CC BY
39
kpt. Grzegorz KOZIOL
Komenda Miejska PSP m. st. Warszawy
DZIALANIA RATOWNICZE W OGRANICZONYCH
PRZESTRZENIACH
Streszczenie
Artykul opisuje specyfik? dzialan ratowniczych prowadzonych w studniach, silosach oraz roznego rodzaju kanalach, czyli obiektach charakteryzuj ^cych si? mocno ograniczona przestrzeni^. Przedstawia zagrozenia, jakie mog^ wyst^pic w tych obiektach, sprz?t sluz^cy do prowadzenia skutecznych dzialan jak i techniki ratownicze.
Summary
The article describes the specific of rescue works led in wells, silos as well as different kind of sewers, i.e. objects with bounded space. Introduces menaces which can be met in such objects, equipment which is necessary to action as well as rescue techniques.
Ratownictwo w obiektach o ograniczonej przestrzeni, z tego wzgl?du, iz zachodzi potrzeba transportu osob poszkodowanych w pionie lub poziomie bez mozliwosci uzycia podstawowego sprz?tu strazackiego, spada na barki Specjalnych Grup Ratownictwa Wysokosciowego, a czasami na Grupy Poszukiwawczo-Ratownicze. Dzialania tego typu s^. tak specyficzne i stwarzaj^. tak wiele zagrozen, ze w niektorych krajach stanowi^. oddzieln^. gal^z ratownictwa, a ratownicy przechodz^ specjalne szkolenia w zakresie rozpoznawania zagrozen i radzenia sobie z nimi.
Warunki zabudowy obiektow
Obiekty o ograniczonej przestrzeni, z ktorymi najcz?sciej mozemy si? spotkac to przede wszystkim studnie oraz roznego rodzaju kanaly techniczne (kanaly kablowe, kanaly wentylacyjne, szczeliny dylatacyjne, itp.), jaskinie, a takze tzw. „biedaszyby". Konstrukcje te nie s^. jednak jedynymi tego typu i nalezy tutaj rowniez powiedziec o innych, ktore posiadaj^ takie same cechy. Wspolnym mianownikiem dla tego typu obiektow s^.: zamkni?ta, ograniczona przestrzen (ciasnota), ciemnosc (zazwyczaj brak jest oswietlenia sztucznego,
a swiatlo naturalne nie dociera), przewaznie istnieje jedno, ewentualnie dwa wejscia/wyjscia. Wszystkie wymienione czynniki powoduje, ze ewentualne dzialania ratownicze w tych obiektach bçde do siebie bardzo zblizone. Nalezaloby tutaj, wiçc równiez wspomniec o silosach zbozowych oraz róznego rodzaju zbiornikach zarówno podziemnych(np. na stacjach paliw) jak i naziemnych.
Kanaly techniczne, sciekowe, burzowe czy techniczne stwarzac bçde dodatkowe trudnosci w dzialaniach, jezeli ratownicy nie bçde mieli wgledu w dokumentacje techniczne i przez to nie bçde mogli siç zapoznac z rozkladem podziemnych „dróg". Spowodowac to moze znaczne wydluzenie czasu dotarcia do osoby poszkodowanej, a przez to bçdzie wplywac niekorzystnie zarówno na kondycje fizyczne i psychiczna ratowników.
Dostçp do przedstawionych obiektów moze byc róznorodny. Czçsc obiektów znajduje siç w zabudowie miejskiej lub wiejskiej, wiçc istnieje dogodne drogi dojazdu. Niestety niektóre moge byc znacznie oddalone od jakichkolwiek dróg dojazdowych. Mowa tutaj szczególnie o róznego rodzaju budowlach militarnych. W takim przypadku niezbçdne do ustalenia miejsca zdarzenia moge byc potrzebne wspólrz^dne geograficzne sytemu GPS. Brak dojazdu do miejsca zdarzenia bçdzie powodowal dodatkowe trudnosci z transportem niezbçdnego sprzçtu na miejsce dzialania oraz ratowników. Wiezac siç to bçdzie z koniecznoscie wykorzystania pojazdów z napçdem terenowym, a w skrajnych przypadkach nawet tylko pieszego dotarcia na miejsce akcji.
Zagrozenia zwi^zane z przeznaczeniem obiektu
Istnieje bardzo duzo zagrozen zwiezanych z opisywanymi obiektami, se to czynniki, które moge zranic lub zabic osoby wchodzece i ratowników. Te zagrozenia mozna sprowadzic do trzech podstawowych kategorii:
• fizyczne / mechaniczne
• psychologiczne,
• atmosferyczne.
Zanim rozpocznie siç jakiekolwiek dzialania, wszystkie zagrozenia powinny zostac zidentyfikowane i w miarç mozliwosci zneutralizowane.
Glównym i podstawowym utrudnieniem jest ograniczona przestrzen. Powoduje to, ze dzialania ratownicze nie se stricte typowo wysokosciowymi. Wieze siç to szczególnie z dotarciem do poszkodowanego, a nastçpnie z jego transportem. Miejsca szczególnie ciasne, takie jak kanaly techniczne, zmuszac bçde ratowników do poruszania siç
w niekonwencjonalny sposób tzn. poprzez czolganie, nawet w skrajnych przypadkach poruszanie si? tzw. „ruchem robaczkowym", czolganie tylem b?d^ce nast?pstwem tego, ze nie ma mozliwosci odwrócenia si? w kierunku wyjscia po dotarciu do poszkodowanego. Studnie gl?binowe oraz roznego rodzaju pionowe rury, które stanowic mog^ cz?sc urz^dzen jakiegos procesu technologicznego niejednokrotnie pozwalac b?d^ na dotarcie do osoby tam znajduj^cej si? tylko poprzez opuszczenie ratownika glow^ do dolu. Jest to oczywiscie mozliwe tylko przy uzyciu specjalnej uprz?zy.
Wszelkiego rodzaju silosy zbozowe, cementowe, zbiorniki sluz^ce do przechowywania m^ki, trocin oraz innych sypkich materialów, maja tendencje do sklejania si? w wi?ksze, bardziej zwarte struktury, tworz^c wewn^trz tzw. mosty, groz^ce zasypaniem osoby, która na nim si? znalazla. Zbiorniki tego typu zawieraj^ równiez wewn^trz grodzie, swidry, mieszalniki, które s^ elementami ruchomymi, mog^cymi prowadzic nawet do zmiazdzenia osoby w nich si? znajduj^cej. Z wyst?powania takich zagrozen ratownicy powinni sobie zdawac spraw?.
Pusta przestrzeñ
Ryc. 1. Most utworzony w silosie zbozowym
Dzialania w obiektach typu studnie, czy kanaly s^ dzialaniami w trudnych warunkach zwi^zanych z wymienionymi juz zagrozeniami mechanicznymi i atmosferycznymi, co stanowi ogromne obci^zenie psychiczne. Wyst?puj^ce trudnosci powoduj^, ze zarówno poszkodowani jak i ratownicy, z racji tego, ze znajduj^ si? w danym momencie w tym samym srodowisku, podlegaj^ takim samym obci^zeniom psychicznym, do których zaliczamy: stres, kryzys, strach, l?k, panika. Ratownik w celu skutecznego prowadzenia dzialan musi posiadac podstawow^ wiedz? z zakresu wymienionych reakcji, aby skutecznie mógl im przeciwdzialac.
Niebezpieczna atmosfera jest atmosfera, która moze wystawic pracowników na ryzyko oslabienia sprawnosci fizycznej, przez co do uniemozliwienia samodzielnego opuszczenia
miejsca, a w konsekwencji do smierci. Zagrozenia atmosfery w obiektach mog^ wyst?powac, jako:
• latwopalny gaz, lub pary tego gazu znajdjce si? w granicach wybuchowosci,
• pyl i kurz tworz^cy z powietrzem atmosfer? wybuchow^ (s^ to wszystkie pyly pochodzenia organicznego)
• st?zenie tlenu ponizej 19,5 % lub powyzej 23,5 %
• st?zenie substancji chemicznej, w atmosferze której przebywanie czlowieka prowadzi do zagrozenia zycia lub zdrowia.
Wyst?powanie tego typu zagrozen wi^ze si? z koniecznosci^ rozpoznania wewn^trz obiektu, w którym maj^ byc prowadzone jakiekolwiek dzialania, wyst?puj^cej tam atmosfery i nieustanne jej monitorowanie w trakcie prowadzenia czynnosci przy uzyciu odpowiednich urz^dzen pomiarowych.
Sytuacja, któr^ nalezy kontrolowac pomimo tego, ze wydaje si? Blacha, to sytuacja kiedy poszkodowany znajduje si? w bardzo malej przestrzeni, w której nie ma wymiany powietrza. Latwo wtedy moze dojsc do przekroczenia poziomu dwutlenku w?gla.
Kontrolowanie oraz lagodzenie wyst?puj^cych zagrozen atmosferycznych ma istotnie znaczenie dla bezpieczenstwa zarówno ratowników jak i osób poszkodowanych. Podstawow^ metod^ sluz^c^ do tego celu jest wentylacja mechaniczna, czyli wymuszona. Stosuje si? j^ przy uzyciu odpowiednich wentylatorów elektrycznych, mog^cych pracowac w systemie nadmuchu jak i wyci^gu. Wyposaza si? je dodatkowo w r?kawy elastyczne oraz róznego rodzaju zw?zki umozliwiaj^ce przetlaczanie powietrza przez w^skie zaciski. Przyklady wentylacji zbiorników z róznie usytuowanymi otworami i rozna ich ilosci^:
CZYSTE POWIETRZE WYPCHNIETE POWIETRZE
Ryc. 2. Przyklad niewlasciwej wentylacji
Rysunek nr 2 przedstawia nieprawidlowe wentylowanie zbiornika, poniewaz powietrze zanieczyszczone juz wypchniçte zostaje zassane przez wentylator i ponownie wtloczone do wewn^trz. Przyklad ten obrazuje nieprawidlowe ustawienie wentylatora.
Ryc. 3. Prawidlowe przewietrzania zbiornika z dwoma otworami
Ryc. 4. Wentylacja zbiornika z jednym otworem
Ryc. 5. Wentylacja zbiornika z dwoma otworami
Ryc. 6. Wentylacja zbiornika z jednym otworem znajdujecym siç w dolnej czçsci
Ryc. 7. Wentylacja zbiornika z jednym otworem poprzez wysysanie
Ryc. 8. Wentylacja przy pomocy dwóch wentylatorów. Jeden pracuje poprzez nawiew, natomiast drugi wysysa powietrze z wewnetrz
Ryc. 9. Szybkie oczyszczenie srodowiska w bezposrednim otoczeniu osoby znajduj^cej si? na dnie zbiornika w czasie przygotowan do wlasciwych dzialan ratowniczych
Przebieg akcji ratowniczej
Akcja ratownicza ma swój pocz^tek w momencie zgloszenia zdarzenia do odpowiedniego punku alarmowania PSP, natomiast konczy si?, gdy grupa prowadz^ca dzialania, w tym przypadku chodzi o Specjaln^ Grup? Ratownictwa Wysokosciowego, powróci do jednostki macierzystej. Podczas takiej akcji mozna wyróznic kilka zasadniczych cz?sci:
• przyj?cie zgloszenia w punkcie alarmowym
• dojazd na miejsce zdarzenia
• wlasciwe dzialania ratownicze
• zebranie sprz?tu i powrót do jednostki
Przyj?cie zgloszenia w punkcie alarmowym stanowi podstaw? pózniejszych dzialan. Prawidlowosc zebranych informacji przez dyspozytora punku alarmowego od osoby b?d^cej uczestnikiem b^dz obserwatorem zdarzenia w znacznym stopniu mog^. przyspieszyc wlasciwe dzialania. Informacje, jakie powinien zdobyc dyspozytor w przypadku zdarzen maj^cych miejsce, o których mowa w pracy to:
• dokladna lokalizacja miejsca zdarzenia - dokladny adres, w przypadku braku adresu najlepszym rozwi^zaniem byly by wspólrz?dne geograficzne do systemu GPS, jednak w obecnym czasie jest to bardzo malo prawdopodobne, mozliwe drogi dojazdu i czy takie istniej^,
• rodzaj zdarzenia - „co si? stalo", czy se osoby poszkodowane, jezeli tak to ile, co si? im stalo, np. czy wpadly gdzies czy se przysypane itp., w jakim se stanie, jakich doznaly urazow
• obiekt - jak najwi?cej informacji o rodzaju obiektu, w ktorym mialo miejsce zdarzenia, o zagrozeniach, jakie w nim wyst?puje, wysokosc lub gl?bokosc obiektu oraz miejsca, w ktorym znajduje si? osoba poszkodowana.
Wszystkie te informacje musze byc dokladnie przekazane do SGRW, aby mogla stworzyc wst?pny plan dzialania juz w czasie dojazdu.
Dojazd na miejsce zdarzenia niejednokrotnie wieze si? z dosc dlugim czasem, ktory dowodca poswi?ca na wydanie wst?pnych rozkazow czlonkom SGRW, na podstawie otrzymanych informacji przed wyjazdem. Dodatkowo dowodca caly czas prowadzi korespondencj ? z wlasciwym stanowiskiem kierowania w celu otrzymania wi?kszej ilosci informacji. Cz?sto przed przybyciem SGRW na miejsce docieraje tam inne jednostki, ktore nie b?de w stanie podjec wlasciwych dzialan ratowniczych, jednak moge prowadzic dzialania pomocnicze. SGRW jest w stanie od tych jednostek otrzymac dokladniejsze informacje o obiekcie i rodzaju zdarzenia, co w znacznym stopniu ulatwi przygotowanie si? do wlasciwego dzialania, czyli np. ubranie si? ratownikow w konieczny sprz?t ochrony osobistej taki jak np. kombinezony wodoszczelne.
Jezeli zdarzenie ma miejsce w jakims miejscu bez mozliwosci podania adresu oraz nie ma mozliwosci podania wspolrz?dnych geograficznych, konieczne moze byc wyslanie osoby znajecej teren w celu doprowadzenia SGRW na miejsce.
Po zebraniu pewnej ilosci informacji dowodca SGRW jest w stanie podjec pierwsze decyzje. Moze okreslic, jaki sprz?t b?dzie potrzebny, podzielic zespol i przydzielic im zblizone czynnosci do wykonania.
Po dojezdzie na miejsce wszystkie ustalenia, ktore powstaly w trakcie przemieszczania si? zostaje zweryfikowane. Jezeli zastana sytuacja zgadza si? z wczesniejszymi informacjami dowodca po stwierdzeniu prawidlowosci wydanych rozkazow moze je podtrzymac.
Niestety nie jest mozliwe, aby zastana sytuacja nie wymagala korekty wczesniejszych polecen lub zupelnej ich zmiany. Dopiero na miejscu SGRW jest w stanie okreslic wiele czynnikow majecych wplyw na wybor odpowiedniej taktyki, czynnikow, ktorych osoba niezwiezana z tematem nie jest w stanie okreslic. Dzialania tego typu se dzialaniami specyficznymi, dlatego dowodzenie akcje przejmuje dowodca SGRW, a w razie bardziej rozbudowanej akcji tworzy si? oddzielny odcinek bojowy. Obowiezkiem dowodcy jest
zapewnienie bezpieczenstwa ratownikom oraz osobom postronnym znajduj^cym siç w poblizu. Wszystkie rozkazy musza bye wiçc wydawane poprzez pryzmat bezpieczenstwa. Rozpoznanie zagrozen, jakie mog^. wystçpowaé wewn^trz obiektôw, czyli okreslenie jaka substancja chemiczna lub jakie elementy ruchome mog^. siç tam znajdowae jest pierwsz^. i podstawow^. czynnosci^.. Po wstçpnej ocenie miejsca zdarzenia nalezy okreslie, jakie dzialania s^. konieczne, aby wszystkie wykonywane czynnosci nie stwarzaly zagrozenia, (chodzi tutaj o koniecznose wykonywania porçczôwki).
Po zebraniu niezbçdnych informacji dowôdca SGRW okresla dokladny plan dzialania informuj^c o nim ratownikôw. Konieczne wiçc moze bye podzielenie zespolu na grupy, ktôre zajçlyby siç wykonywaniem odmiennych zadan. Najwazniejszym dzialaniem jest jak najszybsze dotarcie ratownika do osoby poszkodowanej, w celu okreslenia jej stanu i w razie koniecznosci udzielenia pomocy przedlekarskiej. Dotarcie takie odbywa siç jednak w miarç mozliwosci i nie zawsze bçdzie wykonalne w pierwszej fazie dzialan. Jezeli srodowisko, w ktôrym bçdzie dzialal ratownik jest „nieprzyjazne", konieczne bçdzie zastosowanie ochrony drôg oddechowych. Ciasne przestrzenie bçd^. powodowaly koniecznose uzycia wçzowego aparatu oddechowego, co z kolei wi^ze siç z wejsciem w strefç niebezpieczn^ przynajmniej pary ratownikôw. Dodatkowo na zewn^trz pozostaje caly czas osoba monitoruj^ca cisnienie i stan aparatu wçzowego. Osoba odpowiedzialna za to zadanie nie ma prawa pozostawie urz^dzenia bez nadzoru. Prowadzenie skutecznych dzialan mozliwe jest tylko dziçki odpowiedniej l^cznosci pomiçdzy czlonkami grupy. Dowôdca musi posiadae biez^ce informacje o zmieniaj^cej siç sytuacji, aby we wlasciwy sposôb môc reagowae. L^cznosé bezprzewodowa daje swobodç poruszania siç wszystkim czlonkom grupy, jednak nie zawsze moze bye realizowana z powodu nie przenikania fal radiowych przez rôzne materialy. Takiego ograniczenia nie stawia l^cznosé przewodowa, ktôra jednak ogranicza swobodç przemieszczania siç.
Po dotarciu ratownikôw do poszkodowanego, pozostala czçsé grupy zajmuje siç przygotowaniem odpowiedniego transportu. Dowôdca musi okreslie, w jaki sposôb bçdzie przebiegal taki transport, tzn. czy przy uzyciu uprzçzy ewakuacyjnej czy w noszach, a nastçpnie, w jakiej pozycji (poziomo lub w pionie). Oczywiscie wszystko uwarunkowane jest stanem poszkodowanego i obrazeniami jakie odniôsl oraz mozliwosci, jakie stwarza sam obiekt.
Okreslaj^c sposôb transportu, dowôdca SGRW musi okreslie za pomocy jakich technik bçdzie prowadzona ta ewakuacja. Po ustaleniu tego wyznaczye powinien miejsce, w ktôrym ma znajdowae siç punkt zbiorczy sluz^cy do prowadzenia liny trakcyjnej. Jezeli
dzialania bçde prowadzone przy uzyciu trojnogu taki punk bçdzie stanowil najczçsciej wierzcholek tego przyrzedu. Ratownicy znajec koncepcjç prowadzenia dzialania samodzielnie dobieraje punkty stanowiskowe, a w razie potrzeby tworze je poprzez montowanie kotew lub innych sztucznych zamocowan. Dowodca nie bierze bezposredniego udzialu w czynnosciach, poniewaz uniemozliwiloby mu to kontrolowanie calosci wydarzen. Poziome kanaly techniczne moge ograniczyc dzialanie ratownikow nie wchodzecych do wewnetrz jedynie do rçcznego podciegania za linç osoby poszkodowanej, ktore za zwyczaj w noszach pokonuje odleglosc do wyj scia.
Podczas gdy budowane se stanowisko ewakuacyjne, a w razie koniecznosci rowniez asekuracyjne, ratownicy udzielajecy bezposrednio pomocy przedlekarskiej przygotowuje poszkodowanego do transportu, czyli umieszczaje go w noszach bedz uprzçzy oraz udzielaje wsparcia psychologicznego.
Sygnal do rozpoczçcia transportu wydajç dowodca SGRW po wczesniejszym zgraniu dzialan ratownikow wszystkich grup, na ktore byli podzieleni w poczetkowej fazie. Odpowiednie rozplanowanie wszystkich czynnosci ma niebagatelne znaczenie, poniewaz decyduje o szybkosci przeprowadzenia akcji.
Biorec pod uwagç liczebnosc osob, w jakich SGRW przystçpuje do dzialan, niejednokrotnie moze zajsc potrzeba wykorzystania do dzialan pomocniczych ratownikow nie bçdecych w grupie. Wlasnie transport jest jedne z takich czynnosci, w ktorej nie bçdzie potrzebna wiedza z zakresu ratownictwa wysokosciowego, natomiast sila miçsni moze okazac siç nieoceniona. Strazakow bçdecych na miejscu mozna rowniez wykorzystac do udzielania pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym, jezeli ich tylko przetransportujemy w miejsce przebywania takiej osoby. Powodowac to bçdzie pozostawienie ratownika wysokosciowego do dzialan stricte wysokosciowych. Jezeli jest to mozliwe, a lekarz wyraza na to zgodç, najlepszym rozwiezaniem jest umozliwienie wlasnie jemu dotarcia do ofiary. Czynnoscie konczece ewakuacjç jest przekazanie poszkodowanego Pogotowiu Ratunkowemu.
Dzialania SGRW konczy siç zebraniem calego sprzçtu i czçstokroc zabezpieczeniem miejsca zdarzenia.
Wyposazenie
Sprzçt wykorzystywany w dzialaniach SGRW dzielimy na wyposazenie indywidualne ratownikow oraz wyposazenie grupowe. Specyfika dzialan w studniach i kalach technicznych
powoduje koniecznosc uzywania specjalistycznego sprz^tu, nie tylko alpinistycznego. Posiadanie roznorodnego wyposazenia daje mozliwosc doboru wlasciwych technik w czasie akcji ratowniczej, co prowadzi do bardziej skutecznych, bezpieczniejszych, a w konsekwencji szybszych dzialan. Przedstawiony sprz^t nie jest uj^ty w przepisach mowi^cych o wyposazeniu SGRW, ale jest niezb^dny w celu prowadzenia skutecznych dzialan.
Rysunek powyzej przedstawia ratownika przygotowanego do prowadzenia dzialan w ciasnych przestrzeniach, z zanieczyszczon^. atmosfer^.. Podstaw^. jest osloni^cie calego ciala z dodatkowymi ochronnikami na kolana i lokcie, czyli cz^sci ciala najbardziej narazonych na urazy. Kombinezon powinien byc wykonany z niepalnego materialu o mocnej strukturze, zapobiegaj^cej rozdarciom i przetarciom. Ratownik ma na sobie mask^ z podl^czonym przewodem w^zowego aparatu powietrznego oraz butl? „ucieczkow^". Uprz^z sluzy do opuszczania, podnoszenia lub asekurowania za pomoc^. lin. Dodatkowo ratownik jest wyposazony w l^cznosc przewodow^..
Maska aparatu
Ryc. 10. Ratownik w pelnym wyposazeniu ochrony osobistej
Ryc. 11. Przyklad aparatu w(zowego
Rysunek. 11 przedstawia w(zowy aparat oddechowy, ktorego uzupelnieniem jest aparat ucieczkowym w postaci malej butli o pojemnosci do 3 l oraz maski. Jest to komplet i kazdy ratownik wchodz^cy w stref( zagrozenia, stosuj^c urz^dzenie w(zowe, musi miec ze sobq, rowniez aparat ucieczkowy, ktory w przypadku przerwania przewodu glownego lub jego niedroznosci pozwala za pomoc^ zaworu bezpieczenstwa przel^czyc si( na mal^ butl( z powietrzem, daj^c ok. 13 min swobodnego oddychania. Aparaty te s^ uzywane wsz(dzie tam, gdzie nie ma mozliwosci poruszania si( w tradycyjnych srodkach ochrony drog oddechowych.
System l^cznosci przewodowej jest stosowany wsz(dzie tam, gdzie l^cznosc radiowa nie funkcjonuje. Jest to system polegaj^cy na tym, ze na jednym koncu przewodu znajduje si(
ratownik wyposazony w laryngofon lub mikrofon wbudowany w maskç oraz jedn^ sluchawkç. Na drugim koncu przewodu znajduje siç modul l^cz^cy oraz steruj^cy prac^ calego systemu. Elementem zamykaj^cym s^. sluchawki z mikrofonem oraz przyciskiem powoduj^cym nadawanie dla dowodz^cego akj Mikrofon ratownika najczçsciej dziala w systemie duplex lub VOX, czyli bez koniecznosci naciskania przycisku nadawania.
Do transportu poszkodowanych sluz^. uprzçze ewakuacyjne oraz nosze. Niejednokrotnie jednak moze zaistniec koniecznosc niekonwencjonalnego sposobu ewakuacji osoby poszkodowanej, jak i sposobu dotarcia ratownika do rannego. Jednym z takich sposobôw jest uzycie uprzçzy zakladanej na nogi. Pozwala to na opuszczenie ratownika glow^. do dolu w miejscach, w ktôrych nie mialby mozliwosci odwrôcenia siç. Dziçki temu mozliwe jest dotarcie do poszkodowanego rçkoma i dziçki temu zalozenie mu odpowiedniego „olinowania" w celu wydobycia go na powierzchniç. Uprzçz^ tak^ jest np. uprz^z stosowana do skokow bungy
Nosze typu Sked s^. typowymi noszami przeznaczonymi do przemieszczania osôb poszkodowanych poprzez ci^gniçcie po podlozu. Ich zwarta budowa, mozliwosc sciskania i wyginania, znacznie ulatwia transport w ciasnych przestrzeniach. Noszami, ktôre daj^ bardzo podobne mozliwosci jak Skedy s^. jaskiniowe nosze firmy Petzl. Dziçki specjalnym mocowaniom znakomicie sprawdzaj^. siç zarôwno w transporcie poziomym jak i pionowym. Dziçki wyci^ganym poprzecznym usztywnieniom, nosze te mozna sciskac i skrçcac, co ulatwia przeciskanie ich w najwçzszych przepustach.
Techniki stosowane w dzialaniach ratowniczych.
Skuteczne dzialania mozliwe s^. tylko dziçki znajomosci i umiejçtnosci stosowania odpowiednich technik linowych. Jest to pojçcie bardzo szerokie, gdyz zaliczyc do niego nalezy nie tylko znajomosc wçzlôw, obslugi sprzçtu alpinistycznego oraz umiejçtnosc poruszania siç na linie, ale rôwniez tworzenia rôznorodnych ukladôw wyci^gowych, stosowania przyrz^dôw takich jak trôjnôg czy nosze. Ratownik powinien znac i przewidywac okreslone skutki zastosowania danej techniki.
Dzialania w kanalach i studniach wymagaj^. odpowiedniego poruszania siç ratownikôw, czyli przyjmowania jak najwygodniejszej pozycji, ktôr^ mozemy otrzymac dziçki odpowiedniej uprzçzy.
Ryc. 13. Pozycja ratownika w uprzçzy biodrowej
Uprz^z biodrowa utrzymuje osobç w wygodnej pozycji siedz^cej, co moze sprawiac problemy w tak w^skich studzienkach jak widac.
Ryc. 14. Pozycja ratownika w uprzçzy przemyslowej z punktem wpiçcia na plecach
Uchwyt na plechach jest stosowany przede wszystkim w czasie prac do ochrony przed upadkiem z wysokosci. Jak widac powoduje to ulozenie osoby w pozycji pochylonej do przodu, co równiez moze okazac siç klopotliwe w w^skich obiektach. Ma jednak sporq, zaletç, jezeli chodzi o wydobywanie osób zasypanych. Tego typu zdarzenie charakteryzuje siç ci^gl^
zmiennosciq sytuacji, polegajqcq na niestabilnosci gruntu. Zastosowanie tej uprzçzy pozwalatoby dostac siç od góry do poszkodowanego i w zawisie, bez zbçdnego obciqzania gruntu prowadzic skuteczne kopanie, podanie tlenu zasypanemu, a takze zabezpieczeniu go przed zagtçbianiem siç.
Uprzqz Newton w potqczeniu z patqkiem Lift daje znakomity efekt w postaci sylwetki utrzymanej prawie w catkowicie pionowej pozycji. Dziçki temu wqskie studnie czy kanaty nie powinny stwarzac problemów w poruszaniu siç.
Podobna sylwetkç otrzymujemy stosujqc uprzqz zaktadanq na nogi, jednak stosowanie jej bçdzie ostatecznosciq.
Jak tatwo zauwazyc za zdjçciach przyrzqdem czçsto stosowany w tego typu dziataniach bçdzie trójnóg. Stanowi on punkt centralny, a do tego mozna go umiescic na odpowiedniej wysokosci, na którq pozwala dtugosc nóg trójnogu. Do prawidtowego wykorzystania mozliwosci tego przyrzqdu jest potrzebna umiejçtnosc stabilizacji go, czyli przewidywanie, w których kierunkach bçdq dziatac odpowiednie sity.
Ryc. 15. Uprzqz Newton Fast z patqkiem Lift
Wypadkowa
tj
Ryc. 16. Prawidlowe i bl(dne wybieranie kierunku dzialania sily.
Rysunek pokazuje, co moze si( stac gdy kierunek wyci^gania ci(zaru nie jest odpowiedni, czyli k^t wzgl(dem osi trojnogu jest zbyt duzy. Zapobiec temu mozemy poprzez zmian( kierunku ci^gni^cia, czyli np. wstawienie dodatkowego bloczka kierunkowego, zmian( wartosci sil dzialaj^cych w ukladzie tzn. zastosowanie wielozblocza, co pozwoli zmniejszyc sil( powoduj^c^, przewracanie si( trojnogu, lub po prostu poprzez stabilizacj( go dodatkowymi odci^gami.
Brak mozliwosci postawienia wszystkich trzech nog na podlozu nie oznacza rezygnacji z takiego zalozenia w przypadku, gdy istnieje mozliwosc jego wychylnego rozstawienia.
Podstawowym ukladem wyci^gowym stosowanym w dzialaniach jest uklad wielozblocza. Uzywaj^c podwojnych bloczkow jestesmy w stanie osi^gn^c zadowalaj^cy stosunek sil 1: 4, co pozwala na bezproblemowe jednoczesne wyci^ganie zarowno ratownika jak i poszkodowanego. Minusem tej metody jest stosunek wymaganej liny do gl(bokosci, na jakiej si( dziala i w tym przypadku jest niekorzystny, bo wynosi 4:1. Jezeli nie posiadamy zadnych punktow poza trojnogiem wymagane b(dzie stworzenie blokera na wielozblocza w celu bezpiecznego podnoszenia ci(zaru.
Ryc. 17. Bloker wykonany za pomoc^ wçzla francuskiego
Ryc. 18. Bloker wykonany za pomoc^ Poigne
Na zdjçciach nr 17 i 18 oprôcz blokerôw widoczna jest po lewej stronie dodatkowa lina, wpinana w punk przed rozpoczçciem dzialan, ktôra umozliwia swobodne dojscie przy uzyciu przyrz^dôw zaciskowych do wierzcholka trôjnogu. Dziçki temu mozliwa jest obsluga blokera. Ratownik opuszczany do osoby poszkodowanej musi zabrac odpowiednie wyposazenie, ktôre pozwoli skutecznie przeprowadzic konieczne dzialania.
Ryc. 19. Kompletne wyposazenie ratownika
Zdj^cie nr 19 przedstawia sposob wpi^cia wyposazenia. Plytka stanowiskowa jest punktem zbiorczym, a jednoczesnie porzedkuje caly sprz^t i wpi^te w nie se: trojket ewakuacyjny, jednak moze to byc inna uprzez ewakuacyjna, ktora w konkretnych warunkach b^dzie stanowila najlepsze rozwiezanie, miernik wielogazowy do cieglego monitorowania atmosfery wewnetrz obiektu, tasma stanowiskowa do dowolnego wykorzystania, np. do dopi^cia poszkodowanego do punktu centralnego. Ratownik jest w masce ochrony drog oddechowych z zewn^trznym zasilaniem, czyli w^zowy aparat oddechowy, ktory daje mozliwosc dopi^cia dodatkowej maski przeznaczonej dla poszkodowanego. Wpi^cie ratownika rolke stop w krotki odcinek liny daje mu pewne swobod? poruszania, co ma znaczenie po dopi^ciu osoby poszkodowanej, poniewaz pozwala mu zmieniac swoje polozenie wzgl^dem tej osoby. Ze wzgl^du na specyficzne warunki, w jakich prowadzone se dzialania ewakuacja osoby poszkodowanej oznaczac b^dzie brak komfortu, ale niejednokrotnie b^dzie to jedyny mozliwy sposob, a mowa tutaj o wycieganiu za nadgarstki i b^dzie to mialo miejsce w wyjetkowo ciasnych przestrzeniach.
Przedstawione techniki stanowie jedynie niewielke cz^sc wszystkich dost^pnych.
Wnioski
Dzialania w studniach, kanalach technicznych, róznego rodzaju zbiornikach podziemnych s^. bardzo specyficznymi dzialaniami, nakladaj ^cymi na ratuj^cych niezwykle duze obci^zenie psychiczne. Doskonale przygotowanie fizyczne oraz teoretyczne w znacznym stopniu moze ulatwic tego rodzaju dzialania czyni^c je bezpieczniejszymi. Obecne programy szkolenia z zakresu ratownictwa wysokosciowego nie zawieraj^. elementów, które przygotowywalyby do dzialania na tak charakterystycznych obiektach. Specyfik? takich dzialan najbardziej przybliza kurs jaskiniowy, jednak przygotowuje on tylko do oswojenia si? z ciasnotami niejednokrotnie bardzo malo przyjaznym srodowiskiem. Nikt jednak nie jest przygotowany w pelni do rozpoznawania np. zagrozen chemicznych, które tak cz?sto mog^. wyst?powac chocby np. w kanalach technicznych czy sciekowych. Rodzime warunki raczej nie zmuszaj^ nas do tworzenia kolejnej specjalizacji, ale wydaje si? byc zasadnym fakt wprowadzenia do programu szkolenia SGRW pewnych elementów tak charakterystycznych dla obiektów, o których mowa. Mozna do tego celu wykorzystac 15% ogólnej liczby godzin kursu przeznaczonych na nowe zagadnienia. Rzecz^ wiadom^. jest bowiem, ze wsz?dzie tam gdzie pojawia si? jakas wysokosc, czy trudno dost?pne miejsce w rozwini?tych poziomo kanalach dysponowana b?dzie SGRW, a jezeli taka specjalistyczna grupa podejmuje dzialania to oczywistym jest stworzenie oddzielnego odcinak bojowego albo tylko jednego, ale dowodzonego wlasnie przez dowódc? SGRW. Dzi?ki temu cala odpowiedzialnosc za jakiekolwiek dzialania spada na jednego czlowieka, który oczywiscie moze posilkowac si? specjalistami chocby z grupy chemicznej, jednak, jezeli nie b?dzie sobie zdawal sprawy z istniej^cych zagrozen, nie podejmie stosownych decyzji, co w konsekwencji moze prowadzic do prowokowania niebezpiecznych sytuacji. Dodatkow^ kwesti^. przyczyniaj^c^. si? do poprawy bezpieczenstwa dzialaj^cych ratowników jest ich odpowiednie wyposazenie. Obecnie niewiele grup jest wyposazonych w czujniki wielogazowe, czy chocby sluz^ce do pomiaru st?zenia tlenu w atmosferze, a to podstawowy przyrz^d do tego typu dzialan. Nalezy si? wi?c zastanowic nad doposazeniem grup w te urz^dzenia jak i np. l^cznosci kablowej. Uzaleznione jest to jednak od rejonu dzialania danej SGRW, a co za tym idzie pozostaje to w gestii dowódcy grupy.
Literatura:
1. Browne G. J., Crist G. S.: Confined space rescue. Albany, Bonn, Boston, Cincinnati, Detroit, London, Madrid, Melbourne, Mexico City, New York, Pacific Grove, Paris, San Francisco, Singapore, Tokyo, Toronto, Washington: International Thomson Publishing, 1999, ISBN 0-8273-8559-5 (sc)
2. Confined space entry and rescue manual - second edition. Santa Barbara: CMC Rescue, Inc., 2007, ISBN 0-9618337-4-2
3. http://www.cmcrescue.com
4. http://www.kong.it/
5. http://www.petzl.pl
6. http://www.con-space.com/
