Научная статья на тему 'Таълимнинг мобиллашуви шароитида масофавий ўқитиш технологиясининг узлуксиз ривожланиши'

Таълимнинг мобиллашуви шароитида масофавий ўқитиш технологиясининг узлуксиз ривожланиши Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
228
72
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим тизими / масофавий таълим / мобиллашув / олий таълим / технология / техник воситалар / мотивация / компетенция / ривожланиш / система образования / дистанционное обучение / мобилизация / высшее образование / технология / технические средства / мотивация / компетенция / развитие

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рахимов Зокир Тоштемирович

Мақолада олий таълим тазимининг янги технологияларни ривожлантиришга асосланган масофадан ўқитиш технологияси негизидаги мобиллашуви масалалари, имкониятларнинг оммалашуви билан боғлиқ бўлган ва талабаларнинг мотивацион-мақсадли компетенциясини кенгайтирувчи усул ва техник воситалар ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НЕПРЕРЫВНОЕ РАЗВИТИЕ ТЕХНОЛОГИИ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В УСЛОВИЯХ МОБИЛИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ

В статье освещаются вопросы мобилизации системы высшего образования, основанный на технологии дистанционного обучения, которая базируется на развитии новой технологии; методы, технические средства, связанные с популяризацией возможностей и расширяющие мотивационно-целевую компетенцию студентов.

Текст научной работы на тему «Таълимнинг мобиллашуви шароитида масофавий ўқитиш технологиясининг узлуксиз ривожланиши»

14 МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

Рахимов Зокир Тоштемирович,

К,арши мух,андислик-иктисодиёт институти «Касб таълими» кафедраси мудири, педагогика фанлари буйича фалсафа доктори

ТАЪЛИМНИНГ МОБИЛЛАШУВИ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ ДИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ УЗЛУКСИЗ РИВОЖЛАНИШИ

РАХИМОВ З.Т. ТАЪЛИМНИНГ МОБИЛЛАШУВИ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ УКИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ УЗЛУКСИЗ РИВОЖЛАНИШИ

Маколада олий таълим тазимининг янги технологияларни ривожлантиришга асосланган масофадан укитиш технологияси негизидаги мобиллашуви масалалари, имкониятларнинг оммалашуви билан боFлик булган ва талабаларнинг мотивацион-максадли компетенциясини кенгайтирувчи усул ва техник воситалар ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: таълим тизими, масофавий таълим, мобиллашув, олий таълим, технология, техник воситалар, мотивация, компетенция, ривожланиш.

РАХИМОВ З.Т. НЕПРЕРЫВНОЕ РАЗВИТИЕ ТЕХНОЛОГИИ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В УСЛОВИЯХ МОБИЛИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ

В статье освещаются вопросы мобилизации системы высшего образования, основанный на технологии дистанционного обучения, которая базируется на развитии новой технологии; методы, технические средства, связанные с популяризацией возможностей и расширяющие мотивационно-целевую компетенцию студентов.

Ключевые слова и понятия: система образования, дистанционное обучение, мобилизация, высшее образование, технология, технические средства, мотивация, компетенция, развитие.

RAKHIMOVZ.T. PERMANENT DEVELOPMENT OF DISTANCE LEARNING TECHNOLOGY IN THE CONDITION OF EDUCATIONAL MOBILITY

The article is focused on the fact that today's higher education and its global mobility based on distance education, with the development of these new techniques and methods of teaching, primarily due to the evolution of new techniques and public access, as well as enhancing the capacity of students to reinforce their motivation-oriented competencies were highlighted by the author.

Keywords: education system, distance learning, mobility, higher education, technology, technical means, motivation, competence, development.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

Ч.

Узбекистон Республикасининг олий таълим тизими бора-сидаги давлат сиёсати мазмуни ва талаблари талабалар-нинг уцув-билиш фаолиятларини ривожлантиришни такозо этади.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек: «Олди-мизда ёшларга тарбия бериш, психология ва бошка турли сохаларда кадрларни тайёрлаш ва кайта тайёрлаш буйича мураккаб вазифа-лар турибди»1. Мазкур вазифаларнинг ижро-сини таъминлаш максадида, республикамизда узлуксиз таълим, хусусан, олий таълим соха-сида етакчи хорижий давлатлар билан интеграция таъминланса, таълимнинг бу боскичида узининг сифати, самарадорлиги, шаффофлиги, амалий кийматга эгалигини амалиётда яккол намоён эта олган Болонья шартномасига аъзо давлатлар каторидан урин олса халкаро таълим стандартларига мувофик малакали, кучли ракобатбардош кадрларни тайёрлашда кутил-ган натижаларни кулга киритиш имконияти пайдо булади.

Глобаллашув уз мохиятига кура, муайян худуддан чиккан холда жахон хамжамияти мамлакатлари билан узаро хамкорлик, интег-рацияга эришишни такозо этади.

Таълим тизимида сунгги чорак аср даво-мида халкаро таълим амалиётида «мобиллик», «мобиллашув», «академик мобиллик», «тала-балар мобиллиги», «касбий мобиллик» каби атамалар фаол кулланиб келинмокда. Фикри-мизча, ушбу атамаларнинг изохи туFрисида суз юритиш мазкур мулохазаларимизга янада ойдинлик киритади.

«Узбекистон миллий энциклопедияси»да2 курсатилишича, «мобиллик» («mobilis») сузи лотин тилидан олинган булиб, «харакатчан» маъносини англатади. «Узбек тилининг изохли лугати»да «мобиллик» тушунчаси берилмаган булса-да, «мобилизация» («мобиллашув») ата-масига куйидагича изох берилган: мобилизация (фр. «mobilisation» < лот. «modilis» -харакатчан, кУзFалувчан) - мухим топширикни бажариш учун ахолини, саноатни сафарбар

1 Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. - Т.: «Узбекистон», 2017. -45-б.

2 Большая психологическая энциклопедия. - М.: «Эксмо», 2007. -С. 19.

килиш3. Келтирилган барча шархлар «мобиллик» тушунчаси негизида бирор-бир фаоли-ятни амалга оширишга булган харакатчанлик, тезкор харакат килиш маъноси ётишини англатади. Глобал ахборотлашув, илм-фан, техника ва технологияларнинг тезкор ривож-ланиши таълим мазмунига хам изчил равишда узгартиришлар киритишни такозо этмокда.

Шундай экан, олий таълим тизимини тако-миллаштириш йулида республикада амалга оширилаётган ислохотлар мамлакатнинг бу боскичда фаолият юритаётган муассасалар фаолияти самарадорлигини соха буйича жахон стандартлари даражасига кутариш мак-садини кузлар экан, талабаларнинг укув-би-лиш фаолиятини зарур даражада ривожлан-тириш лозим.

Юкорида билдирилган фикрлар уз навба-тида умумий холда «таълимнинг мобиллашуви» тушунчасининг мохиятини ёритишга хизмат килади. Шундан келиб чиккан холда, «таълимнинг мобиллашуви» тушунчасини куйидагича изохлаш мумкин: таълимнинг мобиллашуви таълим жараёнининг илм-фан, техника ва технологияларнинг тезкор ривож-ланиши, глобал ахборотлашув билан боFлик холда укитиш мазмунини янги билимлар билан тезкор бойитиш, уларни таълим олув-чиларга самарали, фаол етказишни такозо этувчи жараёндир (1-расм)4.

Хозирги замон ахборот ва телекоммуникация воситалари талабаларга урганиладиган хар бир предметни кийинлик даражасига кура танлашга, шунингдек, уларни узларининг кизикиши ва касбий режаларига мувофик холда урганишга имкон беради. Бу хол таъ-лимда утмишдан сакланиб келинаётган эски карашларни узгартиради. Масофавий таълим

3 Узбек тилининг изохли луFати. Е - М /5 жилди. Иккинчи жилд. - Т.: «Узбекистон миллий энциклопеди-яси» Давлат илмий нашриёти, 2006. - 605-б.

4 Муаллиф ишланмалари асосида тузилган (Рахимов З.Т. «Таълимнинг мобиллашуви шароитида талабалар укув-билиш фаолиятини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш» педагогика фан. фал. док. дисс.-Т.: 2018.-16 б.)

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

16 МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ

1-расм. Таълимнинг мобиллашув жараёни мох,ияти.

Илм-фан, техника ва технологияларнинг тезкор ривожланиши

л

-N —i

Янги билимларнинг шаклланиши

И

Глобал ахборотлашув

с)

Кенг купамли

ахборот мухитининг вужудга келиши

Таълимнинг мобиллашуви

бериш усули республикамиз сарх,адларини босиб утиб, Мустакил Давлатлар Хамдустлиги ва жах,он микёсидаги йирик таълим марказ-лари билан мулокотда булиб, таълим олиш-нинг янги замонавий, яхлит таълим имкония-тини яратишга хизмат килади. Бу борада юртимиз талим муассасаларида х,ам салмокли ишлар амалга оширилмокда. Хусусан, пойтах-тимизда жойлашган барча нуфузли олий-гох,ларда талабаларимиз жах,оннинг бошка мамлакатларида фаолият курсатаётган пешка-дам профессор-укитувчилар, экспертлардан таълим олиш имкониятига эга булдилар. Бун-дан ташкари, жорий тизим янги билим ва таж-рибаларни тезкор етказиш, таълимнинг икти-содий самарадорлигини ошириш, укув жараё-нида аудио-видео, анимация, графикалардан кенг фойдаланиш имкониятлари пайдо булди. Шунингдек, Узбекистонда масофадан укитила-диган олий таълим муассасаси — «Келажак университети»нинг CityU MOOK (Гонконг), UdacityX (АК.Ш), Open Polytechnics (Янги Зеландия) ва MOOC Iversity (Нидерландия) каби хорижий инвесторлар иштирокида очилиши кузда тутилмокда. Лойих,а доирасида олий таълим жараёнига илFор педагогик ва ахбо-рот технологиялари, илм-фаннинг энг сунгги ютуклари ва техникаларни жорий килиш назарда тутилган. Албатта, бунинг учун электрон ахборотлар ва таълим ресурсларини (узбек ва рус тилларига таржима килинган) уз ичига олган х,амда талабалар томонидан таълим дастурларини (йилига 50 минг нафар атрофида), уларнинг каерда булишларидан катъий назар, узлаштиришларини таъминлай-диган электрон ахборот-таълим мух,итининг ишлаши учун шарт-шароитлар яратиш талаб этилади.

«Масофавий таълим» атамаси рус ва инглиз тилларида яратилган манбаларда узининг баркарор урнига эга була олмаган. Ушбу тушунча (distant education) «масофали таълим» ёки «масофадан укитиш» (distant learning), «масофадан укиш» каби вариантларда х,ам кулланилади1.

Масофадан укитиш - укув ахборотлари алмашиниш воситалари (сунъий йулдош, телевидение, радио, компьютер алокаси ва бошкалар)га таянилган ихтисослаштирилган ахборот мух,ити ёрдамида мамлакат ах,оли-сининг кенг катлами ва хорижий давлатларга масофадан туриб такдим этиладиган таълим хизматлари мажмуидир. Масофадан уки-тишнинг ахборот-таълим мух,ити маълумот-лар, ахборот ресурслари, узаро мулокот баён-лари, фойдаланувчиларнинг таълим олишга булган эх,тиёжларини кондиришга йуналтирил-ган дастурий жужжат ва ташкилий-услубий таъминот мажмуидан иборат.

Масофадан укитиш узлуксиз таълим шакл-ларидан бири булиб, инсоннинг таълим ва ахборот олиш х,укукини таъминлашга кара-тилади.

Масофадан укитиш - талабанинг мустакил билим олиш тамойилига таянувчи таълим жараёнининг янги тузилмасидир. Таълим мух,ити шу билан характерланадики, таълим олувчилар купинча ёки доимо фазо (ёки вакт) жих,атдан укитувчидан узокда булишади. Айни вактда улар истаган пайтда телекоммуникация воситалари ёрдамида мулокот килиш имко-нига эга буладилар.

1 Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий-методик асослари. / Пед. фанл. докт. ... дисс. - Т., 2007. -182-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

Ч.

Масофадан укитиш технологияси биринчи марта 1969 йилда Буюк Британия бош вазири Г.Вильсон ташаббусига кура шакллантирилган, деб хисобланади. АКШда 75%дан зиёд олий укув юртларида шунга ухшаш укитиш тизими утган асрнинг 60-йиллари урталарида кулла-нила бошланган1.

Масофадан укитиш 70-йилларнинг бошла-рида АКШ, Буюк Британия, Германия, Франция, Австралия ва бошка куплаб мамлакат-ларда жадал ривожлана бошлади. Хозирги вактда ривожланган мамлакатларда масофадан укитишни жорий этган укув муассасалари сони кескин купайган.

Жумладан, АКШнинг NTV миллий технология университети, Ои - Буюк Британиянинг очик ва Сарей университетлари, СNED - Франция миллий масофавий таълим маркази, Евросиё масофадан укитиш халкаро ассоциа-цияси, Россия Ахборот илмий текшириш институти, Россия системали интеграция илмий текшириш институти, Укитиш ахборот-лаш институти, Россия укитиш академияси-нинг лабораторияси ва институти, Масофадан укитиш федерал маркази, Масофадан уки-тишнинг ахборот аналитик таъминоти маркази ва бошкалар мисолида кузга ташланади.

АКШ, Канада, Буюк Британия, Германия ва Франция каби мамлакатларнинг етакчи олий укув юртлари узларининг телекомпьютер тизимига эга. Янги ахборот технологиялари минтакавий уюшмаларда купрок кулланади. Хозирги замон тизимининг зиддиятларидан бири - билимларнинг жадал суръатлар билан купайиши ва индивид томонидан уларни узлаштириш имкониятининг чекланганлиги-дир. Бу зиддият педагогик назариядаги «шахс-нинг хар томонлама ривожланиши» мутлак идеалидан воз кечиш ва янги идеал - инсон-нинг узлигини максимал даражада намоён этиш ёки «мустакил билим олиб, камол топиши» идеалини кабул килишни такозо этади. Агар таълим технологиялари узгарти-рилмаса, у холда мутахассисларнинг кандай билим захираси ва кандай малакага эга булишини тасаввур килиш мумкин. Талабалар одатдаги технологияларга караганда ахборот

1 Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Х., Сайфуров Д.М., Тураев А.Б. Инновацион таълим технологиялари - Т., 2015. -85-б.

коммуникацион технологиялари ёрдамида билимларни 40-60 фоизгача тез ва киска муд-датда узлаштиради2. Шунинг учун хам масофадан укитиш бутун дунё микёсида жуда тез ривожланмокда.

Таълимнинг масофадан укитиш турига утишнинг жахон тенденцияси ана шу технология буйича кадрлар тайёрловчи таълим муассасалари сонининг ортиши билан кечмокда.

Масофавий укитиш тизимини яратиш таж-рибаси шуни курсатадики, компьютер тармоFи оркали таълим бериш уз асосига кура ривож-ланувчи тизимдир. Кейинги йилларда компьютер телекоммуникация тармоклари жадал ривожланмокда. Улардан самарали фойдала-ниш учун услубий таъминотни янада яхшилаш такозо этилмокда.

Хозирги вактда компьютер технологиялари таълим жараёнининг ажралмас кисмига айла-нади ва хар бир таълим муассасасида ахбо-рот-таълим тизимини яратиш масаласи куйил-мокда. Бу тизим хам укитувчи, хам тарбиячи ролини бажаради ва укув-амалий максаддаги тезкор ахборот манбаига айланади. Унинг вазифаси укув жараёнини техник жихатдан бошкариш, укитишнинг сифат ва микдор курсаткичларини тахлил килиш ва аниклаш, таълим самарадорлигини таъминлашдан ибо-рат (2-расм3).

Хозирги вактда такдим этилган материални таълим олувчиларнинг мустакил урганишлари учун кейс-технология тарзидаги укув-услубий таъминоти мажмуаси ишлаб чикилган. Унинг таркибига дарсликлар, улардан фойдаланиш буйича тавсиялар, турли кургазмали куллан-малар киритилган.

Масофавий таълим - турли географик мин-такаларда жойлашган укитувчи ва талаба-ларни боFловчи жараён булиб, узаро алокалар махсус технологиялар ёрдамида амалга оши-рилади. Узаро алокаларни амалга оширишда турлича усуллар кулланилади: почта ва телефакс оркали типографик босма материаллар алмашиш, аудиоконференция, видеоконференция, компьютер оркали виртуал конференция. Укув юртидан узокда яшовчилар,

2 Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Х., Сайфуров Д.М., Тураев А.Б. Инновацион таълим технологиялари - Т., 2015. -87-б.

3 Муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

2-расм. Таълим жараёнини ахборотлаштириш.

Таълим жараёнини ахборотлаштириш

Шахснинг интеллектуал ва ижодий цобилиятини ривожлантириш

Жамиятнинг %ар бир аъзосини уз малакасини ошириш ва фаолият соуасини узгартира олиш

Тезкор таълим учун шарт-шароит

яратиш ва масофавий таълим самарасини оширишга имкон бериш

катнаб укиш учун шароити булмаганлар, малакасини оширишни хох,ловчилар, ноги-ронлар ва яна бошка турли сабабларга кура бевосита олий укув юртларида билим олиш имкониятига эга булмаганлар уртасида масофадан туриб билим ва таълим олишга талаб ортиб бориши табиий. Айникса, иш билан банд булган катта ёшдаги кишилар, иккинчи мутахассислик буйича таълим олишни хох,лов-чилар учун масофавий таълим жуда кулай воситадир.

Масофавий таълим ривожланишида куйи-даги тенденциялар х,ам мух,им х,исобланади:

1. Янги ахборот технологиялари ёрдамида касбий тайёргарлик маълумотларини берувчи таълим муассасалари сонининг ортиб бориши.

2. Таълим муассасалари ташкилий тизимла-рининг узаро мувофиклаштирилиши1.

Масофадан укитиш асосини тах,лил килиб, 3-расмда2 кайд килинган куйидаги хулоса-ларга келиш мумкин.

Масофавий таълим сифатларини бешта асосий х,олат билан тавсифлаш мумкин:

• укитувчи ва талаба уртасидаги узаро мулокот;

• укитувчининг талабалар билан бир-бир-ларидан маълум масофада эканлиги;

• укитувчи ва талабаларнинг узаро икки томонлама мулокоти;

• масофавий укиш учун махсус материал-ларнинг мавжудлиги;

1 Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий-методик асослари. / Пед. фанл. докт. ... дисс. - Т., 2007. -184-б.

2 Муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

• х,ар икки томоннинг компьютер ва бошка техника ва коммуникация билан таъминлан-ганлиги3.

Масофавий таълимни ташкил этишда уки-тувчиларнинг фаолияти факатгина укув ахбо-ротларини узатиш билан чекланмайди. Шу сабабли бу турдаги таълимни ташкил этишга бир нечта мутахассис жалб килинади. Улар уз вазифаларига кура турлича номланади. Хусу-сан:

1. Укитувчи - масофавий таълимни ташкил этишда фойдаланиладиган укув-методик кул-ланмаларнинг муаллифи.

2. Модератор - масофавий таълим олув-чиларнинг мустакил фикрлаш ва ишлаш коби-лиятларини ривожлантиради, билиш фаолият-ларини фаоллаштиради.

3. Тьютор (лот. «tutorem») - укув курслари учун интерфаол методларни танловчи, маъ-руза укитувчиси билан талаба уртасида таъли-мий алокани урнатувчи устоз, мураббий.

4. Эдвайзер (фр. «avisen» - «уйламок», «advisor» - «уйловчи», «маслах,ат берувчи») таълим олувчилар томонидан индивидуал, мустакил иш бажарилиши вактида методик ёрдам берадиган маслах,атчи.

5. Фасилитатор (лот. «facilis», ингл. «facilitator» - енгил, кулай) - масофавий таълим олувчилар мулокотини ривожлантирувчи, шунингдек, гурух,лар фаолиятини холис, сама-рали бах,оловчи педагог.

3 Муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

Ч.

3-расм. Масофавий ук,итиш асослари тах,лили.

Масофавий укитиш асослари та^лили

6. Инвигилатор - масофавий таълим асо-сида ташкил этиладиган укитиш натижаларини назорат килувчи мутахассис-педагог1.

Маълумки, укитишда таълимнинг тарбия-вий ва ривожлантирувчи вазифаларга йунал-тирилганлик тамойилига кура, укитувчи томо-нидан талабаларда маълум билим, куникма ва малакаларни шакллантираётиб, аник бир мавзу буйича дарснинг тарбияловчи ва ривожлантирувчи салохиятини унутмаслик назарда тутилади.

Масофавий таълим узининг ривожланиш боскичида олий таълимда келажакдаги жид-дий узгаришларга сабаб булувчи омиллардан бири эканлигини курсатди. Шу уринда масо-фавий таълимнинг бошка шаклларининг нис-батан афзал ва кулайлиги, жумладан, таълим сифати ва самарасини оширишга ижобий таъ-сирини урганиш мухим масалалардан бири-дир.

1 Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Х., Сайфуров Д.М., Тураев А.Б. Инновацион таълим технологиялари. - Т.,: 2015. -89-90-б.

Масофавий таълим хозирги кунда дунё микёсида ривожланишнинг янги боскичига кадам куймокда. Бу укитишнинг асосий технология ва усуллари узгармай колган холда асо-сан, янгидан-янги техник воситаларнинг ривож-ланиб, омма имкониятлари даражасида айла-ниб бораётганлиги билан боFлик (4-расм).

Янги ахборот технологиялари таълим жараёнининг сифати ва даражасига жиддий талаблар куяди. Ахборот технологияларини куллаш оркали укув-тарбиявий жараён сези-ларли даражада оптималлаштирилади. Шунинг-дек, улар асосий икки тамойил, яъни интегра-циялашганлик ва технологиялашганликни жорий килишни таъминлайди.

Техник, технологик, информацион, норматив, ташкилий ва масофавий таълим жараёнининг бошка ташкил этувчилари узаро мувофик равишда ривожлангандагина масофавий таълим сохасида ахборот технологиялари ва телекоммуникация воситаларини куллашдан максимал самара олиш мумкин.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4-расм. Масофавий таълимнинг ривожланиш стратегиялари1.

Хулоса урнида шуни айтиш жоизки, масофавий таълим бирданига ва тулиFича содир булган эмас. Ривожланиш жараёни секин-аста амалга ошиб борган. Билим беришнинг янги технологиялари пайдо булиб бориши билан масофавий таълим тизимида кулланила бориб, унинг турли куринишлари тарракий эта борган. Хозирга келиб эса масофавий таълим тех-

нологияларининг турли авлодлари ва мульти-медиани уз ичига олган тулик мультимедиа-лаштирилган материалларга асосланган модель куринишини олди. Буларнинг барчаси технологиялар бир-бирининг урнини эгал-лаши эмас, балки бир-бирларини тулдириши натижасидир.

Адабиётлар руйхати:

1. Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. - Т.: «Узбекистон», 2017. -45-б.

2. Большая психологическая энциклопедия. - М.: «Эксмо», 2007. -С. 19.

3. Узбек тилининг изохли луFати. 2-жилд. - Т.: «Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2006. -605-б.

4. Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий-методик асослари. / Пед. фанл. докт. ... дисс. - Т., 2007. -182, 184-б.

5. Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Х., Сайфуров Д.М., Тураев А.Б. Инновацион таълим технологиялари. - Т., 2015. -208-б.

6. Рахимов З.Т. Таълимнинг мобиллашуви шароитида талабалар укув-билиш фао-лиятини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш. / Педагогика фан. фал. док. дисс. - Т., 2018. -16-б.

1 Муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.