CC BY
167
76 НОМ АН донишгох
М. К,одирова, К. Усмонов
ФЕЪЛДОИ « БУДАН» ВА «ШУДАН»-И ТО^ИКЙ ВА МУОДИЛДОИ АНГЛИСИИ ОНДО
Вожатой калидй: феъли комил, феъли нопурра, феъли ёридщанда (ёвар), калимаи аналитикй, муодил
Вацте ки мафх,уми «феъл» ба забои гирифта мешавад,ба назар чунин менамояд, ки х,амаи феълх,о аз '(их.яги маъно, вазифа ва истифодаашон як зайл мебошанд, зеро ба х,амаи феълх,о як таъриф дода мешавад:
«Феъл- ин х,иссаи иутцест, ки маънои грамматикии амалро ифода мекунад ва бештар ба сифати хабар истифода мегардад» (1Д04).
Х,ол он ки феълх,о аз pfn маъно ва истифодаи худ баробар-к,и\[\[яг нестанд.Одатан феълх,оро аз рун маъно ва вазифаашон ба се i ypyx, тацсим мекунанд:
1. Феълх,ои комил
2. Феълх,ои нопурра
3. Феълх,ои ёвар
Феьлх,ои комил маънои иурраи лугавй дошта, мустацилан дар Чумла ба вазифаи синтаксисии хабар омада метавонанд. Мисол:ТоЬу went over the entire house (G.Mc. Collum, p. 19). Самандар ба ax,л и мачлис менигарист (Ч. Икромй, сах,.225).
Феълх,ои нопурра бошад, маънои комили лугавй надоранд ва мустацилаи ба вазифаи синтаксисии хабар омада наме-тавонанд. Опх,о дар як^оягй бо ягон калимаи дигар ин вазифаро адо мекунанд. Мисол: The house was peaceful and quiet (Ibid, p 19); I can remember it (Ibid, p 5). Шумо аз ухдаи рох,барияти ин кор баромада метавонед (Х,амон 40, сах,. 189).
Феълх,ои ёвар маънои лугавй надоранд, вале гох,о чунин маъно дошта бошанд х,ам, он хеле хира аст. Гузашта аз ин, опх,о дар чумла мустацилан истифода шуда наметавонанд ва х,амрох,и феьлх,ои дигар омада, барон нфодан маънои грамматнкин ин феъл хизмат мекунанд. Мисол: I have come to love you better then the whole world. (Ibid, р.40);Шариф дид, ки Тухтасин ба рун у бо табассум нигох карда истодааст. (Х,амон чо,сах,.225). Не is still wondering around in the world somewhere (Ibid, p.21). Барака гурехта рафта истода буд. (Х,амон 40, сах,. 287).
Дар ин 40, мо ин х,олатро бо чанд мисол дар асоси маводи забонх,ои англисй ва тоники нишон додем. Тах,лили маводи фаро-вони забоин то^икй нишон медих,ад, ки дар ин забои низ аз рун маъно ва вазифаашон феълх,оро ба се гурух,и мазкур тацсим кардан мумкин аст. Дар китоби «Забони адабии х,озираи то^ик», феълх,о ба ду гурух, чудо карда, мустацил ва ёридих,анда номида шудаанд (3,237). Дар ин сарчашма феълх,ои ноиурра ва ёварро бо истилох,и феълх,ои ёридих,анда номгирй кардаанд,ки ин хатон мах,з мебошад.
Мисол:
1)Ман дар Чиптура бо вай вох^рдам (Ч.Икромй. сах,. 195).
2) Рашидов мебоист ба аксарияти колхозно равад (х,амон '(о, сах,.224).
3) Кадом руз чияиам Ах,мад^он омада буд (Х,амон '(о, сах,. 197).
Дар мисоли якум «вохурдам» феъли комил аст. Дар мисоли
дуюм калимаи «мебоист» феъли ноиурра мебошад. Дар мисоли сеюм «буд» феъли ёвар мах,суб мешавад.
Мо дар ин макола дар хусуси феълх,ои ёвари «буд» ва «шуд»-и то^икй ва муодили англисии онх,о мухтасаран тававдуф мекунем. Феълх,ои «буд» ва «шуд» -и тоники духура мебошанд, зеро дар як х,олат онх,о чун феъли ноиурра ва дар х,олати дигар чун феъли ёвар руи кор меоянд.
Мисол:
1.К,ариб дар х,амаи он хонах,о ламиочках,о сухта, тирезах,ояшон равшан буд (Ч. Икромй, сах,. 295). Nearly in all the rooms, the lamps were shining and their windows were light (Тарчумаи мо).
2. Хадича ба газетаи девори як макола навишта 6уд (х,амон '(о, сах,. 281).Khadicha had written an article on the wall newspaper.
(Тар чу май мо).
3. Ту комсомол будй, котиби комсомолхо mvgfl (Х,амон 40, сах,. 325). You were acomsomol and you became a secretary of comsomol committee. (Тарчумаи мо).
4. Ба р^и столп вай план гузошта шуда буд (Х,амон 40, сах,. 281). A plan was put on his table (Тарчумаи мо).
Дар мисоли якум феъли «буд» чун феъли нопурра истифода шудааст ва х,амрох,и сифати «равшан» вазифаи синтаксисии хабари таркиби-номиро ташкил менамояд. Дар ин чумла «буд» чун феъл-бандак амал мекунад ва ба дара^ае маънои лугавй дорад. Аз тарчумаи англисии ин мисол бармеояд, ки феъли нопурраи «буд» ба забони англисй тавассути «were» тарчума шудааст. Дар ин х,олат «were» ба дарачае маънои лугавй дорад ва аз ин ру вай феъли нопурра мах,суб мешавад. Мисли «буд»-н забони точикй дар мисоли болой «равшан буд», «were» х,амрох,и сифати «light» хабари таркибй-номй сохтааст. Аз ин ру дар байни ин ду забои муодилоти комил ба назар мерасад.Тафовут танх,о дар он аст, ки дар забони точикй «буд» дар шакли танх,о истифода шудааст ва баъди к,ис\ш номии хабар омадааст, х,ол он ки дар забони англисй «were» шакли чамъ аст ва он пеш аз к, и с ми номии хабар чойгир шудааст.
Дар мисоли дуюм х,амон феъли «буд» (навиштабуд) аз маънои лугавй комилан форш аст, яъне «буд» маънои «х,астй»-ро аз даст додааст ва бар замми он ба сифати феъл-бандак истифода нашудааст. Пеш аз вай ягон х,иссаи номии путк, нест, ки онро к,ис\ш номии хабари таркибй шуморем. Баръакс, пеш аз «буд» сифати феълии «иавишта» омадааст. «Буд» дар якчоягй бо «навишта» шакли замоиии феълро бунёд кардааст ва он ба «навишта» маънои аллакайх,о ичро шудани амали навиштанро замима намудааст. Дар якчоягй «навишта буд» шакли замоин гузаштаи дурро ташкил мекунад. Аз ин ру бар хилофи мисоли якум (равшан буд) вожаи «буд» феъли ёвар мах,суб мешавад. Аз ин ду мисол бармеояд, ки феъли «буд» табиатан на як, балки ду феъл аст- феъли нопурра (равшан буд) ва феъли ёвар (навишта буд).
Аз тарчумаи англисии ин мисол (had written) бармеояд, ки «буд» бо феъли ёвари «had»-ti англисй тарчума шудааст ва баъди он шакли сифати феълии II (Participle II - written) омадааст. Дар якчоягй бо «written» феъли «had» , ки аслан феъли нопурра
(доштан) аст, ин маъноро аз даст дода, шакли категорияи нисбияти замониро ташаккул додааст. Аз ин бармеояд, ки муодили англисии феъли ёвари готики и «буд» феъли ёвари «had» аст, ки он низ мисли «буд»-и го^икй дар ин мисол барои ифодаи маънои грамматикии феъли «навиштан» (write) омадааст. Аз ин тях,лил бармеояд, ки «буд»-и готики ва х,ам муодили англисии он «had» барои бунёди шакли аналитикй хизмат мекунад. Дар таркиби ин шаклх,ои аналитикй (навишта буд - had written) феьлх,ои ёвари «буд» ва «had» зох,иран калимаро мемонанд, вале дар ин созмон вазифаи пасвандиро ба д^ш гирифтаанд ва аз ин ру опх,о дар ин х,олят калима - морфема бояд номида шаванд.
Дар хусуси шаклх,ои аналитикй профессор А.И. Смирнитский таъкид карда буд: «Шакли аналитикй аз руи сохт пайвастагии озоди рукпх,ои я л о х, н д я - я л о х, н д яссг, ки х,яр яке кялимя будя, яз рун коидях,ои муяйяни синтяксисй тяшшякул меёбяд. Аммо яз руи вязифя чунин ИЯЙВЯСТЯГИИ К ЯЛ И \1ЯХ,() бя шяклх,ои синтетикй муцобил гузоштя мешявяд вя бя сифяти яке яз шяклх,ои кятегориялии ягон кятегорияи гряммятикй хизмят мекуняд вя роли шякли кялимяро бя душ доряд»(4,82). Ин яцидяи А.И. Смирнитскийро цуввят додя, профессор В.Г.Гяк дяр хусуси созмонх,ои янялитикй гуфтяяст, ки чунин созмон яз як^оягии кялимяи мустяцилмяъно вя ёвяр тяркиб меёбяд. Аз руи вязифяи худ созмонх,ои янялитикй бя морфологй, синтяксисй вя лугявй Чудо мешявянд. Созмонх,ои янялитикй - морфологй шякли гряммятикии кялимяро бунёд мекунянд, ки он бярои ифодяи кятегорияи морфологй, бя мисли кятегорияи зямон (хох,янд хонд), нямуд (he is reading), тярз (был прочитян), л яра 4 а (more splendid) вя ьайрах,о хизмят мекуняд. (1,31)
Азбяски дяр ин \шсолх,() «нявиштя буд» -и тоники вя «had written»-!! янглисй созмонх,ои янялитикй мях,суб мешявянд, ()ПХ,() бояд яз руи функсия бо шяклх,ои синтетикии нявъи «нявишт»-и го^икй, «wrote»-n янглисй дяр як кятор гузоштя шявянд, зеро x,a\i шякли янялитикй вя х,ям шякли синтетикй бо як мяцсяд истифодя мешявянд вя ин x,a\i бошяд, ифодяи мяънои зямонии феъл дяр ду зябон яст. Азбяски «нявишт» вя «wrote» шяклх,ои синтетикй будя, чун хябяри солла гах,лил мешявянд, мутяносибян «нявиштя буд» вя «had written» низ чун шякли гряммятикии кялимяи «нявиштян»
(write) бояд ба цагори хабари содда дохил карда шаванд, зеро х,ам шакли сиитетикй ва х,ам шакли аиалитикй як мафхумро ифода мекунанд. Дар ин ду таркиб «буд» ва «had» аз сабаби гум кардани маънои лугавии худ мафх,умро ифода намекунанд, опх,о аз рун вазифа бо иасвандх,ои грамматикй баробарциммат мебошанд.
Баръакс, дар мисоли сеюм вазъият тамоман дигар аст. Дар он феъли «шуд» х,а\ф°х,и исми «котиб» омадааст ва маънои «табдил ёфтан»- ро касб кардааст. Азбаски дар ин мисол «шуд» маънои лугавии «табдил ёфтан»- ро ифода кардааст, он на феъли ёвар, балки феъли нопурра бояд шуморида шавад ва х,а\ф°х,и исми «котиб» хабари таркибй-номиро ташкил кардааст. Бинобар он «шуд» феъл-бандак мебошад. Феъл-бандак бошад, дар забонх,ои англисй, русй, олмонй ва ьайрах,о ба цатори феълх,ои нопурра (служебные глаголы) дохил карда мешавад.
Дар забони англисй дар ин х,олат муодили «шуд» феъли «become» (дар замони гузашта became) мебошад. Дар забони англисй низ феъли «became» феъли нопурра х,исоб мешавад ва дар ин мисол «became» х,амрох,и исми «secretary» хабари таркибй-номиро ташкил кардааст. Аз ин ру дар ин маврид дар байни забонх,ои англисй ва точикй изоморфизм (монандй) ба назар мерасад. Фарк, дар он аст, ки дар забони точикй феъл- бандаки «шуд» баъди в;исми номии хабар омадааст, вале дар забони англисй феъл-бандаки «became» пеш аз к,исми номии хабар чойгир шудааст.
Дар мисоли чорум х,амоп феъли «шудан», (гузошта шуда буд) маънои лугавии худро, ки «ан^ом ёфтан» ё «табдил ёфтан» аст, гум кардааст ва х,амрох,и феъли «гузаштан» омада ба он маънои грамматикй ато кардааст, ки он х,ам бошад, маънои мафъул аст (гузошта шуд). Аз ин хотир «гузошта шуд» яке аз шаклх,ои категориалии категорияи тарзи феъл мебошад. Аз ин хотир «шуд» на чун феъли нопурра, балки чун феъли ёвар адои хизмат кардааст. Дар ма^муъ шакли «гузошта шуда буд» шакли замони гузаштан дур ва тарзи мафъули феъли «гузоштан» аст.
Дар забони англисй «шудан» тавассути феъли «was» тарчума шудааст^ав put). Дар ин таркиб «was» аз маънои лугавии худ форш аст ва мисоли забони точикй на феъли нопурра, балки феъли ёвар мах,суб мешавад. «Was»-n англисй мисли «шуд» -и точикй барои сохтани шакли мафъули феъли «put» хизмат
кардааст. Аз ин ру дар ин мисол дар байни ду забои изоморфизм ба назар мерасад.
Гузашта аз ин, феълх,ои «буд» ва «шуд»-и тодикй барои сохтани феьлх,ои аналитикй хизмат мекунад, ки чунин феълх,о дар забоин англисй низ мавдуданд. Истилох,и «феълх,ои аналитикй» ба 40И мстило х,и тодикии «феълх,ои таркибй-номй» истифода хох,ад шуд, зеро истилох,и охирин мох,ияти чунин феълх,оро акс намекунад. Бояд зикр кард, ки дар илми забоншиносии муосир мафхуми калимасозии аналитикй цабул шудааст. В. Г. Гак мафхуми «аналитизм»-ро шарх, дода дар iyiiopn созмонх,ои аналитикии морфологй ва синтаксисй созмонх,ои аналитикии лугавиро низ Чудо кардааст. Дар боло дар хусуси созмонх,ои аналитикии морфологй мухтасар сухан рафт. Дар ин 40 зарур мешуморем, ки каме дар хусуси созмонх,ои аналитикии лугавй, аз руи диди В.Г. Гак, маълумот дих,ем. У менависад, ки «созмонх,ои аналитикии лугавй алох,ида-алох,ида маънои калимасозиро ифода менамоянд. Мисол: принимать участие, участвовать. Ба сифати рукни ёвар ё вожах,ои маънои нопурра дошта ё калимах,ои комнлмаъно истифода мешаванд, ки семантикаи худро гум кардаанд.(1,31).
Агар ба вожах,ои навъи «to take part in, to make friends, to be proud of, to have breakfast»-n англисй ва ифодах,ои навъи «кор кардан, пайдо намудан, тайёр шудан, омода сохтан»-и забони тодикй таваддух, кунем, аён мешавад, ки онх,о ба талаботи зикршудаи болой давобгуй мебошанд. Аз ин хотир чунин ифодах,оро зодаи калимасозии аналитикй метавон номид ва мутаносибан дар iyiiopn вожах,ои содда, сохта, мураккаб метавон калимах,ои аналитикиро дудо кард.
Феълхои «буд»ва «шуд»-и тодикй ва муодили англисии онх,о «to be» (будан, шудан) кодиранд, ки феълх,ои аналитикй созанд. Барои мисол метавон феълх,ои зернин тодикй ва англисиро овард: тайёр будан,омода шудан,мадбур шудан, дохил шудан, озурда шудан, интизор будан, розй шудан, озод шудан, хомуш будан, дар изтироб будан.
То be ready, to be fond of, to be tired, to be thirsty, to be angry, to be hungry, to be idle, to be away, to be in love with ва Faiipax,o.
Бояд зикр кард, ки зох,иран феълх,ои аналитикй бо «шудан» ва «будан»-и тодикй ва «to Ье»-и забони англисй бо хабарх,ои таркибй-номй як чиз менамоянд. Мукоиса кунед:
1) Мо ба к^хсор дохил шудем (П.Толпе, сах,. 48).
2) - Бало шудаи ту!- ханда кард Сайёра (П.Толпе, сах,. 101).
3) 1)ок,имоидах,о х,я\[ ба бозих,ои дигар ^амро^ тттуданд ( Ч,-Икромй, сах,. 105).
4)Пахтадоии машина к;ариб пур шуд (П.Толпе, сах,. 100).
Дар мисолх,ои якум ва ееюм (дохил шудем) ва (х,амрох, шуданд)
фелх,ои «буд» ва «шуд» х,амрох,и вожах,ои «дохил» ва «х,амрох,» омада феълх,ои аналитикй сохтаанд. Ин феьлх,о як мафхумро ифода карда хабари еодда бунёд кардаанд, вале дар мисолх,ои дуюм ва чорум «буд» ва «шуд» (бало шудай ва пур шуд) чун феъл-бандак истифода шуда, х,амрох,и вожах,ои «пур» ва «бало» хабари таркибй-иомй сохтаанд. Тафовутн байнн ин созмони морфо-синтаксисиро инчунин аз он мушохрда кардан мумкин аст, ки фелх,ои аналитикй раванд, амалро ифода мекунанд, ки инро аз тарчумаи руей ва англисии «дохил шудем» (вошли,entered) ва «х,амрох, шуданд» (присоединились, joined) метавон дид. Ин феълх,ои руей ва англисй феълх,ои комил мах,суб мешаванд. Вале дар таркибх,ои «бало шудай» ва «пур шуд» на амал, раванд, балки х,< иат ифода шудааст, ки инро аз тардумаи руей, англисии он мисолх,о пай бурдан мумкин аст: «Бало шудаи» (стал шустрым, became smart) ва «пур шуд» (стал полным, became full). Дар забонх,ои руей ва англисй низ таркибх,ои зикршуда на феъли комил, балки якчоягии феъл-бандак ва предикатив мебошад.
Мисли х,амин дар забони англисй низ муодили «будан», феъли «to be» дар таркиби феьлх,ои аналитикй амалу равандро ифода мекунад вале дар дохили хабарх,ои таркибй-номй х,олатро зикр менамояд, ки аз ин мисолх,ои зерни шах,одат медих,анд:
1) «My dear Lizzy, he must be in love with you» (J.Austin, page 58).
2) «And I might have been mistress of this place» -she thought (Ibid,p.75).
Дар мисоли якум «be in love» феъли аналитикй аст ва он равандро ифода мекунад ва хабари феълй месозад, вале дар мисоли дуюм «been mistress» хабари таркибй-номй мах,суб мешавад, зеро дар он "been" ба сифати феъл-бандак истифода шудааст ва таркиби «been mistress» хабари феълй нест. Дар мисоли якум «Ье» маънои лугавии худро пурра гум карда, чун феъли ёвар дар ташаккули феъли аналитикй иштирок кардааст, вале дар
мисоли дуюм «been» ба дарадае маънои лугавии х}1ро нигох, доштааст ва аз ин р^ феъли нопурра мах,суб мешавад. Ин ду маъноро, аз тарчумаи тодикй ва русин ин ду таркиб мушох,ида кардан мумкин аст: be in love, дустдоштан-любить; been mistress, хонум будан - быть госпожой. Дар забонх,ои тодикй ва русй «дуст доштан» ва «любить» феъли комил мебошанд, х,ол он ки «хонум будан» ва «быть госпожой» феъл нестанд, балки якдоягии феъл-бандак ва нем ба х,исоб мераванд.
Аз тахдили мисол х,о бармеояд, ки дар х,ар ду забои феълх,ои тахди назар метавонанд дар iyiiopn феъли ёвар буданашон,чун воситаи калимасоз феълх,ои аналитикй бунёд намоянд,ё чун феъли нопурра истифода шаванд.
Хулоса
Феъли «будан» ва «шудан»-и забони точикй ба цатори феълх,ои сервазифаю полисемантикй дохил мешаванд. Муодили англисии «будан» феъли полифунксионалии «to be» мебошад. Муодили феъли «шудан» бошад феъли нопурраи «Ьесоте»-и англисй аст. Опх,о камаш се вазифаро ба д^ш мегираид:
1) Ин вожах,о ба спфатн феъли нопурра истифода шуда, чун феъл-бандак барои ташаккули хабари таркибй-номй хизмат мекунанд. Дар ин вазифа «будан» ва «шудан» метавонад х,о ш р бошад, ё партофта шавад, вале феъли «to Ье»-и англисиро партофтан мумкин нест. х,амин ацидаро инчунин иисбати феъли нопурраи «to Ьесоте»-и англисй низ метавон изх,ор кард.
2) Ин феьлх,о (будан, шудан, be) чун феъли ёвар истифода мешаванд ва барои сохтани шаклх,ои грамматикии феъли мустацил хизмат мекунанд. Дар ин х,олат опх,о аз руи вазифа бо пасвандх,ои грамматикй баробар^имматанд, зеро маънои лугавии худро гум мекунанд, бинобар он дар ин вазифа онх,оро бояд калима-морфема номид. Бар хилофи х,олати дар боло зикршуда ин калима-морфемах,о хабари таркибй намесозанд балки созмони аналитикй бунёд менамоянд. З^олиби «калима-морфема+феъли комилмаъно» хабари соддаро ташкил менамояд.
3) Феълх,ои тах,ти назар дар калимасозй низ ширкат меварзанд. Опх,о х,а\ф°х,и калимах,ои гуногун ё таркибх,ои иешо-янди феъл месозанд ва чунин феълх,оро бояд феълх,ои аналитикй номид. Дар ин х,олат феъли зикршуда маънои лугавии худро хеле хира !ох,и р мекунад ё комилан гум менамояд. Феъли аналитикй
— 84 - ~ НОМАИ донишгох )
бо вудуди аз якчанд калима иборат будаиаш як мафх,умро ифода мекунад ва аз х,амин сабаб он хабари соддаи феълиро ташкил мекунад. Бо вудуди гох,о зох,иран якхела будани феълх,ои аналитикй ва таркибх,ои «феъл-бандак+цисми номй» <шх,о х,ам аз рун семантика ва х,ам аз рун вазифаи синтаксисии худ фарк; мекунанд. Феълх,ои аналитикй амалро ифода мекунанд, вале х,амоии «феъл-бандак+х,иссаи номии нутц» х,олатро ифода мекунад. Якумй ба вазифаи хабари соддаи феълй истифода мешавад, вале дуюмй хабари таркибй-номиро ташаккул медих,ад.
Аз р^н вижагих,ои морфо-синтаксисии худ феьлх,ои «будан, шудан» ва «to be» бештар аломатх,ои изоморфй доранд, ки ин шояд аз сабаби ба цатори забонх,ои шохаи аналитикй дохил шудани забонх,ои флективии тодикиву англисй бошад.
ПАЙНАВИШТ
1. Гак В.Г. Аналитизм.-Лингвистический энциклопедический словарь,- М., 1990
2. Маслов Ю.С. Глагол.-Лингвистический энциклопедический словарь,- М.,1990
3. Ниёзмух,аммадов Б. Забони адабии х,озираи тодик.-Душанбе: «Ирфон», 1970
4. Смирницкий А.И. Морфология английского языка.-М.,1959
Сарчашмаи маводи амалй
1. Austen Jane. Pride and prejudice, Bristol: «Oxford University press», 1998
2. Collum G.Mc. Mystery and suspense,-!., 1987
3. П^лод Толис. х,икоях,ои дах, сол, -Сталинобод,1957.
4. Ч,алол Икромй. Шодй. Ч,илди III, -Душанбе: «АДИБ», 1989
Таджикские глаголы «будан» и «шудан» и их английские
эквиваленты
М. Кадырова, К. Усмонов
Ключевые слова: смысловой глагол, служебный глагол,
вспомогательный глагол, аналитические слова, эквивалент
Глаголы «буд» и «шуд» выступают в трёх функциях: служебные, вспомогательные и словообразовательные. В таджнковедетш все эти три функции данных глаголов объединяются под термином вспомогательный глагол. В статье доказывается ошибочность этого взгляда конкретными примерами, демонстрируется каждая из этих трех функций данных глаголов. Кроме того, в таджикской лингвистике терминологический оборот предлагается ввести наряду с простыми, производными и сложными глаголами в понятие «аналитический глагол».
В качестве английских эквивалентов глаголов «будан, шудан» выступают глаголы «to Ъе» и «to become». «То Ъе» подобно «будан, шудан» выступает в трех функциях: служебная, вспомогательная и словообразовательная. Эти три функции вышеуказанных глаголов таджикского и английского языков проиллюстрированы конкретными примерами.
Tajik Verbs «budan, shudan» and their English Equivalents M.Kodirova, K. Usmonov
Key words: notional verb, semi-notional verb, auxiliary verb analytical words, equivalent
In modern Tajik the verbs «budan» (to be) and «shudan» (to become) are used in three functions: as Jink verbs, atixiliaiy verbs and word-building elements. But in the Tajik linguistic literature these three functions are united erroneously under the term "auxiliary verbs ". The article proves the wrong-ness of this viewpoint and these functions are illustrated by concrete examples.
Alongside with it, the authors introduce the notion of "analytical verbs " into the Tajik linguistic terminology.
The English equivalents of these verbs should be considered "to be " and "to become ". The verbs "to be " and "to become " like their Tajik equivalents are also used in three functions: link verb, auxiliary verb and word-building element in the formation of the type "to be in love with, to be off to be in time, to be busy " etc.
Such an equivalency is illustrated by concrete examples from both languages.
