Научная статья на тему 'The role of family in corrective work organization Targeted at children with limited opportunities'

The role of family in corrective work organization Targeted at children with limited opportunities Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
3059
240
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИНКЛЮЗИВ / ТЕХНОЛОГИЯ / КОРРЕКЦИЯ / КОНЦЕПЦИЯ / ДЕФЕКТ / САМОСТОЯТЕЛЬНОСТЬ / ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ / МЕТОД / РАЗВИТИЕ / INCLUSIVE / TECHNOLOGY / CORRECTION / CONCEPTION / DEFECT / SELF-SUFFICENCE / ACTIVITY / METHOD / DEVELOPMENT

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рахмонов Зикриё Пулатович, Кузиев Мурод Азизович

В статье рассматривается вопрос о работе с детьми с ограничными возможностями. Отмечается, что роль семьи при проведении коррекционых работ с детьми, имеюшими отклонения в умственном и физическом развитии в домашних условиях очень велика. Указывается на наличие некоторых проблем в отношениях родителей к своим детям. Даются конкретные рекомендации родителям таких детей при использовании определенных методов в работе с ними. Анализируется деятельность семьи и приводятся примеры из опыта работы специалистов с семьями, имеющими детей с отклонениями в умственном и физическом развитии. Определяется эффективность взаимодействия педагога и семьи в проведении коррекционных работ.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Роль семьи в организации коррекционных работ с детьми с ограниченными возможностями

The article dwells on the issue concerned with children with limited potentialities and the role of family in corrective work with children possessing deviations in mental andphysical abilities under family conditions. In their article the authors present certain problems beset with parents' relationships between their children. A number of concrete suggestions are recommendedfor working with children possessing deviations in mental and physical development, upon the whole. The authors of the article analyze family activities and adduce examples out of the experience of social work towards families having children with deviations in mental and physical development. The interaction between pedagogue and family in reference to conducting corrective work is determined in the article by the authors.

Текст научной работы на тему «The role of family in corrective work organization Targeted at children with limited opportunities»

УДК 371.9 ББК 74.3

З.П.РА^МОНОВ М.А.КУЗИЕВ

МАВЦЕИ ОИЛА ДАР ТАШКИЛИ КОР^ОИ ИСПОРИ БО КУДАКОНИ ИМКОНИЯТАШОН МАХДУД

Дар Пайёми худ Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат- Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон (22.12.2017сол) оид ба масъалаи дастгирии кудакони имконияташон махдуд хеле хуб кайд намуданд: «Мо ба раванди солимгардонии маъюбон, дастгирии ичтимоии табакахои осебпазири ахолй, аз чумла кудакони ятиму бесаробонмонда, оилахои камбизоат ва дастрасии онхо ба хизматрасонии тиббиву ичтимой таваччухи хос зохир намуда, дар ин самт хамаи тадбирхои саривакттиро амалй карда истодаем» (7, 6).

Имрузхо дар чомеаи мо, мутаассифона, бо кудакони аз чихати равонию чисмонй ва зехнй имконияташон махдуд дучор омадан мумкин аст. Мафхуми "кудакони имконияташон махдуд" басо мураккаб буда, он бештар ба он кудаконе истифода мешавад, ки дар онхо камбудихои рухию чисмонй мушохида мешавад. Кудакони имконияташон махдуд ва дорои талаботи махсуси таълим дар муассисахои тахсилотй бояд бо хамсолони солими худ якчоятаълиму тарбия гиранд, он вакт онхо тачрибаи ичтимоиро аз худ намуда, дар чомеа мавкеи худро чун шахрванди баробархукуки он ишгол менамоянд.

Дар Чумхурии Точикистон мафхуми «имконияти махдуд» хамчун «дурудароз гум кардани мутобикшавии ичтимой", дар натичаи бемории давомнок ва ё холати патологй ва махдудияти имконияти мутобикшавии кудак ба мухити синну солаш мувофик»» муайян карда шудааст.

Доир ба инкишоф ва таълиму тарбияи кудакони имконияташон махдуд тадкикоти олимон ва нуксоншиносони хоричй чун Ф.Ф.Рау, В.М.Мозговой, С.Д.Забрамная, Х.С.Замский, Б.П.Пузанов, Г.М.Дулнев, Т.А Власова, М.Л.Лапшин, В.С.Кукушкина, М.И.Никитина ва ватанй, монанди А.Байзоев, З.П.Рахмонов, С.Кувватов, М.Ибронов ва дигарон мавчуданд.

Кудакони имконияташон махдуд аз руи дарачаи иллатнокй ба якчанд категорияхо чудо мешаванд:

- Бачагони нокисулакл ва камакл;

- Бачагони шунавоиашон суст ва ношунаво;

- Бачагони биноиашон суст ва нобино;

- Бачагони нобиною ношунаво;

- Бачагони дорои норасоихои нутк;

- Бачагони ба бемории фалач гирифторшуда ва гайрахо (3, 93).

Дар баробари таълиму тарбияи хонандагони имконияташон махдуд масъалаи корхои ислохнамой ва солимгардонй мавкеи асосиро ишгол менамояд. Дар ин самт гайр аз муассисахои таълимй мавкеъ ва фаъолияти оила хеле калон мебошад.

Оила - гурухи хурди чамъиятй, офаранда ва бахшандаи хаёт, бакои чомеа аст. Дар оила хамаи хусусиятхои мафхуми махорату малакаи одатхои нахустини шахс гузошта мешавад, ки онхо дар ташаккулёбии минбаъдаи тамоми маънавиёти шахсияти хонандагон замина мегузорад.

Бояд гуфт, ки тавлиди кудаки иллатдор хамеша барои волидон гаму гусса меорад ва кисме аз онхо ин ходисаро хамачониба тахдил накарда, эътибори махсус надода, зуд рухафтода мегарданд.

Тибки омори расмй дар огози соли тахсили 2017-2018 дар муассисахои таълимии шахру нохияхои вилояти Сугд 1750 нафар кудаки имконияташ махдуд ба тахсил фаро гирифта шуданд. Ба таълими хонагй бошад наздик 770 нафар чалб карда шудаанд.

Имрузхо дар вилояти Сугд барои таълиму тарбияи бачагони имконияташон махдуд мактаб-интернатхо ва синфу гуруххои махсус барои кудакони акдан кафомонда, ношунаво, нобино, камшунаво биноиашон суст ва иллати нуткдошта фаъолият доранд. Fайр аз он микдори муайяни хонандагони имконияташон махдуд дар мактаби тахсилоти миёнаи умумй тахсил доранд. Аз ин ру, барои хар як падару модари ин гурухи бачагон иллати фарзанд басо ташвишовар аст. Х,ар як падару модар мехохад харчи тезтар нуксони фарзандашро бартараф намуда, ба таълиму тарбия ва инкишофи хаматарафа онхо кушиш намояд. Дар бисёр маврид падару модарон ташхиси иллати фарзандонашонро намедонанд, дар муоширату муносибат бо онхо мушкилй мекашанд. Афсурдагй ва худгунахдоркунй ва бо кудаки имконияташ махдуд бештар муошират накардан проблемахои асосии

чунин волидайнанд. Дастур^ои методй ба забондои точикй дар таълиму тарбияи чунин кудакон хеле каманд.

Бисёрии волидони кудакони имконияташон махдуд чунин мешуморанд, ки фарзанди онхо навиштану хисобро ёд гиранд кифоя аст. Хрл он ки тибки талаботи накшахои тавзехй ва барномахои махсуси таълимй ба чузъ масъалахои таълиму тарбия ба масъалахои инкишоф ва корхои коррексиони (ислохкунй)-и чунин кудакон диккати махсус бояд дод.

Ин чо бояд суханони химоятгари америкой оид ба хукуки маъюбон Норман КЮНК-ро ба хотир овард, ки мундаричаи онро индо дар бар мегирад:

• Ба онхо хамчун бемор назар накардан;

• Дастгирй намудан, то ки онхо ба чомеа хисса гузоранд;

• Хдмрох хар гуна мушкилотро бартараф намудан;

• Кушиши онхоро фахмидан;

• Иззату эхтиром ва дастгирии онхо;

Барои ин дар оилаи кудаки имконияти махдуд дошта бояд мухити якдигарфахмй, дастихамгирй, ислохкунй, баркароркунй, инкишофдихй мавчуд бошанд, ва речаи ягонаи ислохнамой ва бартарафкунй амал карданаш лозим аст. Чунин волидон аз илми педагогикаи коррексионй бохабар гардида, робитаро бо нуксоншиносон мустахкам намуданашон лозим аст. Fайр аз ин, чунин волидайн бояд мунтазам ба машгулиятдои инфиродии нуксоншинос ва дарсдои муаллимони муассисадои таълимй иштирок намуда, нозукидои кордои таълиму тарбия ва ислоднамоиро омухта, онро дар шароити хонавода истифода баранд.

Масалан, дар назди мактаб-интернати ёрирасони шадри Хучанд ва факултети педагогии Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Бобочон Гафуров семинар-машварати доимамалкунада барои волидон тахти унвони «Чадонро нигар бо чашми хирад» фаъолият дорад. Максади семинар-машварати методй аз наздик шинос намудани волидон ва донишчуён бо илми педагогика ва психологияи махсус буда, амалан тарзи гузоштани овоз ва ё инкишоф додани бокимондаи шунавой ва биноии хонандагонро дар бар мегирад. Дар он масъалахои методикаи истифодаи алифбои дастй, имову ишора, тарзи гузоштани овоз, ташаккул додани нутки шифохии кудаки ношунаво дар шароити оила, истифодаи технологияи кордои ислоднамой-солимгардонй ва гайрахо мавриди баррасй карор мегирад. Fайр аз он волидон иштирокчии доимии чорабинихои тарбиявй мебошанд. Барои волидон сухбатхои инфиродй бо нуксоншиносон мунтазам гузаронида мешавад.

Аз ин ру, ба муаллимон ва нуксоншиносон зарур аст, ки хамкориро бо волидон мусгахдам намуда рох, шакл, воситахои ташкил ва гузаронидани корхои ислохиро дар шароити оила фахмонанд. Зеро кудакони имконияташон махдуд, ки дар оила зиндагонй менамоянд, ба дастрасии васеъ ба тахсил, тарбия, хизматрасонихои офиятй ва омузиши малакахои мустакилият бештар ниёз доранд.

Дар шароити муосир татбики амалии «Барномаи миллии тавонобахшии маъюбон барои солдои 2017-2020» ба (28.10.2016) ба зинаи фаъоли худ ворид шуда исгодаасг. Он тахсили якчояи бачагони талаботи махсусдошта ва дигар бачагонро дар шароити мактабхои тахсилоти миёнаи умумй дар назар дорад.

Модули тахсилоти фарогир дар чахон бо номи инклюзия, ё худ тахсилоти инклюзивй маълум аст. Он кудакони дорои имкониятхои махдуд ва талаботи махсус барои таълим, тахсилот, маълумотгирй ва сохиби касбу хунар гардиданро дар бар мегирад.

Консепсияи миллии тахсилоти фарогир самтхои асосии рушди тахсилоти фарогир (инклюзиви)- ро дар Чумхурии Точикистон муайян намуда, дар таъмини хукукхои баробари кудакони имконияташон махдуд барои гирифтани тахсилот мусоидат менамояд.

Се хусусияти муайянкунандаи тахсилоти фарогир мавчуд аст:

> Дастрасй;

> Иштирок;

> Дастгирй (4, 7).

Дар хамаи зинахои таълиму тарбия ва такмили ахлоку маънавият, саломатии фарзандон масъулияти асосй бар души падару модар аст, зеро падару модар дар саргахи ташаккули андешаву эхсос ва рушди чахонбинии кудак карор дорад, фарзандон дунёро бо чашму дили онхо мебинанду мешиносанд ва муносибати худро ба олами атроф, кабл аз хама, аз дидгохи падару модар муайян мекунанд.

Оид ба ичрои уддадории падару модарон дар боби 2 моддаи 8-уми ^онуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд" омадааст: барои хифзи саломатй, ташаккули чисмонй, маънавй ва ахлокии фарзанд шароит мухайё намоянд (6, 3).

236

Барои баратараф намудани ин муаммо волидон бояд аз нуксоншиносон ва равоншиносон маслихатхои методй гиранд. Х,антоми тахсил намудани чунин кудакон дар мактаб бояд волидони онхо рухафтода нагашта, кудаки имконияташ махдудро хамачониба дастгирй намуда, хамкориро бо муаллимон мустахкам намоянд. Бахри такмид додани корхои исдохнамой бо кудаки имконияташ махдуд, аз руи чунин накша фаъолият бурдан мумкин аст: Ч,адвали 1.

Сохти хамкории масъулин бо кудакони имконияташон

/ Оила \

Мактаб \ Кудаки У Муаллим ) имконияташ ( у махдуд V

/ Ч,омеа \ У Мухдт \ / Мутахасси- \

/ \ / \ СОНИ ТИО |

\ I / \ Нуксон- I

\ / \ У \ ШИНОС /

Х,ар як гурух тибки накша фаъолияти кудаки имконияташ махдудро зери назорат гирифта, саломатй, солимгардонй ва тахсили онхоро дастгирй менамоянд.

Бояд кудаки нуксондорро дар навбати аввал хайрандеш ва гапдаро тарбия намоем. Кудаки нуксондори синни томактабй дар оила тарбия мегирад, аз ин ру волидонро зарур аст, ки табиати у ва хулку атвори вайро пурра аз худ намоянд. Пеш аз хама, дар ташаккули малакахои худхизматрасонии кудак накщи волидон басо калон аст. Дар вай инкишоф додани мустакилнокии аник, махорати идора карда тавонистани рафтор, муносибат бо хамсолон ва калонсолон вазифаи аввалиндарачаи волидон ба хисоб меравад.

Таълиму тарбияи кудаки нуксондор, мубориза барои ислох ва подоши нуксони чисмониву равонии у дар оила аз синни томактабй сар мешавад. Х^ар кадаре ки корхои ислохнамой барвакт огоз шавад, ба рох мондани корхои муоличавй-солимгардонй хамон кадар самараи хуб медихад.

Вазифахои волидайн дар таълиму тарбияи кудаки нуксондошта баъди ба мактаб дохил шуданаш катъ намегардад, балки баръакс душвортар мегардад.

Падару модарон хаминро бояд донанд, ки дар ин холат барои аз худ кардани маводи таълимй фарзандонашон мушкилй мекашанд. Хуб мешуд, агар давраи тайёрии онхо ба мактаб дар оила заминагузорй карда шуда, дар ин чода корхои тарбиявй низ ба рох монда мешуданд. Асоси ганй гардонидани захираи лугавии бачагонро сухбатхо, мушохидахо, хониши китобхои бачагона, якчоя сохтани ашёи бозй, хамрох ба магозаю бозор сафар кардан ташкил медихад.

Пеш аз хама, барои якчоя ичро намудани ягон фаъолият (шустани асбобхои рузгор, тоза кардани хона, сару либос ва таъмири ягон чихози дар хона буда) шароит фарохам овардан лозим аст. Дар вакти ичрои ин ё он супоришхо тарзи ичрои кор ба онхо аввалан фахмонида мешавад, сипас такроран аз онхо мохияти корхои кардаистодаашон пурсида мешавад. Номгуи чамъи ашёро кудак донистанаш лозим аст:

• себ, нок, ангур- мева;

• сабзй, пиёз, карам, картошка - сабзавот;

• автобус, мошинаи сабукрав, катора, тайёра- воситаи наклиёт ва гайра.

Имконияти инкишофи хаматарафаи кудакро пешрафти ^обилияти пайдо гаштани махорат ва одат муайян менамояд. Дар рафти тарбияи кудаки иллатдор дар оила масъалаи тарбияи дурусти уро ба шакли муайян дароварда, инкишоф ва муносибати дутарафаи байни у ва атрофиёнро ба назар гирифтан зарур аст. «Мухим он аст, ки хаёти оиларо чунон барпо намоем, ки дигар бародару хохарон ба фарзандашон бо мухаббат ва сабру ток;ат муносибат намоянд, уро наранчонанд, фикру акидаи уро

ба эътибор гиранд, бозихои якчоя гузаронанд ба у ёрй дода, мехрубониву гамхорй зохир намоянд» (9, 117).

Олим Л.С.Выготский фармудааст: "Инсон дар мардиладои дуру наздик аз болои кару кур ва нокисулакдй галаба мекунад. Дар ин галаба волидон, духтурон, педагогдо ва муассисадои ичтимой бояд садмгузор бошанд" (1, 6).

Дар хотир бояд дошт, ки хушбахтии оила, солимии фарзанд ва тарбияи дурусти вай аз масъулият ва мехру мудаббати волидон вобаста аст!

Гуш додан, дастгирй намудан ва амал кардан шиори харрузаи ахли чомеа нисбат ба шахсони имконияташон махдуд бошад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Виготский, Л.С. Избранные сочинение/ Л.С. Виготский.- М.: Просвещение, 1956.-323с.

2. Власова, Т.А., Певзнер М.С. Одетях с отклонениями в развитии/ Т.А.Власова, М.С.Певзнер.- М.: Просвещение, 1973.

3. Консепсияи миллии тадсилоти фарогир (инклюзивй) барои кудакони имконияташон маддуд дар Чумдурии Точикистон барои солдои 2011 -2015. Душанбе, 2011.

4. Коррекционная педагогика. /Под ред.В.С.Кукушкина.-М.:ИКЦ, «МарТ»; Ростов н/Д, 2004.-352с.

5. Конуни Чумдурии Точикистон «Дар бораи маориф».Душанбе, 2013.

6. Конуни Чумхурии Точикистон Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд.- Душанбе, 2011.

7. Паёми Асосгузори сулду ваддати миллй, Пешвои миллат. Президенти Чумдурии Точикистон

Эмомалй Радмон ба Мачлиси Олии Чумдурии Точикистон (22 декабри соли 2017).

8. Радмонов, З.П., Радмонова Д.З. Асосдои дефектология/ З.П. Радмонов .-Хучанд: 2011. - 126с.

9. Радмонов, З.П., Радмонова, Д.З. Олигофренопедагогикаи умумй/ З.П.Радмонов, Д.З. Радмонова. -Хучанд, Меъроч, 2017.-152с.

REFERENCES:

1. Vigotsky, L.S. Selected Works / L.S. Vigotsky . - M.: Enlightenment, 1956. - 323 p.

2. Vlasova, T.A., Pevzner, M.S.. About the Children with Deviations in Developmental / T.A.Vlasova, M.S.Pevzner. - M.: Enlightenment, 1973.

3. The Conception of National Education Targeted at Children -with Developmental Disabilities in Tajikistan Republic for 2011-2015. - Dushanbe, 2011.

4. Correctional Pedagogy. / Under the editorship of V.S. Kukushkina.-M.: ICC, "MarT"; Rostov-on-the Don, 2004. - 352 p.

5. The Law of Tajikistan Republic "On Education". - Dushanbe, 2013.

6. The Law of Tajikistan Republic "On Parents" Responsibility for Children's Upbringing". - Dushanbe, 2011.

7. Message of the Founder of Peace and National Unity, the Leader of the Nation of Tajikistan Republic, the President Emomali Rakhmon to Madjlisi Oli (the Tajik parliament, December 22, 2017).

8. Rahmonov, Z.P., Rahmonova D.Z. Grounds of Dephectology / 3.P. Ramonov.- Khujand, 2011.- 126 p.

9. Rahmonov, Z.P., Rahmonova, D.Z. General Pedagogy of Defectology/ Z.P. Rahmonov, D.Z. Rahmonova .- Khujand: Ascension, 2017. - 152 p.

Мавцеи оила дар ташкили корх^ои ислохц бо кудакони имконияташон махдуд

Вожщоикалидй: фарогир, технология,ислоу, консепсия, иллат, мустщилй, фаъолият, метод, инкишоф

Дар мацола сухан дар бораи кудакони мщдудимконият меравад. Таъкид мегардад, ки мацами оила дар ташкили кордои ислоуи бо бачагони дорои иллати ацливу цисмони дар шароити хона хеле калон аст. Баъзе аз душворщои муносибати волидайн бо кудакони нуцсондор нишон дода мешавад. Як цатор роууу усущои самараноки кор бо бачагони дорои иллати ацли ва цисмони ба волидайн тавсия мешаванд. Фаъолияти оила дар шаклгирии кордои ислоуй бо кудакони маудудимконият уамацониба тщлил карда шуда, аз тацрибаи мутахассисоне, ки бо оилщои кудаки нуцсони ацли ва цисмонидор кор менамоянд, намунщо оварда мешавад. Х^амкории педагог ва хонавода дар гузаронидани коруои ислоунамоии бачагони нуцсондор нишон дода шудааст.

Роль семьи в организации коррекционных работ с детьми с ограниченными возможностями

Ключевые слова: инклюзив, технология, коррекция, концепция, дефект, самостоятельность, деятельность, метод, развитие

В статье рассматривается вопрос о работе с детьми с ограничными возможностями. Отмечается, что роль семьи при проведении коррекционых работ с детьми, имеюшими отклонения в умственном и физическом развитии в домашних условиях очень велика. Указывается на наличие некоторых проблем в отношениях родителей к своим детям. Даются конкретные рекомендации родителям таких детей при использовании определенных методов в работе с ними. Анализируется деятельность семьи и приводятся примеры из опыта работы специалистов с семьями, имеющими детей с отклонениями в умственном и физическом развитии. (Определяется эффективность взаимодействия педагога и семьи в проведении коррекционных работ.

The Role of Family in Corrective Work Organization Targeted at Children with Limited

Opportunities

Keywords: inclusive, technology, correction, conception, defect, self-sufficence, activity, method, development

The article dwells on the issue concerned with children with limited potentialities and the role of family in corrective work with children possessing deviations in mental and physical abilities under family conditions. In their article the authors present certain problems beset with parents' relationships between their children. A number of concrete suggestions are recommendedfor working with children possessing deviations in mental and physical development, upon the whole. The authors of the article analyze family activities and adduce examples out of the experience of social work towards families having children with deviations in mental and physical development. The interaction between pedagogue and family in reference to conducting corrective work is determined in the article by the authors. Маълумот дар борам муаллифон:

Рахманов Зикриё Пулотович, номзади илщои педагоги, дотсенти кафедраи педагогикаи ицтимой ва касбии Донишгохи давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Гафуров (Чумхурии Тоцикистон, ш.Хуцанд ),E-mail:zahmonov. 1960@mail. ru

Кузиев Мурод Азизович, номзади илщои педагоги, дотсенти кафедраи технология ва методикаи таълими они Донишгохи давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Гафуров (Чумхурии Тоцикистон, ш.Хуцанд), E-mail:murod@mail.ru Сведения об авторах:

Рщмонов Зикриё Пулатович, кандидат педагогических наук, дотцент кафедры социальной и профессиональной педагогики Худжандского государственного университета имени академика Б. Гафурова (Республика Тажикистан, г.Худжанд),E-mail:zahmonov.1960@mail.ru Кузиев Мурод Азизович, кандидат педагогических наук, доцент кафедры технологии и методики его преподавания Худжандского государственного университета имени академика Б. Гафурова (Республика Тажикистан, г. Худжанд), E-mail: murod@mail.ru Information about the authors:

Rahmonov Zikriyo Pulatovich, candidate ofpedagogical sciences, Associate Professor of the department of social pedagogy and professionality under Khujand State University named after acad B.Gafurov (TajikistanRepublic, Khujand), E-mail:zahmonov.1960@mail.ru

Kuziyev Murod Azizovich, candidate ofpedagogical sciences, Associate Professor of the department of technology and its methods of teaching under under Khujand State University named after acad. B. Gafurov (Tajikistan Republic, Khujand), E-mail:murod@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.