Научная статья на тему 'Таълим тизимида инновацион технологиялардан интегратив мақсадларда фойдаланиш'

Таълим тизимида инновацион технологиялардан интегратив мақсадларда фойдаланиш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
4028
518
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновацион технологиялар / таълим самарадорлиги / ижодий фикрлаш / фаолият / инновацион режа / фанлар интеграцияси / таълим-тарбия жараёни / innovation technologies / improvement of education / creative thinking / activity / plan of innovation / disciplines integration / educational-breeding process

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — А. Жуманов, М. Йигиталиева

Мақолада таълим тизимига инновацион технология унсурларини татбиқ этиш юзасидан тавсия ва таклифлар келтирилган, таълим соҳасида модернизациялашнинг бош омили сифатидаги инновацион ёндашувларларнинг ўрни ва аҳамияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLY OF INNOVATION TECHNOLOGIES WITH INTERACTIVE PURPOSES IN EDUCATIONAL STRUCTURES

There are suggested in the article recommendation to injection of innovation technologies in the educational structures, disclosed role and importance of innovation approach to educational sphere modernization.

Текст научной работы на тему «Таълим тизимида инновацион технологиялардан интегратив мақсадларда фойдаланиш»

18 ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ \_/

А. Жуманов,

Кукон давлат педагогика институти катта

ук,итувчиси;

М. Йигиталиева,

Кукон давлат педагогика институти талабаси

ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ИНТЕГРАТИВ МАКСАДЛАРДА ФОЙДАЛАНИШ

А. ЖУМАНОВ, М. ЙИГИТАЛИЕВА. ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ИНТЕГРАТИВ МАЦСАДЛАРДА ФОЙДАЛАНИШ

Маколада таълим тизимига инновацион технология унсурларини татбик этиш юзасидан тав-сия ва таклифлар келтирилган, таълим сох,асида модернизациялашнинг бош омили сифатидаги инновацион ёндашувларларнинг урни ва ах,амияти очиб берилган.

Таянч иборалар: инновацион технологиялар, таълим самарадорлиги, ижодий фикрлаш, фао-лият, инновацион режа, фанлар интеграцияси, таълим-тарбия жараёни.

А. ЖУМАНОВ, М. ЙИГИТАЛИЕВА. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ В СТРУКТУРЕ ОБРАЗОВАНИЯ ИННОВАЦИОНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ИНТЕРАКТИВНЫХ ЦЕЛЯХ

В статье предлагаются предложения и рекомендации по внедрению методов инновационных технологий в структуре образования, раскрывается роль и важность принципа инновационного подхода в модернизации сферы образования.

Ключевые слова: инновационные технологии, совершенствование образования, творческое мышление, деятельность, инновационный план, интеграция предметов, воспитательно-образовательный процесс.

A. JUMANOV, M. YIGITALIEVA. APPLY OF INNOVATION TECHNOLOGIES WITH INTERACTIVE PURPOSES IN EDUCATIONAL STRUCTURES.

There are suggested in the article recommendation to injection of innovation technologies in the educational structures, disclosed role and importance of innovation approach to educational sphere modernization.

Keywords: innovation technologies, improvement of education, creative thinking, activity, plan of innovation, disciplines integration, educational-breeding process.

Маълумки, Узбекистон Республикасининг «Таълим myfpu-сида»ги Цонуни ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури-да узлуксиз таълим тизимини ислоу цилишнинг устувор йуналишлари, таълим-тарбия ишлари сифатини яхшилаш, рацобатбардош кадрлар тайёрлаш, булажак мутахассислар-да ижодкорлик цобилиятини шакллантириш каби масалалар белгилаб берилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 1

Таълим-тарбия билан боFлик барча саъй-х,аракатлар билим берувчи, тарбияловчи, зиё таркатувчи, бошка мутасадди шахслар, кискаси, устоз ва мураббийлар билан билим олув-чи, тарбияланувчи, умуман олганда, укувчи ва талабалар мисолидаги шогирдларларнинг биргаликдаги аклий ва жисмоний мех,нати, х,амкорликдаги ёки мустакил мех,нати, фаол-лиги ва ижодий фикрлашидан иборат булган купкиррали ва мураккаб жараёнлардир.

Дарс ва дарсдан ташкари ишларнинг са-марадорлигини ошириш масалалари таълим-тарбия жараёнини илмий асосда йулга куйиш ва янги педагогик технологияларни амалда куллаш билан узвий равишда боFлик. Таълим муассасаларида инновацион фаолиятни таш-кил этиш, таълим-тарбия жараёнларига ян-гилик киритиш ва янгича ёндашувларни жо-рий этишдан асосий максад укитувчилар ва укувчилар жамоаси х,амкорлиги изчиллигини таъминлаш х,амда уни аник режа асосида ва максадга йуналтирилган х,олда йулга куйишдан иборатдир. Бу ишда педагогик-психологик ва ташкилий масалаларнинг омихта ечими талаб этилади. Шуни кайд этиш лозимки, педагогик инновациялар иштирокчилари инновациялар-нинг юзага келиши, намоён булиши ва уларни бошкариш жараёни конуниятлари х,акида ме-тодологик, психологик, педагогик, технологик билимларни пухта эгаллашлари лозим. Акс х,олда, педагогик инновациялар самарали на-тижа бермайди.

Фикримизча, таълим тизимига жорий эти-лажак инновацион жараёнларнинг самара-дорлиги х,амда Кадрлар тайёрлаш миллий дастури талабларини бажариш масъулияти педагогик инновацияларни ишлаб чикиш ва жорий этиш шарт-шароитларига, таълимнинг анъанавий ва замонавий усулларини максадга мувофик равишда, окилона ва узвий куллашга боFлик. Айрим х,олларда самарали булган анъанавий усуллардан воз кечиш х,олатлари содир булмокда. Бу инновацияларни тажри-бада синалган ва ижобий натижа бериб кела-ётган укитиш методикасига карши куйишдек сезилмокда. Шунинг учун х,ам анъанавий таълим тизимидаги ижобий тажрибалар иннова-цияларга уЙFунлаштирилса маъкул булар эди.

Хозирги кунда таълим тизимида инновацион технологияларни куллашга булган кизикиш ва эътибор кундан-кунга кучайиб бормокда.

Бунинг сабабларидан бири шу вактгача таълим максадлари укувчи-талабаларнинг факат тайёр билимларни узлаштириб олишларига каратилган булса, замонавий технологиялар уларни ижодий фаолликка, эгалланиши лозим булган билимларни узлари кидириб топишла-рига, х,атто хулосаларни х,ам узлари келтириб чикаришларига ургатиши билан боFликдир.

Инновацион технологиялар педагогик жа-раёнда укитувчи ва талаба фаолиятига янги-лик, узгартиришлар киритиш булиб, уни амалга оширишда интерфаол методлардан фойдала-нишни такозо этади.

Интерфаол усуллар таълим жараёнида катнашаётган х,ар бир укувчининг фаоллигига, эркин ва мустакил фикр юритишга асослана-ди. Бу усуллардан фойдаланганда билим олиш укувчи учун кизикарли машFулотга айланади. Интерфаол усуллар кулланилганда укувчилар укитувчилар ёрдами ва х,амкорлигида мустакил ишлаш куникма ва малакаларига эга бу-ладилар. Укувчилар янги билимларни илмий изланиш, тадкикотчилик, тажриба-синовлар утказиш асосида узлаштирадилар. Илм оркали билим олиш тамойилига амал килинади. Таълим жараёни катнашчилари кичик гурух,ларга булинган х,олда ишлайдилар. Укув топширик-лари алох,ида бир укувчига эмас, балки кичик гурух,нинг барча аъзоларига берилади. Микрогурух,ларнинг х,ар бир аъзоси топши-рикни бажаришда уз х,иссасини кушишга х,а-ракат килади. Бу х,олат укувчиларда жамоа туЙFусини шакллантиради ва уларнинг ташаб-бускорлигини орттиради.

Укитиш жараёнини ташкил этишнинг асосий шакли дарсдир. Хозирги пайтда дарснинг хилма-хил ноанъанавий шакллари жорий этилмокда. Бундай дарслар укувчининг ижодий кобилиятини устириш, аклий салох,иятини кучайтириш, илмий дунёкарашини кенгайти-риш ва х,ар бир янгиликни тез ва тула кабул кила олиш куникма ва малакаларининг шакл-ланишига хизмат килади.

Дарс жараёнида инновацион технологияларни куллаш укувчиларда илмий изла-нишга кизикишни уЙFотади, ижодкорлик ва бунёдкорлик кобилиятини ривожлантира-ди. Натижада эгалланган билим, куникма ва малакалар амалий фаолиятда татбик этилади, узлаштириш сифати ошади. Бунинг учун укитувчи мах,оратли булиши ва мавзуларнинг

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 1

мазмунига караб дарсни т^ри режалаштири-ши, машFулот давомида барча укувчиларни фаол ва онгли ишлашларига эришмоFи лозим. Зеро, укитувчи-таълим ислохотининг бош иж-рочисидир. Бунда хар бир укитувчини киска вакт ичида жуда катта микдордаги ахборот тупламини узлаштириш, кайта ишлаш ва амал-да куллай олишга ургатиш мухим ахамиятга эга. Уни хал килишда укитувчига укитишнинг анъанавий усуллари билан бирга замонавий ахборот технологиялари, жумладан компью-терлардан фойдаланиш ёрдам беради.

Дарсда компьютердан фойдаланиш укитиш жараёнини кизикарли олиб бориш, хар бир укувчига индивидуал ёндашиш имко-нини беради. Бунда, биринчидан, ахборот-коммуникация технологияларининг кенг им-кониятлари оркали талабаларга жуда куп билим, факт ва маълумотларни етказиш мум-кин булади. Иккинчидан, укитувчининг инно-вацион режа, Fоя ва уй-фикрларини тулаконли амалга ошириш енгил ва самарали тарзда ке-чади. Бундай жараёнлар, айникса, кимё таъли-мида салмокли урин тутади1.

Узлуксиз таълим тизимида билим олувчи ва тарбияланувчиларни инновацион технология-лар асосида укитиш билан чекланиб колмасдан, келажакда амалий фаолиятларида узлари инновацион технологияларни муваффакиятли куллашларига ургатишни узвийлик ва узлук-сизликни таъминлашнинг асосий вазифалари-дан бири, деб хисоблаймиз.

Фанлар интеграцияси эвазига цивилизация-нинг энг ноёб ютуклари кулга киритилмокда2. Инсоннинг ташки дунёни ва узлигини анг-лаши, одам ва жамият муносабатларининг янги конуниятларини билиб олиши содир булмокда. Ана шундай диалектик жараёнда ишлаб чикаришдек инсон акл-заковати билан йулга куйилган иктисодий ходиса етакчи по-зицияга кутарилмокда. Барча саъй-харакатлар инсоннинг саломатлиги, туклиги ва усти бут-лигига хизмат килиши назарда тутилса, ишлаб

1 Омонов Х.Т., Мирвохидова М.Н. Кимё методологияси ва методикасининг баъзи услубий масалалари. Методик кулланма. - Т.: ТДПУ, 2002.

2 Омонов Х,.Т. Оламнинг илмий манзарасини яратишда фанлар интеграцияси ва дифференциациясининг урни. // «Таълимда ижтимоий-гуманитар фанлар» журнали, 2007, №3.

чикаришдек кенг куламли хаётий феномен-нинг мохияти равшанлашади.

Яшаш ва купайиш, куриш ва яратиш, фан ва сиёсат билан шуFулланиш учун хам ишлаб чикариш, дехкончилик ва чорвачиликни йулга куйиш лозимдир. Организм ва мухитнинг узаро чамбарчас алокаси, осмон жисмларининг алокадорлиги, Ердаги хаётнинг космик омил-ларга боFлик тарзда кечиши, кишилик жамия-тининг хаётидаги узгаришларнинг геологик ва астрофизикавий ходисаларга узакдошлиги, Ердаги тарихий вокеаларнинг Куёш активли-ги билан боFликлиги каби купгина нарса ва ходисалар фанлар тараккиётининг оламни билиб олишдаги муваффакиятли иштироки туфайли маълум булди. Бундай глобал илмий-ижодий, ижтимоий-маърифий ва антропо-ноосферик жараёнлар бетухтов тарзда давом этаверади. Уларни узининг дунёкараш, мето-дологик, аксиологик, гносеологик, онтологик, праксиологик, гуманистик, маърифий, комму-никатив, танкидий, интегратив, прогностик ва социологик функциялари билан «олам-одам» муносабатларидаги энг мухим ва умумий масалалар хамда муаммоларни хал этишда катнашувчи фалсафа ва табиий фанлар ёрда-мида туFри ва тулаконли, объектив тарзда ва хакикат кузгусида шархлаш мумкин булади.

Одамнинг оламсиз, моддий неъматларсиз яшай олмаслиги эътиборга олинса, фан ва ишлаб чикаришнинг унга куш канот вазифасини уташи тушунарли булади. Ана шу узвийлик-да ниманинг биринчи уринда туриши хакида бахс юритиш - мантиксизликдир. Олам - бир-ламчи, одам - иккиламчи, ишлаб чикариш ва фан эса одамнинг жисмоний ва интеллектуал махсулларидир. Фан - ишлаб чикаришга, ишлаб чикариш - инсониятга, инсон эса оламнинг моддий ва маънавий равнакига хизмат килганидагина максадга мувофиклик содир булади. Бундай жараёнларни таълимда акс эт-тириш эса анча мураккаб тарзда кечади. Бу-нинг боиси, таълим тизимининг узвийлиги ва узлуксизлиги билан боFликдир. Таълимнинг анъанавий ахборот берувчи миссияси оркали бундай ижтимоий, иктисодий, сиёсий ва таш-килий масалаларни ёритиш тулаконли содир булмайди. Замонавий таълим технологиялари ёрдамида маърифий масалаларни амалга оши-ришда кузланган максадга эришиш мумкин1.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 1

Узбекистон Республикасининг узлуксиз таълим тизимида ислох,отлар шиддатли давом этиб турган х,озирги даврда таълим ва тарбия жараёнини шаклан ва мазмунан такомиллаш-тириш зарурати кун тартибидаги асосий ва бош масала бyлмоFи х,амда укитувчи ва укувчи х,амкорлиги янада кучайтирилмоFи лозимдир. Умуман, таълим ва тарбияда инсон омили жуда

21 _;

мух,им компонент булиб, мафкура полигон-ларида бушлик булмаслигини таъминлайди-ган кудратли куч сифатида майдонга чикиши зарур. Ёшларнинг умуминсоний ва миллий кадриятлар негизидаги дунёкараши илмий ва дунёвий билимлар билан омихталаштирилган-да кузланган максадга эришилади.

Адабиётлар:

1. Омонов Х.Т., Мирвох,идова М.Н. Кимё методологияси ва методикасининг баъзи услубий масалалари. Методик кулланма. -Т.: ТДПУ, 2002.

2. Омонов Х.Т. Оламнинг илмий манзарасини яратишда фанлар интеграцияси ва дифференциациясининг урни. // «Таълимда ижтимоий-гуманитар фанлар» журнали, 2007, №3.

3. Хужаев В.У., Мамаюсупов С., Жуманов А.М. Подготовка будущего учителя химии на основе инновационых технологий. // Узлуксиз таълим тизимида математика ва информатика фанларини укитишини такомиллаштириш масалалари" Республика илмий-амалий конференция материаллари. - Кукон, КукДПИ, 2012.

1 Хужаев В.У., Мамаюсупов С., Жуманов А.М. Подготовка будущего учителя химии на основе инновационых технологий. // Узлуксиз таълим тизимида математика ва информатика фанларини укитишини такомиллаштириш масалалари" Республика илмий-амалий конференция материаллари. - Кукон, КукДПИ, 2012. -312-314-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.