Научная статья на тему 'Assessment of the State of health of the population in the region of the Azgyr ground'

Assessment of the State of health of the population in the region of the Azgyr ground Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
61
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
"АЗғЫР" ЯДРОЛЫқ ПОЛИГОН / МЕДИКО-ДЕМОГРАФИЯЛЫқ ЖАғДАЙ / АУРУШАНДЫқ / ЯДЕРНЫЙ ПОЛИГОН "АЗГЫР" / NUCLEAR AZGYR TEST SITE / МЕДИКО-ДЕМОГРАФИЧЕСКАЯ СИТУАЦИЯ / MEDICO-DEMOGRAPHIC SITUATION / ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ / MORBIDITY

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Дабаров А.А., Хабиева Т.Х., Амрин М.К., Кулов С.Б., Хамзина С.У.

Медико-демографическая ситуация в регионе ядерного полигона «Азгыр» характеризуется как неблагоприятная. Общий уровень естественного прироста населения значительно ниже, чем по республике, области, району и контрольному сельскому округу. Уровень первичной и общей заболеваемости населения в регионе ниже республиканских, областных и районных показателей, что говорит о низкой обращаемости населения в связи с недостаточным количеством медицинских кадров и дальним расстоянием до районного центра при отсутствии дорог с твердым покрытием. Тогда как по данным профилактического осмотра выявлено, что истинная заболеваемость по отдельным классам у взрослых и детей в регионе выше, чем в контрольном регионе и РК.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Дабаров А.А., Хабиева Т.Х., Амрин М.К., Кулов С.Б., Хамзина С.У.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОЦЕНКА СОСТОЯНИЯ ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ В РЕГИОНЕ ПОЛИГОНА "АЗГЫР"

The medico-demographic situation in the region of the nuclear Azgyr test site is characterized as adverse. Decrease in a natural increase of the population, generally due to decrease in indicators of birth rate is noted. The general level of a natural increase of the population is much lower, than on the republic, the area, the area and the control rural district. Level of primary and general incidence of the population is lower than RK, regional and regional indicators that speaks about low negotiability of the population in connection with insufficient quantity of medical frames and a long distance to the regional center in the absence of roads with a hard coating. Whereas according to routine inspection it is revealed that the true incidence on separate classes at adults and children in the region is higher, than the control region.

Текст научной работы на тему «Assessment of the State of health of the population in the region of the Azgyr ground»

Vestnik KazNMU №1-2018

М.А.Булешов1, Б.С.Турдалиева2, А.М. Талгатбек3, У.Ж. Чулпанов Н.С.Жанабаев3, А.М.Булешова1, Р.Е. Ботабаева1

1Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия 2Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова 3Международный Казахстанско-Турецкийуниверситет имени Ходжа Ахмед Ясави УРОВЕНЬ И ДИНАМИКА СМЕРТНОСТИ И СРЕДНЕЙ ПРОДОЛЖИТЕЛЬНОСТЕЙ ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТА В

УСЛОВИЯХ СОЦИАЛЬНОГО-ЭКОНОМИЧЕСКОГО КРИЗИСА

Резюме: 2015-2017 годы на формирование показателей здоровья населения значительное влияние оказывают факторы социально-экономического кризиса в обществе. Смертность и средняя продолжительность жизни (СПЖ) населения являются борометрами степени влияния факторов риска на здоровья людей. Под влиянием соиально-экономического кризиса подвергается опастьности денятельность сердечно-сосудистой системы, развиваются новообразования, а также увеличивается смертность от насильственных воздействий. Преимущественно увеличивается уревень смертности и снижается средняя продолжительность жизни людей трудоспособного возраста. Среди мужского населения значительно выше уровень смертности и меньше СПЖ, чем у женщин. Особенно затрагивается возрастная группа 15-29 и 35-54 лет. Некачественное амбулаторное лечение приводять ранней смертности стационарных больных, первые нидели посли госпитализации. Кроме того отмечается низкое качество диагностики и лечение больных в стационаре, которые способствуют увелечение смертности больных.

Ключевые слова: Смертность, средняя продолжительность жизни, социально-экономический кризис, факторы риска, половые особенности, совершенствовение поликлинической и стационарной помощи.

M.A. Buleshov1, B.S. Turdalieva2, A.M. Talgatbek3, U.Zh. Chulpanov2, N.S. Zhanabayev3, A.M. Buleshova1, R.E. Botabayeva1

1South-Kazakhstan State Pharmaceutical Academy 2Kazakh National Medical University. S.D. Asfendiyarov 3Kazha Ahmed Yasavi International Kazakh-Turkish University LEVEL AND DYNAMICS OF MORTALITY AND AVERAGE LIFE DURATION OF THE POPULATION OF THE CITY OF SHYMKENT IN THE CONDITIONS OF SOCIAL-ECONOMIC CRISIS

Resume: 2015-2017 on the formation of health indicators of the population are significantly influenced by factors of socio-economic crisis in society. Mortality and life expectancy (LL) of the population are a measure of the extent to which risk factors affect human health. Under the influence of the socio-economic crisis, the cardiovascular system is at risk of dysfunction, neoplasms develop, and mortality from violent influences increases. Primarily increases the mortality rate and reduces the average life expectancy of people of working age. Among the male population, the mortality rate is much higher and less than the sex hormone level, than for women. Particularly affected is the age group 15-29 and 35-54 years. Inadequate outpatient treatment resulted in early mortality of inpatients, the first weeks after the hospitalization. In addition, there is a low quality of diagnosis and treatment of patients in the hospital, which contribute to the increase in the death rate of patients.

Keywords: Mortality, life expectancy, socio-economic crisis, risk factors, sexual characteristics, improvement of out-patient and inpatient care.

УДК 614.2: 613.6:[622.324+66.013](574.1)

!А.А. Дабаров, хТ.Х.Хабиева, 2М.К. Амрин, 3С.Б. Кулов, 3С.У. Хамзина, 3 Н.О. Хамитова

1 «КДСЖМ» Казакстандыщ медицина университетI, 2С.Ж. Асфендияров атындагы Каз¥МУ, Щурмангазы аудандыщ орталык ауруханасы

«АЗFЫР» ПОЛИГОН АЙМАFЫНДАFЫ Т¥РFЫНДАР ДЕНСАУЛЬЩ ЖАFДАЙЫНА БАFА БЕРУ

Ядролык полигон "Азгыр" аймакта медициналык-демографиялык жагдай ретнде колайсыз сипатталады. Республика, облыс, аудан жэне бацылау ауылдык округ1 бойынша жалпы децгей¡, халыктыц табиги еам1 айтарлыктай Караганда, - темен. Децгеш-бастапкы жэне халыктыц жалпы сыркаттанушылыгы темен, облыстык жэне аудандык согады", - деп атап жугшбейд1 байланысты халыктыц жеткл1каз мелшерде медициналык кадрлар жэне алыс кашыцтык аудан орталыгына дейт болмаган жагдайда, жолдардыц катты жабыны бар. Ал деректерI бойынша профилактикалык тексеру аныкталды, бул шынайы аурушацдык жекелеген сыныптары ересектер мен балаларда аймактагы караганда жогары бакылау. ТYйiндi свздер: «Азгыр» ядролык полигон, медико-демографиялык жагдай, аурушандык

К1р1спе. КСРО кезшде Цаза^стан аумагында, эскери-енеркэсш кешеннщ сына; алацдары орналас;ан. КСРО ыдыраганда, К^аза;станда 4 iрi сына; полигоны жэне бiр ушыру сына; орталыгы ;алды. Журпзыген ядролык; сына;

мэлiметтерi бойынша (1996ж.), К^аза;стан аймагында жалпы саны 560 ядролы; жарылыс етизшген [1, 2, 3, 4]. «Капустин яр» жэне «Азгыр» бiртyтас кешендi полигон. КецдИ, сол сия;ты етюзыген сына;тардыц алуан турлшп бойынша, элемдж тэжiрибеде аналогы жо;. Сына;тардыц

Вестник Ка^НЖУ №1-2018

нэтижесшде, БЦО-ныц 5 жэне Атырау облысы, Цурмангазы ауданыныц табигаттары улкен дэрежеде ластанды. Ядролы; жарылыстардан бас;а «Азгыр» полигоны ещршде 1949 жылдан бастап 90-шы жылдарына дейiн эскери техниканыц сынауы ЖYргiзiлген. Осында эуе шабуылына ;арсы ;органыс ЖYЙесi жетiлдiрiлген. Сонымен ;атар баллистикалы; зымырандарды ушыру ЖYзеге асырылган жэне эскери уша;тардыц сынаулары ЖYргiзiлген. ЖYргiзiлген сына;тар кезiнде атмосфера 30 мыц тонна ;аушт улагыштармен аса ^шэт мутаген болып келетiн гептил жэне оныц ыдырау вцiмдерiмен ластанды. Полигон алацшаларындагы жарылыстардыц нэтижесiнде пайда болган жер асты кецiстiктерiнде эр тYрлi радиоактивтi жэне техникалы; ;уралдар, бургылау ;убырларын жэне т.б. ;алды;тарды кемген. Соныц iшiнде радиоактивты ;алды;тар кемiлген, эсiресе ;ауштшп 1-шi сынып;а жататын цезий-137 жэне стронций-90. Мэселен, полигон аймагыныц топырагында, мырыш ШРЕК-пен салыстырганда 2 есе, мыс 13 есе мыс, кадмий 3 есе жэне кобальт 6 есеге жогары мелшерде кездеседi [5]. Осы е^рде одан кейiнгi зерттеулер ЖYргiзiлген жо;. Полигон территориясында техногендi радионуклидтердщ (цезий мен стронций) концентрациялары ру;сат етiлген децгейлерден 30 есе артуы аньщталган. Топыра;та осы радионуклидтердiц мелшерi 1,7 есе артады. Yй жануарлары жэне есiмдiк енiмдерiнде ауыр металдардыц концентрацияларыныц ру;сат етiлген децгейден арту еселИ 2 есе арт;ан.

Демографиялы; керсеткiштерден туу мен табиги есуi темендеуiмен жэне сэбилер елiм-жiтiммi жогарлаган. 8цiрдегi тургындардыц аурушылды; керсеткiштерi республикалы; керсеткiштен жогары. Оныц ;урылымында жогары болатын аурулардыц децгейiне ;ан айналымы ЖYЙесi, ас ;орыту органдары, жаца тYзiлiмдi аурулар, психикалы; бузылушылы; жатады.

Сонымен, керсетiлген жагдайлар осы багыттагы зерттеулердi жалпы жалгастыру ;ажетапн керсетедь "Азгыр" ядролы; полигон аймагында ;оршаган орта объектiлерiн жэне айма;тагы халы;тыц денсаулы; керсеткiштерiн кешендi гигиеналы; сапасын багалау ЖYргiзiлмеген. Ядролы; жэне зымыранды; сына; ЖYргiзген аума;та аурулардыц алдын алу iс-шаралары, экологиялы; негiзделген аурулардыц гигиеналы; негiздемелерi берiлмеген. Цоршаган орта сапасыныц адам денсаулыгына терiс эсершщ алдын алу шараларыныц гылыми непздемеа ;арастырылмаган. Жогарыда баяндалган, ЖYргiзiлген зерттеулердщ езектiлiгiн ай;ындайды.

Зерттеу жумысыныц мандаты: «Азгыр» ядролы; полигоны аймагындагы халы;тыц денсаулы; жагдайын багалау.

Зерттеу нэтижелерк ЭртYрлi сына;тар ЖYргiзудiц эсерiнен ;оршаган ортага ец кеп зардабын типзген элемде тецдесi жо; «Капустин Яр» жэне «Азгыр» полигондары («Галит» бiр интеграцияланган полигон) Атырау облысыныц Цурмангазы ауданында орналас;ан. Ядролы; жарылыстардыц ;оршаган орта мен адам денсаулыгына эсерi туралы а;параттар уза; уа;ыт бойы ;упия са;талып келдi, ал ;олда бар деректер толы; емес едь 1966 жылдан 1979 жылга дешнп кептеген жер асты ядролы; жарылыстарга (17 жарылыс) байланысты кепшiлiк су ;оймаларында бурынгы тущы с ;оймаларыныц минералдануы артты. Кермектiлiктiц ескенi, кальцийдщ ;урамы жогарылаганы, ;урга; ;алды;, сульфат жэне хлорид бойынша ШРК шектен ас;аны аны;талды. Ауыз суында фтордыц тапшылыгы бай;алады. Топыра;та ауыр металдардыц концентрациясы ШРК 6,3 тен 30,0 дейiн асып кеттi.

«Азгыр» ядролы; полигон аумагындагы медициналы;-демографиялы; жагдай ;олайсыз ретшде сипатталады. 2015 жылы балалар мен репродуктивт жастагы эйелердiц Yлес салмагы 2006 жылмен салыстырганда темендегенi бай;алды. Осы категориядагы тургындардыц процентi республика, облыс, район бойынша салыстырганда темендедь бiра; 2006 жылы бас;аша жагдай болатын [6].

2006 жылдан 2015 жылдар арасында табиги есiмнiц темендегеш бай;алды, ол негiзiнен туу керсеткшнщ темендеуiнен болады. Оныц децгейi ЦР, Атырау облысы, Цурмангызы ауданы мен бай;ауга алынган Ма;аш ауылды; округы бойынша анагурлым темен. Полигонга жа;ын орналас;ан елдi мекендерде осы жылдары нэрестелер елiм-жiтiмiнiц тiркелуi кеп болды.

Органолептикалы; жэне санитарлы;-токсикологиялы; керсеткiштерi ;ауштыж ;олайлы жагдайдан асып отыр, ол «Азгыр» ауданындагы ауыз суыныц сапасын реттеуi бойынша ;осымша шаралар ;олдануды талап етедь «Азгыр» ядролы; полигон аумагындагы жалпы халы;тыц ауру-сыркэулыгыныц темендеуi бай;алады, сонымен ;атар ЦР, облыста жэне аудан бойынша.

Бiрiншiлiк жэне жалпы халы;тыц ауру-сыркэулыгыныц децгейi республикалы; облысты; жэне ауданды; керсеткiштерге ;араганда темен, ол медициналы; кадрлардыц саныныц жеткiлiксiз болуына байланысты тургындардыц медициналы; кемектi талап етушщ темендiгiн айтуга болады, сонымен ;атар Ганюшкин ауылыныц аудан орталагымен келiк байланысы нашар [7, 8].

2013 жылгы профилактикалы; тексерудiц мэлiметтерi бойынша ба;ылауга алынган елдi мекенмен салыстырганда ересек адамдар мен балалар арасында аурушацды; жогары екенi аны;талды.

Азгыр аймагыныц ба;ылауга алынган Ма;аш ауыл округiмен салыстырганда ересек тургындарыныц аурушацды; децгейi жогары болды: ;ан айналым аурулары бойынша - 1,6 есе, несеп-жыныс ЖYЙесiнiц аурулары бойынша -1,8 есе, ас ;орыту мYшелерiнiц аурулары бойынша - 2,7 есе, эндокриндi ЖYЙенiц аурулары бойынша -3,4 есе, iсiк аурулары бойынша -5,0 есе, кезбен оныц ;осал;ы белiмдерiнiц аурулары бойынша -2,1 есе, психикалы; бузылу аурулары бойынша -1,5 есе, ЖYЙке ЖYЙесi аурулары бойынша 1,6 есе.

Цан айналым ЖYЙесiнiц аурулары бойынша аурушацды; керсеткiшi ауданды;, облысты;, республикалы; мэндерi 1,6 есе жогары. Айма;та iсiк ауруларымен аураулар саны аудан жэне облыс бойынша 2,3-2,4 есе жогары.

Полигон аймагындагы балардыц арасында аурушацды; кезбен оныц ;осал;ы белiмдерi ауруларымен - 3,1 есе, ЖYЙке ЖYЙесi ауруларымен - 3,6 есе (олардыц iшiнде балалардыц церебральдi сал ауруы 27,6% ;урайды), несеп-жыныс ЖYЙесiнiц аурулары - 6,7 есе, туа бггкен ауыт;улар 10,5 есе, психикалы; бузылу аурулары - 2,2 есе ба;ылау мэнiнен жогары.

Сонымен бiрге балалардыц ЖYЙке ЖYЙесi ауруларымен, психикалы; бузылу ауруларымен жэне туа бггкен ауыт;улармен жалпы аурушацдыгы ауданды;та облысты; та керсеткiштерден жогары. Цорытынды

Азгыр» полигоны ауданындагы медициналы; мэлiметтер бойынша басты кластар ретiнде ас ;орыту мYшелерi, несеп-жыныс ЖYЙелерiнiц ауруы, кез жэне оныц ;осымшалары ауруы, ;анайналу ЖYЙелерi ауруы, тыныс-алу ЖYЙесiнiц ауруы болып табылады. Эндокриндi аурулардыц, тама;тану бузылуы жэне заталмасу ;ан ауруы жэне ;ан айналу мYшелерiнiц ауруы, еспелер, туа бiттi кем^тИ жэне деформация сия;ты аурулардыц ец жогаргы децгейi аны;талды.

Азгыр ауданыныц жогары тургындарыныц ауру децгейi Ма;аш ауылыныц ба;ылау керсеткiштерiнен жогары болды: ;ан айналу ЖYЙесi ауруы бойынша, несеп-жыныс ЖYЙелерi ауруы, ас ;орыту мYшесi ауру, эндокриндi ЖYЙенiц ауруы, екпе, кез жэне оныц ;осымшаларыныц ауруы. Цан айналу ЖYЙесiнiц ауруымен сыр;аттану керсеткiшiнiц ауданды;, облысты;, республикалы; мацызы. Iсiктермен сыр;аттану облыс;а ;араганда ауданда 2,3 - 2,4 есе жогары. Балалар арасындагы полигон ауданындагы сыр;аттану децгейi кез жэне оныц ;осымшаларыныц ба;ылау керсеткiшiнен - 3,1 есе жогары, ЖYЙке ЖYЙесi ауруы - 3,6 есе (буныц арасында балалардыц церебралды сал ауруы -27,6%), несеп-жыныс ЖYЙесiнiц ауруы - 6 ,7 есе, туа бггл аномалия - 10,5 есе, психикалы; бузылуы - 2,2 есе жогары.

Vestnik KazNMU №1-2018

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

Частников И.Я., Гайтинов А.Ш., Поляков А.И. и др. Изучение накопления и распределения радиоактивных источников и радиационных нарушений в природных объектах и определения года их радиоактивного загрязнения // Радиоэкологическая обстановка на территории Казахстана. - Алматы: 1997. - Т.22. - С. 60-94.

Боев В.М. Методология комплексной оценки антропогенных и социально-экономических факторов в формировании риска для здоровья населения // Гигиена и санитария. - 2009. - №4. - С 4-8.

Частников И.Я., Поляков А.И., Гайтинов А.Ш. и др. Радиоэкологические исследования в зоне действия ракетно-ядерного полигона Капустин Яр и ядерного полигона Азгыр // Материалы Первого Межд. Конгресса «Экологическая методология возрождения человека и Планеты Земля». - Алматы: 1997. - С. 47-59.

Курмангалиев P.M. Изучение влияния полигона Капустин Яр на экологию и здоровье населения Южных районов Западно-Казахстанской области. - Уральск: 1996. - 25 б.

Кенесарина М. И., Баялиева Р. А., Дабаров А. А., Бухарбаева А. Кулов С.Б., Хамитова Н.О., Казиева М.К., Аимова Б.Ж. Оценка качества окружающей среды и состояния здоровья населения региона полигона ядерных испытаний «Азгыр» // Материалы XIV Всероссийской научно-практической конференции с международным участием. Биодиагностика состояния природно-техногенных экосистем. 5-8 декабря 2016 г. Книга 1. - Киров: 2016. - С. 429-432.

Кенесариев У.И., Ержанова А.Е., Амрин М.К., Бухарбаева А.Е. Кулов С.Б., Хамитова Н.О. Оценка медико-демографической ситуации в регионе ядерного полигона «Азгыр» // И.К. Ахунбаева ат. ЦММА-ныц хабаршысы. - Бишкек: 2016. - №5. - С. 95-101. Кенесариев У.И., Ержанова А.Е., Амрин М.К., Бухарбаева А.Е., Дабаров А.А.. Кулов С.Б., Хамитова Н.О., Казиева М.К., Аимова Б.Ж. Уровень и структура общей заболеваемости населения региона ядерного полигона «Азгыр» // Цаз¥МУ хабаршысы. - 2016. -№4. - С. 246-249.

Кенесариев У.И., Амрин М.К., Ержанова А.Е., Досмухаметов А.Т., Кенесары Д.У., Кулов С.Б., Хамитова Н.О Баймухамедов А.А., Бухарбаева А.Е. Уровень и структура общей заболеваемости в реионе ядерного полигона «Азгыр» // Радиациялык; медицина. Экология. Реабилитология. - Алматы: 2016. - №1. - Б. 33-37.

1А.А. Дабаров, 1Т.Х. Хабиева, 2М.К. Амрин, 3С.Б. Кулов, 3С.У. Хамзина. 3Н.О. Хамитова

1Казахский медицинский университет «ВШОЗ», 2КазНМУ им. С.Д. Асфендиярова, 3Курмангазинская центральная районная больница

ОЦЕНКА СОСТОЯНИЯ ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ В РЕГИОНЕ ПОЛИГОНА «АЗГЫР»

Резюме: Медико-демографическая ситуация в регионе ядерного полигона «Азгыр» характеризуется как неблагоприятная. Общий уровень естественного прироста населения значительно ниже, чем по республике, области, району и контрольному сельскому округу.

Уровень первичной и общей заболеваемости населения в регионе ниже республиканских, областных и районных показателей, что говорит о низкой обращаемости населения в связи с недостаточным количеством медицинских кадров и дальним расстоянием до районного центра при отсутствии дорог с твердым покрытием. Тогда как по данным профилактического осмотра выявлено, что истинная заболеваемость по отдельным классам у взрослых и детей в регионе выше, чем в контрольном регионе и РК. Ключеве слова: ядерный полигон «Азгыр», медико-демографическая ситуация, заболеваемость

1A.A. Dabarov, 1T.H. Habiyeva, 2M.K. Amrin, 3S. B. Kulov, 3S.U., Khamzina, 3N.O. Khamitova

1Kazakhstan's medical university "KSPH"

2Asfendiyarov Kazakh National Medical University,

3Kurmangazy Central District Hospital

ASSESSMENT OF THE STATE OF HEALTH OF THE POPULATION IN THE REGION OF THE AZGYR GROUND

Resume: The medico-demographic situation in the region of the nuclear Azgyr test site is characterized as adverse. Decrease in a natural increase of the population, generally due to decrease in indicators of birth rate is noted. The general level of a natural increase of the population is much lower, than on the republic, the area, the area and the control rural district.

Level of primary and general incidence of the population is lower than RK, regional and regional indicators that speaks about low negotiability of the population in connection with insufficient quantity of medical frames and a long distance to the regional center in the absence of roads with a hard coating. Whereas according to routine inspection it is revealed that the true incidence on separate classes at adults and children in the region is higher, than the control region. Keywords: nuclear Azgyr test site, medico-demographic situation, morbidity

1

2

3

4

5

6

7

8

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.