CC BY
38
bryg. mgr inz. Tomasz KRASOWSKI Dowodca JRG 2 - Siedlce
SEKWENCJE RATOWNICZYCH ZALOZEN TAKTYCZNYCH W OBIEKTACH STUDNI
Streszczenie
Autor opisuje zalozenia taktyczne dotycz^ce akcji ratowniczej w obiektach studni, niezb?dne wyposazenie ratownikow oraz sposob przeprowadzenia akcji w taki sposob, aby ewakuacja przebiegla w jak najbardziej bezpieczny sposob dla poszkodowanego i ratownika.
Summary
Author describes the tactical assumptions during the rescue action in object of well; necessary equipment for rescuers and the method of operating to make the action safe for rescuers and injured..
Studnie to obiekty szczegolne. Szczegolne nie tylko ze wzgl?du na swoj^. budow? , ale rowniez dlatego, ze akcje ratownicze w nich prowadzone nalez^. do bardzo trudnych. Definiuj^c potocznie i bardzo krotko studnie s^. to obiekty pionowego (czasami tez skosnego) uj?cia wod podziemnych. Mog^. bye wiercone, kopane (szybowe) lub wbijane. Ich gl?bokose zalezy od poziomu wodonosnego. Studnie kopane (bo na nich pragn? si? skupie) s^. zwykle zbudowane z kr?gow betonowych o srednicy i wysokosci ok. 1m, wykopane r?cznie lub za pomoc^. narz?dzi. Ze wzgl?du na technologic wykonania studnie te nie s^. zbyt gl?bokie (choc osobiscie spotkalem si? ze studniami 25-30m) w potocznym tego slowa rozumieniu i pobieraj^. wod? z pierwszej, najplytszej warstwy wodonosnej.
W swoim artykule nie b?d? zagl?bial oczywiscie budowy geologicznej a podziel? si? swoim doswiadczeniem w zakresie taktyki ratowniczej, jakiej zr?by wypracowalem, realizuj^c, czasem jako kieruj^cy dzialaniami, kilkanascie akcji ratowniczych w tych obiektach. Przyczyny tych zdarzen z udzialem ludzi byly bardzo rozne: od prob
samobojczych poprzez napraw? infrastruktury, nieuwag? czy nietypowe wykorzystanie studni jako np. lodowki
Zwyczajowo dzieje si? tak, ze ktorys z dyspozytorow telefonow alarmowych przyjmuje zgloszenie, „ze ktos widzi w studni czlowieka lub fragment jego ciala np. nogi". Jezeli jest to dyspozytor „zzarty rutyn^" lub niedoswiadczony nie podejmuje on wlasciwej reakcji, tylko informuje pozostale podmioty ratownicze lub policj?, ze trzeba „wyci^gn^c zwloki" i wszystko, co si? potem dalej dzieje nie jest realizowane w trybie akcji ratowniczej. Polecenia na miejscu zdarzenia staraj^. si? wydawac policjanci i prokuratorzy dla ktorych najwazniejsze (co jest zrozumiale) s^. slady i przyczyna zdarzenia, a tak naprawd? cz?sto si? zdarza, ze nikt nie dodarl do poszkodowanego, nie wykonal do niego dost?pu, nikt nie ocenil jego funkcji zyciowych. Oczywiscie jest to bl?dna i niewlasciwa reakcja skazuj^ca poszkodowan^ osob? (niejako „ z gory") na smierc, a przeciez wiadomo, ze w prawodawstwie polskim (Art. 43 ustawy o zawodzie lekarza) osob;] upowaznion; do stwierdzenia zgonu jest wlasnie lekarz. To, ze ktos wyszedl z domu wczoraj wcale przeciez nie oznacza, ze wczoraj tez wpadl do studni. Moglo si? to stac np. 30 min. temu, w czasie gdy osoba ta wracala do domu. Moze wi?c taka osoba miec pelne szanse powrotu do zycia jezeli akcja ratownicza b?dzie wlasciwie prowadzona przez wyszkolonych ratownikow. Trzeba wi?c na takie zdarzenie reagowac w „sposob ratowniczy". Pragn? tylko przypomniec, ze zgodnie z wytycznymi rat - med. KSRG ratownicy nie przyst?puj^ do resuscytacji w nast?puj^cych okolicznosciach:
1. Poszkodowany przebywa! pod powierzchni; wody powyzej 120 minut (nie spotkalem si? z sytuacj^. zeby ktos patrzyl na nieszcz?scie i czekal dwie godziny na zaalarmowanie sluzb ratowniczych)
2. Zdarzenie zostalo uznane za masowe
3. Nie ma mozliwosci technicznych prowadzenia resuscytacji (np. widoczne obrazenia poszkodowanego wykluczaj^. techniczne mozliwosci prowadzenia resuscytacji np. zbrodnia z rozkawalkowaniem ciala.)
W KSRG, w roku 2GGG, przyjçta zostala w formie procedury pewna doktryna reagowania na zdarzenia z udzialem ludzi, która jest kluczem do wlasciwego ustalenia priorytetów w kazdej akcji ratowniczej. Przedstawiam j^. ponizej w schemacie blokowym.
Sekwencja zalozen taktycznych
w ratownictwie
Blok pierwszy (1) zawiera szereg czynnosci zwi^zanych z pozyskaniem informacji o zdarzeniu, dojezdzie do miejsca zdarzenia, rozpoznaniu i okresleniu charakteru zdarzenia.
Blok drugi (2) to szereg czynnosci zwi^zanych z zabezpieczeniem miejsca zdarzenia, w mysl znanej zasady taktycznej, ze „priorytetem kazdych dzialan ratowniczych jest bezpieczenstwo wlasne ratowników i poszkodowanych"
Blok trzeci (3) to czynnosci zwi^zane z dotarciem do poszkodowanych. Chcialbym tu wyraznie zaznaczye, ze nie zawsze przybycie na miejsce zdarzenia jest równoznaczne z dotarciem do poszkodowanych. Studnia jest tego doskonalym przykladem.
Pozostale trzy równolegle bloki obrazuj^. bezposrednie czynnosci ratownicze przy poszkodowanym zakonczone jego ewakuacj^. lub wydobyciem pod nadzorem kierownika
zespolu ratownictwa medycznego ( zazwyczaj lekarza, choc coraz czçsciej w karetkach pojawiaj^ siç sami ratownicy...) na powierzchniç.
Oczywiscie ze wzglçdu na ograniczone ramy publikacji omawiaj^c poszczegolne bloki w tej konkretnej sytuacji operacyjnej (czlowiek w studni) skoncentrujç siç na rzeczach najistotniejszych, byc moze dla niektorych Czytelnikow nowych.
Przybycie na miejsce zdarzenia i rozpoznanie/ewentualnie uznanie zdarzenia za masowe.
Juz podczas dojazdu do miejsca akcji kladziemy „podstawy" pod przyszle powodzenie dzialan ratowniczych. Juz podczas dojazdu do miejsca zdarzenia ratownicy musz^. sprobowac z uzyskanych informacji ze stanowiska kierowania („pierwszym ratownikiem jest dyspozytor") stworzyc sobie przyblizony obraz miejsca przyszlej akcji i miec jej wyobrazenie. Nalezy tez zaplanowac odpowiedni^. ilosc miejsca (powierzchniç do ustawienia sprzçtu jak i do poruszania siç). W trakcie dzialan korygowanie ustawienia samochodow i sprzçtu jest czçsto prawie niemozliwe.
Prowadz^c rozpoznanie zdarzenia „z gory", generalnie nalezy przyj^c zasadç, ze nad studni^. nalezy nachylac siç z prawidlowo zapiçtym helmem strazackim, nie posiadac w kieszeniach ubrania bojowego ruchomych przedmiotow (radiostacja, latarka, dlugopis, itp..), ktore przy wpadniçciu naraz^ poszkodowanego na ewentualne dodatkowe urazy. Podczas rozpoznawania nalezy zwrocic uwagç na nastçpuj^ce elementy:
• glçbokosc studni oraz czy krçgi nie ulegly przesuniçciu w wyniku ewentualnego t^pniçcia
• infrastrukturç studni (orurowanie, silniki elektryczne zasilaj^ce pompy)
• rodzaj gruntu gdzie usytuowana jest studnia i jego stabilnosc oraz czy nie wystçpuj^. zwi^zane z tym zagrozenia dla poszkodowanych i ratownikow (koniecznosc stabilizacji)
Nalezy takze okreslic :
charakter zdarzenia (pojedyncze, mnogie czy masowe) na podstawie liczby poszkodowanych osob, ich stanu i rodzaju odniesionych obrazen
• niezbçdn^. ilosc sil i srodkôw potrzebnych do dzialan ratowniczych
Okreslenie charakteru zdarzenia jest bardzo wazne, gdyz bçdzie to mialo decyduj^cy wplyw na przyjçcie strategii dzialan polegaj^cej byc moze na przyjçciu pewnych kompromisôw ratowniczych i medycznych. Np. dwôch poszkodowanych - koniecznosc przeprowadzenia segregacji pierwotniej (triage) na dnie studni. Wtedy to osoby bez zachowanych czynnosci zyciowych otrzymaj^. wtôrny priorytet ewakuacyjno - transportowy, gdyz jeden ratownik nie bçdzie mial mozliwosci pomôc wszystkim w danej fazie dzialan ratowniczych (zdarzenie masowe). Fakt ten bçdzie mial miejsce, pomimo, ze na miejscu zdarzenia bçdzie kilka zastçpôw ratowniczych KSRG i PRM. Niestety ze wzglçdu na ograniczona przestrzen i kubaturç studni „wjechac" do niej moze tylko jeden ratownik.
Zabezpieczenie miejsca zdarzenia i ratownikow
W mysl zasady. „nie pogarszaj sytuacji juz zastanej" dowôdca akcji musi tak oznakowac miejsce wypadku, by kolejni ratownicy i ewentualnie osoby postronne i nie powiçkszaly listy ofiar. Dodatkowo realizuj^c powyzsz^. procedure w czçsci „zabezpieczenia miejsca zdarzenia i ratownikôw" bezwzglçdnie nalezy przestrzegac zasady przeprowadzenia monitoringu atmosfery wewn^trz studni, nad lustrem wody. Czynnosc tç nalezy wykonywac dwoma niezaleznymi urz^dzeniami, gdyz bardzo czçsto okazywalo siç, ze np. na glçbokosci 10m pomiar tlenu byl w granicach normy 20.5% a tuz nad lustrem wody (miejsce przebywania poszkodowanego i pracy ratownika) na glçbokosci 15 m zawartosc tlenu gwaltownie spadala ponizej 17%. Za szczegôlnie zagrozone tym zjawiskiem nalezy uznac obiekty studni nie uzytkowanych, z uwagi na brak w nich odbioru wody i w zwi^zku z tym rozwôj rôznych procesôw chemicznych i biologicznych. Studnie takie nalezy rôwniez uznac za zagrozone wyst^pieniem siarkowodoru.
Poszkodowany bçd^cy na dnie studni narazony jest z duzym prawdopodobienstwem na oddychanie w atmosferze o obnizonej zawartosci tlenu. Nalezy mu go jak najszybciej dostarczyc. Bardzo szybkim i skutecznym sposobem „dotlenienia" dna studni jest wtloczenie powietrza prostym wçzowym ukladem pneumatycznym z butli aparatu powietrznego z reduktorem.(zdjçcie nr 1) Uklad bardzo prosty bo wykorzystuj ^cy zwykly w^z pneumatyczny lub nawet ogrodowy ze metalowymi szybkozl^czkami kompatybilny ze zl^czkami reduktora. Takie rozwi^zanie tego problemu jest rôwniez dodatkowym „wentylem bezpieczenstwa" dla ratownika, gdy w sytuacji odst^pienia od zasad powszechnie uznanych
za bezpieczne i braku innych zagrozen, zmuszony jest do zdjçcia aparatu ODO w celu wykonania dostçpu do poszkodowanego lub udzielenia mu pomocy.
Kluczow^ spraw^ w tej fazie akcji ratowniczej i maj^cej wplyw na jej efektywne i ergonomiczne zarz^dzanie jest utworzenie punktu skladowania sprzçtu. Powstanie takiego punktu moze wyeliminowac ewentualny chaos i koniecznosc donoszenia pojedynczych elementow sprzçtu z samochodu. (zdjçcie nr 2) Nalezy rowniez pamiçtac, ze najlepszym sposobem zarz^dzania akcja przez dowodcç jest wykorzystanie mobilnego zestawu naglosnieniowego - tuby, ktora umozliwia bardzo skuteczny werbalny nadzor nad ratownikami i rozkazodawstwo oraz bardzo wspomaga ewentualne wsparcie psychiczne poszkodowanych od pocz^tku akcji ratowniczej.
Dotarcie do poszkodowanego
Dotarcie do poszkodowanego jest niezbçdnym warunkiem udzielenia pomocy poszkodowanym w studni i powinno byc wykonane tak szybko, jak jest to tylko mozliwe. Trzeba jednak pamiçtac, ze aby niezwlocznie dotrzec do poszkodowanego czasami trzeba odst^pic od zasad powszechnie uznanych za bezpieczne, co jest to typowym dylematem pomiçdzy bezpieczenstwem i skutecznosci^.. Trzeba tez zawsze miec na uwadze to, iz z powodu natury zdarzen w studni, czas przybycia na miejsce zdarzenia i dotarcia do poszkodowanego mog^ siç znacznie roznic, ale wlasciwe wyszkolenie i wyposazenie ratownikow mogQ tç rôznicç znacznie zmniejszyc.
Na temat budowy stanowiska wyci^gowego i technik ewakuacji poszkodowanych napisano juz wiele. Nie bçdç wiec rozwijal tego tematu szczegolowo. Nadmieniç tylko, ze wykorzystac mozna trojnogi, drabiny mechaniczne i (co bylo prezentowane w ostatnim numerze w art. st. asp. Macieja Maczkowskiego) nawet drabiny nasadkowe. Skuteczne ratownictwo wymaga i wybacza wykorzystanie wielu niestandardowych rozwi^zan. Natomiast dodatkowo chcialbym zwrocic uwagç na kilka waznych elementow tej fazy akcji ratowniczej.
Budowç stanowiska do wyci^gowego ratownika i ewakuacji poszkodowanego (trojnog, uklady zbloczy i olinowania) nalezy wykonywac obok obiektu studni z uwagi na mozliwosc wpadniçcia jakiegos elementu i narazenie poszkodowanego na dodatkowe urazy.
W trakcie budowy stanowiska zjazdowego dla ratownika nalezy w tym samym czasie, równolegle zbudowac stanowisko wjazdowe dla poszkodowanego, które ratownik zabierze ze sob^ na dól.
Ratownik zjezdzaj^cy do studni powinien byc ubrany min. w uprz^z biodrow^. ale najlepiej jest, jezeli jest to uprz^z pelna pozwalaj^ca ratownika dodatkowo asekurowac link^ w okolicach lopatek jezeli np. straci przytomnosc.
Skuteczny sposób ratownictwa w obiektach studni wymaga minimum jednego szescioosobowego skladu osobowego zastçpu ratowniczego, wyekwipowanego w róznorodny sprzçt charakterystyczny dla „pierwszego pogotowia" (pneumatyka, hydraulika, elektryczny sprzçt tn^cy) do torowania sobie drogi do poszkodowanego przez ewentualn^. infrastruktur ç studni.
Minimalnym i absolutnie koniecznym do stosowania sposobem zabezpieczenia ratownika przed do konca nierozpoznan^ atmosfera w obiekcie studni, jest powszechnie stosowany sprzçt ODO, ale jednoznacznie nalezy stwierdzic, ze zawçza on pole pracy ratownika w i tak juz ograniczonej przestrzeni oraz krçpuje jego ruchy. Duzo wygodniejszym rozwi^zaniem jest zastosowanie aparatu ucieczkowego. Chcialbym jednak w sposób zdecydowany podkreslic, iz zjazd ratownika do studni zawsze musi siç odbyc w sprzçcie ODO nawet wtedy, gdy dól studni nad lustrem wody jest juz napowietrzony powietrzem z butli. Zjezdzaj^c na dól, ratownik moze spotkac po drodze niebezpieczn^ dla siebie atmosferç np. na 8-1G krçgu, pomimo, ze atmosfera na dole bçdzie juz pozwalala mu bezpiecznie pracowac bez aparatu.
Najlepszym i gwarantuj^cym swobodç ruchów, sposobem zabezpieczenia dróg oddechowych ratownika jest wykorzystanie maski powietrznej zasilanej dlugim przewodem cisnieniowym z ukladu bçd^cego na powierzchni.
Spraw^ kluczowa w obiekcie studni jest dobre i ergonomiczne zródlo swiatla. Nie moze byc ono „zbçdnym bagazem" dla ratownika w ograniczonej przestrzeni w studni. W tego typu obiektach winien byc stosowany sprzçt nieabsorbuj^cy r^k ratownika: helm z czolówk^. lub latarka przypinana do ubrania ratownika.
Wykonanie dostçpu, udzielanie pierwszej pomocy medycznej poszkodowanemu, ewakuacja
Dotarcie do poszkodowanego w studni (czyli zjazd ratownika) nie zawsze oznacza, ze mamy do niego dostçp. Wykonanie dostçpu do poszkodowanego oznacza stworzenie mozliwosci: po pierwsze oceny jego stanu zdrowia (co w studni jest bardzo trudne), po drugie przemieszczenia ciaia poszkodowanego, czyli ewakuacji lub, na mocy decyzji lekarza, jego wydobycia na powierzchniç. Trzeba wiedziec, ze wykonanie dostçpu czasami jest bardzo trudne i wymaga uzycia specjalnych narzçdzi, które dodatkowo trzeba zwiezc na dói (np. sprzçt tn^cy, przy t^pniçciach sprzçt pneumatyczny). Przy wykonywaniu dostçpu nie mozna powodowac dodatkowych obrazen u poszkodowanych, ale czasami trzeba siç liczyc z koniecznosci^ wykonania amputacji w warunkach polowych - jest to bardzo powazny problem lekarzy, udziai strazaków w procesie podejmowania takich decyzji jest na szczçscie ograniczony. Trzeba siç liczyc równiez z tym, ze wykonanie dostçpu wymaga czasu, którego przeciez zazwyczaj nie ma oraz, ze czçsc poszkodowanych moze umrzec w czasie wykonywania czynnosci ratowniczych. Czasami tez wykonanie dostçpu jest warunkiem dotarcia do poszkodowanego. Po dotarciu do poszkodowanego powinnismy w miarç mozliwosci ocenic jego stan i ewentualnie zastosowac procedury ratownicze polegaj^ce na: udroznieniu dróg oddechowych, ustabilizowaniu giowy i krçgoslupa szyjnego oraz ewentualnym zatamowaniu krwotoków zewnçtrznych (jesli wystçpuj^). Jezeli wykonywanie dostçpu bçdzie trwaio stosunkowo diugo powinnismy wdrozyc 100% tlenoterapiç zwoz^c na dói zestaw do tlenoterapii. Bardzo prawdopodobnym urazem w studniach jest uraz krçgoslupa. W zwi^zku z powyzszym, wypracowuj^c technikç ewakuacji poszkodowanego nalezy to wzi^c pod uwagç i przemieszczac ofiarç wykorzystuj^c np. kamizelkç KED jezeli istnieje mozliwosc jej naiozenia. W innych przypadkach nalezy unikac narazenia niestabilnego, w wyniku ziamania, ukiadu kostnego na dalsze urazy i, np. nie stosowac (w przypadku podejrzenia ziamania krçgoslupa) trójk^tów ani uprzçzy biodrowych (mozna zastosowac wtedy wçzei tatrzanski „pod pachami" w okolicy piersiowej poszkodowanego). Rys Sa i Sb W zadnym wypadku nie mozna kierowac siç zwykiymi uproszczeniami oraz schematami „aby do góry". Warto tez pomyslec o termoizolacji i jezeli poszkodowany ma zachowan^ swiadomosc caiy czas wspierac go psychicznie. To trudne, a nawet bardzo trudne, ale siuzy poszkodowanemu a jego dobro jest przeciez najwazniejsze.
Po wykonaniu tych czynnosci mozna uznac ze poszkodowany jest przygotowany do ewakuacji na powierzchniç. Podczepiamy go do ukiadu wyci^gowego. Ratownicy bçd^cy na górze caiy ukiad poddaj^ próbnemu uniesieniu na wysokosc ok. 20 cm i jezeli poszkodowany
jest w poz^danej pozycji pionowej oraz nie ma innych problemôw natury technicznej to ewakuacja jest gotowa i mozna j^. rozpocz^c. Optymalne jest, jezeli poszkodowany i ratownik wyjezdzaj^. razem, bo w tym czasie ratownik moze dodatkowo asekurowac poszkodowanego. Sytuacja taka jest rôwniez bezpieczniejsza dla ratownika, gdyz w przypadku wypiçcia z ukladu poszkodowany spadaj^c narazilby ratownika na urazy. Pamiçjc, ze optymaln^ pozycji dla poszkodowanego z urazem krçgoslupa jest pozycja pozioma, na noszach typu deska, (czyli przemieszczanie w studni to odst^pienie od zasad powszechnie uznanych za bezpieczne) nalezy zwrôcic szczegôln^. uwagç na perfekcyjne opanowania manewrôw z poszkodowanym wydobywanym ze studni, ktôrego nalezy niezwlocznie ulozyc na noszach. Kto tego nie cwiczyl i nie ma osobistych doswiadczen, ten nie wie, jak czçsto poszkodowany polow^. ciala jest ponad krçgami studni, wyzej podci^gn^c nie mozna, nosze lez^. na trawie obok i nie wiadomo, co dalej. Przy urazach krçgoslupa koncowa faza manewru wydobycia musi byc przeprowadzona szczegôlnie ostroznie i odpowiedzialnie. Wtedy najlepiej i najbezpieczniej dla poszkodowanego jest unieruchomic go na noszach typu deska jeszcze w cembrowinie wykorzystuj^c ratownika, ktôry docieral do poszkodowanego (mocuje on dolne pasy noszy) oraz ratownikôw bçd^cych na powierzchni (mocuje gôrne pasy noszy i unieruchamiaj^. glowç). Bez perfekcyjnego opanowania technik mocowania poszkodowanego do noszy juz w cembrowinie studni, twôrczej improwizacji opartej na zrozumieniu priorytetôw i zagrozen oraz kompetentnego i spokojnego dowodzenia mozna narazic poszkodowanego na obrazenia zwi^zane z urazami wtôrnymi, ktôrych mozna bylo unikn^c. Ciçzko zasn^c po takiej akcji. A kiedy w waszej JRG cwiczono akcjç ratownicz^. w studni???
Opracowanie tekstu : mgr Joanna Cybulska
