Научная статья на тему 'Халқ таълими ходимлари малакасини ошириштизимида ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш муаммолари'

Халқ таълими ходимлари малакасини ошириштизимида ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш муаммолари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
440
110
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот технологиялари / ахборот ресурслари / бошқарув фаолияти асослари / малака ошириш курслари / педагогик технология / масофавий таълим / электрон таълим. / information technology / information facility / bases to management activity / courses increasing of qualifications / pedagogical technology / remote technology / electronic formation.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тайлақов У. Н.

Мақолада халқ таълими ходимлари малакасини оширишда ахборот-коммуникация технологиялари, шу жумладан, электрон таълимдан фойдаланиш, малака оширишнинг асосий йўналишлари тавсифи келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ISSUES OF INFORMATION COMMUNICATION TECHNOLOGIES IMPLEMENTATION IN THE SYSTEM OF PUBLIC EDUCATION PERSONNEL RETRAINING INSTITUTIONS

There is described in the article the main directions of public education personnel qualification growth implementing information-communication technologies, distance teaching and electronic educating.

Текст научной работы на тему «Халқ таълими ходимлари малакасини ошириштизимида ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш муаммолари»

V_/

Тайла^ов У.Н.,

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Xaлlк тaълими вaзиpлиги «вмё^т» булими бoшлиFи

ХДЛК TAЪЛИMИ XOДИMЛAPИ MAЛAКACИНИ OШИPИШ TИЗИMИДД ДXБOPOT-КOMMУНИКДЦИЯ TEXНOЛOГИЯЛAPИНИ К^Ш MУAMMOЛAPИ

ТАЙЛАЦОВ У.Н. ХАЛЦ ТАЪЛИМИ ХОДИМЛАРИ МАЛА^СИНИ ОШИРИШ ТИЗИМИДА АХБОРОТ^ОММУНИ^ЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ЦУЛЛАШ МУАММОЛАРИ

Мaк1oлaдa хaлк1 тaълими хoдимлapи мaлaкacини oшиpишдa aхбopoт-кoммyникaция тeх-нoлoгиялapи, шу жyмлaдaн, элeктpoн тaълимдaн фoйдaлaниш, мaлaкa oшиpишнинг acocий йyнaлишлapи тaвcифи кeлтиpилгaн.

Тaянч cy3 вa тyшyнчaлap: aхбopoт тeхнoлoгиялapи, aхбopoт pecypcлapи, бoшкapyв фaoлияти acocлapи, мaлaкa oшиpиш кypcлapи, пeдaгoгик тeхнoлoгия, мacoфaвий тaълим, элeктpoн тaъ-лим.

ТАЙЛА^В У.Н. ВОПРОСЫ ВНЕДРЕНИЯ ИНФОРМАЦИОННО-^ММУНИ^ЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В СИСТЕМЕ ПОВЫШЕНИЯ ^АЛИФИ^ЦИИ РАБОТНИ^В НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В cra^e пpивoдитcя oпиcaниe ocнoвных нaпpaвлeний пoвышeния квaлификaции paбoтни-кoв нapoднoгo oбpaзoвaния нa ocнoвe инфopмaциoннo-кoммyникaциoнных тeхнoлoгий, a тaк-жe иcпoльзoвaния элeктpoннoгo oбpaзoвaния.

Ключeвыe cлoвa и пoнятия: инфopмaциoннaя тeхнoлoгия, инфopмaциoнныe pecypcы, oœo-вы yпpaвлeнчecкoй дeятeльнocти, кypcы пoвышeниe квaлификaции, пeдaгoгичecкиe тeхнoлo-гии, диcтaнциoннaя тeхнoлoгия, элeктpoннoe oбpaзoвaниe.

TAYLAKOV U.N., ISSUES OF INFORMATION COMMUNICATION TECHNOLOGIES IMPLEMENTATION IN THE SYSTEM OF PUBLIC EDUCATION PERSONNEL RETRAINING INSTITUTIONS

There is described in the article the main directions of public education personnel qualification growth implementing information-communication technologies, distance teaching and electronic educating.

Keywords: information technology, information facility, bases to management activity, courses increasing of qualifications, pedagogical technology, remote technology, electronic formation.

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM / COBPEMEHHOE OБPAЗOВAНИE 2015, б

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 ап-релдаги «Узбекистон Республикасида «Электрон таълим» миллий тизимини яратиш» инвестиция лойицасини амалга ошириш чора-тадбирлари тутрисида» ПЦ-1740-сонли царори таълим соцасида ахборотлаштиришнинг миллий тизимини шакллантириш, замонавий ахборот технологияларини жо-рий этиш ва ундан фойдаланиш, жацон ахборот ресурслари-дан бацраманд булишни кенгайтиришга замин яратди1.

Электрон таълимни жорий этиш биринчи навбатда жамиятнинг интеллектуал салохияти, жумладан, таълим сохасининг ахборотла-шувига боFлик1. Хозирда электрон таълимни ривожлантириш, унинг самарадорлигини ошириш йуллари изланмокда, таълимда янги ахборот технологияларини жорий этиш таълим сохасидаги ислохотларнинг диккат мар-казидан урин олган.

Юкори малакали педагог кадрларга талаб ортиб бораётган хозирги шароитда тинглов-чиларни замонавий педагогик ва ахборот технологияларини яхши узлаштириб олган кадр-лар сифатида шакллантириш талаб этилади. Бундай вазифаларни амалга ошириш мавжуд халк таълими ходимлари малакасини ошириш тизимини мукаммаллаштириш, уни электрон таълим талабларига мос ривожлантириш, халк таълими муассасаларида мутахассисликка оид фундаментал билимларни мустахкам эгаллаш-га йуналтиришни такозо этади. Шу маънода, халк таълими ходимларининг касбий малака-ларини ошириш ва кайта тайёрлаш респуб-ликамиз узлуксиз таълим тизимида узининг алохида урнига эга. Бундан кузда тутилган асо-сий максад рахбар хамда педагог кадрларнинг умумий дунёкараши ва касбий махоратини узлуксиз ошириш ва такомиллаштиришдан иборатдир.

Рахбар ходимлар тизимдаги янгиликлар, бошкарув фаолияти асослари, янги ахборот ва педагогик технологиялар билан танишадилар.

Педагог кадрлар мутахассислиги, яъни умумтаълим ва мутахассислик фанлари буйича билимларини бойитадилар, янги метод ва за-монавий технологияларни урганадилар.

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 апрелдаги «Узбекистон Республикасида «Электрон таълим» миллий тизимини яратиш» инвестиция лойихасини амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК.-1740-сонли карори.

Бинобарин, тизимдаги рахбар хамда умумтаълим ва махсус фанлар укитувчиларининг малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш узлук-сизлигини таъминлаш мухим ижтимоий бу-юртма сифатида намоён булмокда. Бу бора-да юзага келаётган муаммоларнинг ечимини топишда малака ошириш шакллари ва таъ-лимнинг оптимал мазмунини аниклаштириш хамда малака ошириш ва кайта тайёрлашда замонавий педагогик ва ахборот технологиялар, улар асосидаги инфраструктурани яратиш ва жорий этиш лозим булади.

Малака ошириш курсларини тайёргарлик тавсифига кура куйидаги йуналишларга булиш мумкин2:

I. Фанлар буйича ихтисослаштирилган тайёргарлик. Ушбу курснинг мазмуни педа-гоглар томонидан фанлар буйича махсус наза-рий билимлар хамда ривожлантирувчи таълим технологияларини эгаллашни назарда тутади.

II. Умумтаълим ва ривожлантирувчи курслар. Ушбу курслар лойихалаш, дас-турлаш, дарсларни тахлил килиш, интернет тармоFидан таълим, ижодкорлик фаолияти хамда академик лицей ёки касб-хунар коллеж укувчилари билан ишлашда фойдаланиш маса-лаларини кузда тутади. Унинг мазмуни асосан педагогик хамда психологик конуниятларни узлаштиришга каратилган.

III. Методик тайёргарлик. Мазкур курс-ларда педагогик фаолиятни дастурлаш, дарсларни лойихалаш, тахлил килиш, таълимий хамкорлик, ривожланишни ташхис килиш, педагог кадрлар томонидан билимларни узлаш-тиришни назорат ва тахлил килиш масалалари караб чикилади. Ушбу даража уз олдига педагогик максадларни куя оладиган ва уларни амалга оширишнинг самарали йулларини иш-

2 Бегимкулов У.Ш. Педагог кадрлар малакасини ошириш тизимида масофавий таълимни ташкил этиш. // «Мактаб ва хаёт» журнали. Т., 2006, 6-сон. -25-27-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

V_/

лаб чикишга кодир педагогик фаолият субъек-тини шакллантиришга каратилган булиб, унинг натижаси сифатида дарс ишланмасини ишлаб чикиш билан боFлик битирув ишлари бажари-лади.

IV. Рацбарлар бошцарув фаолиятини такомиллаштириш. Ушбу курснинг мазмуни халк таълими муассасалари рах,барларининг тизимдаги янгиликлар, бошкарув фаолияти асослари, янги ахборот ва педагогик техноло-гияларини эгаллашларини назарда тутади.

Иш шаклларининг вариативлиги маъруза-лар, педагогик уйинлар, дарсларни лойих,алаш, дарсларни тах,лил килиш, видеотренинглар, бах,слар, гурух,ларда ишлаш оркали таъминла-нади.

Курслар мазмунининг узига хослиги уки-тувчи педагогик фаолиятининг сифатини таъ-минлаш билан боFлик булиб, у куйидаги вази-фаларнинг х,ал этилишини назарда тутади:

- малака ошириш укув жараёнини лойих,а-лаштириш;

- дарс ва дарсдан ташкари машFулотларни лойих,алаштириш;

- дарс ва дарсдан ташкари машFулотларни тах,лил килиш;

- педагог кадрларнинг таълимий х,амкор-лигини йулга куйиш.

Малака ошириш курсларини уташ даво-мида педагог кадрлар дастурлаш тушунчаси-нинг замонавий талкини билан танишадилар. Турли фанлар буйича укув дастурларини ту-зиш укитувчилар эгаллаши лозим булган во-ситалар мажмуасининг бир кисми сифатида каралиб, унда асосий эътибор таълим жараё-нида укитувчи ва укувчининг узаро мулокоти самарадорлигини оширишга каратилади.

Замонавий ахборот ва коммуникация тех-нологиялари асосида сиртки малака ошириш-ни ташкил этишнинг истикболли йуналиши сифатида масофавий таълимни педагогик жих,атдан асослаш, ахборот ва коммуникация технологиялари инфраструктурасини ривож-лантириш талаб этилади.

Замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари асосида ташкил этилган масофавий таълимнинг марказида педагог кадрларнинг мустакил билиш фаолияти мужассамлашган. Укиш, билимларни мустакил узлаштириш ва куллаш бугунги кундаги ахборотлашган жами-ятда замонавий мутахассиснинг касбий фао-

лияти давомида мух,им ах,амият касб этадиган эх,тиёжига айланди. Бу эса, бир жих,атдан, билимларни педагог кадрларга каерда, качон ва кай х,олатда эгаллаш кулай булса, шунга имкон яратилиши, бунга хизмат килувчи малака ошириш тизимининг янада мослашувчан булиши талаб килинса, иккинчидан, педагог кадрларнинг нафакат муайян микдордаги билимларни узлаштириши, балки узлуксиз таълим ша-роитида куллаш учун ахборотларни излаш, топиш, тах,лил килиш, кайта ишлаш, мустакил билим олиш ва билиш фаолияти усулларини узлаштириши мух,им ах,амият касб этади.

Педагог кадрлар масофавий малака ошириш жараёнида интенсив урганиш фаолияти-га жалб этилиши, билимларни эгаллаш билан чекланиб колмасдан, уларни уз касбий фаоли-ятларида педагогик муаммоларни х,ал килиш йулида куллашни урганишга эришишлари лозим. Малака оширишни ташкил килишнинг мазкур тартиби халк таълими ходимларининг тегишли билимларни эгаллаши ва куллашга урганиши, узларига зарур восита х,амда ахборот манбаларини топа олиши, улар билан ишлашни урганишига олиб келади. Масофавий таълим курсларининг гиперматн х,амда мультимедиа имкониятлари педагог кадрларга зарур ахборотларни кидириб топиш х,амда уларни боскичма-боскич касбий фаолиятда куллаш учун шароит яратади.

Замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари асосида ташкил этилган масофавий малака ошириш уз мох,иятига кура индивидуал-лаштирилган булиб, шу билан бирга у укитувчи ёки бошка педагог кадрлар билан буладиган бевосита мулокот, турли йуналишдаги билиш х,амда ижодкорлик фаолиятини чекламаслиги лозим. Масофавий таълимда ижтимоийлашув масалалари алох,ида долзарблик касб этади.

Халк таълими ходимларининг билимларини х,амда билиш фаолияти усуллари, эгаллаган билимларни амалда, турли муаммоли педагогик вазиятларни х,ал этишда куллашини бах,олаш тезкор тескари алока ёки жамланган х,олда на-зорат килиш шаклида амалга оширилади.

Масофавий таълимни ташкил этишда ушбу жараённинг бевосита иштирокчилари - тинг-ловчилар, рах,барлар, педагоглар ва масофавий таълим курси координаторларининг узаро мувофиклаштирилган фаолияти мух,им ах,амият

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

касб этади1. Улар муайян таълимий ва тарбия-вий вазифаларни хал этиш учун Интернетнинг имкониятларидан фойдаланадилар. Тинглов-чига факат Интернетдан фойдаланиш даража-сидаги билимлар етарли булса, рахбар, педагог ва координаторлар телекоммуникациялар мухитида белгиланган дидактик вазифалар доирасида куйидаги билим ва куникмаларга эга булишлари лозим:

- масофавий таълимнинг вазифалари, хусу-сиятлари хамда фаолият курсатиш асослари;

- электрон почта, тармок ахборот хизмати билан ишлай олиш;

- тармок ичидаги ахборотларни саклаш хамда узатиш шартлари;

- ахборот ресурслари билан ишлаш хусуси-ятлари;

- телекоммуникация лойихалари ва теле-конференцияларни ташкил килиш ва утказиш;

- рахбар, педагог ва тингловчилар фаолия-тини ташкил килиш;

- ахборотларни кидириб топиш ва кайта ишлаш;

- ахборотни узатишга тайёрлаш ва х.к.

Компьютер ва телекоммуникация восита-

лари асосида халк таълими ходимлари мала-касини оширишда куйидаги муаммолар кузга ташланади:

■ масофавий таълимни жорий этишга рахбар ва педагог-кадрларнинг етарлича тайёр эмаслиги;

■ масофавий таълим имкониятлари хаки-даги тасаввурларнинг озлиги, уларни куллаш буйича методик ишланмаларнинг камлиги;

■ масофавий таълимда фойдаланиладиган компьютер технологиялари воситаларининг кимматлиги;

■ масофавий таълим буйича мутахассислар-нинг етишмаслиги.

Шунга карамай, масофавий таълим жа-раёнининг хар бир иштирокчиси, у рахбар буладими ёки педагог кадрми, колган мута-хассислар билан узаро мулокотга кириша ола-ди, бу холат хар кандай таълимий дастурнинг асосини ташкил килади. Тингловчилар асосан мустакил ишлайдилар, агар уларда педагог ёки гурухдошларига савол бериш зарурияти юза-

1 Бершадский А.М., Краевский И.Г. Дистанционное образование на базе новых ИТ. - Пенза: «Образование», 1997. -С. 55.

га келса, савол матнини тузиш, уни электрон почта оркали юбориш хамда жавобини кабул килиш билан боFлик вазифаларни бажаради-лар.

Бир суз билан айтганда, замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари асосида ташкил этиладиган масофавий малака ошириш куйидагилар билан тавсифланади:

- халк таълими ходимларининг турли ахборот манбалари, укув курси материаллари, курсни олиб борувчи укитувчи билан тезкор ва мунтазам алоканинг йулга куйилиши асоси-даги мустакил билиш фаолияти;

- таълим модулларига нисбатан турли ме-тодларни куллаган холда малака ошириш курси иштирокчилари билан педагогик хамкорликни таъминлаш;

- турли шахар, туман ва вилоятлардаги иш-тирокчилар билан хамкорликда лойихалар бажариш, мухокамалар уюштириш, гурухда ва индивидуал холатда бажарилган ишларнинг презентациясини ташкил килиш, узаро фикр алмашиш;

- хамкорликда гипермедиа мухитида иш-лаш;

- тезкор равишда назоратни амалга оши-рилиш;

- укув материалларини узлаштиришда тест-лар, такдимотлардан фойдаланиш ва х.к..

Шундай килиб, масофавий малака оши-ришни ташкил этишда таълим муассасаси-нинг ахборотлашган мухити ташкил этилиши, унда турли касбдаги мутахассислар, жумладан, курслар менежерлари ва ташкилотчилари, педагогик координаторлар, укув материалларини ишлаб чикиш учун юкори малакали методистлар, масофавий таълим жараёни-ни дастурий-техник жихатдан таъминловчи дастурчилар, тармок операторлари фаолия-тини узаро мувофиклаштирган тарзда йулга куйишлари лозим.

Масофали таълимда таълим муассасаси-нинг ахборотлашган мухити бир томондан таълим жараёни самарадорлигини ошириш-га каратилган ахборот технологияларининг тизимли интеграциясини таъминловчи мах-сус ташкил этилган компонентлар мажмуаси булиб, иккинчи томондан укув фаолиятининг энг асосий хамда фаол субъекти хисобланган таълим олувчи - тингловчи билан чамбарчас боFлик булган таълим жараёнининг ташкилий,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

V_/

ахборотлашган, укув-услубий ва педагогик-психологик жих,атдан таъминланганлик тизи-мидир.

Малака ошириш тизимида масофавий таъ-лимга мулжалланган ахборот таълим мух,ити технологик жих,атдан ахборотни анъанавий ва электрон ташувчилар, компьютер-теле-коммуникацион технологиялар, виртуал ку-

тубхоналар, базалар манбаи, укув-услубий мажмуалари ва бошка кенг куламли дидактик аппаратлар интеграцияси асосига курилади.

Таълим муассасасининг ахборот мух,ити таълим жараёнида бевосита тингловчини ураб турган ахборотлар тизими мух,итидаги фаолия-ти билан боFликликда амалга оширилади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 апрелдаги «Узбекистон Республикасида «Электрон таълим» миллий тизимини яратиш» инвестиция лойих,асини амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1740-сонли карори.

2. Бегимкулов У.Ш. Педагог кадрлар малакасини ошириш тизимида масофавий таъ-лимни ташкил этиш. // «Мактаб ва х,аёт» журнали. Т., 2006, 6-сон. -25-27-б.

3. Бершадский А.М., Краевский И.Г. Дистанционное образование на базе новых ИТ. - Пенза: «Образование», 1997. -С. 55.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.