CC BY
88
УДК 83,3 (0) 3 Н.Н.НУРОВ
ББК 8Т+82+82(091)
МУКОЛАМАИ ФАР^АНГХО, ВАХДАТИ ИНСОНЙ ВА СУЛХИ КУЛЛ ДАР "ДЕВОН"-И БЕДИЛ
Абулмаонй Бедили Дехлавй дар шумори он суханвароне карор мегирад, ки махсули эчодашон дар назму наср беназир буда, дар пахнои мероси адабии у дар канори дигар матолиби фалсафиву ирфонй, адабиву ахлокй мухимтарин масоили фарханги инсонй ва чахонй бо хама самту фарохнои худ тачассуми равшан касб намудаанд. Ин шоири муктадири адабиёти форсу точик дар баробари ба вучуд овардани як инкилоби бузург дар сабки суханварй ва хамзамон сохиби парвози баланди андеша ва сувари хаёл умдатарин мавзуотеро дар оинаи анвои ашъори бозтоб хеш бахшидааст, ки дорои арзиш ва ахамияти умумиинсонй буда, аз чумла падидаи барчастаи фикрии чахони муосир- гуфтугуи фархангхоро дар худ чой додаанд. Мурочиати Бедил ба мавзуи муколамаи фархангхо ва адён бесабаб нест, чун харчанд ачдоди вай аз сарзаминхои Фароруд ба Х,инд хичрат карда буданд, аммо у худ дар миёни хиндувон таваллуд шуд ва тамоми умр дар муколама бо ин фарханг ва падидаву суннатхои вежаи он карор дошт. Ба таъбири дигар, хануз аз овони хурдй хамосаи кухани хиндувон - "Махабхарата"-ро аз бар намуда, мустакиман дар баробари забони аслии худ-форсй бо хиндй низ такаллум менамуд. Х,амин огохй ва пайванди Бедил бо хиндувон низ боис омад, ки дар навбати аввал аз мубаллигони аслии тахкими пайвандхои фархангии ахолии Х,инду Фароруд ва дигар марзхои забони форсй гардад, ки тачассуми равшани он дар мероси адабии Бедил, хоса девони ашъори вай хувайдост. Дар канори ин, Бедил чун худ аз ахолии мусалмони Х,инд буд ва эхсос менамуд, ки ба рузгори вай дар мухите, ки умр ба сар мебарад, гуфтугуи адён ва мазохиби исломиву хиндй ба унвони омили муассир дар тахкими давлатдорй ва чомеаи вакт мухим ва зарурй ба назар мерасад. Аз ин ру, дар идомаи икдоми Акбаршох, ки гояи сулхи куллро махз ба хамин хотири ривочи муколамаи фархангиву динй барои тахкими пояхои давлатдорй асос гузошта буд, Бедил низ дар шумори мубаллигони ин андешаи мусолихатомез ва татбики назарияи муколамаи динй карор гирифт, ки байти маъруфи у хакикати ин амрро ба субут мерасонад:
Аз маънии дуои буту бархаман мапурс,
Ин ром - ром нест, хамон Аллах - Аллах аст (1, 318).
Бо шинохти амик ва хар чй бештари Бедил ба таълимоти фалсафаи мактабхои кадимии хинд ва чараёнхои фикрии рузгори хеш вай муваффак бар он гардид, ки тавассути бардоштхое аз афкор ва андешахои эшон ва эчоди омезахое бо аркон ва гояхои фиркахои тасаввуфии исломй як навъ консепсияи ирфонии худро дар шеър тарх резад, ки дар чавхари он боз хам ягонагии инсоният ва расидан ба макоми инсони комил, берун аз хама кайду тааллукоти зохирии марбут ба миллату дину мазхаб карор дошта, чехраи шоирро хамчун суханвари мубаллиги гояхои инсонпарварона бозтоб мебахшанд.
Нуктаи дигари мехварй таваччухи амики Бедил ба фалсафаи вахдат, ки дар авчи он боз хам хамоно вахдати инсонй карор мегирад, бори дигар моро бар ин андеша мерасонад, ки дар канори шарху тафсири муомилоти орифонаву ошиконаи фалсафаи мактаби вахдати вучудй бо такя ба мухит ва фазову айёми рузгори хеш зимнан дар иблоги вахдатгарой хамоно ба хам наздик намудани инсонхоро берун аз куюди диниву фикрй ва мазхабй икдом мекунад. Аз ин ру, тахкики мавзуи вахдат дар шеъри Бедил аз ин равзана низ дорои ахамияти мухим хохад буд, ки мехвари ин маколаро ба баррасии хамин матолиб ва тайъини чойгохи мероси Абулмаонй дар таблиги муколамаи фархангхо, вахдати инсонй ва гояи сулхи кулл миёни милал, мазохибу адён ба вучуд овардааст.Тафакури вахдатгарой ва маърифати инсон аз фалсафаи хамдиливу хамраъйй, рабт ба ягонагиву иттиход пеш аз хама ба рузгоре пайванд мегирад, ки у Офаридгори ягонаи хешро шинохтаву ба вучуди бемислу вохид он эътикод пайдо намудааст. Аз назари ичтимой хам инсоният вахдату ягонагй, амнияту сулх ва зарурати вучуди онро дар ростои зиндагонии хеш хануз дар даврони ба истилох чомеаи ибтидой идрок намудааст. Замоне ки одамон ба рузгор эхсос намуданд, ки дар мукобили хамагуна нерухои мутазод ба онон, хаявону куввои шарр танхо якчоя ва ба таври гурухй мубориза бояд бубаранд, зиндагонияшон аз хастии иттиход ва муттахид будан дар мехвари як неру маънии тоза дарёфт. Х,амин гуна инсоният хам аз назари фикрй ва хам аз дидгохи ичтимой дар дарозои ниёзмандии хамешагй ба вахдат зиста, ин тафаккур ва андешаи бузургро то мо кашонидааст. Х,акикати ин амр, дар чилвахои хоси фалсафаи вахдатсароиву
вахдатгароии инсоният, гароиш ба сулху дуста ва пархез аз чангу пархош дар таълимоти макотиби фикрии дину мазохиби мухталиф, таълимоту фармудахои орифону хдкимон ва донишмандон, инчунин ашъори шоирон бозтоб ёфтааст.
Мусаллам аст, ки Бедил аз зумраи шоирони мутабаххир дар арсаи таблиги сулху дустй, мактаби вахдати вучудй эътироф шудааст ва ин хам бехикмат нест, чун ба навиштаи яке аз тазкиранигорони хамасри вай, ки хамзамон хамчун шогирди Бедил махсуб мешавад, Хушгу "басо мукаддимоте, ки Мавлавии Рум дар маснавй ва Шайх Ибни Арабй дар "Фусус-ал-хикам" баён кардаанд, хамаро бо шарху басти тамом ва бо ташбеххои тоза ва ранге беандоза дар каломи худ баста, чун намаки чамеъи аксоми сухани шурангез тавхид аст" (4,115). Пас гояхои вахдати вучудии Бедил то чое боз хам маншаъ дар омезахои ирфони хиндиву эронй ва исломй доранд ва албатта фармудахои Худованд дар ^уръони мачид сарчашмаи зухури ин андешахост чун ба таъбири худи вай аллакай дар хафтсолагй забони ачзбаёнро бо ихтимоми ^уръони мачид фоиз гардонида буд. Аммо вокеан бояд эътироф намуд, ки Бедил дар бозгуй ва ташрехи хикматхои фалсафаи вахдати вучудй ба масобаи як сояи шоирони пешин карор нагирифт, балки як рохи фарозу рушанеро дар андешаи худ кашф кард, ки пушти он симои худи шоир чилвахои нуронй дарёфт. У бо мушохидаи амик ба коинот хакикати ин фалсафаро бар асоси сухани офаридгори бузург, ки дар ояи каримае аз худ фармуда: «.... ба хар суе, ки руй оваред, он суй аст Худованд» ташрех дод ва нукоти гарибе аз зиндагонии чорй дарёфт барои маънигузорй дар маърифати вахдати вучуд. Хдрчанд чанбаи аввали андешахои Бедил аз китоби мукаддаси ^уръон сарчашма мегирад, аммо чанбаи сиёсиву ичтимоии афкори уро низ метавон ба авзои замон ва мухити зиндагонии худи у пайванд бахшид. Равшан аст, ки Мирзо Бедил дар мухите зиндагонй дошт, ки новобаста ба ибтикороти умарои замони хеш ханузам ихтилофи диниву мазхаби миёни мусалмонон ва хиндувон чой дошт, зеро сарзамини Х,инд аз назари кавмиву миллй ва мазхабиву динй аз дергох ба ин гуруххо кисмат мешуд. Мухаккикон аз мухимтарин омили пирузии намояндагони хонадони Темуриёни Х,инд, хоса Акбаршохро дар бунёди давлати муктадир, пеш аз хама, ба рохандозии сиёсати оштии мазхабй, ки ба чараёни сулхи кулл маъруф аст, мансуб медонанд. Бедил хам чун яке аз мубаллигони ин чараён баромад намуда, бад-ин рох хостори вахдат миёни кулли аквом мешавад, то хама гуна хушунати кавмй, зиддиятхои мазхабй аз миён бардошта шавад. Аз ин чост, ки борхо дар ашъори хеш Бедил мустакиман ба масъалаи сулхи кулл таъкид мекунад, ки дар мехвари он оштии диниву кавмй карор дорад:
Ба хамворй тарики сулхи кулл чанде ганимат дон, Зи чанги субха бар зуннор печидаст дин худро (1,141).
Бедил ба ахли замони худ хушдор медихад, ки хамин тарикати сулхи куллро бояд ганимат шумурд, ки ба асари он субха ва зуннор ба унвони ду унсури мухими ду дин дар канори хамдигар карор доранд ва айни хамдигар шудаанд. Чун чавхари таълимоти сулхи кулл хам ягона шумурдани аслу мохияти фалсафаи тамоми адён аст, Бедил бо иблоги ин акида таъкид бар он дорад, ки танхо аносири зохирии адён сабаби нофахмихои фаровоне гардида, динро ба гирдоби чангу низоъ бурдаанд. Дар фалсафаи сулхи кулл бошад, онхо куллияи ин акоиди зидду накизро, ки чанбаи зохири доранд, фуругузорй мекунад ва бо хам меоянд. Аз ин чо, Бедил чомеаи худро ба шинохти арзиши акидахои сулхи кулл даъват мекунад, ки дар мехвари он фалсафаи вахдати инсонй ва дар мачмуъ, маърифати хакикати оламу одам карор дорад. Бояд ба кадри ин афкори мухим, ки инсонгаройиро миёни аквоми мухталиф таблиг мекунад, бирасид ва барои он шукргузорй намуд. Ч,авхари андешаи шоир дар ин нуктаи мухим нухуфтааст, ки дар аксар абёти Бедил ин мавзуъ ифода ёфтааст. Аз чумла, дар байти зер таъкид мекунад, ки барои мардумони дар ихтилоф буда, сулхи куллро назр кун, яъне вочиб дон, ки дар ин олам аз боиси пархошу тазоди онон хамеша чангу чадал миёни мардумони мухталиф сурат мегирад:
Сулхи кулл назри харифон, ки дар ин ишратгох, Оташу об ба хам дасту гиребон шудаанд. (1,202).
Бедил ин холатро ба дастугиребон шудани оташу об чун ду унсури ба хам зид тасвир намудааст ва аз назари дигар агар амик; ба суи матлаби Бедил биравем, хадафи дигаре аз таъкиди он рушан мешавад. Оташу об харчанд ба хамдигар ихтилоф доранд, аммо ду унсури мухим барои зиндагонии инсон ба шумор меравад ва магзи афкори инсонгароёнаи Бедил хам дар хамин нукта карор дорад, ки ихтилоф ва тазодхои зохири фикрй метавонад боиси аз миён рафтани аносири мухим барои хаёти инсонй дар руи замин гардад, мисли ин ки оташ обро нест мекунад ё об оташро.Бедил мачмуи чангу тазодхоеро, ки махсули дарк накардани ин фалсафаи ягонагии инсон аст, арсаи гафлат мешуморад ва боз хам сабаби аслии онро носозгории тароик ва мазхабу кешхои мухталиф ба шумор меравад, ки асари он бар мардум мерасад. Абулмаонй ин матлабро бо таъбири шоиронае ба гунаи зайл баён медорад, ки тир дар дасти хамин нофахмиву тафрикаи
тарикатxои мухталиф аст, ки аз таъсири он халк синаи худро пайкон мекунад ва дар муко6или тири адоват ва душман^ои ин гyрyxxо курбон мешавад.
Сyлxy чанги арсаи гафлат тамошокарданист, Тир дар кеш асту халк аз сина пайкон мекашад (1,468) Бидуни шак, метавон гуфт, ки Бедил шоири мубтакир дар андешаи сyлxофаринии сдасати чаxонй ба шумор меравад ва ин матлаб аз он чо сарчашма мегирад, ки вожаи сyлx дар шумори дустдоштатарин калимоти шеъри y карор дорад. Илова бар ин, Бедил дар мавориди фаровоне тавассути корбурди ин вожа xарчанд маъонии тоза офаридааст, аммо xамоно касрати истифодаи он ба таваччуди хосааш ба моxият ва асолати сyлx дар кулли зиндагонии инсон ишорат мекунад. Ин руйкард ва муносибати y ба фалсафаи сyлx ва сyлxофаринй дар шеъраш ба xадде уруч карда, ки xатто газале бо радифи сyлx дорад, ки дар он мазомини мухталифе бар пояи корбурди ин вожа офаридааст. Аммо умкан ва моxиятан равшан мешавад, ки мукаррар садо додани худи вожаи сyлx андешаеро аз зеxни шоир берун меоварад, ки дар навбати аввал бо садои мукаррари сyлx дар ин шеър хонандааш зарурати онро дар зиндагонии инсон эxсос кунад ва аз суи дигар Бедил бо такрори вожаи сyлx дар радифи газали хеш хостори тантанаи сyлx ва рафокат, оштй дар мдани куллияи зиддият ва ракобатxои табий ва чамъиятй аст. Ба ин газал аз ин дидгоx ручуъ ва мурур мекунем:
Муй пирй баст бар табъи xасадтахмир сyлx, Дод хунро бо сафо оинадорй шир сyлx. Охир аз вазъи чунун узри алоик хостам, Кард бо yрëнии мо хори домангир сyлx. З-ин туфангу тир пархоше, ки дорад чаxли халк, Нест мумкин, то наëрад дар мдан шамшер сyлx. Матлаби ноëб моро душмани ором кард, Бо хамушй мушкил аст аз оxи бетаъсир сyлx. Бар таxаммyл зан, ки мегардад дар ин дайри нифок, Сyлx аз таъчил чангу чанг аз таъхир сyлx. Бо казо гар сар нахоxй дод, ку пои гурез, Ихтдаре нест ин омочро бо тир сyлx. Мардро чун тег дар xар амр якру будан аст, Нест xангоми дуо бехичлат аз тазвир сyлx. Ом шуд расми тааллук, шарми озодй кирост, Халкро чун xалка бо xам дод ин занчир сyлx. Дар тилисми чамъи аздоде, ки барxамхyрданист, Об мегардам зи хичлат, гар намояд дер сyлx. Эътибори он чй дидам, гуфтам авxом асту бас, Ч,анги сад хоби парешон шуд ба як таъбир сyлx. Душ аз пири хирад чустам тарики офият, Гуфт, эй гофил ба xар такдир бо такдир сyлx. Кош ранги олами мафxyм дарxам бишканад, Танг шуд Бедил ба чанги лашкари тасвир сyлx ( 1,423). Дар ниxояти талкини гояи сyлxи кулл Бедил ба чое мерасад, ки чомеаи Хинди рузгори хешро ба шинохти ягонагии Худованд дар пешоруи кулли мардумони олам ва чавxари ягона доштани кулли таълимоти диниву мазxабй мехонад ва фаркиятxои миëни эшонро тащо дар зоxир арзëбй менамояд. Мирзо Бедил чун Мавлоно Румй пиру пешвои худ дар ин арса талкин медорад, ки маънии дуои буту барxаман аз мусалмон тащо дар сурати зоxир аз xам фарк доранд, ботинан онон хостори шинохти xамон Офаридгори ягона xастанд, ки дар забонxо ва дищои мухталиф бо номxои гуногун ëд мешавад. Боз xам xамон байти маъруфи у, ки каблан зикраш рафт, шореxи xакикати ин андеша хоxад буд:
Аз маънии дуои буту барxаман мапурс, Ин ром - ром нест, xамон Аллаx - Аллаx аст. Аз ин чо, роxи равшани Бедил ба суи вавдати вучуд ва таблиги у аз ин акидаи умумиинсонй мушаххас мегардад. Бедил дар идомаи ин андешаи боло борxо дар зимни тафсири фалсафаи вавдати вучуди xамин андешаи ягонагии инсониятро дар чавxар ва асл таблиг мекунад ва бар ин натича мерасад, ки куллияи мардумони олам ва xар чй дар олам xаст, як xакикате xастанд, ки бо xазор оина тобон шудаанд:
Бедил, он шуъла, к-аз у базми чарогон гарм аст, Як xакикат ба xазор оина тобон шудааст (1,204). Фаротар аз ин, Бедил бо таъкид дар ин ки куллияи арком шуруъ аз огоз то миллион xама
шуруъ аз хамин раками як мешаванд ва бо таъкид бар ин нукта сарчашмаи зухури тамоми инсониятро аз хамин як нуктаи вохид тафсир мекунад, ки чавхари таълимоти вахдати инсониро дар андешахои шоир арзёбй ва мукаррар мекунанд.
Бо хама касратшуморй гайри вахдат хеч нест, Як -як омад бар забон аз сад хазор аъдоди мо (1,5). Нуктаи авчи фахмиши Бедил дар ин замина таваччухи вай ба фаркиятхои зохирии инсоният ва сарчашмаи вохид доштани кулли эшон махсуб мешавад, ки дар идомаи ин матолиб ба тафсири дигаргунаи ин акида мепардозад. Х,амоно Бедил чамъи инсонхоро бо фаркиятхои зохириву фикрй ба муи парешон шабохат медиханд, ки гар онро ба хам оварем, хамоно як гесу хохад шуд.
Ихтилоти халк чуз жулидагй сурат набаст, Х,ар ду олам печиши як гесуи бешона буд (1, 643). Аз шеваи баён ва ташрехи Бедил пайдост, ки у бештар дар шархи хикмат ва маншаи вахдати вучуд ба гаври аносири вокеии зиндагй фуру меравад, то хакикати ин амрро берун оварад ва дарки ин матлабро барои хонандаи худ карибтар созад. Дар байтхои мазкур ин хакикат равшантар чилва дорад. Нихоятан бо тафсири ин маънй ва таъкид бар хакикати кулл, ки мачмуи мазхабу мактабхоро рох ба хамон аст, Абдулмаонй ба натичае мерасад, ки хамаи тазоду фаркиятхо ба зохир ба таъбири у дар либос аст, аммо хун дар вучуди хама ягона ва хамранг мебошад, ончунонки дар рагу шарёни товусу зог хам хамон як хуни сурх аст ва фаркиятхои онон танхо зохирашон аст:
Ихтилофи вазъхо Бедил либосе беш аст, В-арна якранг аст хун дар пайкари товусу зог (2,881). Фалсафаи вахдат дар шеъри Бедил баробар ба сарчашма доштан дар тафаккури олии инсонй ва китоби мукаддаси ^уръон инсониятро ба дарки баробарии тамоми миллату мазхабхо ва намояндагони аквоми дар пешоруи Худованди бузург даъват мекунад. Аз ин ру, ба акидаи Бедил харгиз нашояд, ки миллате ё кавмеро аз худ поин бишуморй ва худро болотар аз он. Бояд хамин ягонагиву вахдати инсонхо дар сайёраи замин дуруст маърифат ва дарк шавад, то ин низоъхои беасосе боиси марги хазорон нафар инсон мешаванд аз миён бардошта шаванд.
Таваччухи амик ба афкори ичтимоии Бедили Дехлавй, хоса таблиги фалсафаи сулхофаринй ва вахдатгароии у нукотеро тафсир мекунад, ки вокеан андешахои шоир созгор ба рухияи тамоми замонахо хастанд. Имруз вакте ки чахони муосири моро хам чун ин акоид ва андешахои ихтилофангез фаро гирифтаанд ва хатто дар сиёсати чахонй фалсафаи абаркудратй ва сиёсатхои бузургу хурд чойгохи махсусе мегиранд, истинод ба ин афкори озмудашудаи Бедил ва дигар ниёкони шарафманди мо бисёр мухим ба назар мерасад. Аз суи дигар, дар айёми мо имруз тазодхои фаровони махзабй, тахриби афкори чомеа дар таъсири хизбу харакатхои чудоиандоз, ки миёни аквом ва миллатхо бар асоси хамин фаркиятхои зохирй низоъ бармеангезанд, мурочиат ба чунин андешахои инсонсози Мирзо Бедил ва шарху тавзехи онхо амри мухим дар тарбияи чавонони имруз ба шумор меравад. Зеро чавхари фалсафаи инсонофаринии Бедилро дар таълимоти ичтимоии у арчгузорй ба макоми инсон ва талкини баробарии он новобаста аз махдудаву фаркиятхои зохирй ба вучуд овардаанд, ки дар халли мухимтарин масоили сиёсати чахонй авлавият гузоштан ба чунин акоид хеле муассир ва мувофики максад махсуб меёбад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Дехлавй, Бедил. Куллиёт. Тасхехи Холмухаммади Хаста ва Халилуллохи Халилй. Ба кушиши Бахман Халифаи Баноравонй .Иборат аз панч чилд. Ч,илди 1, бахши 1./Д. Бедил.-Техрон: Тилоя, 1389.- 798 с.
2. Дехлавй, Бедил. Куллиёт. Тасхехи Холмухаммади Хаста ва Халилуллохи Халилй. Ба кушиши Бахман Халифаи Баноравонй.Иборат аз панч чилд. Ч,илди 1, бахши 2./Д. Бедил- Техрон: Тилоя, 1389.- 802 с.
3. Салочука, Парвин.Накди навин дар хавзаи шеър/Парвин С.-Техрон: Марворид, 1389.- 237 с.
4. Хушгу. Биндробан Дос.Сафинаи Хушгу(дафтари солис). Ба кушиши Саид Шохмухаммад Атоуррахмон ва Ато Кокуй.Патна,Бихор, 1959.-400 с.
REFERENCES:
1. Dekhlavi, Bedil. Collection of Works. Preparation of the text and introduction by Kholmuhammadi Khasta and Khalilullokh Khalili. Under the editorship of Bahman Khalifai Banoravoni. In five volumes. - V.1. -P.1./D.Bedil. - Tehran. Taloya publishing-house, 1389 hijra. -798 p. (In Persian).
2. Dekhlavi, Bedil. Collection of Works. Preparation of the text and introduction by Kholmuhammadi Khasta and Khalilullokh Khalili. Under the editorship of Bahman Khalifai Banoravoni. In five volumes. - V.1. -P.2./D.Bedil. - Tehran. Taloya publishing-house, 1389, hijra. - 802 p. (in Persian).
3. Salojuqa, Parvin. New Critics in Poetry's Circle. - Tehran: Pearl, 1389 hijra. - 237 p. (in Persian)
4. Khushgu. Bindroban Dos. Khushgu's Ship (the third edition). Under the editorship of Said Shohmuhammad Atourrahmon and Ato Kokui. Patna, Bihor. 1959. - 400 p.
Муколамаи фар%ангцо, вавдати инсонй, ва сул$и кулл дар "Девон"-и Бедил
Вожацои калидй: Бедили Деулавй, вавдати вуцуд, сулуи кулл, муколамаи фаруангуо, касрат,
равобити фаруангй, мусалмон, уинду. Дар мацола масъалаи муколамаи фаруангуо, тацассуми гояи ваудати инсонй ва сулуи кулл дар девони ашъори Абдулцодири Бедил, ки яке аз цараёнуои маъруфи фикрии замониу ба шумор мерафт, ба риштаи тауциц кашида шудаанд. Дар заминаи таулили афкори фалсафиву ирфонии Бедил муайян шудааст, ки гояи ваудати инсонй ва сулуи куллро, пеш аз уама, у ба хотири таъмини оштй, уамдилй ва уамрайъии мардумони уинду мусалмон дар либоси назм дароварда, таблиг намудааст. Ба андешаи муаллиф храмин шеваи баён боис шудааст, ки шоир истилоуоти хосаеро барои шаруу тафсири ин мавзуи мууим, чй аз диди ирфонй ва чй фалсафй бо шевауои шоирона мавриди истифода царор диуад.Муаллиф дар натицаи баррасии ин мавзуъ ба хулосае расидааст, ки уама гуна цомеа новобаста аз фарцияти милливу мазуабй ниёзманд ба ваудати вуцуд аст, чун ваудат аслу цавуари инсоният ба шумор меравад.
Диалог культур, единство людей и всеобщий мир в «Диване» Бедиля
Ключевые слова: Бедиль Дехлави, единство сущего, всеобщее примирение, диалог культур, многочисленность, культурные связи, мусульманин, индус В статье объектом исследования является отображение диалога культур, воплощение идеи о единстве людей и всеобщем мире в диване стихотворений Абдулькадира Бедиля. Отмечается, что рассматриваемая тема составляла основу одного из известных идейных течений его времени. На основе всестороннего анализа философско-суфийских воззрений Бедиля выявляется, что идею о человеческом единстве и всеобщем мире поэт воплощает в стихах и пропагандирует, прежде всего, с целью примирения, единодушия и согласия мусульман и индусов. По мнению автора статьи, данная манера изложения обуславливает то, что поэт вкупе с поэтическими приемами использует особые термины и понятия для разъяснения и интерпретации этой важной темы, как с точки зрения суфизма, так и в плане ее философского осмысления.В результате рассмотрения этой темы автор приходит к выводу, что всякое общество, независимо от национальных и религиозных различий, нуждается в единстве, являющемся основой и сутью человечества.
Dialogue of Cultures, Unity of People and Universal World in «Divan» by Bedil Key words: Bedil Dekhlavi, unity of the being, universal reconciliation, dialogue of cultures, multi-
numerosity, cultural ties, Muslim, Hindu The object of the research is a reflection of the dialogue of cultures, embodiment of the idea aimed at unity of people and universal world in Abdulqadir Bedil's divan of poems. It is underscored that the theme under consideration composed the ground of one of the outstanding ideological trends pertaining to his time. Designing on the premise of comprehensive analysis of Bedil s philosophical-Sufiy views the author elicits the fact that the idea of human unity and universal world is objectified in his poems promoting, first of all, reconciliation, unanimity and agreement between Muslims and Hindus. In conformity with the author's opinion the relevant manner of reproduction proves that the poet in combination with poetic devices resorts to specific terms and notions for explication and interpretation of this important theme both from the viewpoints of Sufism and in the plane of their philosophical comprehension.As a result of the analysis of the theme explored the author comes to the conclusion that any society irrespective of both national and religious differences needs in unity which is considered as a principal gist of mankind upon the whole. Маълумот дар бораи муаллиф:
Нуров Нуралй Норович, номзади илмуои филологй, дотсент, мудири кафедраи адабиёти классикии тоцики Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров(Чумуурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), E- mail: [email protected] Сведения об авторе:
Нуров Нурали Норович, кандидат филологических наук, доцент, заведущий кафедрой таджикской классической литературы Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова(Республика Таджикистан, г.Худжанд), E- mail: [email protected] Information about the author:
Nurov Nurali Norovich, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of the Tajik classic literature under Khujand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), E- mail: [email protected]
