Научная статья на тему 'Тижорат банклари депозит базасини мустаҳкамлаш ва кенгайтириш зарурияти'

Тижорат банклари депозит базасини мустаҳкамлаш ва кенгайтириш зарурияти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
609
167
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тижорат банки / депозит / депозит базаси / депозит базасининг етарлилиги / ликвидлилик / аҳоли омонатлари / ресурсларни бошқариш / монетар сиёсат / қарз мажбуриятли қимматли қоғозлар / депозит сертификати / облигациялар. / commercial banks / deposits / deposit base / deposit base adequacy / liquidity / liability management / monetary policy / debt securities / certificates of deposit / bondsм

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Муҳитдинова Дилфуза Фарходовна

Мақолада тижорат банклари депозит базасини мустаҳкамлаш борасидаги илмий қарашлар, республикамиз тижорат банклар депозит базасининг амалдаги ҳолати таҳлили ва унга таъсир этувчи ташқи омиллар кўриб чиқилган, шунингдек жалб қилинган ресурслар базасини мустаҳкамлаш ва кенгайтириш юзасидан таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NECESSITY OF STRENGTHENING AND EXPANDING DEPOSIT BASIS OF COMMERCIAL BANKS

The article examines the scientific views of strengthening the deposit base of commercial banks, the analysis of the current deposit base of commercial banks in our country and the impact of external factors on the expansion of deposits, also, ways of strengthening and expanding the resource base of banks was discussed.

Текст научной работы на тему «Тижорат банклари депозит базасини мустаҳкамлаш ва кенгайтириш зарурияти»

Мухитдинова Д.Ф.,

Узбекистан Республикаси Банк-молия академияси тингловчиси, АТ «Алокабанк» ходими

ТИЖОРАТ БАНКЛАРИ ДЕПОЗИТ БАЗАСИНИ МУСЩКАМЛАШ ВА КЕНГАЙТИРИШ ЗАРУРИЯТИ

МУХИТДИНОВА Д.Ф. ТИЖОРАТ БАНКЛАРИ ДЕПОЗИТ БАЗАСИНИ МУСТАЦКАМЛАШ ВА КЕНГАЙТИРИШ ЗАРУРИЯТИ

Маколада тижорат банклари депозит базасини мустах,камлаш борасидаги илмий карашлар, республикамиз тижорат банклар депозит базасининг амалдаги х,олати тах,лили ва унга таъсир этувчи ташки омиллар куриб чикилган, шунингдек жалб килинган ресурс-лар базасини мустах,камлаш ва кенгайтириш юзасидан таклифлар берилган.

Таянч иборалар: тижорат банки, депозит, депозит базаси, депозит базасининг етар-лилиги, ликвидлилик, ах,оли омонатлари, ресурсларни бошкариш, монетар сиёсат, карз мажбуриятли кимматли коFозлар, депозит сертификати, облигациялар.

МУХИТДИНОВА Д.Ф. НЕОБХОДИМОСТЬ УКРЕПЛЕНИЯ И РАСШИРЕНИЯ ДЕПОЗИТНОЙ БАЗЫ КОММЕРЧЕСКИХ БАНКОВ

Статья рассматривает научные взгляды укрепления депозитной базы коммерческих банков, анализ текущего состояния депозитной базы коммерческих банков в нашей республике и влияние внешних факторов на расширение депозитов, а также в статье рассматриваются пути укрепления и расширения ресурсной базы банков.

Ключевые слова: коммерческие банки, депозиты, депозитная база, достаточность депозитной базы, ликвидность, управление ресурсами, денежно-кредитная политика, долговые ценные бумаги, депозитный сертификат, облигации.

MUKHITDINOVA D.F. NECESSITY OF STRENGTHENING AND EXPANDING DEPOSIT BASIS OF COMMERCIAL BANKS

The article examines the scientific views of strengthening the deposit base of commercial banks, the analysis of the current deposit base of commercial banks in our country and the impact of external factors on the expansion of deposits, also, ways of strengthening and expanding the resource base of banks was discussed.

Keywords: commercial banks, deposits, deposit base, deposit base adequacy, liquidity, liability management, monetary policy, debt securities, certificates of deposit, bonds.

Ресурсларни жалб цилиш тижорат банклари учун асосий фаолиятлар ва биринчи даражадаги ацамиятга эга булган вазифалардан цисобланади. Чунки ицтисодиётда буш мабла*лар цолиши улардан етарлича самарали фойда-ланмаслик ва жам*армалар шаклланишига салбий таъсир этади. Банкларнинг депозитлар ва банклараро кредитлар-ни жалб цила олиш цобилиятлари улар бозорнинг бошца цатнашчилари томонидан цанчалик тан олинишини белги-лаб беради.

Халкаро молия бозорига интеграция-лашув шароитида тижорат банклари ол-дида халкаро тартибга солувчилар тавсия этаётган стандартларни кабул килиш ва талабларга жавоб бериш замонавий тен-денцияга айланган. Шунингдек, жахон молиявий-иктисодий инкирози ва унинг окибатларини бартараф этиш шароитида барча мамлакатларда, шу жумладан, республикамизда хам банк тизимининг баркарорлигига асосий эътибор каратилиб келинмокда. Жумладан Узбекистан Респуб-ликаси Президенти Ислом Каримовнинг 2010 йил 26 ноябрдаги «2011-2015 йил-ларда Республика молия-банк тизимини янада ислох, килиш ва баркарорлигини ошириш хамда юкори халкаро рейтинг курсаткичларига эришишнинг устувор йуналишлари туFрисида»ги ПК-1438 сон карори, 2015 йил 6 майдаги «Тижорат банкларининг молиявий баркарорлигини янада ошириш ва уларнинг ресурс база-сини ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК.-2344-сон карори, тижорат банкларида капиталлашув жараёнларини жадаллаштиришга каратилган карорлар ва фармонлар, шунингдек Узбекистан Респуб-ликаси Марказий банкининг бир канча меъёрий-хукукий хужжатлари тижорат банкларининг устав капиталини ошириш-га ва шу оркали уларнинг ликвидлилигини мустахкамлаб боришга каратилгандир.

Х,озирги даврда дунёнинг купгина мам-лакатларида, шу жумладан, Узбекистонда хам тижорат банклари фаолиятини тек-ширишда «CAMELS» рейтинг тизимидан кенг фойдаланилмокда. Ушбу тизимда тижорат банклар ликвидлилик рискини

бахолаш, бунда ресурсларнинг етарлили-гини аниклаш асосий урин эгаллайди. Ушбу тизимда депозит базасининг баркарорлиги куйидагича аникланади1:

Депозит базасининг =■ етарлилиги

Асосий депозитлар

Жами депозитлар

х 100%

(1)

Мазкур курсаткичнинг амалдаги даража-си 75 фоиздан паст булмаган такдирдагина тижорат банкининг депозит базаси етар-ли хисобланади. Бошкача килиб айтган-да, тижорат банклари депозитларининг умумий хажмида асосий депозитларнинг салмоFи камида 75 фоизни ташкил этиши лозим. «CAMELS» рейтинг тизимида асо-сий депозитлар деганда депозитларнинг банкни узок муддат тарк этмайдиган кисми тушунилади. Шу жихатдан олганда, асосий депозитлар хар уч турдаги депозитлар -трансакцион, муддатли ва жамFарма депозитларининг баркарор колдиFини уз ичига олади2.

Халкаро тажрибада банк пассивлари таркибини тахлил килганда куришимиз мумкинки, уларнинг тижорат банклари пассивлари таркибидаги ресурсларнинг салмокли кисмини асосий депозитлар

1 Банковский менеджмент. / Учебник, коллектив авторов; под ред. д.э.н., проф. О.И.Лаврушина. 4-е изд. - М.: «КНОРУС», 2015. -191-б.

2 Трансакцион депозитлар - талаб килиб олин-гунча банкни тарк этмайдиган нобаркарор омо-нат. ЖамFарма депозитлар - жамFариб бориш учун мулжалланган маълУм бир аник муддатга куйиладиган банк омонати шакли. Муддатли депозитлар - саклаш муддати белгиланган банк омонати шакли.

46

БАНКЛАР ВА МОЛИЯ БОЗОРИ / БАНКИ И ФИНАНСОВЫЕ РЫНКИ

1-расм. Узбекистан Республикаси тижорат банклари жами депозит колдим (млрд. сумда1).

28496-

30000л 25000 20000 ^ 15000./ 10000 5000 0

21835

12901

9955

z:

16771

ZH

2010

2011

2012

2013

2014

□ Жами депозитлар

1-жадвал. Узбекистан Республикаси тижорат банкларининг «Ahbor-Reyting» рейтинг агентлиги

томонидан гурух,ланиши

I гурух банклари II rypyx 6aHK^apu III гурух банклари

АТБ «Узсаноаткурилишбанк» ATB «KanuTa^6aHK» ХАТБ «Давр банк»

ДАТ «Асака» банк ATE «Asia Alliance Bank» ХАТБ «Туркистон»

АТБ «Кишлок курилиш банк» AT «AnoK,a6aHK» «Садерат Банк»

АТИБ «Ипотека банки» ATB«MuKpoKpeguT6aHK» ХАТБ «Универсалбанк»

ДТ «Халк банки» XABB «TpacT 6aHK» ХАТБ «Равнакбанк»

АТБ «Агробанк» ATB «TypoH 6aHK» ХАТБ «Hi-Tech Bank»

АО «KDB банк Узбекистон» XATB «InFinBank»

АТБ «Хамкорбанк» XATB «Orient Finans Bank»

АИТБ «Ипак Йули» ATB «CaBflorap»

AO «Uzbekistan-Turkish Bank»

ташкил килади. Масалан, Японияда тижорат банклари жами пассивларининг 40-45 фоизини, АК,Шда карийб 60 фоизини асо-сий депозитлар ташкил килади. Хозирги кунда республикамиз тижорат банклари депозит базаси ижобий усиш суръа-тига эга. Банкларнинг ресурс базасини купайтириш борасида амалга оширилаёт-ган ишлар банкларнинг жами депозитла-ри хажмининг йилдан йилга ошиб бори-шини таъминламокда, деб айтиш мумкин (1-расм).

Хусусан, тижорат банкларининг жами депозит колдиFи курсаткичи 2013 йилга нисбатан 30,5 фоиз усиб, 2015 йилнинг

1 Узбекистон Республикаси Марказий банки рас-мий сайтидаги маълумотлар асосида тайёрланган. www.cbu.uz

1 январь х,олатига кура, 28,5 трлн сумни ташкил этди»2, деб кайд этилган.

Бугунги кунда республикамиз тижорат банкларининг холатига, шу жумладан ресурс базаси, пассивларининг шаклланиш холатига холис бах,о берувчи «Ahbor-Reyting» рейтинг агентлигининг листингида катнашган Узбекистон Республикаси тижорат банклари буйича йиFилган маълумотла-рига асосланган холда тах,лилимизни давом эттирамиз. Агентлик республикамиз 25 та тижорат банки маълумотлари асосида уларни 3 та гурухга ажратади (1-жадвал).

Ушбу банклардан йиFилган маълумот-ларга кура, жалб килинган жами маблаFлар салмоFи асосан биринчи гурух банклар

2 2014 йилда пул-кредит сохасидаги вазият ва монетар сиёсатнинг 2015 йилга мулжалланган асосий йуналишлари. // «Бозор, пул ва кредит» илмий-амалий ойлик журнали, 2015 йил 1-сон. -25-б.

2-расм. Тижорат банклари томонидан жалб цилинган маблатларнинг банклар гуру^лариаро

таркиби (2014 йил, млрд сумда)1

2-жадвал. Узбекистан тижорат банклари пассивлари таркиби ва динасикаси (млн. сум )2

Пассивлар 2010 йил 2011 йил 2012 йил 2013 йил 2014 йил

12020061 16887793 22970995 28868963 33949387

Талаб килиб олингунча депозитлар 33.93% 34.67% 36.48% 34.36% 30.28%

ЖамFарма депозитлари 4.18% 4.47% 5.05% 5.28% 5.41%

Муддатли депозитлар 14.41% 15.21% 13.14% 14.84% 15.24%

УзР Марказий банкига туловлар 0% 0% 0% 0% 0%

Бошка банкларга туловлар 5.96% 5.51% 5.13% 4.63% 5.26%

Кейинчалик сотиб олиш шарти билан сотилган кимматли коFозлар 0% 0% 0% 0% 0%

Карзга олинган ссудалар 11.82% 15.24% 17.31% 21.14% 23.10%

Субординар карз мажбуриятлари 0.26% 0.24% 0.32% 0.28% 0.24%

Хисобланган фоизлар 0.26% 0.29% 0.33% 0.38% 0.38%

Бошка мажбуриятлар 14.44% 11.47% 10.37% 7.49% 7.82%

Умумий капитал 14.74% 12.89% 11.86% 11.60% 12.26%

Жами 100% 100% 100% 100% 100%

хиссасига ту€ри келиб, жами 25,3 млрд сумни ташкил килган, иккинчи гурух банклари 5,1 млрд сумни ташкил килган, аммо учинчи гурух банкларида нисбатан паст курсаткич булиб, жами 0,3 млрд сум жалб килинган (2-расм).

Агентликнинг 2010-2014 йиллар якуни буйича Узбекистон тижорат банкларидан олинган маълумотларга асосан пассивлар таркибининг 5 йиллик динамикаси тахлил килинганда банкларнинг депозит базаси беш йил давомида 2,8 баробар, аникрок

1 «^Ьог-Кеу^пд», рейтинг агентлигининг 2014 йил якуни буйича Узбекистон банк сектори аналитик маълумотномаси асосида.

2 Уша манба.

килиб айтадиган булсак 282,4% микдорида ортган (2-жадвал).

Маълумотлардан куриниб турибдики, Узбекистон тижорат банклари пассивлари таркибининг салмокли кисмини трансакцион депозитлар эгаллаб турибди.

Маълумотлар тахлили натижасида 5 йил давомида депозит базаси ортиб бораётган-лиги кузатилган, аммо жами депозитлар таркибида жам€арма ва муддатли депозитлар салмо™ кичиклигини куриш мум-кин (3-расм)3. 2010 йилда трансакцион депозитлар 64,60%ни ташкил килган булса,

3 «Ahbor-Reyting» рейтинг агентлигининг 2014 йил якуни буйича Узбекистон банк сектори аналитик маълумотномаси асосида.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 11

3-расм. Узбекистан Республикаси тижорат банклари депозитлари динамикаси (2008-2014 йиллар

динамикаси, фоивда)

2014 йилга келиб бу курсаткич 59,45 фоиз-ни ташкил килаяпти.

Талаб килиб олингунча депозитлар салмоFининг куплиги банкларга актив ва пассив операцияларини самарали бошка-ришда салбий таъсир курсатади. Чунончи, ушбу депозит нобаркарор ресурс х,исоб-ланади.

Республикамиз банк тизимида муддатли депозитлар салмоFини ошириш актив опе-рацияларни эркин амалга оширишга ёрдам беради, шунингдек ликвидлилик риски да-ражасини камайтиради.

Шунингдек, <^Ьог-Кеу^пд» РА 2014 йил якунлари буйича берган ахборотига кура, ушбу йилда х,ам тижорат банклари умумий депозит портфелида сезиларсиз усиш куза-тилганини маълум килмокда, яъни тах,лил килинаётган даврнинг аввалги йилига нис-батан депозит базаси 10,78%га ортган ва жами 19,71 трлн сумни, 2013 йил якунида эса ушбу курсаткич 17,79 трлн сумни ташкил килган1.

Бундан ташкари, 2014 йил давомида банклар томонидан жалб килинган депозит портфели таркибида миллий валютада кабул килинган депозитлар салмоFи ортган, яъни 2013 йилда жами депозитлар тар-

1 «АИЬог-Кеу^пд» рейтинг агентлигининг 2014 йил якуни буйича Узбекистон банк сектори аналитик маълумотномаси асосида.

кибида миллий валюта сумдаги депозитлар 71,99%ни ташкил килган булса, 2014 йилда ушбу курсаткич 75,03%ни ташкил килган ва аксинча, чет эл валютасидаги депозитлар 2013 йилда 28,01% ни ташкил килган булса, 2014 йилга келиб 24,98%ни ташкил килиб, камайган.

Х,озирги кунда республикамиз тижорат банклари ресурс базасини кенгайти-риш, бунда ах,олининг банкларга булган ишончини орттириш ва уларнинг буш пул маблаFларини банклардаги депозитларга жалб килишга янада купрок эътибор кара-тиши лозим.

2014 йилда тижорат банклари депозит портфели таркибида жисмоний шахслар депозити микдори ортган, яъни 2013 йилда 27,04% булган булса, 2014 йилда 30,69%ни ташкил килган. Бундан ташкари, 2014 йил давомида депозит портфели таркибида жисмоний шахсларнинг хорижий валюта-даги депозитлари салмоFи кутарилган, яъни 2013 йилда жисмоний шахсларнинг жами депозитлари таркибида хорижий валюта-даги омонатнинг салмоFи 14,73% булган булса, 2014 йил бу курсаткич 18,14%ни ташкил килган (3-жадвал).

Тах,лил натижасидан куриниб туриб-дики, республикамиз тижорат банклари депозит базаси усиш тенденциясига эга,

2 Уша манба.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 11

3-жадвал. Тижорат банклар томонидан юридик ва жисмоний шахслардан асосий жалб ^илинган

депозитлар1

2013 й. 2014 й.

млн. сум % млн. сум %

1. Тижорат банклари жами депозитлари 17 790 696 100% 19 708 214 100%

-сумда 12 807 284 71.99% 14 787 214 75.03%

- хорижий валютада 4 983 412 28.01% 4 921 114 24.97%

2. Юридик шахслар депозитлари 12 979 567 72.96% 13 660 130 69.31%

-сумда 8 704 658 48.93% 9 667 680 49.05%

- хорижий валютада 4 274 920 24.03% 3 992 450 20.26%

1.1. Талаб килиб олгунча ва 30 кунгача булган депозитлари 9 597 949 53.95% 9 874 060 50.10%

-сумда 5 724 138 32.17% 6 728 031 34.14%

- хорижий валютада 3 873 812 21.77% 3 146 030 15.96%

1.2. ЖамFарма депозитлари 127 880 0.72% 266 853 1.35%

-сумда 109 772 0.62% 202 504 1.03%

- хорижий валютада 18 108 0.10% 64 349 0.33%

1.3. Муддатли депозитлар 3 253 738 18.29% 3 519 216 17.86%

-сумда 2 870 749 16.14% 2 737 145 13.89%

- хорижий валютада 382 990 2.15% 782 072 3.97%

3. Жисмоний шахслар депозитлари 4 811 129 27.04% 6 048 085 30.69%

-сумда 4 102 626 23.06 5 119 420 25.98%

- хорижий валютада 708 503 3.98% 928 664 4.71%

1.1. Талаб килиб олгунча ва 30 кунгача булган депозитлари 1 622 218 9.12% 1 842 435 9.35%

-сумда 1 453 163 8.17% 1 609 307 8.17%

- хорижий валютада 169 055 0.95% 233 128 1.18%

1.2. ЖамFарма депозитлари 1 597 048 8.98% 1 826 557 9.27%

-сумда 1 522 532 8.56% 1 790 414 9.08%

- хорижий валютада 74 516 0.42% 36 143 0.18%

1.3. Муддатли депозитлар 1 591 863 8.95% 2 379 092 12.07%

-сумда 1 126 931 6.33% 1 719 699 8.73%

- хорижий валютада 464 932 2.61% 659 393 3.35%

аммо мустахкам, доимий депозит базаси-га эга дейиш кийин, умуман олганда банклар учун ресурслар жалб килишда кандай муаммолар мавжуд ва уларни туFри хал этишда нималарга эътибор бериш керак, деган табиий савол туFилади.

Тижорат банклари ресурсларини бошка-риш жараёнида унга таъсир этувчи омил-ларни туFри тахлил килиш мухим урин эгаллайди. Банкларнинг ресурс базаси-ни шакллантиришда ташки омиллар, яъни мамлакатнинг умумий иктисодий холати, пул бозори холати, банк тизимининг ри-вожланганлик даражаси, шунингдек Мар-

казий банк монетар сиёсати таъсири катта ахамиятга эга.

Ушбу омилларни батафсил курадиган булсак, шуни таъкидлаш жоизки, республи-камиз макроиктисодий курсаткичлари йил-дан йилга усиб бормокда, банк тизимида хам баркарорликни кузатишимиз мумкин.

Х,ар бир тижорат банки минимал хара-жат ва риск эвазига максимал фойда то-пишни кузлайди, табиийки пул бозори-да арзон ресурс мавжудлиги, банкларга

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 11

4-расм. Узбекистон Республикаси Марказий банки к,айта молиялаш ставкасининг йиллар

давомида узгариш динамикаси1

купрок актив операцияларни амалга оши-риш имконини беради.

Шу жумладан, марказий банк пул-кредит сиёсатининг ресурслар нархига таъсири жуда катта. Окилона олиб борилган моне-тар сиёсат мамлакат молиявий ах,волини баркарор саклашга имкон беради.

Маълумки, марказий банкнинг кайта молиялаш ставкасини узгартириш оркали ти-жорат банкларининг ресурс базаси ва пул ресурсининг нархига кескин таъсир этиш мумкин. Республикамиз Марказий банки томонидан охирги йилларда кайта молиялаш ставкасини тушириб бориш тенденция-си кузатилмокда (4-расм).

Кайта молиялаш ставкасининг туши-ши тижорат банклари учун арзон ресурс жалб килиш имкониятини яратмокда. Ле-кин банклар томонидан жалб килинаётган маблаFлар динамикаси кайта молиялаш ставкасига мос равишда узгармаётганини, аникроFи кутилаётган натижа етарли эмас-лигини куриш мумкин.

Шунингдек, депозит базасига таъсир этиши мумкин булган яна бир инструмент марказий банк мажбурий захира сиёсати узгаришидир. Мажбурий захира резерви микдорининг ортиши ресурслар нархининг ортишига олиб келади ва аксинча, меъёр-ларининг тушиши ресурслар арзонлашиши

1 Узбекистон Республикаси Марказий банки расмий сайтидаги маълумотлар асосида. www. сЬи^

ва пул бозорида ресурсларнинг ортишига олиб келади.

Узбекистон Республикаси Марказий банки мажбурий захира сиёсатининг йиллар давомида узгариш динамикасини тах,лил киладиган булсак, йиллар давомида уртача 23%дан 12%гача тушганини, шунингдек, табакаланганлигини кузатиш мумкин.

Аммо охирги йилларда ривожланган мамлакатлар, шунингдек, Россияда х,ам ушбу механизмдан кам ва эх,тиёткорлик билан фойдаланилаётганлиги кузатилмокда (4-жадвал).

Юкоридаги жадвалдан маълум буладики, Россия Марказий банки 2008 йилга келиб мажбурий захира меъёрини норезидент кредит ташкилотларидан жалб килинаётган маблаFларга нисбатан оширгани сабабини норезидент банклардан жалб килинаётган маблаFлар ички ресурсларга таъсир утказа бошлаганида деб куриш мумкин.

Шунингдек, ривожланган давлатлар мо-нетар сиёсатида самарали механизмлардан булган кайта молиялаш ставкаси ва очик бозор операцияларини амалга ошириш амалиётлари кенг кулланилмокда, аммо ривожланиб бораётган давлатлар мажбурий захира сиёсати механизми жуда самарали х,исобланади.

Демак, тижорат банкларининг ресурс базасини мустах,камлаш, тижорат банклари пассивлари таркибини кенгайтириш ва пул маблаFларини имкон кадар банк тизими-

ИК.ТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 11

4-жадвал. Россия Федерацияси Марказий банки мажбурий захира меъёри (фоизда)1

Норезидент кредит РФ валюта бирлигидаги Кредит ташкилотлари

ташкилотларидан жисмоний шахслардан РФ валюта бирлигида

Амал килиш муддати хорижий валютада жалб килинган маблаFларга жалб килинган депозитларга ва хорижий валютадаги мажбуриятларидан

кулланиладиган меъёр кулланиладиган меъёр меъёр

08.07.2004-31.07.2004 - 3,5

01.08.2004-30.09.2006 2 3,5

01.10.2006-30.06.2007 3,5

01.07.2007-10.10.2007 4,5 4,0 4,5

11.10.2007-14.01.2008 3,5 3,0 3,5

15.01.2008-29.02.2008 4,5 4,0 4,5

01.03.2008-30.06.2008 5,5 4,5 5,0

01.07.2008 - 7,0 5,0 5,5

да айланишига шароитлар яратиш хозирги кунда банклар олдида турган мухим вази-фалардан бири булиб к,олмок,да.

Тахлилимиз натижасида куйидаги хуло-са-таклифларни беришимиз мумкин:

- ахоли ва хужалик юритувчи субъект-ларнинг буш пул маблаFиларини жозиба-дор омонат турларини такдим этиш оркали жалб этиш зарур;

- тижорат банклари илFор хориж таж-рибасини урганиш ва уни мамлакатимиз банк тизимига татбик этиш имкониятлари-ни урганиш;

- тижорат банклари ресурс жалб килиш-да нафакат омонатларга, балки янги ре-сурслар базасини топиш ва кенгайтиришга харакат килиши, бунда карз мажбуриятли

кимматли коFозлар оборотини йулга куйиш. Жумладан, Узбекистон Республикаси Марказий банки маълумотларига кура, 2015 йил 1 январь холатига жами чикарилган кимматли ^озлар хажми 1,0 трлн сумни ташкил килган булиб, бунда узок муддатли облигациялар 310,2 млрд сумни ва депозит сертификатлари микдори 689,7 млрд сумни ташкил килган2. Депозитлар базаси би-лан таккослаганда муомалага чикарилган кимматли ^озлар хажми 3,5%ни ташкил килади, бу эса биз кутаётган натижаларни бермайди. Шунингдек, жахон молия бозо-рида энг самарали ишлаб келаётган век-селларни татбик килиш имкониятларини кайта куриб чикиш каби таклифларни бера оламиз.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президенти 2015 йил 6 майдаги «Тижорат банклари-нинг молиявий баркарорлигини янада ошириш ва уларнинг ресурс базасини ривож-лантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК.-2344-сон карори.

2. Марказий банк пул-кредит сохасидаги вазият ва монетар сиёсатнинг асосий йуналишлари (2010-2015 й.й.). / www.cbu.uz.

3. Банковский менеджмент. / Учебник. Коллектив авторов; под ред. д.э.н., проф. О.И.Лаврушина. 4-е изд. - М.: «КНОРУС», 2015..

4. «АИЬог-Кеу1тд» рейтинг агентлиги. 2010-2014 йиллар якуни буйича Узбекистон Республикаси банклари.

1 Банковский менеджмент. / Учебник. Коллектив авторов; под ред. д.э.н., проф. О.И. Лаврушина. 4-е изд. - М.: «КНОРУС», 2015. -С. 292.

2 2014 йилда пул-кредит сохасидаги вазият ва монетар сиёсатнинг 2015 йилга мулжалланган асосий йуналишлари. // «Бозор, пул ва кредит» илмий-амалий ойлик журнали, 2015 йил 1-сон. -26-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.