Научная статья на тему 'Таълимда компьютерлаштириш ва ахборот-коммуникация технологияларини ривожлантириш самарадорлиги'

Таълимда компьютерлаштириш ва ахборот-коммуникация технологияларини ривожлантириш самарадорлиги Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2482
362
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим муассасалари / қонунлар / ўқув муассасаси фаолияти / таълим соҳасида ахборот технологиялари / компьютерлар / ўқув-методик таъминот / электрон таълимни ривожлантириш / маънавий ҳамда ҳаётий эҳтиёжларни қондириш / аудио-видео ва интерактив воситалар. / educational institutions / laws / education institution’s activity / informational tech- nologies in the education sphere / computers / satisfaction of spiritual and vital needs / audio-video and interactive means

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ойбекова Х., Чориев Ю.

Ушбу мақолада Ўзбекистон таълим муассасаларида компьютер техникасидан самарали фойдаланиш масалалари, давлатимизнинг бу масалани қўллаб-қувватлаши борасидаги мавжуд қонунлари ва бошқа меъёрий ҳужжатлари таҳлил қилинган. Шунингдек, таълим соҳасида ахборот-коммуникация технологияларидан ҳамда ахборотдан фойдаланиш самарадорлигини оширишни ривожлантириш, жумладан, Тошкент давлат иқтисодиёт университетида олиб борилаётган ишлар ва мазкур масалани амалга оширишда тавсия, таклифлар қисқача баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFICIENCY OF COMPUTERIZATION AND INFORMATION­ COMMUNICATION TECNOLOGIES DEVELOPMENT IN EDUCATION

There is considered in the article issues of implementation of computer techniques in educational institutions of the Republic of Uzbekistan, as well legislation and under law papers adopted in regards of that direction. There is briefly described works implementing in the education sphere to increasing of information application. There is exposed works in the Tashkent Economic University implementing. There is provided recommendations and suggestions.

Текст научной работы на тему «Таълимда компьютерлаштириш ва ахборот-коммуникация технологияларини ривожлантириш самарадорлиги»

Ойбекова Х.,

Тошкент давлат ик,тисодиёт университети «Информатика ва ахборот технологиялари» кафедраси катта укитувчиси; Чориев Ю.,

Тошкент давлат ик,тисодиёт университети талабаси

ТАЪЛИМДА КОМПЬЮТЕРЛАШТИРИШ ВА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

ОЙБЕКОВА Х., ЧОРИЕВ Ю. ТАЪЛИМДА КОМПЬЮТЕРЛАШТИРИШ ВА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Ушбу маколада Узбекистон таълим муассасаларида компьютер техникасидан самарали фойдаланиш масалалари, давлатимизнинг бу масалани куллаб-кувватлаши борасидаги мав-жуд конунлари ва бошка меъёрий хужжатлари тахлил килинган. Шунингдек, таълим сохасида ахборот-коммуникация технологияларидан хамда ахборотдан фойдаланиш самарадорлигини оширишни ривожлантириш, жумладан, Тошкент давлат иктисодиёт университетида олиб бори-лаётган ишлар ва мазкур масалани амалга оширишда тавсия, таклифлар кискача баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: таълим муассасалари, конунлар, укув муассасаси фаолияти, таълим сохасида ахборот технологиялари, компьютерлар, укув-методик таъминот, электрон таълимни ривожлантириш, маънавий хамда хаётий эхтиёжларни кондириш, аудио-видео ва интерактив воситалар.

ОЙБЕКОВА Х., ЧОРИЕВ Ю. ЭФФЕКТИВНОСТЬ РАЗВИТИЯ КОМПЬЮТЕРИЗАЦИИ И ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАНИИ

В статье рассмотрены вопросы эффективного использования компьютерной техники в образовательных учреждениях Узбекистана, законы и другие нормативные документы, принятые в поддержку данного направления. Авторами кратко изложены работы, проводимые в сфере образования по использованию информационно-коммуникационных технологий и повышению эффективности использования информации. Изложены работы, проводимые в данном направлении в Ташкентском государственном экономическом университете. Даны рекомендации и предложения.

Ключевые слова и понятия: образовательные учреждения, законы, деятельность учебных заведений, информационные технологии в сфере образования, компьютеры, удовлетворение духовных и жизненных потребностей, аудио-видео и интерактивные средства.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

V_/

OYBEKOVA H. CHORIEV YU. EFFICIENCY OF COMPUTERIZATION AND INFORMATION-COMMUNICATION TECNOLOGIES DEVELOPMENT IN EDUCATION

There is considered in the article issues of implementation of computer techniques in educational institutions of the Republic of Uzbekistan, as well legislation and under law papers adopted in regards of that direction. There is briefly described works implementing in the education sphere to increasing of information application. There is exposed works in the Tashkent Economic University implementing. There is provided recommendations and suggestions.

Keywords: educational institutions, laws, education institution's activity, informational technologies in the education sphere, computers, satisfaction of spiritual and vital needs, audio-video and interactive means.

Республикамизда цозирги бозор ицтисодиёти шароитида таълим муассасаларида компьютер технологияларидан фой-даланиш имкониятининг мавжудлигини белгилаш таълим жараёнида бундай технологияларни цуллашнинг энг муцим курсаткичларидан бири булиб цисобланади.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг сифат боскичида мамлакатимизда ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш, таълим тизимига хорижий укув марказлари янги педагогик технологияларининг ижобий тажрибаларини жалб килиш ва улардан амал-да фойдаланиш таълим сохасидаги мухим ва-зифалардан бири хисобланади.

Хозирги даврда бу сохада эришилаётган ютукларни хисобга олиб, компьютер техноло-гиясини куйидаги жихатларда таълим муасса-саси умумий фаолияти жараёнларида куллаш самарали булишини таъкидлаб утиш лозим:

1. Таълим муассасасида керакли хужжат-ларни киритиш ва шакллантириш.

2. Таълим муассасасида дарс утиш жадвал-ларини тузиш.

3. Таълим муассасасида ишловчи ходимлар ва талабалар буйича маълумотлар банкини яратиш ва ундан фойдаланиш.

4. Таълим муассасасида профессор-укитув-чилар фаолиятининг мониторингини яратиш.

5. Укув муассасаси фаолиятини тезкор бошкаришни интерфаол телеконференция, виртуал маслахатлар, мухим ахборотларни профессор-укитувчиларнинг жамоавий ёки шахсий компьютерларига ташлаш оркали тез ташкил этиш.

6. Таълимни бошкариш ёки бошка мутасад-ди ташкилотлар билан электрон почта оркали боFланиш шароитини яратиш.

7. Бошка укув муассасалари, жумладан, чет эл муассасалари билан ижодий алокани ташкил этиш.

8. Интернет ёрдамида ахборотларни ки-дириш ва улардан самарали фойдаланиш.

Узбекистон Республикаси миллий электрон таълим тармоFи доирасида ахборот ресурслари дастурий ва методик таъмино-тини яратиш хамда жорий этишда куйидаги йуналишларнинг долзарблиги ва истикболли эканлигини алохида кайд этиш мумкин:

- электрон таълим дастурлари хамда методик таъминотни ишлаб чикиш ва амалга ошириш сифатини назорат килувчи тизимлар, уларга куйиладиган талаблар хамда хукукий асосларни яратиш хамда такомиллаштириш;

- мустакил таълимни амалга оширишга каратилган масофали курслар дастурий таъ-минотини ишлаб чикиш, такомиллаштириш ва уларни амалиётга татбик этиш;

- х,ар бир алохида таълим олувчилар гурух,-лари, уларнинг индивидуал эхтиёжларига мос-лашган методик таъминотни яратиш ва тако-миллаштириб бориш;

- электрон таълим тизими узини-узи молия-лаштиришининг самарали механизмларини яратиш;

- олий ва урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларининг электрон таълимни амалга оширувчи моддий базасини мустахкамлаш;

- Узбекистон Республикасининг барча мин-такаларини электрон таълим билан камраб

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

олиш хамда жахон таълим мухити билан укув ахборотлари алмашишни йулга куйиш.

Хозирги даврда бу борада республикамиз-да катор ишлар амалга оширилган. Жумла-дан, Республика таълим муассасалари порта-ли, баъзи фанлар буйича порталлар фаолият курсатаётганлиги, олий таълим муассасала-рининг тажрибали профессор-укитувчилари томонидан етмиш мингдан ортик номда муль-тимедиали интерактив хамда укув-услубий мажмуалар яратилганлигини бунга мисол килиб келтириш мумкин.

Утган давр мобайнида ушбу йуналишда мамлакатимиз таълим муассасаларида, жум-ладан, Тошкент давлат иктисодиёт универси-тетида хам купгина ишлар амалга оширилди.

Хусусан, Тошкент давлат иктисодиёт уни-верситетида:

- ахборот ва ахборот-коммуникация техно-логияларини урганишни ташкил этиш;

- кутубхоналарда барча фанлар буйича укув жараёнида керакли буладиган дастурлар-дан фойдаланиш;

- кутубхоналар каталогларидан фойдаланиш ва оммабоп кутубхоналардаги китобларга интернет тизими оркали буюртма бериш;

- профессор-укитувчиларнинг методик ишланмалари, утиладиган фанлар буйича янги педагогик технологиялар буйича яратилган укув-услубий мажмуалар, маърузалар матнла-ри ва бошка укув кулланмалардан талабалар-нинг кенг фойдалана олишлари;

- талабалар томонидан интернет тизими-даги долзарб маълумотлардан фойдаланган холда турли мавзуларда курс ишлари, маърузалар ва рефератларнинг мустакил тайёр-ланиши;

- Тошкент давлат иктисодиёт университе-тида ва бошка таълим муассасаларида яратилган укув ва бадиий адабиётларнинг электрон матнларидан фойдаланиш;

- махсус энциклопедик луFатлардан фойдаланиш имкониятининг яратилиши ва бошка купгина ижобий ишлар амалга оширилган.

Шунингдек, Тошкент давлат иктисодиёт университетида юкоридаги утказилган тад-бирларни эътиборга олган холда ишлаб чикилган мустакил таълимни амалга ошириш-га каратилган электрон укитиш тизими бу бо-радаги фикрларга намуна була олади. Тизим-ни ишлаб чикишда таълим олувчиларни кабул

килишнинг очиклиги; таълимни очик режа-лаштириш, яъни тегишли укув режа хамда таълим йуналиши доирасида таълимнинг индивидуал траекторияси, таълим вакти хамда тезлиги, таълим жойини танлашдаги эркинлик; таълим ресурсларининг куп сатхлилиги, улар-нинг етакчи профессор-укитувчилар илмий ва касбий салохиятини жалб килган холда ишлаб чикилишига эътибор каратилган.

Ривожланган мамлакатлардаги каби биз-нинг мамлакатимизда хам таълим муассасаларида компьютер технологияларидан фойдаланиш, унинг мазмунига кура бир канча вазифаларни бажариш мумкин. Яъни, фаол фойдаланиш имкониятига эга таълим муассасаларида компьютер технологиялари куйидаги асосий функцияларни бажаради:

- мультимедиа технологиясини куллаш эва-зига талабаларда укишга кизикишни ортти-ради;

- таълимнинг интерфаоллиги туфайли та-лабаларнинг фикрлаш кобилиятларини фаол-лаштиради ва укув материали узлаштири-лишининг самарадорлигини оширади;

- реал холатларда намойиш килиниши кийин ёки мураккаб булган жараёнларни мо-деллаштириш ва куриш имконини беради;

- укув материалларининг узлаштирилиши даражасигагина эмас, балки талабалар эриш-ган мантик ва кабул килишларнинг даражаси-га хам самарали таъсир курсатади;

- сабабли дарс колдирган талабалар учун масофадан туриб таълим олишни ташкил этиш имкониятини беради;

- талабаларга мустакил равишда матери-алларни излаш хамда муаммоли масалаларга жавоб топиш оркали маълум тадкикот ишла-рини бажариш учун имконият яратади;

- талабаларнинг укиш, курс, битирув иши ва магистрлик ишларини ёзишларида, укув ма-териалларини излаш ва улар билан мустакил танишиш, танлаш, шунингдек, ахборот хамда маълумотларни тахлил этиш каби масалалар-ни тез бажариш учун шароит яратади.

Хозирги даврда таълим мазмунини та-комиллаштиришнинг бош хусусиятларидан бири - компьютер билан мулокот жараёнида унинг доимий мурожаат килинадиган «куллаб-кувватловчи ахбороти»ни купайтириш, компьютер ахборот мухити ва хозирги замон та-лабларига жавоб бера оладиган даражадаги

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

V_/

ахборот базасининг яратилганлиги, гиперматн ва мультимедиа, укитишда имитация, коммуникация тизимлари кабул килинганлигидир.

Бугунги кунда ахборот-коммуникация тех-нологиялари жамиятнинг барча сохалари хамда иктисодиёт тармоклари тараккиётини белгиловчи асосий омилга айланиб бормокда. Умуман олганда, барча сохаларни компьютер-лаштириш замон талабидир. Жумладан, Тош-кент давлат иктисодиёт университетида компьютер технологияларидан кенг фойдаланиш буйича амалга оширилаётган тадбирлар ахборот технологияларининг таълим тизимидаги ахамиятини таъкидлаши билан бирга, бу сохада амалга оширилаётган тадбирларнинг салмоFи ва куламини хам узида акс эттирмокда.

Юртбошимиз ва давлатимиз томонидан таълим муассасаларида компьютер технологияларидан фойдаланиш ишларини яна-да такомиллаштириш куллаб-кувватланиб келмокда. Республикамиз Президентининг 2010 йил 28 сентябрдаги фармойишига бино-ан 2011-2015 йилларда олий таълим муасса-саларининг моддий-техник базасини яхшилаш чора-тадбирлар Дастурини тайёрлаш буйича Ишчи гурухи ташкил этилди1. Мазкур ишчи гурух томонидан ишлаб чикилган 2011-2016 йиллар даврида олий таълим муассасалари-нинг моддий-техник базасини мустахкамлаш ва ривожлантириш чора-тадбирлар маж-муаси Узбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 20 майдаги карори билан маъкулланди2. Чора-тадбирлар таркибида:

- барча олий таълим муассасалари ва улар-нинг филиалларининг амалдаги корпоратив тармоFини модернизация килиш йули билан ягона олий таълим муассасалараро компьютер тармоFини яратиш; уларни олий таъ-

1 Распоряжение Президента Республики Узбекистан от 28 сентября 2010 года № ПР-3501 «О создании Рабочей группы по подготовке Программы мер по улучшению материально-технической базы высших учебных заведений на период 2011-2015 годы». // Информационно-поисковая система «Норма». Законодательство Республики Узбекистан.

2 Постановление Президента Республики Узбекистан от 20 мая 2011 года № ПП-1533 «О мерах по укреплению материально-технической базы высших образовательных учреждений и кардинальному улучшению качества подготовки высококвалифицированных специалистов». // Информационно-поисковая система «Норма». Законодательство Республики Узбекистан.

лим муассасаларининг халкаро таълим ре-сурслари билан интеграциясини таъминлов-чи VPN-технологиясига асосланган (виртуал химояланган юкори тезликли интернет-канал) оптик толали алока билан бирлаштириш;

- олий таълим муассасаларининг ахборот-ресурс базасини боскичма-боскич манзилли равишда мустахкамлаш, уларни замонавий компьютер ускуналари ва коммуникация тизимлари билан жихозлаш; укув жараёнига ма-софавий таълим элементларини жорий этиш; 19 та олий таълим муассасасини компьютер ускуналари билан жихозланишини 100 тала-бага 15 компьютер хисобига етказиш;

- хар бир олий таълим муассасасидаги ягона тизимга бирлаштирилган ва мунтазам равишда электрон дарсликлар хамда услу-бий кулланмалар, мультимедиа курслари ва бошкалар билан тулдириладиган электрон ку-тубхона яратиш хисобига олий таълим муассасаларининг умумий ахборот-ресурс базасини шакллантириш режалаштирилган.

Хозирги даврда давлатимизда миллий электрон таълим тармоFи яратилиши муно-сабати билан таълим-тарбия жараёнининг юкори самарали виртуал мухитини яратиш асосида масофали электрон таълим, малака ошириш ва кайта тайёрлаш, илмий-педагогик салохиятдан хамкорликда фойдаланиш, таъ-лимнинг меъёрий-услубий хамда ахборот ре-сурсларини жорий этиш учун зарур дастурий хамда методик таъминотни яратиш юкорида куриб чикилган масалаларнинг долзарблиги-ни оширмокда.

Юкорида куриб утилган масалалардан шу нарса маълум булмокдаки, ушбу масалалар каторида мустакил таълим самарадорлигини таъминлашда электрон таълим воситалари-дан янада купрок фойдаланиш самарадорлигини ошириш муаммоси мухим ахамият касб этмокда.

Узлуксиз таълим тизими, жумладан, олий таълим тизимида электрон таълимни йулга куйишнинг дастлабки йуналишлари сифатида куйидагиларни таклиф ва тавсия этиш мум-кин:

- укув жараёнида мустакил таълимни амал-га ошириш;

- малака ошириш ва кайта тайёрлаш курс-ларини купрок ташкиллаштириш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

- ахборот коммуникация технологиялари-дан самаралирок фойдаланиш максадида олий таълим тизимида мавжуд илмий салохиятдан муассасалараро, жумладан, олий таълим муассасалари ва унинг филиаллари уртасида машFулотлар ташкил килишда фойдаланиш.

Бу йуналишларни амалга оширишда масо-фали таълим педагогнинг компьютерлар воси-тасида мулокотини назарда тутишини эътибор-га олган холда жараёнларнинг хаддан ташкари технократик ёндашувга таяниб колмаслиги, ин-сонпарварлик ва шахсга йуналтирилган тамо-йилларига амал килинишини таъминлаш талаб этилади. Биз шахсга йуналтирилган электрон укитиш тизимлари деганда, таълимий, маъна-вий хамда хаётий эхтиёжларни кониктириш хамда уз имкониятларини тула руёбга чикара олишига эришиш максадида шахснинг эркин тахсил олиш траекториясини таъминлашга каратилган дастурий ва методик таъминот во-ситалари мажмуасини тушунамиз.

Маколамизга хулоса килиб шуни айтиш жоизки, юкорида куриб утилган йуналишлардан келиб чиккан холда куйидаги масалалар хал этилиши зарур:

- электрон таълимнинг укув-методик таъ-минотини яратишда аввало унинг илмий жихатдан таъминланиши;

- назарий ва амалий билимларни шакллан-тиришнинг оптимал мутаносиблилигига эри-шиш;

- республика иктисодиёти сохаларининг барча йуналишларида таълим ресурсларини тизимлаштирувчи ихтисослашган порталлар яратиш;

- узаро ахборот алмашинув хамда интер-фаолликни таъминлаш;

- укув ахборотларини фойдаланувчиларга етказишда телекоммуникация, видео, аудио, интерактив воситалар берадиган энг сунгги ютук ва имкониятлардан фойдаланиш.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрдаги 560-П-сонли «Ахборотлаш-тириш туFрисида»ги Конуни. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборот-номаси, 2004 й., 1-2-сон, 10-модда.

2. Постановление Президента Республики Узбекистан от 20 мая 2011 года № ПП-1533 «О мерах по укреплению материально-технической базы высших образовательных учреждений и кардинальному улучшению качества подготовки высококвалифицированных специалистов».

3. Распоряжение Президента Республики Узбекистан от 28 сентября 2010 года № ПР-3501 «О создании Рабочей группы по подготовке Программы мер по улучшению материально-технической базы высших учебных заведений на период 2011-2015 годы».

4. Рахимов Б.Х., Жонбоев Ш.Д. ва бошк. Олий таълим. Меъёрий хужжатлар туплами. / С.С^уломов тахрири остида. - Т.: «Шарк», 2001.

5. Косимов С.С. Ахборот технологилари. - Т.: «Алокачи», 2006.

6. Информатика для экономистов. Учебник. / Под общ. ред. В.М.Матюшка. - М.: «ИНФРА-М», 2009.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.