CC BY
7
УДК 8И (X)
ББК 83,3(0) З.А.ГАФФОРОВА
БАРРАСИИ МАСЪАЛАИ ЧАНГ ВА СУЩ ДАР ЯКЕ АЗ САРЧАШМА^ОИ КУБАНИ АХЛО^ИИ ХИНДИ
Аз даврони дури таърихй масъалаи чанг ва сулд таваччухи мутафаккирону файласуфон ва дакимону донишварзони содибандешаро ба худ чалб намуда буд. Х,атто аз замоне, ки китоб ва навиштор хам вучуд надошт, инсоният рочеъ ба пешгирй аз бархурдхо ва хамдиливу дустй ва сулх андеша менамуд. Адли пеш;адами илму фазл пайваста бадри аз миён бардоштани парокандагии сиёсиву ичтимой дар чадон мубориза мебурданд ва бо офаридани осори гаронмояе, ки чавдараш таблиги гояи некиву накукорй ва дустиву бародарист, кушиш ба харч медоданд. Махсули талошхои инсоният барои исти;рори сулду амонй дар саросари чадон ва пойдории дамдиливу дамдигарфадмй байни а;вому милали гуногун накшу муассир гузошта, роду василадои решакан кардани зулму тааддй ва бадбинию беадолатиро пешнидод намудааст.
Сарзамини Хинд барда; ифтихор ба он мекунад, ки ба ганчинаи тамаддуни чадонй шодкордои барчастаи адабиеро эддо намудааст, ки саршори панду андарз буда, одамиятро дар нидоди дар инсон тарбия мекунанд ва бародариву баробарии хал;у миллатдои гуногунро таблиг менамоянд.
Яке аз мудимтарин асардои фалсафии чадон - "Бдагават Гита" ("Нагмаи худовандй" ё "Суруди илодй") махсуб мешавад, ки дар он пеш аз хама руди тасаввуф ва фалсафаи ;адими Хиндустон мучассам аст. Ин асар бешак му;аддастарин дастури ахло; ва дикмат барои диндувон ба шумор меояд. Китоби мазкур бо таваччух бо фарогирии мазмун ва мундаричаи гании хеш аз насл ба насл ба мерос гузашта, дар миёни кутуби классикии Хинд ма;оми олй дорад ва аз чумлаи ма;бултарин китобдои маздабии мардуми Хинд мебошад, ки бо тачассуми равшану барчастаи масъаладои ахло;й чанбаи чадонй ва човидонй пайдо кардааст.
Ахло;у дикмат дар "Бдагават Гита" ба дадде бозтоб ёфтаву дар баробари ин дар он фазоили дасанаи инсонй тараннум шуда, ки арзиши китобро дамчун ганчинаи хирад дар ташаккули инсон ва рушди маънавии он бехдмто гардонида ва ба унвони яке аз сарчашмахои кухдни илми ахлоки чахонй муаррифй намудааст. Ин маком ва манзалати маънавии асарро аксари донишманд ва мухаккикони фалсафа ва ахлоки кадимаи хиндй эътироф намудаанд. Аз чумла, Сайидалй Мудаммади На;авй мадбубтарин китоби маздабии Хинд будани "Бдагват Гита"-ро ба таври зайл таъкид намудааст: "Агар касе пурсад, ки "Инчил"-и диндудо кадом аст, бояд гуфт: "Гита" ("Бдагават Гита" - 3.F.). "Ригведа" ва "Сомаведа" му;аддастарин матни динй назди барадманон ва рудониён аст. "Упанишад" мудимтарин матн назди дакимону файласуфон аст, аммо барои аксарияти ;отеъи мардуми Хинд мудимтарин китоби му;аддас "Гита" аст. Харчанд ведадо китоби осмонй мадсуб мешаванд, аммо агар милоки нуфузу таъсири дамгонй бошад, бидуни тардид "Гита" китоби му;аддаси аслии диндувон аст" (3, 434).
Мурур ба мундарича ва мухтавои "Бдагават Гита" онро маълум менамояд, ки он хамчун китоби алодидае дониста намешавад, зеро китоби мазкур бахше аз бузургтарин дамосаи миллии мардуми Хинд - размномаи "Мадабдарата" ба шумор меравад ва фаслдои 35-42-юми дафтари шашуми онро ташкил дода, аз 18 гуфтор иборат аст. Дар мачмуъ "Бдагават Гита" 650 байтро фаро мегирад. Аз ин ру, агарчанде "Бдагават Гита" ;исмате аз "Мадабдарата" дониста мешавад, бино бар адамияти барчастаи ахлокй ва маънавй доштанаш дамчун китоби муста;ил шудрат ба даст овардааст. Вобаста ба хамин манзалати бузурги хеш ин асар дар бисёр мавриддо чун китоби алохида ёдоварй шуда, берун аз мухтаво ва мундаричаи китоби "Махабхарата" хам истиклоли маънавй ва сохторй касб кардааст.
"Бдагават Гита" ба забони санскрит навишта шуда, мундаричаи он асосан гуфтугуи фалсафии байни Кришна ва дусташ - Арчунро дар майдони чанги Курукшетра фаро мегирад. Ба таъбири дигар, ин китоб ба сурати муколамае эчод шудааст, ки дар мухтаво ва мундаричаи сухбати ду кахрамони марказй мухимтарин масоили ахлокй ва фалсафай дар он баррасй шудаанд. Хдмзамон, кайд намудан бамаврид аст, ки агарчанде ин асар тасвири маъракаи чанги ду силсилаи як хонадон - пандавдо ва кауравдоро дарбар мегирад, аммо дар чавхари он гоядои инсондустй ва рудияи дикмат ба ;уллаи олй расидаанд. Китоби мазкур во;еан муаррифи бузургест аз фалсафаи Хинд, ки мардумро ба хайру некуй даъват мекунад ва зиштиву разилиро мазаммат менамояд.
Лозим ба тазаккур аст, ки саросари ин манзума масъалаи чанг ва сулх накши мехварй дорад. Дар гуфтори аввали "Бхагават гита", ки "Вишад ёг: тарсу ноумедй" унвон дорад, ва;те ки сарвари хонадони пандавхо - Арчун бо лашкари кауравон ру ба ру шуда, ба чониби хар ду лашкар назар меафканад, хар ду тарафро пур аз хешовандону пайвандон мебинад. Сипохиён, шахсаворон ва пахлавононе, ки Дурёдхана гирди худ фарохам оварда буд, хама аз чумлаи хешон ва дустони Арчуна буданд. Аз дидани хешу табор ва ёрону дустон дар ду чониби майдони чанг дар пайкору хунрезй бо хамдигар дилаш аз андух лабрез мешавад ва вучудашро хисси шармсорй фаро мегирад.
Арчун ба Кришна мурочиат намуда, эхсосоти хешро аз расидан ба чунин холат ба таври зайл изхор мекунад: "Эй Кришна, аз дидани хешону дустон дар ма;оми чанг аъзои ман суст шуда меояду тани ман меларзад ва дахан хушк мегардаду му бар тан мехезад" (1, 5).
Дар заминаи чунин бархурд ба мардум Арчуна бар сари тараххум омада, аз андешаи чанг бо хешовандон ва хунрезии дудмони худ андухнок шуданашро бад-ин минвол баён карда, хислати аслии харобиоварии чангро таъкид менамояд: "Бадтарин саранчоми инчунин чангу чидол он аст, ки маросими мазхабй аз миён меравад ва касе бо;й намемонад, ки роху расми назру ниёзи бузургонро барпо дорад ва ман аз ниёкони худ шунидаам, ки ин гурух ба сазои инчунин корхо ба дузах хоханд рафт" (1, 1).
Аз мухтавои ин суханони Арчуна чунин бармеояд, ки у чангро ;отеъона махкум намуда, кушиш ба харч медихад, ки рохи сар задани онро бо хар роху восита пешгирй намояд, барои рох надодан ба хунрезй тамоми роху василахои пешигиркунандаро истифода кунад. Барои вай сулху оштй аз точу тахти шохиро ба даст овардан авлотару мухимтар аст. Аз ин чост, ки бо ишорат ба ин маънй таъкид медорад: "Эй Кришна, зафару мулк ва рохат маро намебояд, чи чамоате, ки аз мамарри эшон фарогат ва зиндагонй мехохам. Он чамоат ;атъи назар аз мулку чон карда, аз барои чанг дар ин маърака хозиранд ва эшон устодон ва падарону писарон ва падаркалону хусурон ва наберагону бародарон ва тагоиёну хешон хастанд.
Эй Кришна! Хдрчанд ин мардум ;асди куштани ман кунанд, ман ;асди эшон намекунам, бар тавдире, ки аз куштани эшон хусравии хар се мулк ба ман муяссар шавад, подшохии руи замин чи чиз аст!" (1, 5).
Арчун ба унвони яке аз шахсиятхои барчастаи сулххоху сулхпарвар омода аст, ки барои таъмини саломативу сиххатии пайравон, тантанаи осоиштагй аз хунрезй даст бикашад. У чанги бародаркуширо бесуду зиёновар дониста, мухолифонашро низ бо шарху тафсири мазаррати он, ки гунохд азим дониста мешавад, ба сулху оштй даъват менамояд: "Эй Кришна, худ гунохе, ки аз куштани фарзандон руй менамояд, медонам. Пас чаро тарки он надихам?" (1, 6)
Арчун бар ин назар аст, ки даст боло кардан ба хешовандону бародарон лощи шаъну шарафи у нест, зеро рузе бар асоси ин амалкард ба номаш иснод хохад расид. Аз ин ру, таъкид бар он медорад, ки куштани хешовандонро гунохи азим мешуморад ва изхор медорад, ки бояд бо хар роху восита чихати пешгирй аз ин амалкард тамоми талошхои хешро ба самар бирасонад: "Эй Кришна! Аз куштани писарони Дхритараштра кадом рохат ба мо руй хохад намуд! Ва эшон харчанд бадкирдоронанд ва силох бардошта, ру ба руи мо шудаанд, бо вучуди он аз куштани эшон гунахкор мешавам, бинобар ин куштани писарони Дхиратроштара маа бародарону хешон лощи шаъни ман нест" (1, 5).
Арчун ба Кришна рочеъ ба бадфарчомй ва мазаррату харобихои чангхои хонаводагй изхори назар намуда, сазои мукофоти амалро чунин таъкид менамояд: "Хдр гох ;авме ба водии фано мунта;ил мешавад, накукории эшон, ки аз ахди ;адим омада, низ маъдум мегардад. Ва чун некукорй намонад, бадкорй дар ;абила мунташир мегардад" (1, 6).
Ч,ои дигар низ хамчун чазои Худованд ба дузах афтидани мардуми чангчуйро таъкид намуда, хамзамон кайд мекунад, ки бадфеълии чомеа боиси харомзода гардидани фарзандони эшон мешавад, ки бархак яке аз азимтарин гунохон аст: "Эй Кришна, аз бадкории ;авм занон бадфеъл хоханд шуд ва аз бадфеъл шудан фарзандони харомзода аз эшон ба вучуд хоханд омад. Ва аз пайдо шудани харомзодахои кушандагони ;авм ин харомзодхо ба дузах хоханд рафт ва обу таом ба он мардум хеч кас нахохад дод ва ин мардум аз ин мамар ба дузах хохад афтод. Ва онон, ки ;авмро мекушанд, хама роху равиши он ;авм бартараф мегардад".
Арчун муъта;ид аст, ки чангу кашмакашхо ногузир дар пайомади худ о;ибати нохуш ба бор хохад овард. Бо хотиррасон намудани азобу маша;;ати дузах хамчун чазои Парвардгор у мехохад мухолифони хешро аз чанг боздорад ва мардумро хушдор дихад, ки шумо бояд донед,
ки сазои одамони чангчу хатман дузах аст, ки бояд худро аз он эмин нигох доред: "Эй Кришна, мо шунидаем, чамоате, ки некукории эшон маъдум шуд, хамеша дар дузах бошад" (1, 6).
Арчун вакте амалхои хешро андеша мекунад, худ дар хайрат мемонад, ки чи гуна ба ин холат омада расидааст? У хатто дар фикри куштани хешовандон афтоданашро барои худ "гунохи бузург" донистааст, ки боиси тааччуб ва сарафкандагии вай гардидааст: "Ачаб аст, ки мо аз мамарри тамаъи мулку рохат ;асди куштани хешон кардаем ва ;адам бар гунохи бузург нихода" (1, 6).
Арчун хамеша худро дар назди вичдони хеш ва мардум гунахкор мешуморад ва хатто бо худ муколама дорад, ки чи тавр аз куштори мардум метавонад инсон рохат бошад. Аз ин чост, ки боз хам ин амалкард яке аз азимтарин гунохон ба шумор меравад, ки сазои он бисёр ба душворй барои инсонхо сипарй мегардад. Бо ишорат ба хамин матлаб кайд мекунад, ки "Эй Кришна, ман аз куштани мардуми худ чй тавр ба рохат хохам расид? Ва касоне, ки дар а;ли эшон аз мамарри тамаъ футурй рафта, он мардумро маа Дурчудхана гунохе, ки аз куштани хешон ва дустон хосил мешавад, ба назар дарнамеояд" (1, 6).
Бо шинохт ва дарки хакикати ин матлаб Арчун маргро аз чанг авлотар шуморида, аз хунрезии пайвандони хеш даст мекашад ва ба Кришна чунин мурочиат мекунад: "Акнун, ки дар ма;оми чанг нестем ва силох дар даст надорем, агар писарони Дхритараштра маро бикушанд, ба холи ман хуб мешавад" (1, 6).
Сахнае, ки барои тадриси Кришна тартиб дода шудааст, майдони чангист, ки дар он ду артиш дар баробари хам омода ба чанг карор гирифтаанд. Ин чо дар асл як рамзи мухим ва барчастаи ахлокй низ карор дорад, зеро ин майдони чанг хамон вичдони башарист, ки дар он нерухои некиву бадй хамеша ба мубориза машгуланд. Кришна ба Арчун таълим медихад, ки маънии да;и;и ин муборизаро дарк кунад, зеро решаи он дар хуйи дугонаи башарй чой дорад, чи инсон аз лихози ;исмате аз чахони хил;ат аст ва аз чихате мавчуди чудогона. Вобаста ба ин дар ин корзори вичдон навъе дигар ба тамоми инсоният хушдор дода мешавад, ки хамеша чанг боиси сарафкандагй ва бадномй будааст ва хохад монд, Аз ин ру даст кашидани инсонхо аз чангу таргиб намудани сулху ташви;и дустию башардустй бехтарин рохи начоти онхост.
Хамин тавр, аз гуфтори аввали "Бхагават Гита"бармеояд, ки дар ин ;исмати асар нуфуз ва бартарияти сулх нисбат ба чангу хунрезй тачассум ёфта. Сулху оштй ва расидан ба ягонагй рахнамои Арчун буд. Агарчанде худи у рамзи шучоату диловарй ва нотарсиву далерист, аммо хамчун шахси хирадманд ва чонибдори амониву осоиштагй ва иттиходу хамраъйй андешахои сулххохонаи хешро ба Кришна тавассути суханони муассир баён медорад. Дар мехвари андешахои у ин хикмат карор дорад, ки чангу хунрезихо харгиз барои инсоният манфиате надоранд. У кушиш ба харч медихад, ки ихтилофхои хонаводагиро дар рохи ба даст овардани тахту точи шохй бе зуровариву хунрезй, балки бо рохи осоишта хал намояд. Арчун аз тамоми василахои мавчудбуда истифода мебарад, то ки рохи сулхро пеш гирад ва рохи начотро аз хунрезй дарёбад.
Шарху тавзехи мавзуи мазкур худ далел бар он аст, ки хануз аз даврони кухани таърихй масъалаи чанг ва сулх дар осори Хинди бостон аз чойгохи хосса бархурдор буда, бахсу баррасии он дар огози "Бхагават Гита" сурат гирифтааст. Дар канори ин мавриди ситоиш ;арор гирифтани сулху амонй далел бар он аст, ки аз ;адимулайём барои мардуми Хинд гояи сулх ва тахкими суботу оромиш арзиши баланди ичтимой дошт. Андешахои башардустонаи асар онро дар шумори бузургтарин осори адабиёти чахон шомил мекунанд ва он то имруз арзиши мухим дорад. "Бхагават Гита" саршор аз панду андарзхои дилпазир мебошад, ки дар кашфу пайдо намудани рохи дуруст дар зиндагй, дарки зарурати сулх ва нобудии чанг ба хар фарди чомеа мадад мерасонад. Ба ;авли Тара Чанд "агарчи ин нагма ("Бхагавит Гита" - 3.F.) кухансол аст, вале паёме, ки бо худ хамрох дорад, хамеша тоза аст. Зеро то ва;те ки афкори башар аз масоили дуруст ва нодурусти марбут ба сарнавишти худ ва васоили хусули хадафхои олии зиндагй дар захмат аст, аз "Бхагват Гита" рохнамой мехохад"(7, с.хо-вов).
Таваччух ба сайри таърихии адабиёти форсу точик бозгуи ин амр аст, ки андешахои пуркиммати дар ин асари гаронарзиши кадимаи хиндй тачассумёфта дар сурудахои суханварони форсу точик низ чилвахои равшан касб кардаанд. Хосса, эчоди «Шохнома»-и Фирдавсй яке аз нодиртарин сарчашмахои адабй ба шумор меравад, ки дар таргиби сулх ва накухиши чанг гояхои фаровонеро дар худ гунчоиш додааст, зеро онро асари базмиву размй хам мехонанд. Фирдавсй хамеша талкини афзалияти оштиву сулх бар чанг мекунад ва хамагонро хушдор медихад, ки бегумон аз чанг оштй бехтар бошад:
Зи чанг оштй, бегумон, бедтар аст,
Нигад кун, ки говат ба чарм андар аст (5, 202).
Хрфизи Шерозй низ дар идомаи ин андешахои Х,аким Фирдавсй гояи сулхро таргиб мекунад ва ишорат бар он мекунад, ки сулх хамеша аз чангу доварй болотар карор дорад:
Як дарфи суфиёна бигуям, ичозат аст? Эй нури дида, сулд бед аз чангу доварй! (6, 267)
Мирзо Абдул;одири Бедил низ бо хидоят ва дастур бар хокимони рузгори хеш талкин месозад, ки набояд даст ба зулму ситам зад, зеро давлате, ки дар он зулм бар дигар аносири кишвардорй, чун адлу дод нуфуз касб мекунад, бар он ба зудй офат хохад расид:
Камтар афтад, ки давлати золим Монад аз офати ;азо солим.
Аллома Мухаммад Икболи Лодурй низ оштиву сулху дустии халкиятхоро бо шеваи хакимона тафсир намуда, гояи ягонагии инсониятро талкин мекунад. Ба андешаи у ба халкиятхо таксим намудани башарият маънии чудоиандозиро надорад, зеро кабл аз он ки румиву афгону хинду туронй ва дигар миллат бошем, мо нахуст инсон хастему бояд хамин мавкеъро дар муносибат ба хамдигар риоят фармоем:
Х^ануз аз банди обу гил нарасти, Ту гуи: ".. .румию афгониям ман''. Ман аввал одами берангу буям, Аз он пас циндию турониям ман (2, 213).
Дар мавриди дигар низ хамин чудоиандозихои зохириро аллома Икбол мавриди накухиш карор медихад ва инсониятро хушдор медихад, ки мо чаманзодаи як шохасорем, яъне тамоми инсоният дар руи сайёра аз як инсон зодаву парварда шудааст. Аз ин ру, чудоиандозй ва ихтилоф бо сабаби фаркиятхои зохириву ба ном миллй даргиз кобили кабул нест ва бояд хакикати ин амрро дарк созем, ки мо хамагон парвандаи як навбахорем. Бехтар он аст, ки хамдигарро дусту бародар бишносем ва хамагуна чудоихохиро тарк намоем. Бешак, ин чо хам дар зимн хамон назарияи сулх аст, ки суханварони пешинаи мо бо шевахои дигар талкин намудаанд:
На афгонему не турку таторем, Чаманзодему аз як шохсорем. Тамизи рангу бу бар мо царом аст, Ки мо парвардаи як навбацорем (2, 203).
Рочеъ ба омилхои сар задани чангхо низ донишманди номвари Хинд Шиблии Нуъмонй назари хешро баён намуда, аз чумла бар ин натича расидааст, ки худходй ва худпарастй сабабгори асосии сар задани чангдову харобкоридо махсуб мешавад: "Дар миёни афроди инсон ё милалу а;вом чанг ва низоъе, ки дида мешавад, иллати аслии он дар аксари мардум худходй ва худпарастист" (4, 570).
Ч,ои дигар фасодию харобии ахло;ро низ ба унвони яке аз чунин омилдои муассир ба низоми пешрафти чомеа шуморида, маншаъи аслии сар задани касоду фасоди ахлокро чунин тафсир мекунад: "Дар салтанатдои шахсй решаи тамоми мафосиду харобии ахло; ду чиз аст: яке истибдоду худройй ва дигаре, адами дуррияту озодии а;ида" (4, 385).
Аз ин ру, ин донишманди номвари хиндй ба натичае мерасад, ки танхо инсон дар натичаи рахой аз худй метавонад начот пайдо намудаву чудоихои миёни дусту душман ва неку бадро аз миён бардорад. У ин матлабро чунин таъкид мекунад, ки "....агар инсон аз худй ва шахсият бозбиёяд, тафри;аи байни дусту душман, ягонаву бегона ё неку бад бакуллй аз миён меравад" (4, 570).
Албатта, рахой аз худй дар назари аввал хамон дурй чустан аз кибру гурур бошад, ки инсонро побанди хамагуна касодии ахлокй гардонида, заволи ахлокй ва маънавии уро таъмин месозад.
Мурур ба равандхои чахони муосир, хосса рузгори имруз, ки доираи бархурдхои маздабй, нажодй, забонй, чинсию таба;отй, кашмакашу низоъдо нуфуз пайдо намуда, чомеаи чахониро хатархои ноамнии сайёра бар асари доман пахн кардани ифротгаройй ва хушунат тахдид мекунад, тахкику таргиби андешахои сулхчуёна, афкори бузурги суханварони мо дар мавриди хатархои душманиву чанг чойгохи мухим касб мекунанд. Ба ибораи дигар имруз масъалаи ноамнияти чадонй аз масоили мудимми замони муосир ба шумор рафта, пайравони дамаи дину маздабдо ба масъалаи умумии пойдор намудани сулд дар чомеа таваччуди хосса доранд. Х,ар як аз ондо родеро барои пешгирй намудани чангу хунрезй пешнидод мекунанд, ки агарчи усулан
бо хам мушобехат доранд, лекин бо истилохоти мухталифе изхор шудаанд, ки ба нубуги махсус ва мухити муайяни мардум марбут аст.
Вобаста ба ин, дар ин гуна шароит омухтани осори бузурги хал;хои гуногун, аз чумла суханварони сарзамини Хинд, ки дарунмояашон саршори андешахои инсонпарваронаву сулхчуёна буда, ахли башарро ба рафо;ат, дустию бародарй даъват мекунанд, дорои ахаммияти умумибашарй мебошад, зеро ин осори гаронмоя имруз бо мурури садсолахо арзиши ахло;ии хешро ханузам аз даст надодаанд. Аз чумла, "Бхагават гита"ганчинаи пурарзиши афкори фалсафй ва панду мавъизахои хакимона, андешахои баланди ичтимой ва сиёсй буда, дар тахзиби ахло;ии чомеа, хосса тарбияи маънавии насли чавони имруз низ арзиш ва ахаммияти судманд дорад. Дар баробари ин нуфузи гояхои сулхпарварона ва таргиби андешахо алайхи чангу куштор дар чунин осор ва дар умум адабиёти гузаштаи мо ва тамоми халкиятхои олам дар канори таъкид ба ахаммияти масъала дар хама давру замон моро водор месозад, ки имруз дар амри тарбияи чомеа ва тахкими сулху вахдати миллй ва умумиинсонй аз онхо истифода намоем. Мо бояд харчй бештар андешахои инсонпарваронаи бузургтарин адибони дунё ва шохасархои адабиёти чахониро мавриди омузиши ами;у хаматарафа ;арор дода, дар ин чахони пуртазод, ки инсоният дар мухити фасоди маънавй бар зидди хама гуна зиштй дар набард карор дорад, аз андешахои ахло;ию хикматомези хакимони гузашта, аз чумла яке аз сарчашмахои кухани адабиёти кадимаи хиндй "Махабхарата", ки дар он низ нуфузи чойгохи чунин акидахо эхсос мешавад, дар пойдории сулху осоиш на танхо дар минтака, балки дар саросари олам ба шоистагй ба кор бигирем. Зеро имруз масъалаи таъмини сулху субот яке аз муаммохои сайёра ба шумор меравад. Вобаста ба ин тамоми чомеаи чахонй, хосса пажухишгарону суханварон, хакимону донишварон дар амри расидан ба ин хадафи начиби маънавй ва ахлокй масъулияти баландеро дар назди таърих ва наслхои оянда бар душ доранд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Бхагават Гита / Тарчумаи форсй, таълифи Мухаммад Ачмалхон . - Дехлй, 1959. - 151 с.
2. И;бол, Мухаммад. Куллиёти форсй. - Гелон, 1343 ш.
3. Мухаммади На;авй, Саййидалй. Сайре дар таърихи андешаи динии Хинд. - Ч,илди аввал. -Дехлй, 2008. -510 с.
4. Нуъмонй, Шиблй. Шеър-ул-Ачам / Аз забони урду тарчумаи Сайидмухаммад Та;ии Фахри Доии Гелонй. - Ч,илди савум, чахорум ва панчум. - Душанбе: ДДОТ, 2016. - 575 с.
5. Фирдавсй, Абул;осим. Шохнома. - Ахтарони адаб. - Ч,.4. - Душанбе: Адиб, 2008. - 480 с.
6. Хофизи Шерозй, Шамсиддин Мухаммад. Куллиёт. - Техрон, 2001. - 356 с.
7. Чанд, Тара. Дебоча. - Бхагават Гита / Тарчумаи форсй, таълифи Мухаммад Ачмалхон . -Дехлй, 1959. - С. Хо-вов.
REFERENCES:
1. Bhagavad Gita / Persian translation, written by Muhammad Ajmalkhan. - Delhi, 1959. - 151 pp.
2. Iqbal, Muhammad. Kulliyat in farsi. - Gelan, 1343.
3. Muhammad Naqavi, Sayidali. Peregrination to the History of Religious Thoughts of India. - V.1. - Delhi, 2008. -510 pp.
4. Nu'mani, Shibli. She'r-ul-Ajam / Translated from urdu by Sayidmuhammad Taqi Fakhr Doyi Geloni. - V.3-5. - Dushanbe, 2016. - 575 pp.
5. Firdavsi, Abukqosim. Shahname. - Akhtaron-I adab. - V.4. - Dushanbe: Adib, 2008. - 480 pp.
6. Hafiz Shirazi, Shamsiddin Muhammad. Kulliyat. - Tegeran, 2001. - 356 pp.
7. Chand, Tara. Introduce. - Bhagavad gita / Translated in farsi by Muhammad Ajmalkhan. -Delhi, 1959. - Pp. h-v.
Баррасии масъалаи цанг ва сущ дар яке аз сарчашма^ои ку^ани ахлокци ^индй
Вожа^ои калиди: Бхагават Гита, Мацабцарата, Х,инди бостон, сарчашма, ахлоц, цанг, сулц, Кришна, Арцун
Мацола ба баррасии масоили цангу сулц дар яке аз муцимтарин асарцои фалсафии цацон "Бцагават Гита'', ки бахше аз бузургтарин цамосаи миллии мардуми Хцнд "Мацабцарата" ба шумор меравад, бахшида шудааст. Цайд мешавад, ки "Бщгават Гита'' аз цумлаи мацбултарин китобцои мазцабии мардуми %инд буда, цамчун муцаддастарин дастури ахлоц ва цикмат мардумро ба хайру некуи даъват мекунад ва зиштиву разилиро мазаммат менамояд.
Дар мацола цисмати аввали "Бцагават Гита', ки дар он нуфуз ва бартарияти сулц нисбат ба цангу хунрези тацассум ёфтааст, мавриди барраси царор гирифтааст. Агарчанде Арцун рамзи шуцоату диловари ва нотарсиву далерист, аммо цамчун шахси хирадманд ва цонибдори амониву осоиштаги ва иттицоду цамраъйи андешацои сулцхоцонаи хешро ба Кришна тавассути суханони муассир баён медорад. Дар меувари андешацои у ин уикмат царор дорад, ки цангу хунрезицо уаргиз барои инсоният манфиате надоранд. Арцун дар ин цисмат аз тамоми василацои мавцудбуда истифода мебарад, то ки ихтилофцои хонаводагиро дар роци ба даст овардани тахту тоци шоци бе зуровариву хунрези, балки бо роци осоишта цал намояд ва роци нацотро аз хунрези дарёбад. Хулоса мешавад, ки цикмати ахлоции %инд таърихи куцан дошта, гояи сулцпарвари ва таргиби андешацои алайци цангу куштор дар он хеле равшан аст.
Вопрош войны и мира в древнеиндийском этическом памятнике
Ключевые слова: Бхагавад Гита, Махабхарата, древняя Индия, памятник, мораль, война, мир, Кришна, Арджуна
Статья посвящена отражению вопроса войны и мира в «Бхагавад гите», («Песнь Господа» или «Божественная песнь») которая является одним из древнейших памятников религиозно-философской мысли Индии. Подчеркивается, что она является составной частью одного из крупнейших литературных произведений в мире - древнеиндийского эпоса «Махабхараты». Но так как «Бхагавад гита» имеет важное моральное и нравственное значение, она прославилась как отдельная самостоятельная книга. На протяжении многих веков «Бхагавад гита» передавалась в наследство из поколения в поколение и ныне считается одной из самых популярных индийских религиозных книг, одним из самых почитаемых священных текстов.
В этой статье рассматривается первая глава «Бахагавад гиты», которая состоит из философской беседы между Кришной и Арджуной. Арджуна перед решающим сражением на поле битвы Курукшетра между двумя кланами впадает в сомнение о целесообразности боя, который приведёт к смертям многих достойных людей, в том числе его родственников. Он ищет пути спасения от кровопролития за трон и власть, критикует войну и восхваляет мир.
Topic Of War And Peace In The Ancient Indian Ethical Soursce
Keywords: Bhagavad Gita, Mahabharata, ancient India, source, morals, war, world, Krishna, Arjuna
"Bhagavad Gita" ("The Lord's Song" or "Divine Song") is one of the most ancient sources of religious - philosophical thought of India. It is a component of one of the largest literary works in the world - the Old Indian epos of "Mahabharata", and consists of 18 chapters. But as "Bhagavad Gita" has important moral and ethical value, it has become as famous as the detached and individually book. Throughout a lot of centuries "Bhagavad Gita" has passed in inheritance from father to son and nowadays it is considered as one of the most popular Indian religious books, and one of the most esteemed holy texts.
The chapter one of "Bhagavad Gita" has being looked up in this article which consists of a philosophical conversation between Krishna and Arjuna. Arjuna before decisive battle in the field of Kurukshetr's fight has confronted between two clans and he has fallen into doubt about expediency offight which would be lead down many worthy people to the death, also including his relatives. He has looked for ways of rescue from bloodshed for a throne and the power, criticizing the war and praising the world.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Гаффорова Замира Абдуллоевна, доктори илмцои филологи, мудири шуъбаи пажуциши тамаддуни Шарци Институти улуми цомеашиносии Донишгоци давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров (Цумцурии Тоцикистон, ш.Хуцанд), E-mail: zamira_g6767@mail.ru Сведения об авторе:
Гафарова Замира Абдуллоевна, доктор филологических наук, заведующая отделом цивилизации стран Востока Институа гуманитарных наук Худжандского государственного университета им. академика Б.Гафурова(Республика Таджикситан, г.Худжанд), E-mail: zamira_g6767@mail.ru Information about the author:
Gaforova Zamira Abdulloevna, Doctor of philology, Head of Oriental Civilization Research Center of Research Institute of Arts, Khujand State University named after academician B.Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail: zamira_g6767@mail.ru
