Condition of health of mothers and their children, living in different ecological situation Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

Б. ТУС1ПКАЛИЕВ, А. К. ЖУМАЛИНА, М.Б. ЖАРЛЫКАСИНОВА

8PTYPni ЭКОЛОГИЯЛЫК ЖАГДАЙДА Т¥РАТЫН АНАЛАР МЕН ОЛАРДЫН БАЛАЛАРЫНЫИ ДЕНСАУЛЫГЫ МЕН ТОРЛАНУ ЖАГДАЙЫ

Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекеттiк медицина университет!

Heri3ri зерттеу объектiсi хром бойынша биогеохимиялык аймак болып есептелетiн Актвбе каласында туратын 145 жYктi эйел жэне олардыц балалары. Сонымен катар, Актвбе облысындагы мунайгаз орындарыныц жэне бЬдщ облысымыздагы Арал вцрЫе жататын аудандарды да зерттеулермен камтыдык. 6ртYрлi экологиялык аймакта туратын аналар мен балалардыц аныкталган коректк (торлану) жагдайында туратын мекенiне сэйкес взЫдк ерекшелiктерi бар. Экологиялык жагдайдыц жагымсыз эсер1 Арал вцрЫде жэне мунайгаз вцдеуш! кэсiпорындар аймагында айкынырак блнедг

Нег/'зг/ свздер: хром, сарысуmeMipiжэне ферритинi.

Зерттеу жумысыньщ езекттИ. Адам мен коршаган ортаныц карым-катынасыныц тепе-тецдп, жагымды экологиялык вмiр сYPУ ортасын калыптастыру Елбасыныц «Казакстан-2030» стратегиялык жолдауыныц негiзгi багыттарыныц бiрi болып келедк Бул тарихи кужатта: «БЬдщ азаматтардыц вмiрiнiн барлык кезiнде ден сау, оларды коршаган орта эр уакытта таза болуын камтамасыз етуге багышталган кYш артып отыруы керек» деп атап кврсетiлген. Тiптен, «КР зацында экологиялык жагдайды твмендету улттык каутсздкке каут тугызу деп есептелсн жэне негiзгi мемлекеттiк ютердщ бiрi деп саналсын» деп кврсетiлген [1]. Бул тургыдан Караганда, коршаган орта - денсаулык деген угымдардыц байланысыныц себебi мен корытындысын аныктап жэне багалап кана кою (байланыс куш^ арнамалы тэуелдпнщ нактылыгы жэне т.б.) аз.

Барлык адам организмшщ калыпты дамуын жэне вмiр сYPуiн камтамасыз ететiн элеуметтiк жэне биологиялык факторлардыц iшiнде тамактану алгашкы орындардыц бiрiн алады. Тамактанудагы ауыткулар тагамдык ауруларга жэне физикалык жэне психикалык дамудыц кврсетюштершщ нашарлауына, организмнщ ауруларга карсы туру мYмкiндiriнiц твмендеуiне, аурушаццыгыныц артуына, жумыс жасау кабтетшщ твмендеуЫе жэне вмiр CYPУ узактыгыныц кврсеткштернц твмендеуiне экелу1 мYмкiн.

Актвбе облысында коршаган ортаныц жагдайын Актвбе хром косындылары зауыты, Актвбе феррокорыту зауыты, Жацажол мунайгаз вцдеу зауыты, Двц кен байыту комбинаты (Хромтау каласы) сиякты кэсiпорындар жэне Арал тецЫ мацы (Шалкар ауданы жэне т.б.) аныктайды. Осы алыптардыц эркайсысы вз аймагында экологиялык жагдай калыптастырып, сонда туратын адамдардыц денсаулыгын аныктайды. Халык арасында коршаган ортага ец сезiмтал балалар болатын болса, олардыц коректк жагдайы балалардыц денсаулык децгейiн кврсететн бiрден-бiр сезiмтал кврсеткiш болып табылады (2). Солай бола турса да, эртYрлi калыптаскан экологиялык аймакта туратын ана мен балалардыц коректк жагдайын салыстырып багалауга багышталган гылыми жумыстар жок.

Хром косындыларыныц курсам шндеп урыкка жагымсыз эсерi де квптеген гылыми жумыстармен дэлелденген. Ягни, ана организмi аркылы бала жолдасында жэне урыктыц кейбiр мYшелерiнде жиналу аркылы хромныц болашак нэресте организмiне жинакталу кабтет бар екендiгi жэне беймделу кезецiне взiндiк терiс эсерi бар екен дэлелденген. Свйтiп, вздiгiнен де балалар, оныц iшiнде ерте жастагы балалар, агзасыныц взiндiк анатомиялык-физиологиялык ерекшелктерЫе сэйкес бейiмделу мYмкiндiктерi твмен жагдайда эсер етуi осы вцiрде туратын балалардыц беймделу жагдайына айтарлыктай киын жагдай тудырады.

Коршаган ортаныц ластану каупн багалау сандык жолмен, ягни химиялык факторлардыц руксат етiлген кврсеткштер шегi (ШРЕК) бойынша аныкталады. Бiрак, мундай багалау эр уакытта дурыс бола бермейдi. 0йткенi, мысалы темiр мвлшерiнiц ШРЕК-тен артык болуыныц денсаулыкка эсерiн сынап, хлороформ немесе фтордыц ШРЕК-тiц руксат етiлген кврсеткiштер шегнен артуыныц эсернц нэтижесiмен салыстыруга болмайды. Сондыктан, коршаган ортаныц ерте жастагы балалар агзасына эсерiн олардыц аурушацдык кврсеткiштерiн аныктау, дене даму жагдайын кандагы биохимиялык кврсеткiштер мвлшерiн, мYшелер мен жYЙелердiц функциялык жагдайын багалау аркылы жYргiзген жвн. Ал, ерте жастагы балалар агзасына эсерЫ осы тургыдан зерттеп, багалауга арналган оныц топырактагы, кандагы микроэлементтер мвлшерiнiц тамактану децгейiне байланыстылыгын аныктауга багышталган зерттеулер жок.

.. , _ ~ Г ~ „ _______ ^^ Батыс Казахстан медицина журналы №4 (32) 2011 ж. 17

Медицинский журнал Западного Казахстана №4 (32) 2011 г. \ _____!_

Жумыс максаты: эртYрлi экологиялыщ жагымсыз айма^та туратын аналар мен олардыц балаларыныц денсаулыщ жэне ^оректену (торлану) жагдайына бага беру.

Зерттеудщ материалдары мен эдютерк Негiзгi зерттеу объектiсi хром бойынша биогеохимиялыщ айма^ болып есептелетЫ А^тебе ^аласында туратын 145 жYктi эйел жэне олардыц балалары. Олардыц iшiнде 45 эйел (1-шi топ) А^тебе хром ^осындылары зауыттыныц жумысшылары, 50 эйел (2-шi топ) зауыттан 1-2 км айма^та турады жэне жумыс жасайды, 50 эйел (3^ топ) зауыттан 10-12 км ^ашы^ты^та туратын жэне жумысында кэсiби жагымсыз эсерлер жо^ эйелдер. Осы эйелдердщ амбулаторлыщ картасы жэне 148 баланыц нэрестелiк кезецдеп даму тарихы тал^ыланды. Негiзiнен шеткi ^ан анализi, антропометриялыщ керсеткiштерi жэне дене салмагы индекс (Кетле-2) жYктiлiктiц Yш айлыгы бойынша тал^ыланды. Сонымен ^атар, А^тебе облысындагы мунайгаз орындарыныц жэне бiздщ облысымыздагы Арал енир Ые жатататын аудандарды да зе рттеулермен ^амтыдыщ.

Зерттеудщ нэтижелерк Тексерiлген эйелдердщ аурушацдыгын талдау, А^тебе хром ^осындылары зауытыныц жумысшылары (60,6%) бас^а екi топпен салыстырганда, экстрагенитальды аурулармен жи1 (56,7% жэне 56,9%) ауырады. Барлыщ зерттелген эйелдердщ 57,7%-нан экстрагенитальды аурулар аны^талды. Зерттелген жYктi эйелдер арасында ец жиi кездесетш анемия (60,6±2,8%) болып келедi. АХКЗ-да ^ызмет iстейтiн жYктi эйелдерде, зауыттан 10-12 км ^ашыщ туратын эйелдермен салыстырганда, анемия 1,5 есе жи кездеседi. Гемоглобиннщ орташа керсеткш 100,0±5,6 г/л, эритроциттер 3,0±0,07х1012/л турады. Ал, денi сау жYктi эйелдерде гемоглобиннщ орташа керсеткiшi 110,4±3,0 г/л болды.

ЖYктiлiктщ бiрiншi триместрiнде АХКЗ жумысшыларында, зауыт^а жа^ын туратын жYктi эйелдермен салыстырганда, 2,6 рет, 3^ топпен салыстырганда, 4 есе жи кездеседi (1-шi кестенi ^ара). ЖYктiлiктщ мерзiмi ескен сайын анемия бай^алатын жYктi эйелдер саны арта тYседi. Арту ^ар^ыны тургын мекенiне байланысты болып келедi.

1 кесте.

Анемия аныкталган жYктi эйелдердщ пайыздык белшу1

Топтар триместр, % 2-шi триместр, % 3-шi триместр, %

АХКЗ жумысшылары 54,3±1,9 59,9±1,5 62,5±4,5

Кар^ынды ластану аймагы тургындары 20,6±1,8 46,3±2,6 53,8±5,2

Зауыттан 10-12 км ^ашыщ туратын эйелдер 13,4±2,1 32,9±3,4 40,7±3,4

1 сурет.

4,9

6,7

6,7

9,

60,6

анемия Щ эндокрин жYЙесi ^ зэр жYЙесi □ жYрек-тамыр жYЙесi Щ лор мYшелерi тыныс жYЙесi Щ ас^азан аурулары ■ бас^а аурулар

Экологиялык жагымсыз аймакта туратын жYктi эйелдердщ ауыршавдыгыныч салыстырмалы керсеткiштерi

Аны^талу жиiлiгi бойынша экстрагенитальды аурулар Ынен екiншi орында эндокрин жYЙесiнщ аурулары (9,3±1,9%) турады (1 сурет). АХКЗ жумысшыларыныц Ынде 14,4% турады, бул керсеткiш зауыттан 10-12 км ^ашы^ты^та туратын эйелдерден на^тылы (р<0,01) артыщ. Эндокриндiк бездердщ

18 Батыс Казахстан медицина журналы №4 (32) 2011 ж. / ' '

__/ Медицинский журнал Западного Казахстана №4 (32) 2011 г.

за^ымдалулары шшде ^ал^анша бездщ 1-11 дэрежелi улгаюы жиi кездеседi. Кал^анша бездщ за^ымдалу жиiлiгi 3-шi топпен салыстырганда, (р <0,01) жэне 2^ (р <0,01) топтарда на^тылы артыщ.

АХКЗ жумысшы эйелдерi арасында зэр жYЙесiнщ за^ымдалуы (9,1±1,1%) бас^а топтармен салыстырганда, айтарлы^тай жиi кездеседк АХКЗ-да 5 жылдан артыщ жумыс жасайтын эйелдерде зэр жYЙесiнщ за^ымдалуы ете жиi кездеседi.

ЖYрек тамыр жYЙесiнщ за^ымдалуы (6,7±1,0%) топпен салыстырганда да, жи бай^алады. Олардыц шшде гипертониялыщ ауру ец жиi кездесетЫ патология болып келедi. Мысалы, АХКЗ жумысшыларында бас^а топтармен салыстырганда 4 есе жш бай^алады. ЛОР мYшелерiнiц за^ымдалуы 6,7± 1,0% жагдайда бай^алады. Бул патологиялар АХКЗ жумысшыларында бас^а топтармен салыстырганда, 4 есе жи1 аны^талады.

Зерттелген жYктi эйелдер арасында тыныс жYЙесiнiц аурулары да айтарлы^тай децгейде (6,4±1,0%) кездеседi.

Хром ^осындыларымен ^атынаста тура^ты болатын жYктi эйелдерде ас^азан аурулары да тiлге тиек еткендей децгейде (6,1±1,0%) аны^талады.

Зерттелген аналардан туылган нэрестелердiц туылгандагы дене салмагын талдау хром ^осындыларыныц эсерЫе байланысты талдау эртYрлi топтар арасында айтарлы^тай езгешелiктер бай^атпады. Дегенмен, атап ететш жагдай АХКЗ эйел-жумысшыларынан 2800 грам салма^пен туылган балалар саны бас^а екi топпен салытырганда, 2 есе артыщ болды. Кетле-1 индекс бойынша талдау АХКЗ эйел жумысшыларыныц балаларында 16,7% жагдайда туа б^кен гипотрофия бай^алатыны белгiлi болды. Бул керсеткш зауыттан 10-12 км ^ашы^та туратын эйелдер балаларымен салыстырганда, 1,6 есе артыщ.

АХКЗ жумысшы эйелдермен туылган нэрестелердiц 18,8± 2,3% асфиксия белгiлерiмен туылды. Ал, екiншi топта асфиксиямен туылган балалар саны 15,5±2,8%. Бул ею топтыц керсеткiштерi де Yшiншi топтагы аналар балаларымен (8,0±2,2%) салыстырганда, жогары.

Ерте неонатальдыщ кезецде нэрестелердщ 72,1% бейiмделу процесiнiц эртYрлi ауыт^лары бай^алды. Бейiмделу процесiнiц бузылуы бiрiншi топтагы нэрестелер ай^ын (33,4%) бтЫедк Осы балаларда патологиялыщ салма^ жою децгейi 14-16%. Дене салмагыныц ^алыптасуы 15,6% кеш бай^алса, 8,3% нэрестеде гандк ^алдыгыныц тYсуi кеш (6 тэуелктен артыщ) ^алды.

Бiрiншi топтагы балалардыц 19,8% - туылган кезде эртYрлi децгейдi орталыщ нерв жYЙесiнiц за^ымдалуы аны^талды, бул керсеткш екiншi топтагы (16,78%) жэне Yшiншi топтагы аналар (14,29%) балалары санынан на^тылы артыщ болып отыр. Бул балаларды 3 жас^а дейiн ба^ылау нэтижесi АХКЗ iстеген аналардан туылган балаларда психомоторлыщ даму децгейiнiц ^алыс ^алуы зауыттан алыс аймакта туратын аналардыц балаларымен салыстырганда, 1,5 есе кеп болатынын керсеттi (40,5%-га ^арсы 28,7%). Олардыц 25%-га жуыгында ОНЖ перинатальдыщ за^ымдалу белгiлерi 3 айга дейiн бай^алатынына жэне олардыц кебЫщ перзентханада аны^талмайтынына ерекше кецiл аударгымыз келедi.

Барлыщ топтагы балалардыц физикалыщ даму децгейiн багалау эр топтагы балаларды Yш топ^а белуге болатынын керсетп: 1-топ - дене дамуы ^алыпты балалар, 2-топ - ^аутт топ, 3-топ - дене дамуында ауыт^улар бай^алатын балалар.

Мацында кэсторындар жо^ елдi мекенiнде зертелген балалардыц 67,0± 7,7%-да ^алыпты дене дамуы аны^талды, ал хромецдеушi кэсiпорындар мацыныц тургындарыныц арасында 46,7±6,5%, Арал е^рЫде 37,0±6,1%, мунайгаз ендiрушi кэсiпорындар мацынды орналас^ан елдi мекендер тургындары арасында бар болганы 27,0± 5,5% болды.

Каутт топ^а мацында кэсiпорын жо^ елдi мекенде туратын балалардыц 18,0±5,7%, Арал ецiрi тургындарыныц 25,0±5,5%, мунайгаз ендiретiн айма^ тургындарыныц 30,0 ± 6%, хромецдеушi кэсiпорын мацыныц тургындарыныц 33,0 ± 6,2% кiрдi.

Физикалыщ дамуында ауыт^у бай^алатын балалар салыстырмалы топта 15,0±4,0%, хром ецдеуш1 аймакта - 20,3%, Арал ецiрiнде - 38,0±5,3%, мунайгаз ецдеушi аймакта 43,0±6,2% болды.

Барлыщ зерттелген 7-10 жастагы балалардыц 11,1%-да дене салмагы индеш 11,9-га дейiн болды. Ба^ылау тобында бундай балалар 5%-а^ болса, тэжiрибелiк айма^тарда: хромецдеушi аймакта - 10%, мунайгаз еидеушi жэне Арал е^ршде 15%-дан болды. Зерттелген балалардыц 1/3 жуыгында (30,8%) дене салма^ индеш 12-14,9 децгешнде болды. Бундай балалардыц ец кебi (42,8%) мунайгаз ецдеу аймагында бай^алса, ^алган екi тэжiрибелi айма^тар мен ба^ылау топтарында бундай балалардыц пайыздыщ санында айтарлы^тай айырмашылыщ жо^. Дене салмагы индексi 15-17,9 аралыгында болатын балалар саны тэжiрибелiк айма^тарда айтарлы^тай темен. Ерекше айырмашылыщ тек Арал ецiрiнiц тургындарында бай^алады. Зерттелген индекстiц 18 жэне одан жогары болуы тэжiрибелiк айма^тарда сирек кездеседг Хром еццейтш аймакта тек ^ана бiр ^ызбалада индекстiц 24-тен артыщ болуы орын алган.

„ , ~I I ,, „ _______ ^^ Батыс Казахстан медицина журналы №4 (32) 2011 ж. 19

Медицинскии журнал Западного Казахстана №4 (32) 2011 г. \ _____!_

2 сурет. 80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

46,7

-37

-27

43

30

ш\т.

25

33

18

38-

20,3

Дене дамуы калыпты балалар

К^ау iптi топтагы балалар

Дене дамуы ауыткулы балалар

| | Мунайгаз аймагы

П Арал ©иiрi

| | Хромвндеушi вцр

л Бакылау тобы

9ртYрлi экологиялык жагдайдагы елдi мекендерде туратын балалардьщ дене дамуыньщ

салыстырмалы кврсеткiштерi

Бакылау тобындагы 11-14 жас аралыгындагы балаларда дене салмагы индешнщ 11,9-ден твмен болуы кездеспедi. Ал, баска тэжiрибелi аймактарда бундай балалар пайыздык саны 5% тек болып келедi. Бул жастык топтагы мацында кэсiпорындар жок аймакта туратын балаларда дене салмагы индешнщ 1214,9 аралыгында болуы 15% болды. Арал вцрЫде жэне хром вндеушi аймакта 10%-га, ал мунайгаз вцдейтш аймакта 25% артык болды. Бакылау тобында дене салмагы индексi 18-20,9 аралыгында болган балалар 50%, ал мунайгаз вцдейтн жэне Арал вцрЫде 30%-га, хром вндеушi аймакта 15%-га твмен болды.

Бакылау тобындагы балалардыц жартысынан артыгында (55%) дене салмагы индекс 18-20,9 аралыгында болып келедi. Ал, тэжiрибе аймактарында бундай балалар саны 45% жэне одан твмен. Мунайгаз вцдейтн аймакта 30%, хром вцдейтн аймакта - 35%, Арал вцрнде - 20% болып, айтарлыктай твмен екендпн кврсеттi.

Сонымен, балалардыц дене дамуы жэне дене салмагы индекс бойынша багаланган коректк жагдайы тэжрибелк аймактарда туратын балаларда, бакылау тобымен салыстырганда, айырмашалыгыныц бар екенiн жэне эр аймактыц взiне тэн ерекшелктер байкалатынын кврсеттi.

Бакылау тобындагы балаларда гемоглобиннщ мвлшерi 110 г/л жэне одан твмен болуы 69,9% жагдайда байкалды, ягни, бакылау тобында 30,1% балаларда эртYрлi тэжiрибелi аймактар тургындарында гемоглобиннщ бундай мвлшерi (110 г\л-ден жогары) байкалатын балалар саны айтарлыктай твмен: Арал внiрi - 38%, хром вцдеуш! аймак - 44,5%, мунайгаз видеушi аймак - 45,2%.

Гемоглобиннщ 109,9-90г\л аралыгында болуы хромв^|деушi аймакта 29,2%, Арал вцршде - 35,5%, мунайгаз вцдеуш! аймакта - 33,8% балаларда байкалды. Бакылау тобында гемоглобин мвлшерi 110 г/л-ден жогары болып келетн балалардыц пайыздык саны Арал вцршщ балаларымен салыстырганда, 1,8 есе, мунайгаз жэне хром вцдеуш! аймактарда туратын балаларга Караганда, 1,6 есе артык екенш атап вту керек. Сол сиякты гемоглобин мвлшерi 109,9 - 90 г\л децгейнде болып келетiн балалар саны бакылау тобында хром видеушi аймак тургындарынан 1,7 есе, ал Арал вн^ мен мунайгаз видеушi аймакта 2 есеге жуык аз екен белгiлi болды.

Мацайында кэспорын жок елдi мекенiнде туратын балалар арасында гемоглобин мвлшерiнiн 89,9-70 г\л денгейi Арал внiрiмен салыстырганда 1,3 есе, мунайгаз жэне хром вцдеушi аймактарга Караганда, 1,8 есе аз болып келедк Бакылау тобында гемоглобиннщ вц твмен мвлшерi (69,9 г\л жэне одан да твмен) байкалатын балалардыц пайыздык саны 2,5% курайды. Бул кврсеткiш хром вндейтiн кэспорындар мацында туратын балаларга Караганда 2,6 есе, баска ею тэжiрибе аймагы тургындарымен салыстырганда 5 есе аз болып келедк Сонымен катар, бундай балалар пайыздык саны баска ек тэжiрибе аймагымен

20 Батыс Цазацстан медицина журналы №4 (32) 2011 ж.

Медицинский журнал Западного Казахстана №4 (32) 2011 г.

салыстырганда, хром еццейтш аймак тургындарыныц арасында ею есе аз. Арал e^ipi тургындарыныц кврсеткiшiн мунайгаз ецдеу кэсiпорындар мацы тургындарымен салыстырганда, анемиялык синдром оларда кeбiрек (7,5%) байкалатыны аныкталды.

Бакылау тобындагы балаларда сарысу темiрiнiц (СТ) мeлшерi 44,3% балада 14,0-20,0 аралыгында болды. Хром ецдейтн кэсiпорындар мацында туратын балаларда да шамамен осындай мелшерде болды, ал баска ею тэжiрибе аймагыныц тургындарында бундай балалар пайыздык саны 2 есе аз болып келедг

СТ мeлшерi 13,9-9,0 мкмоль/л децгейнде болатын балалар саны Арал ецрЫде айтарлыктай кеп. Бул айырмашылык мацында кэсiпорындар жок (р<0,01) жэне хром eцдеушi кэсiпорындар (р<0,01) мацында туратын балалармен салыстырганда, айтарлыктай болып келедк Мунайгаз eцдеушi кэспорындар мацыныц тургындарында бул айырмашылык нактылы емес. 3 сурет.

Бакылау тобы

Хром eцдеушi eцiр

Арал eцiрi

Мунайгаз аймагы

□ ТЖ 13,9 - 9 мкмоль/л

□ ТЖ 8,9 - 6 мкмоль/л

□ ТЖ 5,9 мкмоль/л жэне темен

ЭртYрлi экологиялык жагдайдагы елдi мекендерде туратын балалардыц кан сарысуындагы

TeMipAÎ^ салыстырмалы кврсеткiштерi

4 сурет.

Бакылау тобы

Хром eцдеушi eцiр

4,7% 33% 37

Арал eцiрi

Мунайгаз аймагы

7,8%

17,9%

J 24,5%

-д 26,6%

% Г

3,

.6,5%

Ц25,3%

D26'10/o

9,3%

37,1%

,8%

37,8%

36,5%

^^ >

□ СФ жогары 40 нг/мл ЩСФ 39,9-30 нг/мл ЩСФ 29,9-20 нг/мл ЩСФ19,9 нг/мл жэне темен

ЭртYрлi экологиялык жагдайдагы елдi мекендерде туратын балалардыц кан сарысуындагы ферритиннщ салыстырмалы кврсеткiштерi

Медицинский журнал Западного Казахстана №4 (32) 2011 г,

Q

Сарысу ферритин (СФ) 40 нг/мл-ге дейiн бай^алатын балалар пайыздыщ саны ба^ылау тобында 37,8% ^урады. Бул кврсеткiш Арал ецрнщ жэне хром вцдеушi айма^ тургындарымен салыстырганда, айтарлы^тай артыщ. СФ 39,9-30 нг/мл децгей ба^ылау тобы мен хром вцдеушi айма^ балалары арасында бiрдей (37,1 жэне 37,8%). Ал, мунайгаз ецдеуш! аймагында жэне Арал ецрнде туратын балалар арасында бас^а екi айма^пен салыстырганда, айтарлы^тай аз.

Сонымен ^атар, СФ децгей темен балалардыц пайыздыщ саныныц квптИ квцт аударады. Мысалы, Арал ецрнде СФ децгеш 19,9 нг/мл жэне одан темен балалар саны 26,65 ^урайды, ал бул кврсетгаш ба^ылау тобыныц кврсеткiшiнен (7,8%) 3,5 есе кеп.

Корытынды. 6ртYрлi экологиялыщ айма^та туратын аналар мен балалардыц физикальщ даму кврсеткiштерi, ауыршаццыщ кврсеткiштерi, гемоглобин, сарысу темiрi жэне ферритинi мвлшерлер1 бойынша аны^талган ^оректк жагдайында туратын мекешне сэйкес взiндiк ерекшелiктерi бар. Экологиялыщ жагдайдыц жагымсыз эсерi Арал ецфшде жэне мунайгаз в^|деушi кэапорындар аймагында ай^ыныра^ бiлiнедi.

Цолданылган эдебиеттер:

1. Муминов ТА. Экологические приоритеты в высшем медицинском образовании // Алматы, 1997.-С. 1317.

2. Т.К. Каримов, К.Ш. Тусупкалиева, Б.Т. Тусщалиев. Хром вцдеушi кэсторындар мацында туратын ерте жастагы балалардыц на^тылы тама^тануы// Здоровье и болезнь 2007 г, №8, с. 70-72.

3. Т.К. Каримов, С.К. Бермагамбетова. Состояние фактического питания населения Актюбинской области // Здоровье и болезнь. 2009 г, №2. с. 104-107.

РЕЗЮМЕ

Б. ТУСУПКАЛИЕВ, А. К. ЖУМАЛИНА, М.Б. ЖАРЛЫКАСИНОВА

СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ И ПИТАНИЯ МАТЕРЕЙ И ИХ ДЕТЕЙ, ПРОЖИВАЮЩИХ В РАЗЛИЧНЫХ ЭКОЛОГИЧЕСКИХ СИТУАЦИЯХ

Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, г. Актобе

У матерей и их детей, проживающих в регионах с различной экологической ситуацией, по показателям физического развития, заболеваемости по уровню гемоглобина, сывороточного железа и ферритина, в зависимости от региона проживания, имеются различия. Вредное влияние экологических неблагоприятных факторов более выражены в регионе Приаралья, нефтегазоперерабатывающих предприятий.

Ключевые слова: хром, сывороточного железа и ферритина.

SUMMARY

B. TUSUPKALIYEV, A. K. ZHUMALINA, M.B. ZHARLYKASINOVA

CONDITION OF HEALTH OF MOTHERS AND THEIR CHILDREN, LIVING IN DIFFERENT ECOLOGICAL SITUATION

West Kazakhstan Marat Ospanov state medical university, Aktobe city.

145 loads, that live in city of Aktobe, at that be counted object basic research according to chrome biogeochemical edge, children woman and them. And also, places of oil and gas in area of Aktobe and we overcame to the side of clothing Island in our the area subject to investigates districts. Go mothers and children, that stand on different ecological edge, in the state of edible (to get in a network), that turned out, stands, corresponding location it features. Ecological unpleasant the impression the state on side of clothing Island and oil and gas making on edge of company more certain shows.

Key words: chrome, iron of serum and ferritin.

22 Батыс Казахстан медицина журналы №4 (32) 2011 ж. / ' '

__/ Медицинский журнал Западного Казахстана №4 (32) 2011 г.