CC BY
15
Вестник Ка^НЖУ №2-2018
ОЭЖ 614.2:616-053.2
Б.Э. Омарова, А.М. Булешова, М.А. Булешов, Ы.С. Молдалиев
К.А. Ясауи атындагы ХКТУ, Когаждыщ денсаулыщ сащтау кафедрасы докторанты, Туркестан щаласы, ОКМА «Когаждыщ денсаулыщ сащтау»> кафедрасы, Шыш.кент щаласы
БАЛАЛАР ДЕНСАУЛЬ^ЫНЫН, ЗАМАНАУИ МЕДИЦИНАЛЫЦ-ЭЛЕУМЕТТ1К МЭСЕЛЕЛЕР1
(ЭДЕБИ ШОЛУ)
Бул мащалада цоршаган ортаныц зиянды эрекеттерь анасындагы apmypAÍ экстрагениталды аурулардыц болуы, сонымен щатар, ата-анасыныц экономикалыщ жэне турмыстыщ себептершц балалар денсаулыгына acepi туралы эдеби шолу берл^ен. Tyüíhóí свздер: балалар денсаулыгы, балалар аурушацдыгы, зиянды эрекеттер.
Kipicne. Соцгы жылдары Цазакстандагы мемлекет пен когам ем1ршщ барлык салаларында саяси, элеуметтж-экономикалык езгер^тер орын алып отырса, балалар мен жасесшрiмдер ез кезегiнде, тургындардыц когамдагы взгерiстерге анагурлым сезiмталдыf'ымен эсерiн бквдретш белiгiне жатады [1-3]. Республикамызда калыптаскан демографиялык ахуал туу керсеткiшiнiц кетерыуь жалпы елiм-жiтiм керсеткiшiнiц темендеуi есебшен тургындардыц жалпы саныныц есуiмен сипатталуда, бул тургындар саныныц айтарлыктай табиги есiмiнде керiнiс беруде. Цазакстан Республикасындагы балалар мен жасеспiрiмдер денсаулыгыныц жагдайына катысты калыптасып жаткан жагдайга алацдаушылыгын ерекше атап отыр. Жеке авторлардыц пiкiрiне суйенсек, улт денсаулыгы, басым жагдайда, фертильдiк (бала туатын) жастагы тулгалардыц денсаулыгымен, олардыц халы; санын кебейтуге кабшеттшпмен, урпактарыныц сапасымен аныкталады. Репродуктивтiк денсаулыктыц негiзгi курамдастары катарына балалар мен жасеспiрiмдердiц репродуктивтiк (урпакты болу) денсаулыгын сактауды, каушыз жыныстык катынастарды, тууды реттеудiц тимдi, колданымды жэне KOлжетiмдi эдiстерiнiц ашыктыгын, жуктшж^ каушаз еткiзу жэне денi сау нэресте босануын жаткызады [2]. Цаз1рп уакытта репродуктивтiк денсаулыктыц калаусыз жуктшжтщ алдын алу, туу жэне каушаз босану керсеткiштерiн кетеру, жыныс жолдарынан тыс ауруларды ЖYKтiлiк пен босанудагы аскынуларды, эсiресе элеуметтiк, экономикалык жэне ендiрiстiк факторлар салдарынан орын алатындарын темендету, аналардыц, перинаталдык жэне нэрестелер елiм-жiтiмiн темендету жэне урпак сапасын жа;сарту секiлдi мэселелер басымдылыкка ие болып отыр [3].
Эйелдердiц жыныс жолдарынан тыс аурулары (эсiресе ;ан тапшылыгы, зэр шыгару жолдарыныц аурулары, ;ал;анша бездiц эрекетсiздiгi), жыныс агзаларыныц жэне мYшелерiнiц эрекетсiздiкпен байланысты бузылыстары мен кабынулары, эндометриоз бен эйелдер бедеулИ есуде. Мерез, туберкулез, нашакорлык, маскYнемдiк секiлдi элеуметтiк мацызы бар аурулардыц аскынып бой кетеруi аталуда. Эйелдер денсаулыгыныц теменеуiне Yлес косып отыргандары: емiр мен тамактану децгейшщ темендеуi, ецбек жагдайларыныц жэне оныц коргалуыныц бузылуы, жумыстагы эйелдерге катысты алдын алу жэне сауыктыру ^-шаралары децгейiнiц темендеуi.
Кептеп ЖYргiзiлген зерттеулер осы факторлардыц балалар денсаулыгы керсеткштерше тигiзер эсерiн растауда. Iрi ендiрiстiк аймактарда балалар денсаулыгына терецдетiп ЖYргiзiлген зерттеулер эртYрлi жiтi жэне созылмалы патологияларга шалдыгудыц жогары децгейiн керсетуде. Бул эаресе аналары ендiрiстiк ортаныц колайсыз ыкпалында ЖYрген балаларда ерекше бшнедь Кэсiби зияндылыктармен катынаска тYCкен аналардан туылган нэрестелердiц жартысында дерлж iштей еткен гипоксияныц, iштей дамудагы тежелулердiц, агзалардыц жэне ЖYЙелердiц морфофункционалдык жетiлмеуiнiц белгiлерi аталады. Мидыц перинаталдык закымдалулары 14,4%, ал перинаталдык гипотрофия - 11,2% жишпмен аталуда. Бiркатар авторлардыц деректерiне караганда, балалары емiрiнiц алгашкы жылында елiм-жiтiмге ушыраган аналардыц 25-40% жумысы оларга ЖYKтiлiк
кезшде тYрлi кэсiби зияндылыктардыц тигiзген эсерше байланысты болган [4].
Аналардыц ЖYKтiлiк кезiндегi жумысы мен болашак баланыц денсаулыгыныц арасындагы езара байланыс, атап айтканда, оныц мезгiлiнен бурын туылуы, колайсыз элеуметтiк жагдайлар мен кедейшыж эсерiнiц суреттемесi болып табылады. Экшшке орай, эдебиетте ецбек етiп ЖYрген жэне жумыссыз эйелдердегi ЖYKтiлiктiц аякталуын карапайым салыстырумен шектелген. Ондай салыстыруларда Yйде жасайтын жумыс пен балаларга керсетiлетiн KYтiм назарга алынбайды, алгашкы босанатын (негiзiнде барлыгы жумыспен катмылган) жэне кеп босанган (олардыц басым саны акылы ецбекпен камтылмаган) эйелдер арасындагы айырмашылык есепке алынбайды, эйелдщ езiн «пайдалы» жэне «пайдасыз» кызметкер ретiндегi сезiмдерi елеусiз калуда [5] жэне эйелдердщ бiр санатына кара ^ш жумсамай, езiне унайтын жумысын орындайтындарды жэне кептеген сагат бойында конвейерде турып, суык, ыстык немесе сыз орын-жайда жалыктыратын жумыс орындайтын эйелдердi бiрiктiредi. Кэсiби кажуга тYсудiц кездерiне ЖYргiзiлген мукият талдаулар наукас баланыц туылу катерiн айтарлыктай кетеретш факторлардыц катарын аныктады. ЖYKтi эйелдщ тYрегелiп жасаган жумысы да, жiгерлi KYш салуды талап ететiн, немесе дiрiлдiц эсерiмен ЖYретiн ендiрiстiк конвейердеп немесе ендiрiстiк механизмдердегi жумысы да, мезплшен бурын болатын босанудыц салыстырмалы катерiне 1,6 есе; 10 кг артык ЖYKтi тасу немесе туракты тYPде кара KYш жумсайтын ецбек - 1,8 есе; жоспарлы жумыс немесе зейiндi эсiресе талап етпейтш жэне кызыгушылыкты оятпайтын жумыс - 2 есе; суыкпен жэне сызбен катар ЖYретiн катты шу, сонымен бiрге, белгiлi бiр химиялык заттеплермен ЖYргiзiлетiн жумыс - 1,9 есе алгы шарт болады.
Осындай терiс беталыстардыц тутас кешеш ЖYKтiлiктiц, босанудыц жэне босанудан кейшп кезецнiц патологиялык агысына жэне аскынуларына жетелеп, урпак сапасын айтарлыктай темендетедь бул мезгiлiне жеткiзбей туылган нэрестелер Yлесiмен керiнiс бередi, ол шала жэне наукас нэрестелердщ Yлесiнiц есуiнде, олардыц дене бiтiмiнiц дамуындагы керсеткiштердiц нашарлауында, iштей жэне сырттай тiршiлiктегi етпелi Yдерiстердiц
киыншылыктармен етушде керiнiс табады. Абсолюттiк мэнiнде жэне каркынында аурушац урпак саныныц есуь негiзiнде, мезгiлiне жетiп туылган балалар есебшен орын алуда. Мезплше жетш туылган балаларда мейлiнше Yлкен каркынмен гипоксиялык-ишемиялык Yдерiстермен жэне тыныс алу жолдарыныц бузылыстарыныц синдромы жэне езге де респираторлык жагдайлар; гематологиялык бузылыстар, карынша iшiлiк жэне субарахноидалдык кан кетулер секквд морфофункционалдык жетiлмеумен байланысты патологиялык жагдайлар есуде.
¥рыктыц дамуына, нэрестенщ жэне 1 жаска дейiнгi баланыц денсаулык жагдайына ЖYKтiлiк кезiндегi токсикоздар Yлкен эсерiн тигiзедi, олар жш урыктыц жатыр iшiндегi дамуындагы тежелулердщ себебi болып, компенсаторлык-бейiмделу реакцияларына эсерiн тигiзедi де, ЖYрек кызметшщ функционалдык тураксыздыгына, сырткы жагдайларга бешмделу элсiздiгiне, калтырау синдромыныц пайда болу мYмкiндiгiнiц артуына жетелейдi [6].
Vestnik KazNMU №2-2018
Ана жасыныц эсерше ;атысты жеткшкэт дэрежеде ау;ымды материал негiзiнде журпзшген сенiмдi зерттеулер жо^, бiра; зерттеулердщ басым санында 35 жастан ас;ан аналардыц тобы ерекше бвлiнуде, ол эртYрлi елдерде босангандар iшiнде 4% бастап 22% пайыз кврсеткiшi аралыгында ауыт;ып отыр [7]. 35 жастан ас;ан жасында бiрiншi босангандардыц меншжт кврсеткiшiнiц артуы белгiлi дэрежеде 25-35 жас аралыгындагы эйелдердiц жогары элеуметтж белсендiлiгiмен байланысты дYниежYзiлiк беталыстармен сай келедь Бiздiц елде кеш урпа; керу жиi жагдайда бiлiм алудыц, тура;ты ;огамды; дэрежеге жету ;ажеттшпмен байланысты. Кеш урпа; керудiц орын алган о;игаларыныц жартысынан астамында оныц себебi ретiнде жынысты; ;атынастардыц салыстырмалы тYPде кеш басталуы аталуда (30 жастан кейш). Ага жасында бiрiншi босангандарда сэйкес патологиялар жина;талады, атап айт;анда: оперативтiк араласулар, жыныс жолдарынан тыс жэне гинекологиялы; аурулар. Ага жасында бiрiншi босангандарда ЖYKтiлiктер ас;ынуларсыз тек 18% етедi, босанудыц Yштен бiр белiгi патологиялы; сипатта етедi [8]. 16 жас;а дейiн жэне 35 жастан кешнп жастагы эйелдерде ЖYKтiлiктiц ;олайсыз ая;талу ;атерi 16-35 жастагы ЖYKтiлiкпен салыстырганда, сэйкесiнше 2 жэне 3 есе арты;. 20 жасарларда хромосомалы; ауыткулары бар балалардыц туылу ;атерi 1:526 о;игага дейш, ал 45 жасарларда 18 о^игага 1 дейiн артады [9]. Ананыц жас ерекшелiктерi баланыц генотипiн гана тYрлендiрiп ;оймай, жанама тYрiнде уры;тыц дамуын тежеп, эмбриогенездi езгертедi. Эйелдщ жасы келе, ЖYKтiлiк кезiндегi аурулардыц, ас;ынулардыц саны жэне оныц мезплшен бурын Yзiлу жиiлiгi еседi [10]. Жеке авторлармен мезплше жеткiзбеу ;атершде балалардагы туа бiткен а;аулы;тардыц пайда болу ;атершщ факторлары зерттелген. ЖYKтiлiк агымын ;иындататын себептердiц ;атарында анагурлым мэндi дегендерi де атап керсетшген. Оларга генетикалы; ;иыншылы;тарды жат;ызган: бiр жас;а дейiнгi балаларда этиологиясы аны;талмаган елiм-жiтiм, баланыц туа бiткен ауруымен, психикалы; ауруымен, мезгiлiне жеткiзбей, ЖYрек-;ан тамыры патологиясымен туылуы, сонымен ;атар ;айта ЖYKтiлiк жагдайлары. Жеке авторлар ЖYKтiлiк кезiндегi жэне босанудагы дэршж терапияга байланысты балалардыц жагдайын зерттеп, уры; дамуындагы а;аулы;тардыц 2-3% пайызына баланыц дэрiлердiц басым санына зарарсыздандыру жэне белiнiс ЖYЙелерiнiц жогары сез1мталдыгы алгышарт болганын ;орытынды еткен. ЖYKтiлiк агымы мен босану сипатыныц емiрiнiц алгаш;ы Yш жылындагы балалардыц жалпы аурушацдыгына жэне, атап айт;анда, жт пневмония ауруына шалдыгуына эсерi б1р;атар авторлармен аны;талган [11]. ЖYKтiлiктiц жэне босанудыц патологиялы; агымы балалардыц емiрiнiц алгаш;ы 7 жыл бойында ас;ан аурушацдыгын аны;тайды [12] жэне, атап керсеткенде, керек десе мектеп жасындагы балалардыц ас;орыту ЖYЙесi жагындагы да функционалды; аутыкулардыц пайда болуына эсерш жалгастырады [13]. Жалпы, ЖYKтiлiктiц жэне босанудыц физиологилы; агымы 20% аспайтын эйелдерде гана бай;алады [14], ал анемиялар, токсикоздар, зэр шыгару ЖYЙесiнiц жэне ;ан айналым агзаларыныц аурулары 1993 жылы босанган эйелдердiц жалпы саныныц жартысында дерлiк ЖYKтiлiк, босану жэне босанудан кешнп кезецде ас;ынуларды тудырган. Барлы; акушерлiк ас;ынулардыц шшде кенеттен Yзiлген ЖYKтiлiк ерекше мэнше ие: эйелдердiц 65,7% тYсiк тжелей дамуындагы туа бiткен а;аулы;тары бар баланыц туылуын алдын алган, 16% ауыткуы бар баланыц ЖYKтiлiгi тYсiк ;атерiмен iлескен, ал ауыткуы бар баланыц туылу ;атершщ ЖYKтiлiктiц реттж санына тэуелдiлiгiн аны;тау Yшiн ЖYргiзiлген талдаулар керсеткендей, 1984 жылы туылган балалардыц iшiнде 17% пайыз шамасындагы бала туылуыныц реттiк саны 3 ас;ан [15].
Бiр;атар авторлар балалардыц емiрiнiц 1 жылындагы ауруга шалдыгуыныц олардыц туылу кезiндегi дене салмагына тэуелдшгш аны;таган. Бул керсеткiш дене салмагы 2500г дейiн жэне 4000г ас;ан балаларда жогары,
2500г бастап 4000г дейiнгi дене салмагымен туылган балаларда ец темен болганын кврсеттi [16]. Мезплше жетпей туылган балаларда босану жара;аттары, босанудан кейiнгi асфиксия, екпе ателектазасы мен тыныс алу органдарыныц аурулары жиi бай;алады [17, 18]. Нэресте кезецiндегi олардыц аурушацдыгы мезплше жетш туылган балаларга ;араганда, 5 есе арты; жэне емiрiнiц 1 жылында мейлiнше жогары болып ;алган [19]. Баланыц жынысы оныц аурушацдыгына айтарлы;тай эсерiн тигiзедi. Бiр;атар авторлардыц зерттеулерi ер балалардыц ;ыз балаларда ;араганда, эсiресе емiрiнiц алгаш;ы 4 жылы бойында жш ауыратынын керсеткен [20]. Одан бас;а, барлы; жастагы ер балаларда ауруга шалдыгу жш созылмалы сипатына алып кетедi.
Кептеген авторлардыц зерттеулерi тама; беру туршщ бала денсаулыгына эсерiн зерттеуге арналган. Олардыц басым саныныц пiкiрiнше, табиги емiзуде журген балаларда аурушацды; керсеткiшi айтарлы;тай темен. Тама; беру сипаты жiтi iшек аурулары, рахит, пневмония, анемия, гипотрофия секiлдi нозологиялы; формалары бар ерте жастагы балалардыц аурушацдыгына эсер етедi [21]. Соцгы жылдары дуние ЖYзiнде емшекпен емiзу уза;тьиыныц темендеуi аталуда. Бiр;атар авторлардыц ширше ;араганда, на;ты ;убылыс аналардыц емшекпен емiзу арты;шылы;тары, оныц бала денсаулыгына болымды эсерi туралы жеткiлiксiз а;парат алуымен байланысты [22, 23]. Бала денсаулыгын аны;тайтын мацызды фактор - отбасы тYрi. Зерттеушiлердiц аны;таганы бойынша, ;урамы толы; емес, некесiз туылган отбасыларындагы балалар денсаулыгы толы; отбасылардан туылган балалага ;араганда, айтарлы;тай нашар [25, 26]. Толы; отбасылармен салыстырганда, некесiз туылган балалардыц аурушацдыгы 2,4 есе жогары, ;урамы толы; емес отбасыларда туылган балаларда 3 жастан бастап 17 жас;а дейiнгi аралы;та 1,7 есе жогары.
Балалар денсаулыгына ата-аналарыныц зиянды эдеттерi айтарлы;тай эсерш типзедь Кептеген зерттеушiлер темекi тартатын аналарда жаца туылган нэрестелердiц жогары перинаталды; елiм-жiтiмiн атайды. Темекi тартатын эйелдердщ балалары жиi жэне уза; ауыратындардыц санатына жиi тYседi, сэйкесшше ба;ылау тобындагы 35,3% ;арсы 57,0%, олар ез ;урдастарынан дене бiтiмi мен а;ыл-есi дамуында тежеп ;алады [27].
Ата-аналарымен баланыц бггу кезiнде масты; KYЙiнде болуы немесе ЖYKтi эйелдiц iшiмдiкке салынуы перинаталды; елiм-жiтiмдi, туа дамыган кемтарлыгын, жарымеслкл жэне бас;а да ауруларды арттыра тYседi. Сонымен бiрге, ЖYKтiлiк кезшде темекi тарту дене салмагы темен баланыц туылу мYмкiндiгiн екi есе, уры; елiм-жiтiмiн 1/3 арттырады. Iшiмдiк пен есiрткi ата-аналардыц жынысты; жасушаларына эсерiн тигiзiп, езiнiц терiс эсерш ЖYKтiлiк пайда болуыныц алдындагы уза; уа;ыт бурын керсетедi. Американды; зерттеушшердщ деректерi бойынша [28] дамуындагы туа бггкен а;аулы;тары бар балалардыц шамамен 40% iшiмдiкке салынган ата-аналардан туылады, бул кезде дене бтмшщ параметрлерi зиянды эдеттерi жо; аналардагы осындай балалардан айтарлы;тай ерекшеленедi.
Отбасындагы элеуметтiк-экономикалы; жагдайларыныц бала денсаулыгына эсерi оныц емiрiнiц алгаш;ы KYндерiнде-а; керш^ бере бастайды. Бул кезде отбасыныц бала дене бiтiмi мен аурушацды; децгейiне эсерi оныц емiрiнiц алгаш;ы жылдарында айтарлы;тай KYштi. Атап айт;анда, сэттi отбасылардагы балалардыц барлы; жас топтарында аурушацды; децгейi элеуметтiк ;атер факторлары бар отбасылардагы балаларда ;араганда темен екенi аны;талды. З.А.Хуснутдинованыц деректершен, осылайша, сэттi отбасылардагы балалардан аз ауыратын саны 60%, жиi ауыратындар 9%, гана ;ураган, ал элеуметтж ;атер факторлары бар отбасыларында аз жэне жш ауыратындардыц Yлесi сэйкесшше 17,8 жэне 38,8% ;урады. Соцгы жылдары балалар денсаулыгына эсер ететш факторларга байланысты ;атер тобындагы балаларды ;алыптастыру бойынша елеулi тэжiрибе жина;талган. Балаларды «;атер» тобына енгiзуге мYмкiндiк беретiн
Вестник Ка^ЖМУ №2-2018
критерийлер аны; берыген [29]. Кратер багыттары аны;талып, осындай балаларда диспaнсерлiк бакылауды журпзу бойынша медициналы;-уйымдастырушылы; te-шаралар эзiрленген. Балалардыц жеке топтары Yшiн емдеу-алдын алу шаралары эзiрленiп, кецшен енгiзiлуде, олар: жиi ауыратындар; дене салмагы iрi; мерзiмiне жеткiзбей туылгандар [30]; кеп балалы отбасылардан; бшм алып ЖYрген аналардыц балалары; жас отбасыларындагы емiрнiнiц алгаш;ы 7 жылындагы балалар; ;урамы толы; емес отбасылардагы балалар; кешш-;онып ЖYрген тургындардыц балалары [31].
Балалар денсаулыгын жэне оныц ;алыптасуындагы жеке медициналы;-элеуметтж факторлардыц релш зерттеу шетелде ЖYргiзiлген: ¥лыбританияда [32], Германияда, АКШ жэне бас;а елдерде. Кептеген шетелдж авторлар элеуметтж-гигиеналы; факторлардыц балалар
аурушацдыгына эсерiн зерттеп ЖYP [33]. Соцгы жылдары уры; жэне нэресте патологиясыныц пайда болуы ;атершдеп жеке факторларга арналган ецбектер шы;;ан, олар: анасыныц темекi тартуына, ЖYKтi эйелдiц дэрiлiк
заттарды ;олдануына, Mep3iMiHeH бурын босанудыц клиникалы; жэне акушерлж факторларына [34]. К^альштас;ан жагдайда пайда болуында жэне дамуында ез зацдылы;тары мен дамуы бар объективтiк ;убылыс ретiнде балалар денсаулыгын уf'ынып-тYсiнумен шектелу жеткiлiксiз. Бала жасындагы тургындардыц тYрлi топтарында аума;тардагы, айма;тардагы балалар денсаулыгыныц ерекшелiктерi мен сипаттамаларын ай;ындай отырып, осы ;убылыстыц элеуметтiк бiртексiздiгiн аны; тYсiнгенде гана мYмкiн [35]. Цорытынды. Осылайша, емiр CYPу ортадагы экологиялы; -гигиеналы; езгерiстер балалардыц денсаулыгына зиянды эсер ететiндiгi жэне сонымен ;атар осындай зиянды себептердiц эсершен балалардыц аса жетiлмеген иммунды; ЖYЙесiнде жэне iшкi агзаларында патологиялы; езгер^тер туындайтындыгын керсетiп отыр. Осы себептермен ;атар балалар организiмiне элеуметтж-гигиеналы;
экономикалы; жэне турмысты; себептер де керi эсерiн тигiзетiндiгi мэлiм болып отыр. Бул зерттеудi ары ;арай жалгастыруды ;ажет етiндiгiн керсетедi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Байдаулет И.О., Досыбаева Г.Н., Намазбаева З.И. Влияние свинца на метоболический статус детей промышленного города и пути его коррекции // Республиканский научный журнал «Вестник Южно-Казахстанской фармацевтической академии. -Шымкент: 2013. - №2(63). - С. 37-3G.
2 Булешов М.А., Исаева А.Е., Ескерова С.У., Долтаева Б.З., Жамалова М.С. Совершенствование системы прогнозирования и профилактики рождения детей с врожденными пороками развития. // Республиканский научный журнал « Вестник ЮжноКазахстанской фармацевтической академии. - Шымкент: 2013. - №2(63). - С.69-70.
3 Тулебаев К.А., Исина З.Б., Жакешщбаев Н.А., Каржаубаева Ш.Е. Результаты медицинского обследования школьников в возрасте 15-17 лет // Проблемы, опыт и перспективы развития программы провидения скрининга, раннего выявления заболеваний, динамического наблюдения и оздоровления населения Республики Казахстан: материалы международной научно-практической конференции. - Астана: 2004. - С. 307-310.
4 Айриян А.П. Социально-экономическая очаговость болезней человекам // Советское здравоохранение. - 19G9. - №G. - С.11-17.
5 Овчаров В.К. Демографические процессы формирования здоровья населения в современных условиях // Здоровье и здравоохранение. Проблемы и перспективы. - М.: 1991. - С.39-100.
6 П.Альбицкий В.Ю., Пуртов И.И., Федорович Л А. и др. Новая форма медицинского обеспечения детей раннего возраста и ее эффективность // Здравоохранение Российской Федерации. -1991. - №6. - С. 10-12.
7 Хомич М.М. Комплексная медико-социальная оценка здоровья детей, посещающих детские дошкольные учреждения, в различных регионах Северо-Запада России: Автореф. дисс. ... канд.мед.наук - СПб., 1996. - 49 с.
G Оберг Л.Я. О динамическом изучении состояния здоровья детей // Здравоохранение Российской Федерации. - 19G1. - №3. - С. 1G-20.
9 Овчаренко С.А. Методические подходы к изучению проблемы инвалидности с детства // Здравоохранение Российской Федерации. - 1993. - №11. - С. 21-23.
10 Хуснутдинова З.А. Пути совершенствования медико-социальной по-1 мощи детям-инвалидам и их семьям // Российский педиатрический журнал. - 2001. - №2. - С.60-63.
11 Александров A.A., Прохоров A.B., Александрова В.Ю. Организация профилактики курения среди детей и подростков // Здравоохранение Российской Федерации. - 1992. - №1. - С. 1G-21.
12 Mills J.K., Graubard B.Y., Harley E.E. Maternal alcohol consumption and birth weight: How much drinking during pregnancy is safe? // J.Amer.Med. Ass. - 19G4. - V.99, №2. - Р. 1G4-192.
13 Miyashita M. et all. The current problems of physical phitness in Japanese children // Journal sport Med phis. Fit.-vip.27. - 200G. - №2. -P.217-227.
14 Баранец JI.A. Социально гигиеническая характеристика детей, рожденных вне брака // Здравоохранение Российской Федерации. - 19G6. - №2. - С. 21-23.
15 Newacheck P.W. Poverty and childhood chronic illness // Arch. Pedi-atr.Adolesc.Med. -1994. - V.14G, №11. - Р. 1143-1149.
16 Nord C.W., Zill N., Prince C. et al. Developing an index of educational risk from health and social characteristics known at birth // Bull. N.Y. Acad. Med.: J.Urban Health. - 1994. - V.71, №2. - Р. 167-1G7.
17 Panto E., Eiben O.Y. Sozio-okonomische Unterschiede im Wachstum der ungarischen Kinder: ein vorlaufiger Bericht // Arztl.Jugendkd. -19G4. - Bd.75., №4. - Р. 213-222.
1G Алексеев C.B. Современное состояние экологии детства и возможность устойчивого развития российского общества // Российский педиатрический журнал. - 1999. - №3. - С. G-11.
19 30. Алексеев C.B., Пивоваров Ю.П. Экология человека. - М.: 2001. - 640 с.
20 Балева Л.С. Основы системного и оперативного анализа взаимодействия биологических, медико-организационных и социально-гигиенических факторов риска детской смертности: Автореф. дисс. ... д-р.мед.наук - M.,19G7. - 42 с.
21 Балыгин М.М., Дмитриев В.И. Некоторые мнения врачей о проблеме улучшения здоровья детей раннего возраста // Здравоохранение Российской Федерации. - 1997. - №5. - C.33-36.
22 Зинкер Г.М. Медико-социальное исследование врожденных аномалий развития у детей Севера: Автореф. дис. ... канд.мед.наук -СПб., 199G. - 4G с.
23 Иванов А.Г. Оценка здоровья детей раннего возраста в зависимости от социальных и биологических факторов // Здравоохранение Российской Федерации. - 1993. - №9. - C. 17-19.
24 Шнейдерман H.A. О факторах формирования здоровья детей на первом году жизни (обзор литературы) // Здравоохранение РСФСР. - 19GG. - №4. - С.20-24.
25 Янушавец О.И. Роль школы в формировании здоровья детей на современном этапе // «Выход из экономического кризиса а Санкт-Петербурге: проблемы ирешения». - СПб.:1993. - С.25-27.
Vestnik KazNMU №2-2018
26 Янушанец О.И., Шерстюк М.А. Школьник в семье: гигиенические про-блемы. - СПб.: 2002. - 78 с.
27 Brazelton T.B. Working with families: Opportunities for early intervention // Pediatr.Clin.North Am. - 1995. - V.42., №1 . - P. 1-9.
28 Dobson F. How to Parent. - Los Angeles: Nash Publishing Corp., 1970. - 347 р.
29 Douglas I. Health and survival of infants in different social classes // Lancet. - 199l. - №6600. - Р. 440-446.
30 Earls F. The epidemiology of depression in children and adolescents // Pediatr. Ann. - 1984. - №13. - Р. 23-28.
31 Fergusson D.M., Horwood L.J., Shannon F.T. Social and family factors in childhood hospital admission // J.Epidemiol. Commun.Hlth.-1986. - V.40. - №1. - Р. 50-58.
32 Fortney J.A., Higgins J.S.E. The effect of birth interval on perinatal survival and birth weight // Publ.Hlth. - 1984. - V.98., №2. - Р. 73-83.
33 Freidank I. Sauglingesterblichkeit: Ergebnisse einer Sonderunter-suchung über die Sauglingesterblichkeit in Bayern, 1973 unter besonderer Berücksichtigung sozialhygienischer Faktoren // Bonn. - 1976. - Р. 75-86.
34 Garsia J., Elborne D. Future research on work in pregnancy. In'.Chamberlain G. (ed) Pregnant women at work // Royal Society of Medicine and Macmillan. - London: 1984. - Р. 273-288.
35 Kandel D.B., Davies M. Epidemiology of depresse mood in adolescents // ArC. Gen. Psychiatry. - 1982. - №39. - Р. 1205-1210.
Б.Э. Омарова, А.М. Булешова, М.А. Булешов, Ы.С. Молдалиев
СОВРЕМЕННЫЕ МЕДИЦИКО - СОЦИАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ДЕТСКОГО ЗДОРОВЬЯ (ЛИТЕРАТУРНЫЙ ОБЗОР)
Резюме: В данной статье представлен литературный обзор влияние вредных факторов окружающей среды, наличие различных экстрагенитальных заболевании у матери, а также экономические и бытовые условия родителей на здоровья детей. Ключевые слова: здоровье детей, детская заболеваемость, вредные факторы.
B.A. Omarova, A.M. Buleshov, M.A. Buleshov, Y.S. Moldaliev
MODERN MEDICAL - SOCIAL PROBLEMS OF CHILD HEALTH (LITERARY REVIEW)
Resume: This article presents a literature review of the effect of environmental harmful factors, the presence of various extragenital diseases in the mother, as well as the economic and living conditions of parents on the health of children. Keywords: children's health, childhood morbidity, harmful factors.
УДК 616.127-005.8-036.88-084(574.5)
М.А. Булешов1, Д.М. Булешов1, Н.С. Жанабаев2, Р.Е. Ботабаева1, А.М. Булешова1, У.Ю. Чулпанов3, А.А. Досалиев1
1«Оцтуст1к Казацстан мемлекеттш фармацевтика академиясы» АК, Шымкент ц., Казахстан Республикасы 2К.А. Ясауи атындагы Халыцаралыц Казац-Турж Университетi, Турюстан ц., Казацстан Республикасы 3С.Ж. Асфендияров атындагы Казац улттыц медицина университетi, Алматы ц., Казацстан Республикасы
OHTYCTIK КАЗАХСТАН ОБЛЫСЫ Т¥РFЫНДАРЫНЫH, ЖУРЕК МИОКАРД ИНФАРКТЫСЫНАН ТУЫНДАЙТЫН 0Л1М1НЩ АЛДЫН АЛУДЫ ЖЕТ1ЛД1РУДЩ FЫЛЫМИ НЕГ1ЗДЕР1
Бул мацалада ОцтYстiк Казацстан облысыныц экiмшiлiк аумацтарындагы тургындардыц арасында журектщ миокард инфарктысына шалдыгу жиiлiгi жэне оныц 2010-2016 жылдардагы динамикасы царастырылган. Аумац тургындарыныц ЖYректiц миокард инфарктысына алгашцы сырцаттану оцигалары бойынша аурушацдыгын зерттеу нэтижелерi мен сырцаттылыцтыц профилактикалыц багдарламасына пациенттердi тарту жэне оныц тшмдыт туралы квзцарасын сараптау цортындысы берыген. Аумацтагы тургындардыц арасында ЖYректiц миокард инфарктысына шалдыгуна байланысты вмiр CYPу сапасы мен медициналыц квмектiц цол жетiмдiлiгi багаланган. ЖYректiц миокард инфарктысы бойынша аурулардыц аймацтыц профилактикалыц жэне реабилитациялыц багдарламасыныныц моделi усынылган.
TyrnHÖi свздер: ЖYректiц миокард инфарктысы, сырцаттылыц, динамика, медициналыц квмек сапасы, цол жетiмдiлiк, реабилитация, багдарлама.
Зерттеу езекплМ. Экономикалык; тургыдан дамыган мемлекеттердеп тургындардыц сыркаттылы; мугедектж жэне eлiм керсеткштершщ курылымдык; eзгерiстерi 21 гасырдыц басында созылмалы эпидемиялык; емес аурулардыц, эаресе ;ан айналым жуйеа ауруларыныц жетекшi орында болуына экелш со;;ан. Цаз1рп кезецде ;ан айналым жуйеа аурулары бойынша денсаулык;
кeрсеткiштерi дамыган мемлекеттерде тургындардыц мугедек болуы жэне олардыц eлiмi журектщ моикард инфарктысыныц ас;ынуынан болып шы;ты. Журек ;ан тамырлар аурулары, соныц шшде миокард инфарктысы кебнесе ецбекке кабыетт жастагы адамдардыц елушщ жэне олардыц мугедектжке ушырауыныц непзп себебi болып табылады. Бас;аша
