Научная статья на тему 'Таълим жараёнига электрон ахборот таълим ресурсларини жорий этишнинг педагогик шарт-шароитлари'

Таълим жараёнига электрон ахборот таълим ресурсларини жорий этишнинг педагогик шарт-шароитлари Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
2393
478
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғлом бола / ахборот-коммуникация технологияси / узлуксиз таълим / эҳтиёж / дастур / дарслик / мультимедиа / фаоллик / continuous education / Information Communication Technologies / demand / program / textbook / multimedia / the active

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Пулатова Д. Т.

Мақолада таълим жараёнига электрон ахборот таълим ресурсларини жорий этишнинг педагогик шарт-шароитлари ҳақида фикр юритилган бўлиб, таълимда инновацион технологияларнинг ўрни ва аҳамияти баён этилган. Шунингдек, дарс жараёнида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишнинг муҳим жиҳатлари, билимларнинг ўқувчилар томонидан самарали ўзлаштирилишига хизмат қилиши асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PEDAGOGICAL ASPECTS OF THE ICT IMPLEMENTATION IN THE EDUCATIONAL PROCESS

In the article organizing continuous methodical provision of Public Education system and importance of innovative technologies are described. As well, the Information Communication Technologies in teaching process implementation is discussed.

Текст научной работы на тему «Таълим жараёнига электрон ахборот таълим ресурсларини жорий этишнинг педагогик шарт-шароитлари»

ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / гТ^ ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ_.

Пулатова Д.Т.,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Мактабгача, бошланFич ва махсус таълим» кафедраси катта укитувчиси

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЭЛЕКТРОН АХБОРОТ ТАЪЛИМ РЕСУРСЛАРИНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ

ПУЛАТОВА Д.Т. ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЭЛЕКТРОН АХБОРОТ ТАЪЛИМ РЕСУРСЛАРИНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ

Маколада таълим жараёнига электрон ахборот таълим ресурсларини жорий этишнинг пе-дагогик шарт-шароитлари х,акида фикр юритилган булиб, таълимда инновацион технология-ларнинг урни ва ах,амияти баён этилган. Шунингдек, дарс жараёнида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишнинг мух,им жих,атлари, билимларнинг укувчилар томонидан самарали узлаштирилишига хизмат килиши асослаб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: соFлом бола, ахборот-коммуникация технологияси, узлуксиз таълим, эх,тиёж, дастур, дарслик, мультимедиа, фаоллик.

ПУЛАТОВА Д.Т. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ ВНЕДРЕНИЯ ЭЛЕКТРОННОЙ ИНФОРМАЦИИ В УЧЕБНО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ ПРОЦЕСС

В данной статье отмечаются педагогические условия организации непрерывного методического обеспечения в сфере народного образования, а также особенности использования информационно-коммуникационных технологий во время уроков и освоения учениками знаний.

Ключевые слова и понятия: здоровый ребёнок, инфомационно-коммуникационная технология, непрерывное образование, мотивация, программа, учебник, мультимедиа, активность.

PULATOVA D.T. PEDAGOGICAL ASPECTS OF THE ICT IMPLEMENTATION IN THE EDUCATIONAL PROCESS

In the article organizing continuous methodical provision of Public Education system and importance of innovative technologies are described. As well, the Information Communication Technologies in teaching process implementation is discussed.

Keywords: continuous education, Information Communication Technologies, demand, program, textbook, multimedia, the active.

ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ

Узлуксиз таълим тизимида сифат ва самарадорликни бел-гиловчи асосий вазифаларни амалга ошириш, таълим муасса-саси мутахассислари фаолиятини инновацион ташкил этиш, таълим тизимини методик таъминлаш цозирги куннинг дол-зарб вазифаларидан биридир. Бу вазифанинг асосий омили си-фатида бевосита методик таъминот намоён булмоцда.

Узлуксиз таълим тизимида ташкил эти-лувчи таълим жараёнида укувчи шахсининг дарс марказидаги фаолиятини таъминлаш укитувчи зиммасидаги масъулиятли вази-фадир. Укитувчи ана шундай жараёнда дарс лойих,асини максадга мувофик ташкил этмоFи ва кузланган натижага эришмоFи учун изла-ниши, янги Fоялар билан дарсга кириши, х,ар бир дарсни янги бир асардек ташкил этмоFи х,озирги кун талабларидан х,исобланади.

Узбекистон Президенти Ислом Каримов «Юксак маънавият - енгилмас куч» асарида куйидагича фикр билдирган: «...бугунги кунда таълим-тарбия сох,асидан бошлаб, матбуот, телевидение, Интернет ва бошка оммавий ахбо-рот воситалари, театр, кино, адабиёт, мусика, рассомлик ва х,айкалтарошлик санъатигача, бир суз билан айтганда, инсоннинг калби ва тафаккурига бевосита таъсир утказадиган барча сох,алардаги фаолиятимизни халкнинг маънавий эх,тиёжлари, замон талаблари асо-сида янада кучайтиришимиз, янги боскичга кутаришимиз зарур»1.

Зеро, таълим олувчининг маънавий етукли-ги, интеллектуал салох,ияти, шахснинг х,ар то-монлама шаклланиши албатта моддий база ва маънавий шарт-шароитларнинг мавжудлиги асосида таъминланади.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг яратилишида албатта бу жих,атлар урганилди. Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури максадини амалга оширишнинг иккинчи боскичида таълим муассасаларининг моддий техника ва ах-борот базасини мустах,камлаш, укув-тарбия жараёнини юкори сифатли укув адабиётлари ва илFор педагогик технологиялар билан таъ-

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008. -129- б.

минлаш, узлуксиз таълим тизимини ахборот-лаштиришга алох,ида ах,амият берилди.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг учинчи боскичида тупланган тажрибани тах,лил этиш ва умумлаштириш асосида, мам-лакатни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш истикболларига мувофик кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва янада ривож-лантиришга эътибор каратилган. Бу боскичда шунингдек:

- таълим муассасаларининг ресурс, кадрлар ва ахборот базаларини янада мустах,камлаш;

- укув-тарбия жараёнини янги укув-услубий мажмуалар, илFор педагогик технологиялар билан тулик таъминлаш;

- миллий (элита) олий таълим муассасала-рини карор топтириш ва ривожлантириш;

- касб-х,унар таълими муассасаларининг мустакил фаолият юритиши ва узини узи бошкариш шаклларини мустах,камлаш;

- таълим жараёнини ахборотлаштириш, узлуксиз таълим тизими жах,он ахборот тармо-Fига уланадиган компьютер ахборот тармоFи билан тулик камраб олинишига эришиш каби вазифаларнинг х,ам ижобий ечими таъминланди.

Таълим жараёнида ахборот технологияла-ридан фойдаланишнинг максади дарс маш-Fулотларига сезиларли ижобий самара берувчи янгилик киритишдан иборат. Ахборот-коммуникация технологиялари таълим мо-делида педагоглар фасилитатор, тьютор, ме-диапедагог, модератор каби вазифаларни адо этадилар. Жумладан:

- компьютер технологиялари асосида таълим беришда педагог фасилитатор, яъни жараёнда асосий ёрдамчи;

- масофадан укитиш таълимида тьютор вази-фасини, яъни масофадан укувчи билан укув жараёнини ташкил килувчи, алокани урнатувчи, вазифа берувчи ва тах,лил килувчи;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 7

( ТАЪЛЙМНЙНГАХВОРОТ-РЁСУРСТДРКЙВЙТ IP (_ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ_,

1-схема. Ахборот-коммуникация технологиялар таълим модели

- медиатаълим берувчи педагог эса медиа-педагог номи билан, яъни барча техника во-ситаларини бир вактнинг узида узи мустакил бошкара олиш, намойиш этиш ва мулокотга киришиш;

- интернет форумда ишловчи педагог модератор, яъни видеоконференцияларда ишни ташкил килувчи ва алока урнатувчи вазифаси-ни бажаради.

1-схемада ахборот-коммуникация техноло-гияларини таълим жараёнига татбик этишнинг модели келтирилган.

Хозирда илFор инновацион педагогик техно-логияларни замонавий ахборот-коммуникация технологияларисиз тасаввур килиш мураккаб булиб бормокда. Шу муносабат билан таълим муассасаларининг ресурс, кадрлар ва ахборот базалари янада мустах,камланмокда, укув-тарбия жараёни янги укув услубий мажмуалар билан таъминланмокда.

Таълим тизимини ахборотлаштириш, уни жах,он ахборот тармоFига уланадиган компьютер ахборот тармоFи билан тулик таъминлаш, укув жараёнига ахборот-коммуникация ва интернет технологияларини кенг жорий этиш буйича амалий ишлар олиб борилмокда. Ву йуналишда куйидагилар асосий вазифалар си-фатида белгилаб куйилган:

- таълим жараёнига янги ахборот-коммуни-кация ва педагогик технологиялар, электрон дарсликлар, мультимедиа воситаларини кенг жорий этиш оркали мамлакатимиз умумий урта таълим, урта махсус ва касб-х,унар ва

олий таълим муассасаларида укитиш сифати-ни тубдан яхшилаш;

- таълим муассасаларининг укув-лабора-тория базасини замонавий турдаги укув ва лаборатория ускуналари, компьютер техникаси билан мустах,камлаш;

- замонавий ахборот-коммуникация тех-нологиялари, ракамли ва кенг форматли телекоммуникация алока воситалари х,амда интернет тизимини янада ривожлантириш, уларни х,ар бир оила х,аётига жорий этиш ва кенг узлаштириш.

Ахборот-коммуникацион технологияларни таълим жараёнига кенг жорий килиш натижа-сида куйидагиларга эришиш мумкин:

1. Электрон шаклдаги укув адабиётлари ва маъруза матнларининг мазмунини доимий равишда янгилаб ва бойитиб бориш имко-нияти туFилади. Тошкент вилояти халк таъли-ми ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институтида 18 та фан йуналиши х,амда «Психология ва педагогика» фанлари буйича электрон укув адабиётлари мавжуд. Институт х,удудида доимий равишда Wi-Fi зона ишлаб туриши барча профессор-укитувчилар ва тингловчилар учун адабиётлар билан мунтазам танишиб бориш х,амда янги-ликлар билан ишлаш имкониятини беради.

2. 4 та укув хонаси компьютерлар билан, 1 та хона электрон интерфаол доска билан таъминланган булиб, барча компьютер хо-налари интернет тармоFига уланган. Инсти-тутда фаолият олиб бораётган профессор-укитувчилар ва курс тингловчилари таълим

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 7

ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ

2-схема. Электрон таълим ресурслари

Электрон назорат

Электрон кутубхона

Электрон топшириклар ва тестлар

жараёнида ва буш вактларида улардан унум-ли фойдалана оладилар.

3. Очик университетларни йулга куйишга за-мин яратилиб, унда укувчилар республикамиз-даги энг юкори малакали педагоглардан таълим олишга эришадилар. Ишлаб чикаришдан ажралмаган х,олда доимий равишда малака ошириш жараёни х,ам йулга куйилади, жумла-дан, дарс бераётган педагогларнинг узлари х,ам малакаларини оширишлари мумкин булади.

4. Электрон укув адабиётларини лойих,а-лаштириш ва ишлаб чикиш жуда куп мех,нат талаб киладиган жараён х,исобланади, ле-кин улар бир марта ишлаб чикилгандан кей-ин улардан таълим жараёнида чексиз фой-даланиш мумкин. Бу эса, уз навбатида, катта иктисодий самара беради. Албатта, уз урнида шуни айтиш жоизки, интернет мунтазам равишда ишлаб турган х,олда кутубхона х,ам уз фаолиятини янгилаб, электрон кутубхонага ай-ланган.

Малака ошириш тизимида тингловчиларга ахборот технологиялари х,акида чукур билим ва амалий куникма бера оладиган педагоглар-ни тайёрлаш мух,имдир.

Ахборот-коммуникация технологиялари-ни укувчиларга улар мактабда таълим олиш-ни бошлаган вактдан бошлаб оммавий равишда укитишни бошлаш керак, чунки бу даврда укувчиларда куникмалар тез шаклланади.

Дарс жараёни мураккаб ижодий машFулот булганлиги боис, унинг самарадорлиги куп жих,атдан укитувчиларнинг мах,орати ва ижод-корлигига боFлик. Укувчиларни фаоллашти-риш учун ахборот технологиялари, уйин, бах,с, сух,бат, мусобака, саёх,ат, конференция, давра сух,бати, ролли уйинларни куллаш, китоб би-лан ишлаш, компьютер машFулотларига етар-лича вакт ажратиш керак.

Таълим жараёнида ахборот-коммуникация технологияларининг уринли кулланиши маш-Fулотларнинг кизикарли тарзда ташкил этили-ши билан бирга укув материалларининг чукур узлаштирилишига кенг имконият яратиб бера-ди.

Таълим жараёнини мультимедиали ресурс-лар билан ташкил этиш албатта ижобий на-тижаларни курсатади. Мультимедиали илова-ларнинг афзаллик томонларидан бири мавзу-ларга тегишли анимациялардан гипермурожа-ат ёрдамида фойдаланиш имконияти мавжуд. Анимациялар х,аракат ва овоз билан бойити-лиши эвазига укув материалларининг мазму-нини кенгрок ва тушунарли тарзда ёритиб бе-риш мумкин.

2-схемада электрон таълим ресурсларининг баъзи турларидан намуналар келтирилган.

Дарсларда электрон таълим ресурсларидан уринли фойдаланиш дарс мазмунини бойита-ди. Жумладан, укитувчи электрон дарсликлар,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 7

ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ

интернет, мультимедиали мах,сулотлардан фойдаланиб дарс машFулотларини ташкил эти-ши укувчиларнинг интеллектуал салох,иятини янада усишига туртки булади. Хеч бир укувчи дарсга беэътибор колмайди. Дарсда укувчи фаоллиги бирмунча ошади. Укитувчи оддий дарсда укитувчи китоби ва дарслик билан шуFулланибгина колади, холос, АКТ асосида-ги дарсларда укитувчи бир нечта манбаларга мурожаат килади. Жумладан, электрон услу-бий ва электрон укув кулланма укитувчи учун ёрдамчи х,амда етакчи материал булса, электрон топшириклар ва тестлар, мультимедиа мах,сулотлари укувчиларнинг мустакил иш-лашлари учун асосий материал булиб хизмат килади.

БошланFич таълимда таълим-тарбия сама-радорлигини ошириш йуллари х,ам бевосита бошланFич таълимни нуфузли укитувчилар билан таъминлаш, уларнинг малакасини ошириш, синфхоналарни замон талаблари асосидаги техника воситалари ва кургазмали куроллар билан жих,озлаш, укитувчи ва укувчиларни укув-методик кулланма, тавсия, дидактик ма-териаллар, дарслик билан таъминлашдан ибо-рат.

Агарда укитувчи дарсларни ахборот-комму-никация технологиялари билан ташкил этса:

- дарсда укувчи фаоллиги ошади;

- укувчининг вербал коммуникатив куник-малари шаклланади;

- фанга булган кизикиши ва эътибори куча-яди;

- х,ар бир дарсни муаллифлардек х,ис этади;

- ахборот билан ишлаш, ахборот кидириш, зарурларини ажрата билиш, кайта ишлаш, тар-тибга солиш, ахборотларнинг мазмунини ту-шуниш, мантикий якинларини ажрата олишга урганади. Шулар асосида ахборотни олиш ма-данияти шаклланади.

Укитувчининг узи эса технологик жара-ёнда замон билан х,амнафас, дарсларни бир неча манбалар ва энг сунгги янгиликлар билан бойитувчи, укувчи куз унгида мукаммал шахс сифатида шаклланиб боради.

Хулоса килиб айтганда, амалиётнинг кур-сатишича дарс жараёнида ахборот-комму-никация технологияларидан фойдаланиш дарс мавзусининг муаммоли масалаларига диккатни каратиш имконини беради.

Тошкент вилояти халк таълими ходимла-рини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институтида барча тингловчилар х,имоя жараёнида уз «Битирув малака иши»ни танланган мавзулар юзасидан назарий ва ама-лий йуналишда х,имоя киладилар.

Жумладан, бошланFич синф курс тингловчи-лари институтдаги электрон интерфаол доска ёрдамида уз малака ишлари мавзусини ама-лиёт билан боFлаган х,олда х,имоя киладилар. Бу албатта, тингловчиларнинг замонавий электрон интерфаол доска билан ишлаш куникма ва малакасига эга эканликларини курсатувчи далилдир. Тингловчи узининг компьютер са-водхонлиги, интернет билан ишлаш куникмаси х,амда электрон интерфаол доскада ишлаш мах,оратларини х,имоя жараёнида намойиш этади.

Умумтаълим мактаблари укувчилари аклий салох,иятининг усиб бориши уларнинг таъ-лим мазмунига чукуррок кириб боришга ин-тилиши, ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиб, дунё янгиликлари билан яшаши х,амда таълим сох,асидаги энг сунгги ян-гиликлардан бохабар булиб боришини талаб этади.

Халк таълими ходимлари бевосита мультимедиа умумтаълим дастурларини ривож-лантириш маркази базасида масофавий методик хизмат курсатиш тизими билан боFланиб, уз куникма ва малакаларини оширишлари ва ушбу марказнинг сайти оркали янгиликлар-дан хабардор булиб, таълим жараёнига улар-ни олиб киришлари мумкин. Педагогик жа-раёнларга таълимнинг замонавий техноло-гияларини киритиш, ёшларни мустакил ижо-дий ишлаш, эркин фикрлашга ургатиш х,озирги давр талаби экан, унинг таълим-тарбия билан узвийлигини таъминлаш бугунги кун вазифа-сидир.

/- 16 к. ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ \

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2002 йил 30 майдаги «Компьютерлаш-тиришни янада ривожлантириш ва ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш тyFрисида»ги ПФ-3080-сонли фармони.

2. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008.

3. Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси-нинг Ахборотномаси, 1997 й., 11-12-сон, 295-модда.

4. Йулдошев Ж.F. ва бошк,алар. Интерфаол таълим сифат кафолати. - Т.: «ЮНИСЕФ», 2008.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.