Научная статья на тему 'Масофавий ўқитишнинг педагогик асослари'

Масофавий ўқитишнинг педагогик асослари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1031
220
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
масофавий таълим / ахборот технологияси / тьютор / ўқув жараёни. / distance education / informational technologies / tutor / the process of teaching.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Кенжабоев А., Саломова Г., Соҳибов Б.

Ушбу мақолада масофавий таълим асосида кечадиган педагогик жараённинг ўзига хос хусусиятлари тўғрисида мулоҳаза юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PEDAGOGIC BASIS OF DISTANCE TEACHING

The article is devoted to the distаnсе eduсаtion as process of pedagogics.

Текст научной работы на тему «Масофавий ўқитишнинг педагогик асослари»

г

v.

Кенжабоев А.,

Сурхондарё вилояти педагог кадрларни к,айта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти доценти;

Саломова Г., Сох,ибов Б.,

Сурхондарё вилояти педагог кадрларни к,айта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти укитувчилари

МАСОФАВИЙ УЩИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ

КЕНЖАБОЕВ А., САЛОМОВА Г., СОЦИБОВ Б. МАСОФАВИЙ УЦИТИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ

Ушбу маколада масофавий таълим асосида кечадиган педагогик жараённинг узига хос хусу-сиятлари туFрисида мулох,аза юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: масофавий таълим, ахборот технологияси, тьютор, укув жараёни.

КЕНЖАБАЕВ А., САЛОМОВА Г., САХИБОВ Б. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ

Данная статья посвящена дистанционному обучению, как к педагогическому процессу. Ключевые слова и понятия: дистанционное обучение, информационная технология, тьютор, процесс обучения.

KENJABOEV A., SALOMOVA G., SOHIBOV B. PEDAGOGIC BASIS OF DISTANCE TEACHING

The article is devoted to the distаnсе eduсаtion as process of pedagogics.

Keywords: distance education, informational technologies, tutor, the process of teaching.

Масофавий таълимни ташкиллаштириш анъанавий уцитиш каби, Халц таълими вазирлиги (ХТБ) томонидан тасдицланган уцув режа ва унга илова цилинадиган уцув жараёни жадвали цамда уцув дастурлари асосида ташкил этилади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,ка-масининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаш-тириш туFрисида»ги 25-сонли, 2003 йил 19 февралдаги «Таълим секторини ривожлантириш дастури» лойих,асини Осиё тараккиёт банки иштирокида амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 92-сонли х,амда 2007 йил 30 июндаги «Осиё тараккиёт банки иштиро-кидаги «Таълим секторини ривожлантириш дастури» лойих,асининг техник-иктисодий

х,исобларини тасдиклаш туFрисида»ги 134-сонли карорлари ва Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлигининг 2013 йил 19 апрелдаги «Халк таълими тизимида масофа-дан укитиш оркали рах,бар ва педагог кадрлар малакасини ошириш ишларини такомиллаш-тириш туFрисида»ги 139-сонли буйруFига асосан педагоглар малакасини оширишнинг укув режасида 144 соатдан кам булмаган укув юкламаси назарда тутилган.

Укитувчиларнинг масофадан малакасини ошириш укув режаси 144 соатдан иборат укув

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

юкламани уз ичига олади. Укитувчиларнинг масофадан малакасини ошириш ишдан аж-ралмаган х,олда амалга оширилиши назарда тутилади. Бунда масофадан малака оширувчи ишдан ажралмаган х,олда мустакил уз устида ишлаши учун 3 ой муддат белгиланган.

Бугунги кунда мамлакатимиз таълим тизи-мида сезиларли узгаришлар руй бермокда. «Таълим туFрисида»ги конун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури асосида замона-вий ахборот технологиялари, жумладан, ма-софавий укитиш х,ам кенг кулланилмокда. Ушбу услубнинг афзаллик томонларидан бири, укиш истагида булган тингловчилар, укувчилар, корхона хизматчиларини бир таълим муассасасига йиFиш шарт эмас. Бунда муайян вактда барча таълим муассасалари ва корхоналар уртасида коммуникатив алока ташкил этилади ва режа асосида куйилган максад амалга оширилади. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг тулик амалга оши-рилишидан кузланган максадлар накадар эзгу эканлигини инобатга олсак, бугунги кунга ке-либ укитиш тизимларининг х,ар бирида илFор педагогик технологиялардан фойдаланиш за-рурияти туFилмокда, ахборот технологияси-нинг мух,им тармоFи х,исобланган масофавий таълим х,ам мух,им эх,тиёжга айланмокда. Масофавий укитиш таълим тизимига кириб кела-ётган янги усул булиб, х,озирги кунда бу усул-га жиддий эътибор берилмокда. Сурхондарё ВХТХКТМОИ да х,ам бу сох,ада тингловчилар-ни иш жараёнидан ажралмаган х,олда таълим олишлари учун етарли ахборот воситалари, кутубхона ва бошка шароитлар яратилган.

Масофавий укитишни ташкиллаштиришда тингловчилар билан доимий равишда алокада булиш, тингловчиларга зарурий методик ёр-дам бериш, якка тартибдаги машFулотни ба-жариш юзасидан назоратни амалга ошириш ва тингловчилар билимини бах,олаш тьютор-нинг вазифаларига киради. Тьютор якка тартибдаги топширикнинг тингловчи томонидан бажарилишини х,олисона бах,оланиши учун жавоб беради. Тьютор билан алока электрон почта, телефон ва бошка электрон алока воситалари оркали амалга оширилади. Тьюторга куйиладиган малакавий талаблар тьюторнинг функцияларидан, масофадан укитишнинг та-мойил ва хусусиятларидан, масофавий таъ-лимнинг ахборот-таълимий мух,итининг ху-

сусиятларидан келиб чикиб белгиланади ва улар куйидагилардан иборат:

- масофадан укитишнинг тегишли укув ре-жаси ва дастурлари асосида укув фаолияти-нинг максадини белгилай олиш ва шу асосда уз педагогик фаолиятининг умумий режасини туза олиш;

- таълим олувчилар билан буладиган му-локотда уларнинг шахсий педагогик-пси-хологик хусусиятларини х,исобга олиш;

- уз фаолияти давомида таълим олувчи-ларнинг таълим олишига нисбатан мотив-ларини ошириш ва кучайтириш чораларини топа билиш х,амда уларни куллай олиш, шу-нингдек, мотивларни сусайтиришга олиб ке-лувчи омилларни олдиндан кура билиш х,амда уларнинг олдини олиш чораларини куриш;

- таълим мазмуни ва жараёнини тулик та-саввур килиш асосида уз фаолиятининг нати-жаларини олдиндан кура олиш, максад томон боришда амаллар кетма-кетлигини белгилай олиш ва стратегия туза олиш;

- уз фаолияти давомида масофавий таъ-лимнинг хусусиятларидан келиб чикиб, педагогик технологиялар ва укитишнинг фаол-лаштирувчи усулларини (кичик гурух,лардаги мунозаралар, аклий х,ужум, аник вазиятлар тах,лили, трейнинг ва х,.к.) куллай олиш;

- таълим олувчилар билан тармок оркали ёки контакт сессиялар пайтидаги мулокотларда келишилган ва амалиётда кулланиб келинган шакл х,амда меъёрларга риоя килиш, шунинг-дек, таълим олувчиларнинг узаро ^амкасблик алокаларида ва мулокотнинг бундай шакл ва меъёрларига риоя килишни таъминлай олиш;

- халк таълими ходимларини масофадан кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш шаклидаги ахборот-коммуникациялар билан боFл и к барча техник, технологик ресурслар-нинг маълумотлар банкини ва манзилларини билиш х,амда уз фаолияти давомида улардан самарали фойдалана олиш;

- кайта тайёрлаш ва малака ошириш предметини чукур билиш, шунингдек, уни укитишдаги мавжуд методларни эгаллаган булиш;

- масофадан укитишнинг мох,ияти, хусуси-ятлари, унинг педагогик асослари ва тамойил-лари, масофавий таълим технологиялари туFрисида билимларга эга булиш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

- масофадан укитишнинг педагогик-психо-логик муаммолари туFрисида маълумотга эга булиш1.

Масофавий таълим тизимининг анъанавий таълим шаклидан фарки унинг эгилувчанли-гига боFл и к равишда юкори х,аракатчанлиги, тингловчиларнинг мустакил ишлаш имкония-тининг катталиги, укув-методик таъминотнинг ранг-баранг шаклда булишидир. У тинглов-чилар кайси х,удудда булишидан катъи назар, таълим жараёнининг самарадорлигини кутаришга имкон беради.

Масофавий укитиш услубининг афзаллик-лари куйидагилардан иборат:

- укитишнинг ижодий мух,ити; анъанавий услублар асосида таълим беришда тингловчи факат берилган материални укийди, масофадан туриб укитиш услуби асосида эса тингловчиларнинг узлари ахборотлар омборидан ке-рак булган маълумотларни кидириб топиш ва узларининг тажрибаларини бошка тинглов-чилар билан электрон тармоклар оркали ал-машиш имкониятларига эга буладилар;

- иш жойидаги катта узгаришларнинг мав-жудлиги; масофавий таълим услуби асосида таълим бериш тури тингловчиларга кенг ша-роит яратиб беради;

- укитиш х,амда таълим олишнинг янги ва унумли воситаси эканлиги.

Статистик маълумотлар шуни курсат-мокдаки, масофавий таълим услубида ташкил этилган таълим стационар укитишдан иборат. Бундай услубда таълим олаётган тингловчиларнинг устунлиги шундан иборатки, улар энг яхши ва сифатли дидактик материаллар, маъ-рузалар билан таъминланадилар. Ушбу услубда тингловчилар интернет тармоFи оркали «жах,он буйлаб саёх,ат» килишлари мумкин.

Бугунги кунда тьюторлар куйидаги масофавий укитишнинг тамойилларига эътибор каратадилар:

1) бошланFич билимлар тамойили;

2) укитишда индивидуаллик тамойили;

3) интерфаоллик тамойили;

1 Мирзаев М., Сохибов Б. «Педагог кадрларни масофадан малакасини ошириш туFрисида» услубий курсатма. Педагогларни масофадан укитиш курсларига кабул килиш, таълим жараёнини ташкил этиш, якуний аттестация утказиш, битирувчиларга сертификат бериш тарти-би. - Т.: МУХ.М маркази, 2014. -20-21-б.

4) индентификация тамойили;

5) укитишнинг регламентлик тамойили;

6) янги ахборот технологиялари восита-ларини куллашнинг педагогик жих,атдан мувофиклик тамойили;

7) укитишнинг очиклиги ва мослашувчан-лигини таъминлаш тамойили2.

Масофавий укитиш оркали педагог ва ил-мий ходимларни кайта тайёрлаш ва улар-нинг малакасини ошириш учун укув-услубий адабиётлар, эгалланган билимларни назорат килиш тизими ва ташкилий шакллардан иборат учлик орасида катъий боFланиш булиши зарур. Масофавий укитишда электрон дарс-лик ва кулланмалар мух,им ах,амият касб эта-ди. Улар тингловчилар учун таълим бериш ти-зимлари вазифасини бажаришлари, х,ар бир фанга мулжалланган курслар учун учта энг са-марали - таълимий, ташки ва назорат килиш кисмларига эга булишлари керак.

Масофавий таълимда иштирок этаётган тингловчилардан маълум билим ва куник-маларни эгаллашлари талаб килинади, ушбу куникмаларни куйидагиларга булиш мумкин:

- тингловчиларнинг таълимда янги ахборот технологиялари сох,асидаги умумий би-лим ва куникмалари;

- компьютер ва уларнинг ташки курил-маларининг ишлаш тамойилларини билиш;

- замонавий дастурий таъминотни эгал-лаш;

- интернет тармоFида ишлашнинг асосий тамойиллари ва дастурий таълимини эгал-лаш;

- таълимда янги ахборот технологиялари-нинг воситалардан фойдаланиш муаммоси буйича услубий материаллар ва илмий ада-биётларни билиш;

- олинган маълумотларни х,ал килаётган сох,аларда куллай олиш;

- тингловчиларнинг интернетга турли да-ражада кириш хусусиятларини тушуниш:

- телеанжуманлар ташкил этиш ва утказиш хусусиятларини билиш;

- телекоммуникация муомаласини (этике-тини) билиш;

2 Мавлонова Р., Вохидова Н. Педагогика назарияси ва тарихи. - Т.: «Фан ва технология», 2010. -284-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

- бошка фойдаланувчилар билан ахборот алмашиниш учун телекомуникациянинг турли воситаларидан фойдалана олиш;

- тармокли ахборот (навигация) малакала-рига эга булиш;

- масофавий укитиш курсларини яратиш учун дастурий воситалардан фойдалана олиш хусусиятларига эга булиш;

- электрон почта билан ишлай олиш;

- тармок оркали фойдаланувчилар билан мулокот кила олиш;

- замонавий гиперматнли ва гипермедиа тизимлари билан ишлай олиш;

- интернетдаги ахборотлар ичидан таълим максадига мосларини ажрата олиш;

- турли амалий дастурлар ва ахборотлар-ни тармокдан узатиш учун тайёрлай олиш.

Масофавий таълимни амалга ошириш-да укитувчининг педагогика ва психология сохасидаги умумий билим ва куникмалари зарур булади. Бизга маълумки, х,ар бир фанни укитишда 3 та асосий максад, яъни укитишнинг тарбиявий, таълимий ва ривож-лантирувчи максадлари амалга оширилиши лозим. Демак, укитувчи таълимда юкоридаги максадлардан келиб чикиб, уз олдига аник максадлар куяди. Бунинг учун у куйидагиларга эътибор каратиши зарур:

- масофавий укитишда тингловчиларнинг укув фаолиятида шахсий услубларни билиш;

- масофавий укитишда тингловчиларнинг фаоллигини аникловчи омилларни билиш;

- интернетнинг ахборот мухитида тинглов-чилар билан мустакил ишлашни ташкил этиш усулларига эга булиш;

- тингловчиларнинг психологик-педагогик тасвирларини туза олиш;

- тингловчилар психологик мосликлари тамойилига кура тингловчилар кичик укув гурухларини шакллантира олиш;

- виртуал укув гурухининг психологик-педагогик ташхисини утказа олиш;

- виртуал укув гурухи ичида яхши психологик мухит ярата олиш;

- тингловчиларнинг янги ахборот сох,аси-даги умумий билим ва куникмаларни англай олиш;

- шахсга йуналтирилган замонавий услуб-лардан таълим олиш услуби, лойихалар услу-би, тадкикот услуби ва бошка услубларни билиш;

- таълимнинг якка-якка, гурухий услубла-рига эга булиш;

- кулланилаётган таълимнинг кундузги шаклини интернет шароитига мослаштира олиш;

- телекомуникация лойихасини ташкил этиш ва утказа олиш;

- модератор сифатида укув мавзуси буйича телеконференция ташкил этиш ва утказа олиш;

- тингловчилар фаолиятлари мониторин-гини ташкил этиш ва утказа олиш;

- тингловчилар билимини самарали назо-рат килиш ва тест тизимини ташкил этиш.

Бугунги кунда масофадан укитишнинг укув жараёни анъанавий укитишдаги каби Халк таълим вазирлиги тасдиклаган укув режа ва унга илова килинадиган укув режа жараёни жадвали хамда укув дастурлари асосида ташкил этилмокда.

Хулоса сифатида айтиш жоизки, бугунги кунда масофавий таълимда малака оши-риш курслари гурухлари тупланганда, укув машFулотлари хафтанинг бошида бошланиши мулжалланган. Тингловчи avloniymtk.uz сайти-га кириб, гурух дарс жадвали асосида тегишли фанлар маърузалари, услубий кулланмалари билан танишиши мумкин. Бу, уз навбатида, тингловчига сиртдан таълим олишга имкони-ят яратади.

Хозирги кун таълим тизимида бош ва асосий максад хам ижодий фикрлайдиган мутахассисларни хамда юксак даражада фикрловчи шахсларни тарбиялаш ва тайёр-лашдан иборат. Мамлакат тараккиётида хом ашё, жихозлар, энергия ресурслари, эколо-гик узгаришларга оид муаммоларнинг бор-ган сари глобаллашиб бориши бошкарувчи шахсдан юксак махорат эгаси булишни талаб этмокда. Умуман, таълим тизимида хам таълим дастурлари, мазмуни, стандартлари такомил-лашиб бормокда. Бундай тезкор узгаришлар билим олишнинг янги технологиялари, масофавий, лойихаланган таълим, медиатаълим-ни, яъни шахсий ижодкорликка асосланган таълим усулларини жорий килиш эхтиёжини келтириб чикармокда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

Адабиётлар:

1. Кapимoв И.А. Юк^к мaънaвият - eнгилмac куч. - Т.: «Узбeкиcтoн», 2008.

2. Toлипoв У.К., Уcмoнбoeвa М. Пeдaгoгик тexнoлoгиянинг тaтбикий acocлapи. - Т.: «^н», 2006.

3. Кeнжaбoeв А. Зaмoнaвий пeдaгoгик тexнoлoгиянинг тaълимий acocлapи. - Т.: «Нaвpyз», 2013.

4. Maвлoнoвa Р., Boxидoвa Н. Пeдaгoгикa нaзapияcи вa тapиxи. -Т.: «Фaн вa тexнoлo-гия», 2010.

5. Mиpзaeв М., Coxибoв Б. Пeдaгoг кaдpлapни мacoфaвий мaлaкa oшиpиш укув ^pc-

лapидa тaълим oлиши юзacидaн ycлyбий кypcaтмaлap. II Пeдaгoглapни мacoфaдaн укитиш кypcлapигa ^бул килиш, тaълим жapaëнини тaшкил этиш, якуний aттecтaция

ут^зиш, битиpyвчилapгa cepтификaт бepиш тapтиби. - Т.: МУХМ мapкaзи, 2014.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.