Научная статья на тему 'Физика ўқитувчиларини масофавий курсларга қабул қилишда ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш кўникмаларини аниқлаш'

Физика ўқитувчиларини масофавий курсларга қабул қилишда ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш кўникмаларини аниқлаш Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
265
41
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
масофавий малака ошириш / ахборот-коммуникация технологиялари / кўникма / синов шакллари / тажриба-синов / distance learning / information and communication technology skills / test forms / experiment.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ибраймов А. Е.

Мақолада умумий ўрта таълим мактаблари физика ўқитувчиларининг масофавий малака ошириш курсларига қабул қилишда ахборот-коммуникация технологияларидан кўникмаларини аниқлаш бўйича синовлар ўтказиш тартиби ва мазкур тартиб асосида ўтказилган тажрибасинов ишларининг натижалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IDENTIFY THE INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES SKILL OF PHYSICS TEACHERS IN ADMISSION THEM TO COURCES OF REMOTE TRAINING

There is lightened in the article the procedure of evaluation the skills of physics teachers of secondary schools for information and communication technologies in admition them to distance learning courses and procidure of control their results on the basis of experimental data.

Текст научной работы на тему «Физика ўқитувчиларини масофавий курсларга қабул қилишда ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш кўникмаларини аниқлаш»

v.

Ибраймов А.Е.,

Тошкент давлат педагогика университети «Физика ва уни укитиш методикаси» кафедраси мустакил тадкикотчиси

ФИЗИКА УКИТУВЧИЛАРИНИ МАСОФАВИЙ КУРСЛАРГА КАБУЛ КИЛИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ

КУЛЛАШ КУНИКМАЛАРИНИ АНИКЛАШ

ИБРАЙМОВ А.Е. ФИЗИКА УКИТУВЧИЛАРИНИ МАСОФАВИЙ КУРСЛАРГА КАБУЛ КИЛИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ КУЛЛАШ КУНИКМАЛАРИНИ АНИКЛАШ

Маколада умумий урта таълим мактаблари физика укитувчиларининг масофавий малака ошириш курсларига кабул килишда ахборот-коммуникация технологияларидан куникмаларини аниклаш буйича синовлар утказиш тартиби ва мазкур тартиб асосида утказилган тажриба-синов ишларининг натижалари ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: масофавий малака ошириш, ахборот-коммуникация технология-лари, куникма, синов шакллари, тажриба-синов.

ИБРАЙМОВ А.Е. ВЫЯВЛЕНИЕ НАВЫКОВ ПРИМЕНЕНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ И КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРИЁМЕ УЧИТЕЛЕЙ ФИЗИКИ НА КУРСЫ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ

В статье освещён алгоритм проведения контрольных проверок для определения навыков по информационно-коммуникационным технологиям при принятии на курсы дистанционного обучения учителей физики общеобразовательных школ. Приведены также результаты опытно-экспериментальных работ, проведённых на основе этого алгоритма.

Ключевые слова и понятия: дистанционное повышение квалификации, информационно-коммуникационные технологии, навык, формы испытаний, эксперимент.

IBRAYMOV A.E. IDENTIFY THE INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES SKILL OF PHYSICS TEACHERS IN ADMISSION THEM TO COURCES OF REMOTE TRAINING

There is lightened in the article the procedure of evaluation the skills of physics teachers of secondary schools for information and communication technologies in admition them to distance learning courses and procidure of control their results on the basis of experimental data.

Keywords: distance learning, information and communication technology skills, test forms, experiment.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

Мамлакатимизда цабул цилинган «Таълим тутрисида»ги Цонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида уцитувчи-нинг тайёргарлиги, методик мацорати, умумий маданий са-виясининг талаб даражасида булиши халц таълими тизими, жумладан, умумий урта таълим мактаблари уцитувчила-рининг малакасини ошириш тизимини ислоц цилишда бош мезон эканлиги уз ифодасини топган.

Халк таълими тизимида умумий урта таълим мактаблари укитувчиларининг малакасини ошириш тизими мавжуд булиб, у Коракал-поFистон Республикаси, Тошкент шахар ва ви-лоятлар халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институтларидан ташкил топган. Ушбу тизим оркали масофавий малака ошириш курслари 2010 йилдан буён ташкил этилмокда. Кейинги йилларда масофавий малака ошириш курслари укув жараёнида замонавий ахборот-ком-муникация технологиялари воситаларидан кенгрок фойдаланиш йулга куйилмокда, бу эса уз навбатида масофавий курсларга кабул килинган тингловчилардан ахборот-коммуни-кация технологиялари воситаларидан зарур даражада фойдаланиш куникмаси мавжуд булишини талаб этади.

Мазкур тизимни такомиллаштириш макса-дида Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,-камаси томонидан 2014 йил 15 августда кабул килинган «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тад-бирлари туFрисида»ги 234-сонли карори би-лан тасдикланган «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш туFрисида Низом»да малака оширишнинг масофавий шакли буйича курсларга юкори малакали ва ахборот-коммуникация техноло-гияларини зарур даражада куллаш куникма-ларига эга булган ходимлар кабул килиниши белгилаб куйилди. Зеро, масофадан туриб малака ошириш замонавий ахборот-коммуни-кация технологияларидан самарали фойда-ланган холда малака ошириш курсининг электрон манбалардаги материаллари билан иш-лаш, тингловчилар узаро ва тьюторлар билан электрон почта оркали маълумотлар алма-шиш, форум, вебинарларда иштирок этишни такозо этиши зарурлиги учун хам масофавий малака ошириш курсларига тингловчиларни кабул килишда уларнинг замонавий ахборот-коммуникация технологияларини куллай

олиш куникмаларини аниклаш ишларини амалга ошириш лозим.

Мазкур вазифанинг сифатли бажарилиши-ни таъминлаш максадида масофавий малака ошириш курсларига кабул килинаётган тинг-ловчиларнинг ахборот-коммуникация технологияларини зарур даражада куллаш куникмаларини аниклаш буйича синовларни утка-зиш тартиби ишлаб чикилди.

Ахборот-коммуникация технологияларини куллаш куникмаларини аниклаш синови сухбат, тест ва амалий топшириклар шаклла-рида икки босцичда утказилиши назарда ту-тилади.

Биринчи босцичда малака ошириш курслари учун буюртмани шакллантириш вактида таълимни бошкариш худудий органлари, туман (шахар) халк таълими муассасалари фао-лиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш булимлари хамда таълим муассасалари, яъни буюртмачилар томонидан малака ошириши режалаштирилаётган ходим билан сухбат утказилади.

Сухбат натижасида ходимнинг уз касб фао-лиятини амалга ошириш буйича малака савия-си ва замонавий ахборот-коммуникация технологиялари воситаларидан фойдалана олиш куникмалари аникланади.

Белгиланган талабларга жавоб бера олади-ган, яъни юкори касбий малака ва ахборот-коммуникация технологияларини куллаш куникмаларига эга булган ходимларга малака оширишнинг масофавий шаклида укиш тавсия этилади.

Иккинчи босцичда масофавий малака ошириш курсини ташкил этаётган таълим му-ассасаси томонидан ходимнинг ахборот-коммуникация технологияларини куллаш куникмаси асосан тест ва амалий топшириклар воситасида синовдан утказилади.

Синов натижасига кура ижобий бахоланган ходимлар масофавий малака ошириш курсига белгиланган тартибда кабул килинадилар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

v.

Синовларда ахборот-коммуникация техно-логияларини куллаш куникмаси етарли эмас-лиги аникланган ходимлар масофавий малака ошириш курсларига кабул килинмайди ва уларга узлари устида ишлаш, сунгра яна синовларда катнашиш ёки анъанавий шакллар-да малака ошириш тавсияси берилади.

Синов жараёнларини мувофиклаштириш ва уларнинг сифатли утказилишига методик жих,атдан рах,барлик килиш «Халк таълими хо-димларини кайта тайёрлаш ва уларнинг мала-касини ошириш туFрисида Низом»га асосан А.Авлоний номидаги халк таълими ходимла-рини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш Марказий институти томонидан амалга оширилиши белгилаб куйилди.

Синов саволлари ва топшириклари масофавий малака ошириш курсларидаги укув жа-раёнида зарур буладиган куникмалар буйича куйидаги йуналишларда тузилиши белгиланди:

- масофавий малака ошириш шаклининг максад, вазифалари, афзалликлари, имконият-лари, масофавий малака оширишнинг тартиби ва бошка узига хос жих,атлари туFрисида бошланFич тушунчаларнинг эгалланганлиги;

- ахборот-коммуникация технологиялари воситалари, электрон манбалардаги матери-аллар билан ишлаш, интернет, электрон почта ва бошка электрон алока воситаларини куллай олиш;

- Microsoft Word дастурида ишлай олиш;

- Microsoft PowerPoint дастурида ишлай олиш;

- Microsoft Excel дастурида ишлай олиш.

Тест синови жараёнида х,ар бир иштирок-

чига 25 та тест саволи сайланма тарзда туши-ши, тингловчига х,ар бир тест саволининг жа-вобини белгилаш учун 1 минутдан, жами 25 минут вакт берилиши белгиланди. Синов 100 баллик тизимда бах,оланади ва х,ар бир туFри жавоб учун 4 балл берилади. Синов иштирок-чиси 25 та саволнинг камида 13 тасига (50 баллдан юкори) туFри жавоб берса, унинг би-лим даражаси «коникарли» деб топилиб, масофавий малака ошириш курсига кабул килиш учун тавсия берилади. Тест синови компьютер техникаси воситаларида локал ва глобал тармоклар оркали ташкил этилиши мумкин.

Мазкур тартибда «Халк таълими ходимла-рини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш туFрисида Низом»да белгиланган ва-зифаларга мувофик 2015 йилда халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг ма-

лакасини ошириш х,удудий институтларида ташкил этилган масофавий малака ошириш курсларига укитувчиларни кабул килиш жараёнида, шу жумладан 309 нафар физика укитувчиларидан www.test.avloniy.uz манзили-да жойлаштирилган тест дастури воситасида онлайн тарзда синовлар муаллиф томонидан утказилди. Синовда K1оракалпоFистон Респуб-ликасидан 28 нафар, Андижон вилоятидан 25 нафар, Бухоро вилоятидан 28 нафар, Жиззах вилоятидан 25 нафар, Навоий вилоятидан 25 нафар, Наманган вилоятидан 50 нафар, Самарканд вилоятидан 25 нафар, Тошкент вилоятидан 27 нафар, ФарFона вилоятидан 26 нафар, Хоразм вилоятидан 25 нафар, Кашкадарё вилоятидан 25 нафар умумий урта таълим мактабларида фаолият курсатаётган физика укитувчилари масофавий малака ошириш курсларига кабул килиш жараёнида иш-тирок этдилар.

Синов натижаларига кура масофавий малака ошириш курсларига кабул килинаётган 309 нафар физика укитувчисининг ахборот-ком-муникация технологияларининг турлари буйича куникмалари куйидагича аникланди. Унга кура физика укитувчиларининг Microsoft Office дастурларидан фойдалана олиш уртача даражаси, жумладан Microsoft Word дастурида 80 фоизни, Microsof Excel дастурида 50 фо-изни, Microsof PowerPoint дастурида 80 фоизни ва интернет тармоFи, электрон почта хиз-матларидан фойдалана олиши 70 фоизни х,амда укитувчиларнинг масофавий курслар х,акидаги бошланFич тушунчаларга эгалиги даражаси 50 фоизни ташкил этди (1-график).

Юкоридаги натижалар тах,лили масофавий малака ошириш курсига кабул килинаётган физика укитувчиларининг Microsoft Word, Microsof PowerPoint, интернет тармоFидан фойдаланиш буйича етарли даражадаги куникмаларга эгалиги, лекин масофавий малака ошириш курслари буйича дастлабки ту-шунчалари етарли эмаслиги ва Microsof Excel дастурида ишлаш буйича куникмалари кони-карсиз даражада эканлиги маълум булди. Бунда ахборот-коммуникация технологияларини куллаш куникмасининг паст ёки юкори бу-лиши тест саволларининг тузилишига, яъни саволларнинг осондан мураккаб даражагача тузилишига х,ам боFликдир. Утказилган таж-риба-синовларда физика укитувчилари турли хил фан укитувчилари билан биргаликда синовларда иштирок этганлиги учун синов са-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

1-график. Физика ук,итувчилари зарурий куникмаларининг уртача натижалари.

воллари ахборот-коммуникация технология-ларини куллаш буйича бошланFич билимла-ридан тузилганлигини эътиборга олиш керак. Чунки синов саволларининг кийинлик дара-жасини укитувчиларнинг дарс берадиган фан-лари хусусиятидан келиб чикиб тузиш лозим. Масалан, аник ва табиий фанлар йуналишидаги укитувчиларга мураккаброк саволлар, ижти-моий-гуманитар фанлар йуналишидаги укитувчиларга осонрок саволлар берилиши максадга мувофик.

Шундай килиб, масофавий малака ошириш курсларига кабул килинадиган физика укитув-чиларининг ахборот-коммуникация техноло-гияларини куллаш куникмаларини аниклаш юзасидан синовлар ташкил этиш масофавий малака ошириш курсларининг сифат ва сама-радорлигини ошириши баробарида синов-ларда паст натижа курсатган укитувчиларга уз фаолияти жараёнида ахборот-коммуникация технологияларини куллаш куникмаларини ри-вожлантириш масъулиятини оширишга хизмат килади.

Мазкур йуналишда синовларнинг ташкил этилиши, шубх,асиз, х,укуматимиз томонидан куйилаётган талабларга мос равишда масофавий малака ошириш курсларига асосан юкори малакали, ахборот-коммуникация технологияларини зарур даражада куллаш куникмасига эга булган тингловчиларнинг кабул килини-шини таъминлайди.

Физика укитиш жараёнининг сифатли амал-га оширилиши учун айнан физика фанини укитиш методикасининг хусусий жих,атларидан келиб чикиб куникмаларини аниклаш х,ам мух,им вазифалардан биридир. Жумладан,

умумий урта таълим мактаблари физика укитувчиларининг физикани укитиш жараёнида синфлар кесимида электрон дарсликлар, электрон укув кулланмалар, укув фильмлар, виртуал лабораториялардан фойдаланиш, фи-зикадан масалаларни компьютер воситалари асосида ишлаш усулларини билиши х,амда физикани укитишнинг бошка долзарб масалала-ри буйича билим, куникмаларидаги айрим бушликларини аниклаш мух,им вазифалардан х,исобланади. Чунки физика укитувчиларининг билим, куникмаларидаги бушликларини айнан тулдириш максадида малака ошириш курслари ташкил этилиши укитувчиларнинг касбий эх,тиёжларининг копланишига олиб келади.

Мазкур вазифаларни сифатли амалга ошириш максадида физика укитувчиларнинг уз фани буйича билим, куникмаларидаги буш-ликларни аниклаш юзасидан синовдан утка-зиш учун махсус дастур ишлаб чикилди. Дас-тур асосида укитувчиларга физикани укитиш методикасининг долзарб масалалари х,амда укитиш жараёнида электрон таълим ресурсла-ри, воситаларидан фойдаланиши буйича шакллантирилган зарурий мавзулар буйича 5 тадан тест синови берилади. Ушбу синовдан энг паст балл тупланган мавзулар укитувчилар-даги мавжуд бушликлар, яъни физика уки-тувчиси урганиши лозим булган мавзулар эканлиги намоён булади ва малака оширишда айнан ушбу аникланган бушликларга эътибор каратиш лозим.

Масофавий малака ошириш курсларига кабул килинган физика укитувчиларининг масофавий курс укув порталида мустакил ра-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

Ч.

вишда фаолият юритиш ва физика фанини укитиш жараёнига ахборот-коммуникация технологиялари воситаларини куллаш куник-маларини ривожлантириш максадида Халк таълими вазирлиги хузуридаги Мультимедиа умумтаълим дастурларини ривожлантириш маркази билан хамкорликда масофавий мала-ка ошириш курсларида тингловчиларнинг тармокда ишлаш куникмаларини ривожлантириш буйича электрон укув кулланма ишлаб чикилди1 ва амалиётга жорий этилди.

Мазкур электрон укув кулланмада умумий урта таълим мактаблари физика укитувчи-ларининг малакасини масофавий ошириш курсларининг www.avloniymtk.uz,www.masofa.uz укув порталларида жойлаштирилган масофавий курслардаги физика фанини укитиш жа-раёнида электрон дарсликлардан фойдаланиш методикаси, лаборатория ишларини виртуал моделлаштирилган мухитда утказиш методикаси, физикадан масалаларни компьютер во-ситалари асосида ишлаш усуллари ва физикадан амалий машFулотлар, кургазмали тажри-баларни замонавий жих,оз ва воситалар асосида утказиш методикасини такомиллаштириш масалаларига алохида эътибор каратилди. Ушбу йуналишда умумий урта таълим мактаблари физика укитувчиларининг зарурий куникмаларини ривожлантириш учун тегишли тавсиялар берилди. Бунда уз навбатида умумий урта таълим мактаблари физика укитув-чилари ва укувчилари физикани укитишнинг интерфаол методларини мазкур электрон укув кулланма асосида мустакил равишда ва истал-ган вактда бир неча бор такрорликда урга-ниши ва амалиётда тезкорлик билан куллаш имкониятларини яратади.

Умумий урта таълим мактабларида физика фанини укитиш методикасининг муаммоли жихатлари буйича тегишли тавсиялар, имко-ниятларнинг берилиши физика укитувчиларининг фанга оид булган хусусий компетенция-ларини ривожлантиришга хизмат килади. Шу-нингдек, фанга оид хусусий компетенциялар-ни ривожлантириш билан биргаликда коммуникатив, ахборот билан ишлаш, шахс сифатида уз-узини ривожлантириш, математик саводхонлик, фан ва техника янгиликлари-дан хабардор булиши каби таянч компетен-

1 Халк таълими тизими ходимларининг масофавий малака ошириш курсларида тармокда ишлаш куникмаларини ривожлантириш буйича электрон укув кулланма. // www.avloniymtk.uz,www.masofa.uz

цияларни шакллантириш ва ривожлантириш имкони тугилади.

Уз навбатида бу умумий урта таълим мактаблари физика укитувчиларининг масофавий малакасини ошириш курсларининг сифатли амалга оширилиши ва умумий урта таълим мактаблари физика укитувчилари малака ошириш курсларидан сунг келгуси малака ошириш курсларига кадар укитишнинг интерактив методлари, интернетнинг глобал тар-моFидан фойдаланган холда укитувчилар тан-кидий ва ижодий тафаккурини раFбатланти-ришга, мустакил равишда турли хил ахборот таълим ресурсларини саралаши, излаб топи-ши ва амалиётга татбик этиши учун хизмат килади.

Шундай килиб, утказилган тажриба-синов ишлари натижаларига кура, Вазирлар Мах,-камаси томонидан кабул килинган 2014 йил 15 августдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 234-сонли карори билан тасдикланган «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш туFрисида Низом»да малака оши-ришнинг масофавий шакли буйича курсларга юкори малакали ва ахборот-коммуникация технологияларини зарур даражада куллаш куникмаларига эга булган ходимлар кабул килинишининг белгилаб куйилганлиги жуда туFри куйилган вазифалардан биридир. Чунки масофавий малака ошириш курсларининг укув жараёни анъанавий малака ошириш курслари укув жараёнидан фарк килади.

Анъанавий малака ошириш курслари укув жараёнида тингловчиларнинг ахборот-комму-никация технологиялари воситаларидан фой-далана олиши юкори даражада талаб этил-маслиги мумкин, сабаби укув машFулотлари асосан аудиторияларда юзма-юз куришган холда олиб борилади. Лекин масофавий малака ошириш курслари укув жараёнида укув машFулотлари асосан интернет тармоFи оркали виртуал аудиторияларда виртуал хамкорлик килган холда олиб борилади, бунда эса тингловчиларда ахборот-коммуникация технологияларини зарур даражада куллаш куникмаси мавжуд булиши лозимлигини бил-диради. Шунинг учун хам масофавий малака ошириш курсларига укитувчиларни синовлар асосида кабул килиш максадга мувофик.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

Мазкур ишлар сифатли амалга оширилиши Учун умумий yрта таълим мактабларида фао-лият кyрсатаётган укитувчиларга масофавий малака оширишнинг афзалликлари, имкони-ятлари ва бошка жихатлари тyFрисида укув-семинарлар, ахборот-коммуникация техноло-гияларидан фойдаланиш кyникмаларини ри-вожлантириш бyйича Укув курслар ташкил

этиш максадга мувофик. Шунингдек, мазкур йyналишда электрон Укув кулланмаларни кенгрок ишлаб чикиш оркали укитувчиларнинг масофавий малака ошириш, ахборот-ком-муникация технологияларидан фойдаланиш куникмаларини ривожлантиришни мустакил урганиш асосида эгаллашга имкониятлар яра-тиш максадга мувофик.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2014 йил 15 августдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисида»ги 234-сонли карори. II Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари туплами. 2014 й., 34-сон, 433 модда.

2. Халк таълими тизими ходимларининг масофавий малака ошириш курсларида тармокда ишлаш куникмаларини ривожлантириш буйича электрон укув кулланма. II www.avloniymtk.uz,www.masofa.uz

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, В

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.