Научная статья на тему 'СУТДОР ЭЧКИЛАРНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ'

СУТДОР ЭЧКИЛАРНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сутдорсоғинэчки / лактация / янги туғилган ёш улоқлар / тирик вазн / юқори маҳсулдорлик насл / пуштдорлик / танлаш.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Эшматова Ш.И, Куччиев О.Р

Сутдор эчкиларда соф зотли заанен, алп ҳамда уларнинг дурагай авлодларидан сут ишлаб чиқаришда фойдаланиш, селекция ишларида зотларни ўзаро чатиштириш усулидан самарали фойдаланиш ҳамда сутдор эчкиларнинг асосий белгиларини яъни наслдан-наслга ўтувчи ирсий белгилари бўйича танлаш ишларини амалга оширишда биноларда эчки сути ишлаб чиқишда асраш, тўла қийматли озиқлантириш ва соғин эчкиларда соғиш технологияларидан фойдаланиш муҳим кўрсаткикичлардан ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СУТДОР ЭЧКИЛАРНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УУК: 636.081/082

СУТДОР ЭЧКИЛАРНИ ОЗЩЛАНТИРИШ

1Эшматова Ш.И, 2Куччиев О.Р

1 Самарканд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети Тошкент филиали докторанти, 2Самарканд давлат ветеринария медицинаси,

чорвачилик ва биотехнологиялар университети Тошкент филиали профессори

https://doi.org/10.5281/zenodo.13857308

Аннотация. Сутдор эчкиларда соф зотли заанен, алп уамда уларнинг дурагай авлодларидан сут ишлаб чицаришда фойдаланиш, селекция ишларида зотларни узаро чатиштириш усулидан самарали фойдаланиш уамда сутдор эчкиларнинг асосий белгиларини яъни наслдан-наслга утувчи ирсий белгилари буйича танлаш ишларини амалга оширишда биноларда эчки сути ишлаб чицишда асраш, тула цийматли озицлантириш ва согин эчкиларда согиш технологияларидан фойдаланиш мууим курсаткикичлардан уисобланади.

Калит сузлар: сутдорсогинэчки, лактация, янги тугилган ёш улоцлар, тирик вазн, юцори маусулдорлик насл, пуштдорлик, танлаш.

Аннотация. Использование чистопородных пород коз зааненской, альп и их гибридного потомства в производстве молока, эффективное использование методов скрещивания в селекционной работе, а также основные характеристики молочных коз, т.е. сохранность козьего молока при производстве козьего молока в условиях коз. Важными показателями являются проведение селекционной работы по наследственным признакам, полноценным кормлением и использованию технологий доения у молочных коз.

Ключевые слова: молочная коза, лактация, новорожденный молодняк, живая масса, высокопродуктивная порода, плодовитость, селекция.

Abstract.. The use of purebred breeds of Saanen goats, Alps and their hybrid offspring in milk production, the effective use of crossbreeding methods in breeding work, as well as the main characteristics of dairy goats, i.e. safety of goat milk during the production of goat milk in goat conditions. Important indicators are selection workfor hereditary traits, adequate feeding and the use of milking technologies in dairy goats.

Keywords: dairy goat, lactation, newborn young animals, live weight, highly productive breed, fertility, selection.

Мавзунинг долзарблиги. Эчкичиликда соф зотли заанен, алп ва уларнинг дурагай эчкилариданолинган авлодларида зотга хосга белгиларни танлаш, мах,сулдорлиги юкори авлодларини биноларда саноат усулларида асраш,парваришлашозиклантириш ва согин эчкиларни согиш ускуналарида согишни ташкил этиш технологиясини ишлаб чикиш мух,им ва долзарб х,исобланади. Чорва озукасидан унумли фойдаланиш х,азмланишни яхшилаш, мах,сулдорликни оширишда мух,им ахдмият касб етади. А.А.Нурматов, Б.Д.Аллашов, Ш.Жабборов, И.Рустамова, Ш.Турсуновлар (2020) таъкидлашларича корамоллларни Кореянинг ТМР технологияси билан бокиш озука самарадорлигини ошириш ва шу билан бирга мах,сулдорликни оширишга олиб келади. Б.Д.Аллашов, М.Х.Зулфикоров, Ф.Тореевлар томонидан (2020) озука базасини яхшилашда кашкарбедани бошокли экинлар билан турли хил меъёрларда аралаш х,олда етиштириш буйича илмий-тадкикот ишлари олиб борилди. Б.Д.Аллашов, А.Э.Янгибоев О.Р.Куччиевлар томонидан корамоллар сут мах,сулдорлигига озукабоп лавлагининг таъсири буйича тадкикотлар олиб

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

борилган ва сут махсулдорлигига ижобий таъсири аникланган. Б.Аллашов, С.Жамоловлар озукабоп экинларнинг иссикка ва сув танкислигига бардошли хорижий нав, намуналарини танлаш буйича тадкикотлар олиб боришган. И.Хафизов, БДахрамонов, С.Исамухаммедов., А.Хафизовнинг (2022) маълумотларига кура, озиклантириш омили кишлок хужалик хайвонларини махсулдорлиги оширишда мухим ахамиятга эга булади.

Тадкикотнинг максади:Сут йуналишидаги заанен, алп ва чатиштиришдан олинган дурагай эчкиларида хужалик фойдали ирсий белгиларини юзага чикариш, енгил типда курилган бинодларда асраш ва озиклантириш технологияларини куллаш.

Тадкикотнинг вазифаси. Эчкичилик селекциясида заанен, альп эчкиларни соф зотли урчитишхамда чатиштиришдан олинган дурагай авлодларида сут махсулдорлигини оширишда асраш,озиклантириш ва согиш технологияларини ишлаб чикиш мухим хисобланади.

Тадкикот материаллари ва усуллари. Заанен, альп зотларини соф холда чатиштиришдан олинган дурагай согин эчкиларни бир жойда асраш ва туйимли озукалар билан таъминлашни зоотехник усулда бахолаш.

Кейинги йилларда сутдор эчкичилик тармогини ривожлантириш максадида, хорижий Германия, Австрия, давлатларидан сут йуналишидаги эчки зотлари келтирилмокда ва импорт килиш ишлари давом эттирилмокда. Импорт килинган эчки зотларидан селекция ишларида самарали фойдаланиш, уларни соф зот холида урчитиш ва чатиштириш усулларини куллаш усуллари оркали улар бош сонларини асраб колиш билан бирга, эчкиларнинг хужалик фойдали ирсий белгиларини юзага чикариш хамдауларни саноат усулида асраш ва озиклантириш технологияларини ишлаб чикиш ва Узбекистон шароитида саноат усулларида эчкини сутиниишлаб чикиш долзарб хисобланади.

Узбекистон ахолисинингэчки сути махсулотларига булган эхтиёжи ва гушт махсулотларига булган талабларини каноатлантириш оркали ахолининг турмуш даражасини ошириш, ишсизликни таъминлашда янги иш уринларини яратиш ва хужалик юритишни замонавий усулларда яхшилаш, сутдор эчкичиликни республикамизнинг марказий худудларида ривожлантириш оркали усиб келаётган ёш авлодларни пархез эчки сути ва эчки сути махсулотлари (сут, катик, бринза, сир, йогурт ва бошкалар) билан таъминлашдан иборат.

Хориждан импорт килинган сут йуналишидаги эчки зотларини республикамизнинг табиий - иклим шароитига мослаштириш, махаллий шаротида етиштирилган озукалардан фойдаланиб тула кийматли рационда озиклантиришни такил этиш, зотларни соф холда урчитиш ишларини олиб бориш ва дурагай авлодларида чатиштириш усулларини куллаш хамда танлаш ва саралашусулларини амалга ошириш, зотни саклашда факат сурувнияхшиловчи насл тоифасига эга булган такалар билан табиий ёки сунъий кочириш хамда улардан олинган авлодларни асраш ва озиклантириш технологияларига мувофик амалга ошириш талабларига катъий риоя этишга алохида эътибор каратиш талаб этилади. Сутдор эчкичиликни ташкил этишда, импорт килинган заанен ва альп зотли эчкиларни зот андозаси талаблари даражасида махсулдорлик курсаткичларини саклаб колиш, шунингдек ирсий сутдорлик белгиларини юзага чикаришда зотнинг хужалик фойдали белгиларига ахамият бериш ахамиятли хисобланади.

Чорвачиликда бугунги кунда селекция ишларини инновацион усулларда юритиш хамда чорвачиликни илмий асосда ривожлантириш, эчкиларнингсут махсулдорлигини янада орттиришга каратилган илмий-тадкикот ишларини юритишни купайтириш,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

шунингдек, сутдор эчкиларда наслчилик ишларини яхшилаш, зотларнинг насл, махсулдорлик, пуштдорлик ва яшовчанлик белгиларини зот андозаси талабларига мувофик таъминлаш, сурувдаги махсулдорлиги юкори эчкиларни яратишда асраш ва туйимли озиклантириш технологияларини куллаш вазифалари белгиланган.

Тадкикот натижалари:сут йуналишидаги заанен, альп, тоггенбург, зотлари ва уларнинг чатиштиришдан олинган дурагайларинитабиий иклим шароитига мослашувчанлиги хамдауларни саноат асосида курилган эчкичилик мажмуада асраш ва озиклантириш технологияларини ишлаб чикишда Андижон вилояти Олтинкул тумани "Бахт имкон ривож чорваси" фермер хужалиги биланСамарканд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети Тошкент филиали хамкорликда хориждан импорт килингансутдор эчкиларнинг сут махсулдорлигини юзага чикаришда хужаликларда кочирилган ургочи эчкиларни хамда туккан эчкиларни ийдириш ва сутдорлигини ошириш ва лактация даврида сут бериш микдорини орттиришга каратилган асраш ва озиклантириш технологияларини ишлаб чикиш буйича илмий -тадкикот ишларийулга куйилган.

Тадкикотларсентябрь ойининг 3-декадасидан бошлаб октябрь ойлари охиригача наслли такалар билан табиий кочирилди, 60бош она эчкига ва кочириш ёшидаги ургочи улокларга бир бош насдор така сараланди.

Табиий усулда кочирилган эчкилар бугозлигининг 120 кунлигига кадар озиклантириш даври буйича рацион белгиланди. Бугоз эчкиларни озиклантириш рационида дагал озукалар 22-25 %, ширали озукалар 48-50 %, омухта емлар28-30 % уртача кунлик озука бирлиги 1,30 о.б ташкил этиши сутдор эчкиларни озиклантиришда каноатлантиради.

Сурувдаги согин эчкиларнинг сут махсулдорлигини орттириш максадида биринчи мартта туккан эчкиларда ийдириш тадбири утказилди.Шунингдек, лактация даврининг биринчи 100 кунлигида ёш эчкилардан сут согиб олиш микдорини купайтириш тадбири утказилиб, махсулдорлиги юкори согин эчкилар сурув таркибидан ажратиб олинди ва келгуси селекция ишларида улардан самарали фойдаланиш белгиланди.

Одатда сутдор согин эчкилар 300 кунлик лактация давридаги рацион таркибида дагал озукалар 18 -20 %, ширали озукалар 40-42%, омухта ем28-40 %-нихосил килиб, бу даврда жамиозукаларнинг сарфи 650-800,0 озука бирлигига тенг сарфланади.

Демак, сутдор эчкичиликда бинолари курилган мажмуада асраш ва озиклантириш технологияларини куллаб ваэчки сути ишлаб чикаришда, технолгияларни таъминлаш, шунингдек саноат асосида эчки сути ишлаб чикариш технологиларини сутдор эчкичилик билан шугулланувчи фермер хужаликларига жорий этиш мулжалланади.

REFERENCES

1. Аллашов Б.Д, Жамолов C.F, Жураева Д.Р. Сувсизликка ва иссикка чидамли булган озукабоп экинларнинг хорижий нав ёки намуналарини танлаш. Ж. Science and innovation. Special Issue 8. 285-296 б.

2. Б.Д.Аллашов, Д.О.Рахмонов, А.П.Безверхов. Использование сафлора в качестве нетрадиционной кормовой культуры. Ж.// Главный агроном. Россия № 6. 2019. 2019:6.

3. Хафизов И.И., Кахрамонов Б., Исамухаммедов С., Хафизов А. Генетический потенциал карабаирской породы. Материалы конференции: Материалы международной конференции "Эффективные методы управления селекционно-племенным процессом в

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS"

_SEPTEMBER 26-27, 2024_

табунном коневодстве". Министерства науки и вышего образование Республик Казахстан, Торойгыров Университет "., Казахстан, Павлодар, 2022 г., С. 124-128

4. Эшматов И.Я., Эшматова Ш. И., Эчкиларнинг сермах,сул гурух,ларини шакиллантириш.Т. Ж. "Зооветеринария" № 12, 2017, 28-29 б.

5. Эшматов И.Я.-Эчкичиликда зотларни такомиллаштириш Т. Ж. "Зооветеринария" № 4, 2017, 29-30 б.

6. Юсупов С. и др. - Козоводство: состояние и перспективы развития Т. Ж. "Зооветеринария" № 8, 2016, С. 30-32.

7. A.A.Nurmatov, B.D.Allashov, Sh.Sh.Jabborov, I.Rustamova, Sh.Tursunov. Feeding farm animals based on the new innovative total mixed ration (TMR) technology. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 2020/12/1. 614 (1), 012161

8. B.Amanturdiev, B.Allashov, F.Toreev, N.Khudoyberdiev, U.Beknaev. Investigating stimulated ripening indicators of longbeak rattlebox (Crotalaria) planted in the coasts of the Aral Sea. E3S Web of Conferences, 2023, 421, 01001

9. B.D.Allashov, M.X.Zulfikarov, F.Toreev. Effective agrotechnology for cultivation of forage crops. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science 2020. 614 (1), 012159

10. B.D.Allashov, M.X.Zulfikarov, M.N.Sattarov. Primary seed production of fodder crops. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science 2020. 614 (1), 012160

11. B.D.Allashov, Yangiboyev A.E. Kuchchiyev O.R. Qora-ola zotli qoramollar sut mahsuldorligiga ozuqabop lavlagining ta'siri hamda elita urug'larini yetishtirishning jadal usuli. Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universitetining 12-14 may 2022 yildagi "Qishloq xo'jaligida innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqarish va joriy etishning istiqboldagi vazifalari" mavzusidagi fnjuman materiallari to'plami.111-bet

12. BowenJ. Saanengoats. 1999, № 3, Р. 23. J.Dairy Zoat.

13. Campbell L.S. Status of the dairy goat industry. An ADGA perspective. Oklahome, 1992. Р. 1-9.

14. Haenlein G. F. W. Composition of goat milk and factors affecting it. Goat management University of Delaware. USA. 1997. P. 503-531.

15. M.I.Annaeva, F.N.Toreev, M.M.Yakubov, B.D.Allashov, N. Mavlonova. Agrotechnology of Melilotus albus cultivation in saline area. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science 614 (1), 012170

16. B.Mardatov, B.Allashev, U.Beknaev, R.Khalimmetova, A.Sharapov. Mixed cultivation of legumes and cereals to strengthen the fodder base in cattle husbandry. E3S Web of Conferences. 2021, 258, 04048

17. Mowlen A. Goat farming London, Farming Press, 1992. Р. 22-30.

18. Peaker. M. Distribution of milk in the goat mammary gland and its relationto the rate and control of milk secretion. J.Dairy Res. 1988 vol. 55, № 1-Р. 41-48.

19. Serradila J.J. Genetik and selection of goats.Animal production course.Zaragoza-1989, Р. 45.

20. Simons E. Composition of milk of native Greek goats in the region of Metsova. J. Small Ruminant Res. 1991 vol 4 № 1,Р.47-60.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.