунин бачагон сиpоят мегаpдад.

Набояд фаpомyш каpд, ки даp ташаккули шахсияти дyхтаpон бошад падаp накши мyхимpо мебозад. Баpои вай маpд даp чои якум меистад. Хусусиятхои маpд, сифатхои pафтоp, оханги гyфтоpy таъсиpи мутакобилаи маpд ба хаëти дyхтаpон манфиатбахш мебошад.

Боиси кайд аст, ки даp кисмати дyхтаpон бахои умумии сифати зохиpй накши бyзypгpо мебозад - ин баходихй хатто аз он замонхои томактабиашон огоз меëбад ва то давpаи синну соли навpасй вакте, ки намуди зохиpии онхо чалбкунанда мегаpдад, хyдэхтиpомй нисбати онхо пайдо мешавад.

Мувофики дастоваpдхои илми психология pобитаи мутакобилаи дyхтаp бо маpди калонсоли ба худ наздик (одатан падаp) аз давpаи кудакй ба хаëти ояндаи даp пеш истодаи y таъсиp мебахшад. Психологон чунин ибpоз медоpанд, ки занхое, ки даp чехpаи падаpи худ маpди мехpyбонy навозишкyнандаpо медиданд бештаp никохи онхо муваффакшудаи муносибатхои шахвонй, эмотсионалй ва ахлокй дида мешавад.

Хамин тавp, хусусиятхои pафтоpи кудакони оилахои нокомилpо тадкик намуда, психологон як катоp мачмуи одамонеpо кайд мекунанд, ки таpбияашон ë даp дасти бевазанхо мондааст ë модаpи танхо хастанд. Хусусан ин ба дyхтаpхо дахл доpад. Онхо зохиpанy ботинан фишоpдошта ва махдудшуда мебошанд. Психологон ин занхоpо ба навъи алохида чудо намуда, ин гуна гypyхpо имконияти охиpин номиданд. Ин гуна дyхтаpон хyдpо аз чихати зохиpй чалбкунанда намешyмоpанд, аммо даp аксаp мавpид монанди дигаp занхо, онхо на аз хад базеб ва на бехусн хастанд. Даp онхо хаp гуна малакахои мyошиpат мавчуд нест: хатто даp шиpкатхои аз хама хypд онхо хомушанд ва агаp ба онхо баpои ягон чиз мypочиат шавад, он гох онхо шаpм медоpанд, сypх мешаванд ва бемавpид чавоб медиханд. Маpдон бошанд, хатто фи^ баpои мypочиатнамой онхоpо паpешон месозад. Чунин навъи занхо даp pyхияи хуб ва осуда каpоpдошта, одатан маpдхоpо "намебинанд", ба онхо ахамият зохиp намесозанд ва чунин таpзи мypочиат яку якбоpа онхоpо ба вохима мебаpад. Аз хама бештаp чунин дyхтаpоне, ки даp боло зикp гаpдид, хаëти шахсии хyдpо дypyст ба pох монда наметавонанд, чуноне, ки муносибати маpдона онхоpо ба таpс мебаpад.

Бояд гуфт, ки мавчуд набудани падаp даp оила ë шахси ивазшавандае, ки чои ypо мегиpад, такдиpи хаëти худшиносии маpдонагии бачагонpо мефахмонад. Ба ин вокеъ психотеpапевтон низ назаpхои гуногун доpанд. Онхо кайд мекунанд, ки кудаконе, ки аз синни хypдсолй бепадаp ба воя меpасанд, онхо аз мyошиpати падаpй махpyманд даp хаëти ояндаи худ ба фаpзандони хеш yхдадоpихои падаpиpо каpда наметавонанд ва хамин таpик ва ба ташаккули шахсияти онхо таъсиpи манфй меpасонанд. Кудаконе, ки

бе падар тарбия меëбанд ë навъи рафтори занонаро ба худ насб мекунанд ë дар бораи рафтори мард тасаввypоташон маxдyд мегардад, инчунин метавонад баръакс шавад, дар чунин кyдакон рафтори аксyламал ташаккyл меëбад, ки ин метавонад мухолиФи дахолати модар гардад ва тадричан механизми рафтор мураккаб гардида, аз чаxоpчyбаи меъëpй берун гардад. Дар xаpдy xолат, таxpиpшавии тасаввурот дар бораи рафтори мард ба монанди газабнокй, дагалй, тезию дурушти метавонад чамъ шавад.

Набояд фаpмyш кард, ки психологон xатто натичаxои манфии кудакони дар дасти модар таpбияëфатpо пешнщод намудаанд. Набудан ва ë ноëфтии таъсири мардона дар кyдакй метавонад ба пайдо гардидани мушкилщои азхудкунии накши мувофики чинсй оварда мерасонад. Агар писарба дар мyxити защо бе мавчудяити падаре, ки метавонист ба y намунаи ибрат шавад ба воя расад, y xамеша амалxои хоси занxоpо ичро мекунад, ки психологон онро вайроншавии накши чинсй меноманд. Барои дуруст дарк кардани чинс зарур меояд, ки кудак бояд эътироф кунад, ки y мисли падараш аст, яъне xаp чизе, ки y дорост падар низ ба y монанд аст. Агар чунин мyносибатxо набошад, ин метавонад ба яке аз падидаxои ичтимой (гомосексуализм) сабаб гардад. Кудаке, ки аз оилаи нокомил аст, вазъияти оилаи бутун барои y гайривокей менамояд. Модар барои y вокеист вакте, ки y танxост, аммо вакте, ки падар пайдо мегардадмодар вокей буданашро гум мекунад; кудак намедонад модар бояд чй гуна рафтор кунад, агар падар салом гуяд; агар падарро xеч гоx надида бошад, он rox кyдак худро гум мекунад ва наметавонад вазифаxои худшиносоии хешро баëн намояд.

Муттаассифона, кyдакони оилаxои нокомил дар вазъиятxои оилавй вазифаxои падарро муайян карда наметавонанд, чункй барои y ин гайривокей мебошад. Яке аз пpоблемаxое, ки тез-тез кудакони чунин оилаxо бо он py ба py мешаванд, ин ноyxдабаpоии мyшкилиxои xаëтй буда, дудилагию ноустуворй ва сатxи пасти фаъолияти ичтимоии онxо мебошад. Барои ощо иваз намудани xаëт ва ë сохтани ояндаи худ он кадар мyxим нест, xатто дар борааш фикр xам намекунанд. Тадкикотчдан бар он назаранд, ки теъдоди чунин ашхоси оилаxои мазкур, ки ба кувваи худ боварй надоранд ва ба ояндаи хеш умеду орзу надоранд бештар духтарон xастанд. Чунин духтарон иброз медоранд, ки бо имконияти якуме, ки барои ба шавxаp баромадан ба ощо во хypад ощо ин пешнщодро рад накарда, тайëp xастанд оила барпо кунанд, чункй оиладориро ощо ягона pоxи баромад аз проблема медонанд.

Агар модарро мебоист, ки кудакро тащо тарбия намояд, он rox аз хатову мyшкилотxо pаxо ëфта наметавонад, ë ин ки бе мавчудияти падар системаи мyносибатxо "модаp-кyдак" хеле мураккаб мегардад. Натичаи харочоти тарбияи модар дар оилаи нокомил метавонад деформатсия (шаклдигаркунй)-и шахсияти кудак шавад. Яке аз пpоблемаxои нисбатан паxн гардидатарини хусусяити тарбияи модар дар оилаxои нокомил -ин гамхорию парастории аз xад гузаштаи модар нисбати писарбача мебошад. Модар мехоxад ба фарзанди худ таваччyxи бештаре зоxиp намояд, ки гyë дар xаëти y xам накши падарй ва xам модариро бозида истодааст. Бештари вакти худро бо ташвишу гамхорй ва умеду оpзyxо сарф намуда, тайëp аст худро фидо ë курбони фарзанди хеш кунад. Бо ин xама ташвишу гамхории хеш кyдак соxибихтиëpиpо аз даст медщад, як кадами худро бе назорати модар берун намегузорад ва ташаббускориро ба зиммаи модар мегузорад, то дарачае, ки xатто аз yxдаи ли6оспушй намебарояд. Тарсе, ки модар нисбати xаëт, саломатй, дарс ва вазъияти фарзандаш дорад, беихтжрона xаp замон зоxиp шудан мегирад ва писарбача дар раванди xаëт бечуръат, номустакил, боэxтиëт ва тарсончак шудан мегирад. Аз xамин хотир дар чунин вазъияти тарбияи модарии аз меъëp гузашта, фарзанд аз муоширати фазогй кафо мемонад ва имконияташ барои муошират маxдyд мегардад.

Маъмулан меxpy мyxаббати худсарона (аз ман, тащо аз ман)-и модар ба ситамгарии xокимияти фарзанд бурда мерасонад. Аллакай аз синни хурдии кудак мyxаббати истисморкунанда тамаъи чавобиро мекунад. Яъне модар мехоxад, ки фарзанд ба меxpy гамхории фарзандаш чавоб гуяд. Аслан чунин кудакон нозук, бетартиб ва инчик мешаванд, яъне натичаи тарбияи модарй ощоро ба "эракагй" бурда мерасонад. Чунин тарзи муносибатро фарзанд аз руи одат ба дигар одамон: хешовандон, дустону наздикон, xамсолон ва дигарон мехоxад интикол диxад ва дар аксари маврид аз сабаби тарбияи нодуруст гирифтааш бо ощо дар мунокиша карор мегирад. Писарбача аз хурдани чунин заpбаxои чавобие, ки дигарон намехоxанд ба pафтоpxои нозуконаи y итоат кунанд, баръакс модарашро ба фишор оварда бо дилтангию фишурдагияш мехоxад талаботи худро аз дигарон конеъ намояд ва агар не модар чазои муайян мебинад. Ба ибораи дигар касдии дигаронро аз модари худ

меситонад. Дамин тарик аз руи одат хар чизро талаб кардан мегирад ва дар баробари он у хунукрафтору шиддатнок ва золиму берахм дар муносибат бо дигарон ва бо модар мешавад. Бо гузашти вакт дар раванди ташаккулёбиаш бо мушкилихои зиёд, аз чумла бо пайдо накардани обру миёни дигарон во мехурад, ки дар давраи мазкур мехохад манфиатхои мардонагии худро чорй сохта, таъсирашро ба дигарон расонад, аммо чй тавр ва бо кадом усул у намедонад. Барои чуброн кардани хамаи ин бояд ягон мард (падар) барои у намунаи ибрат мешуд, аммо ин гуна мард дар хаёти у вучуд надошт. Чунин вазъият вокеан хам чараёни дилтангию фрустратсиониро ба вучуд меорад.

Духтарон дар фаркият бо писарбачахо дар чунин мухит нисбатан мутобикшавандаю тахаммулпазиртар хастанд, аммо аз руи рафтори онхо хис кардан мумкин аст, ки дар хдёти онхо чизе намерасад, онхо ба навозишу дастгирии касе эхтиёч доранд. Инчунин хатари дигаре низ дар ин самт мавчуд аст. Писарбача ё ин ки духтаре, ки дар оилаи модари танхо ба воя мерасад дар оянда бо чинси мукобили худ дар ягон муносибати муайян ё мувозинат карор гирифта наметавонад. Онхо хеле тез ва дагал мебошанд, як харфи ночур ё хазломез метавонад тамоми вазъиятро тагйир дихад, хатто дар аксар маврид натичаи рафтори худро фикр накарда, зуд ба хулоса меоянд ва аз оилаи худ даст мекашанд.

Шахсе, ки дар оилаи нокомил ба воя расидааст хусусиятхои нобоварй доштан нисбати одамон, шубхаангезй, майли бепарвой, чудошавй ва ё танхой, ки хаммаи ин сифатхои зикршуда метавонанд боиси таназзулй махдуии ва инсон гарданд. Одатан дар онхо натанхо кафомонии ташаккулёбии зехнй, балкй пастшавии физиологй ва агрессияи баланд зохир мешавад. Кам нест холатхое, ки модари танхо мехохад бо нокомихо ва бемувафаккиятй оила барпо намояд, аммо аз сабаби созиш набастан бо мардхо духтари худро бо услуби худ тарбият мекунад. Духтар бошад кадам ба кадам хаёти шахсии модарашро пайравй мекунад, аз хурди рафтори стандартии модари хешро аз худ мекунад. Чунин духтаронро баъзан вакт "имконияти охирин" ном мебаранд. Онхо аз хурди худро курбони такдиру сарнавишт мехисобанд. Барои ин гуна духтархо табиати худбаходихии паст хос буда, онхо аз пастсифатии худ ранч мебаранд.

Вайроншавии раванди накшй-чинсии номавчудияти мард дар оилахои модари танхо метавонад ба ташаккулёбии гомосексуализми писарбачагон оварда расонад. Чдвононе, ки бо рафтори фарккунандаи феминй (занона) доранд, дар хаёти калонсолй якчанд навъи вариантро ба худ ташкил медиханд. Аз хама варианти хуштабъи он: чавони "нозук"-у шармгини хислати махину мулоимтабиатдошта бо зани бокуввату боирода, баъзан вакт аз худаш калон шиносой пайдо намуда, оила барпо мекунад. Онхо оилаи гармониеро бунёд мекунанд. Вай бо табъи болидаю хохишмандй дар хона корхои одии занонаро ба чо меорад, аммо аксарияти ин гуна чавонон дар хаёти оилавй хушбахт нестанд. Бартарияти мухити занона дар тарбияи кудакй метавонад осори худро дар тамоми хаёти ояндаи хеш зохир созад. Чунин мардхо на танхо итоаткориро дар вазъияти оилавй алалхусус вакте, ки зан сардори оила аст интихоб мекунанд, балкй ифроти навъи рафтори занонаи онхо-мафъул (аламовар) аст.

Психологи рус В.М. Мухин кайд менамояд, ки барои писарбача мавчудияти хардуи волидон хатмист. Ин факт исбот менамояд, ки писарбачагоне, ки бо модари аз сари нав оилабарпокарда зиндагй мекунанд, то андозае хаячоновар аст ва нисбатан мавкеи чойгиршавиашон барои рафтори ичимой бештар махорати когнитивиро нишон медиханд. Кудакон худашон барои никохи дубора бехтару хубтар волидони хешро мувофик мегардонанд, аммо дар давараи наврасй ин масъала каме ранги дигар мегирад. Тадкикотхо нишон додаанд, ки таасуроти сахти дигаргуншавии яке аз аъзоёни оила аз синни 9 то 13 солагй дида мешавад. Вазъият мураккабтар мешуд, агар хардуи оилахое, ки акди никох мебастанд, фарзандони худро ба оилаи нав ворид созанд.

Хдмин тарик хам писарбачагон ва хам духтарони синну соли гуногун, дар оилаи нокомил тарбият гирифта, метавонанд бо навъхои мушкилихои муайян дучор шаванд.

Хдмин тавр дар раванди тахлили психологй хулосахои зерин бароварда шуда буданд:

1) пуризтиробии умумии бачагон, новобаста аз намояндагони ахли оила, нисбатан дар бачагон дида мешуд (пуризтиробии наврасон дар оилахои нокомил, аз оилахои комил дида баландтар аст). Таъсири омили нокомилии оила дар бачагон бештар дида мешавад. Бачагони оилахои нокомил бо хама омилхои хатар, бештар бо пуризтиробнокии баланд тавсиф мешаваннд: вокеахои бо мактаб робитадошта, муошират бо муаллимон, вазъиятхое, ки тасаввуроти худ ва ба муоширати байнишахсй алока дорад, хусусияти хоси ин гуна бачагон буда метавонад. Аз хама проблемахои

маъмултарине, ки дар бачагони оилахои нокомил дарёфт мешавад, ин вокеахои бо мактаб робитадошта ва муоширати байнишахсии онхо мебошад;

2) накши чинсии баробарии бачагони оилахои нокомил, нисбат ба бачагони оилахои комил хусусияти маълуму фарккунанда дорад, инчунин ин хусусият метавонад ба духтарон низ дахлпазир бошад. Аммо агар барои масъалагузорй ва мукоисакунй як духтар ва як бачаро аз оилахои нокомил гирифта, мисол орем, дар ин натича дидан мумкин аст, ки писарбча, нисбат ба духтар бештар дар вазъияти харобовар карор дорад. Дар давраи наврасй писарбача накшхои асосй ва хаётиро аз оила аз худ мекунад, аз ин хотир образи падар барои пайравй кардан дар давра хеле мухим аст. Ба писарбачае, ки дар оилаи нокомил ба воя расидааст, накши шахвоният нофахмо ва норавшан аст. У метавонад накши шахвонияти хешро бо чинси мукобил рад кунад. Дамаи ин дар навбати худ ба изтиробнокии баланди дезадаптатсионии ичтимой ва вайроншавии муоширати чинси мукобил бурда метавонад;

3) духтароне, ки бе падар тарбият ёфтаанд, дар аксар маврид барои муайянкунии накши чинсии худ танкисй мекашанд. Аз тарафи дигар инро метавон ба шавку майли баланддоштаи чинси мукобил маънидод намуд, ки сабабаш набудани мард дар фазои оилавй буд. Инчунин эхтимол аст, ки барои набудани чинси мукобил дар оила, майли баланди духтар бештар ба чониби чинси мукобил, барои чуброншавй равона мегардад. Оилахои нокомил дар фаркият бо оилахои комил, дар чамъият хамчун мачмуи намояндагони синфи камсифат ё пастсифатдоштае, ки вазн надорад, бахогузорй карда мешавад. Махз аз хамин хотир духтарони чунин оилахо аз синни хурдй комплекси нокомилй ё косташавии чинсии хешро хис мекунанд;

4) наврасони оилахои нокомил аз пайдо намудани муносибат бо чинси мукобил танкисй мекашанд. Дар ин самт бачагоне, ки бояд ба рафторхои мардй ноил мегаштанд, мутаасифона имконияташон махдуд гашт. Духтарони чунин оилахо бошанд, нисбат ба бачагон худро хубтар хис мекунанд, ки онро дар баъзе вазъиятхо тамоюли дигаргуншавй низ номидан мумкин аст. Онхо худро миёни бачагон кулайтар хис мекунанд ва кушиш ба харч медиханд, ки барои хамшарики худ содику вафодор бошанд;

5) яке аз кисматхои пайдо намудани меъёрй ва бехтари алока бо чинси мукобил, ин тасаввуроти мардонагй, занонагй, тасаввурот дар бораи накши рафтори марду зан дар чомеа мебошад. Дар холатхои нокомилии оила чунин тасаввуротхо бо мушкилихои зиёд ташаккул меёбанд, чункй онхо намунае, ки барои рафтори онхо накш мебозид ва конеъ месохт набуд. Аз хамин хотир хаёти ин гуна наврасон дар давраи болигй коста мегардад.

АДАБИЁТ

1. Амонов Н.^., Рузито Р.Ч,. Махсусияти кудакони мушкилии равонидошта // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. 2015. № 3/10(188). С. 239-242

2. Давлатов М., Муминова С. Психологияи зуроварй дар оила / М. Давлатов, С. Муминова. Д :Матбуот, 2006. - 5 с.

3. Корец В.В. Формирование толерантного поведения у педагога и ученика / В.В. Корец, Г.В. Никитина, В.Н Романенко // Успехи современного естествознания. - 2009. - № 8 - С. 91-94.

4. Сальникова Л.С. Телефон доверия / Л.С. Сальникова. М.: Знание, 1990. - С.13

ТРУДНОСТИ ВОСПИТАНИЯ ДЕТЕЙ В НЕПОЛНОЙ СЕМЬЕ

Одиноким родителям труднее воспитать детей. Они могут надеяться только на свои возможности и силы. Для устранения трудностей в воспитании детей в неполной семье необходимо вооружить одиноких родителей психологическими знаниями, которые направлены на улучшение взаимоотношений в семье и решение различных воспитательных проблем. Улучшение взаимоотношений в семье может стать основой для устранения трудностей в воспитании детей.

Ключевые слова: семья, одинокие родители, дети, школа, воспитание, психологические знания, взаимоотношения в семье.

DIFFICULTIS OF UPBRINGING CHILDREN IN AN INCOMPLETE FAMILY

It is more difficult for single parents to raise children. They can only rely on their abilities and strength. To eliminate difficulties in raising children in a single-parent family, it is necessary to equip single parents with psychological knowledge that is aimed at improving family relationships and solving various educational problems. Improving family relationships can be the basis for eliminating difficulties in raising children.

Keywords: family, single parents, children, school, education, psychological knowledge, relationships in the family.

Сведение об авторе:

Фархудинова Джамила - Ассистент кафедры профессиональной психологии Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни Тел: (+992) 918443861.

About the autor:

Farkhudinova Jamila - The assistant of the Chair of Professional Psychology, Tajik State PedagogicalUniversity named after S. Ayni (+992) 918443861

РЕАЛИЗАЦИЯ ОБЩЕДИДАКТИЧЕСКИХ ПРИНЦИПОВ ПРИ КОМПЬЮТЕРНОМ ОБУЧЕНИИ АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ

Каюмова М.А., Раджабов Р.Р.

Таджикский государственный медицинский университет имени А.И. Сино

Компьютерное обучение должно строиться с учётом общедидактических принципов. Прежде оно рассматривалось в двух аспектах: визуализация учебной информации и алгоритмизации учебной деятельности. В нынешнее время при анализе структуры дидактики как совокупности теорий дидактических принципов, учебных методов, программ и общей системной теории учебника, оно позволяет на каждом этапе содержания учебного процесса выделить как общее, так и частное, относящееся к компьютерным технологиям обучения. Об этом пишет М.А. Бовтенко, что со временем «... технические аспекты компьютерного обучения отойдут на второй план, и всё большее внимание будет уделяться методическим аспектам. Именно тогда компьютерная лингводидактика станет органичной частью общей методики обучения языку» [1, с.91].

Компьютерная технология обучения - современная методическая система, которая рассматривает учащегося не как объект, а как субъект обучения. Обучаемый переходит на новую ступень образования, так как компьютерное обучение - индивидуальная и самостоятельная форма обучения, реализовывающаяся по общей методике.

Компьютер - современное средство обучения, объединяющее в себе и средство, инструмент обучения, и субъект - учителя. В связи с изменением ролевой обстановки стоит вопрос о пересмотре теории обучения, и поэтому назрела необходимость разработки теории дидактической технологии, являющейся частью компьютерной технологии обучения.

Принцип научности предлагает, чтобы содержание представленной учебной информации - компьютерной обучающей программы - соответствовало современному уровню развития науки и техники, а способ познания, использованный в программе, являлся адекватным современным и научным методам. В связи с этим при разработке компьютерной программы учитель должен стремиться развить у студентов научное мировоззрение, вооружить их знанием основ наук, выработать у них умение применять на практике приобретённые знания, формировать критическое мышление и обучить воспитанников самостоятельно приобретать знания.

Также принцип научности требует, чтобы модели в компьютерной обучающей программе были точными и проверенными. Способы усвоения программированной учебной информации способствовали выработке у студентов умений и навыков научного поиска.

Учителю английского языка при построении учебных занятий с помощью обучающей программы надо соблюдать принцип системности и последовательности. Постоянное перескакивание с одного вопроса на другой не может обеспечить сознательного усвоения предъявленного материала. Системность обучения определяет овладение учащимися понятий и разделов программы в их логической связи. Так, новые ЗУН были бы освоены на основе повторения предыдущих изученных тем, закреплялись и формировались в системном порядке. В этом и определяется принцип системности и последовательности, так как предполагает логическую цепь изучаемых тем за предыдущим, а последующее вытекает из предыдущего [2, с.5-10]. При этом такая система позволяет достичь поэтапного овладения студентов знаниями, и подготавливала бы их к следующей ступени познавательной деятельности. Усвоение ЗУН студентов может реализоваться по индуктивному или дедуктивному методам. Учителю аглийского языка надо обратить внимание на эти методы при применении готовых обучающих программ и собственных компьютерных разработок.

Компьютерное обучение способно создать познавательную мотивацию студентов. В нынешнее время много говорят о демотивированности студентов, о снижении интереса студентов к учёбе, потому что традиционное обучение, к сожалению, ориентировано на

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.