CC BY
9
1011 Цаз¥МУ ХАБАРШЫСЫ
ЭКОЛОГИЯЛЬЩ ЖАГЫМСЫЗ АЙМАЦТА Т¥РАТЫН БАЛАЛАРДЫЦ ЦАНЫНДАГЫ МИКРОЭЛЕМЕНТТЕР М6ЛШЕР1НЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Тусшкалиев Б., Жумалина А.Ц., Бермагамбетова С. К., Тусшкалиева Ц.Ш.
Марат Оспанов атындагы Батыс-Казакстан мемлекетпк медицина университетi,
Актебе каласы, Казахстан
Адам мен коршаган ортаныц карым-катынасыныц тепе-тендiгi, жагымды экологиялык емiр CYPУ ортасын калыптастыру Елбасынын «Казакстан - 2030» стратегиялык жолдауынын негiзгi багыттарыныц бiрi болып келедi. Б^л тарихи к¥жатга: «Ыздщ азаматтардын емiрiнiн барлык кезiнде денi сау, оларды коршаган орта эруакытта таза болуын камтамасыз етуге багышталган кYш арытып отыруы керек» деп атап керсетiлген. ^птен КР зацында экологиялык жагдайды темендету ^лттык кауiпсiздiкке кауiп тугызу деп есептелсш жэне негiзгi мемлекетгiк ютердщ бiрi деп саналсын деп керсетшген [1]. Б^л т^ргыдан караганда коршаган орта -денсаулык деген ^гымдардыц байланысыныц себебi мен корытындысын аныктап жэне багалап кана кою (байланыс кYшi, арнамалы тэуелдiгiнiц нактылыгы жэне т.б.) аз.
Актебе облысыныц ауасын ластайтын негiзгi нысандар химиялык, металлургиялык, энергетикалык жэне тау-кен кэсiпорындары. Актебе каласыныц ауасын ластауда Актебе «Феррохром» жэне хром косындылары зауыты, жылуэнергиялык орталыгы, автокел1ктер Yлкен орын алады. Жылдан-жылга Актебе каласыныц ауасына белшетш улы заттар арта тYсуде. Оныц iшiнде жылына катты заттар 1,47-ге, кYкiртгi ангидрит 0,047-ден 0,075-ке, кемiр тотыгы 0,144-ден 0,379-га, азоттыц кос тотыгы 0,038-ден 0,650-ге дейiн артты. ААК «АЗХС» бойынша жылына катты заттар 1,1-ден 1,57-ге, кYкiрт ангидридi 0,04-тен 0,57 мыц тоннага арткан [2, 3].
Балалар агзасыныц езiндiк анатомиялык-физиологиялык ерекшелiктерiне сэйкес бейiмделу мYмкiндiктерi темен жэне тез айтарлыктай езгерютерге душар болуы мYмкiн. Ондай езгерiстердi кайта калыптастыру киын. Физиологиялык ерекшелштерше сэйкес бейiмдену мYмкiндiктерi темен екеш белгiлi.
Коршаган ортаныц ластану каушн багалау сандык жолмен, ягни химиялык факторлардыц зиянсыз мелшерiнiц шегi (ЗМШ) бойынша аныкталады. Бiрак м^ндай багалау эруакытта д^рыс бола бермейдi. Сондыктан коршаган ортаныц балалар агзасына эсерш аурушацдык керсеткiштерiн аныктау, дене даму жагдайын кандагы биохимиялык керсетк1штер мелшерш, мYшелер мен жYЙелердiц функциялык жагдайын багалау аркылы жYргiзген жен. Ал балалар агзасына эсерш осы т^ргыдан зерттеп, багалауга арналган зерттеулер жок.
Осыган орай, балалар агзасына хром кеншщ к¥рамындагы косындылардыц тигiзетiн эсерше гигиеналык бага берiп, олардыц ерте жастагы балалар денсаулыгыныц калыптасуында алатын орнын аныктап, алдын алу шараларын жасауга багышталган гылыми ж^мыс мацызды болып келедi.
Зерттеудщ максаты. Хром ендейтш экологиялык жагымсыз аймакта т^ратын балалардыц кан к^рамындагы микроэлементтер мелшершщ ерекшелiктерiн зерттеу.
Зерттеу материалдары мен эдктерь Кандагы микроэлементтер мелшерiн аныктау Yшiн 45 баланыц кек тамырынан 5 мл кан алынып лабораторияга жiберiлiп, атомдык-адсорбциялык эдiспен жYргiзiлдi.
Зерттеу нэтижелерi жэне оларды талкылау. Хром ендейтш ендiрiстер орналаскан аймакта т^ратын балалардыц канында хромныц мелшерi бойынша айтарлыктай езгешелiктер бар: Хром ецдейтш аймак т^ргындарында ендiрiс жок аймакта т^ратын балалармен салыстырганда 4,4 есе артык болды (1 кесте).
1 кесте. Хром ецдейтш жэне хром эсерi жок аймактардагы балалардыц канындагы
микроэлементтер мелшерi
Т^рын аймагы Сг(мкг/л) № (мкг/л) РЬ (мкг/л)
Калыптыкерсетюш* 0,05-0,1 0,1-1 -
Хром ендейтiн ец1р 0,370 ±0,05 0,151±0,002 0,021±0,009
вндарк жок 0,085±0,18 0,045±0,002 0,007±0,009
Р1-2<0,05 Р1-2>0,05 Р1-2<0,01
Р1-3<0,001 Р1-3>0,05 Р1-3<0,001
Р2-3<0,05 Р2-3>0,05 Р2-3>0,05
* Калыпты керсетшштер Скальный А.В. (2000 ж) бойынша берiлген
Никельдiн денгейi хром ендейтш аймак т^ргындары канында, ендiрiс жок аймак т^ргындарымен салыстырганда 3,3 есе артык екеш аныкталып отыр.
Улы тагамдык заттарга жататын коргасынныц ец аз мелшерi ендiрiс жок аймак т^ргындарында байкалады. Ал ендеушi ендiрiстер аймагыныц т^ргындар канында коргасын мелшерi айтарлыктай артык екенi аныкталады (Р<0,01). Балалар канындагы коргасын мелшерiнiц калыпты керсеткiштерi туралы мэлiметтi бiз гылыми эдебиетте кездестiре алмадык.
102 j ^з¥МУ ХАБАРШЫСЫ
^ортынды.Зерттелш отырган 2 аймак тургындарынын канындагы микроэлемент мелшершщ аймактык ерекшелiктерi бар. Хром, никель жэне коргасын мелшерi ендеушi ендiрiстер аймагы тургындарынын кан курамында басым келедi, бiрак басымдылык коргасын мелшервде аздау болып келедi. Эдебиеттерi:
1. Скальный А.В.Микроэлементозы у детей в норме и патологии. Москва,2000.
2.Нургалиева Р.Е.Содержание некоторых микроэлементов и их баланс в детском организме. Гигиена труда и медицинская экология. 2005.1(6). С.59-61.
3.Айбасова Ж.А. Загрязнение атмосферного воздуха выбросами предприятий хромовой промышленности. Медицинский журнал Западного Казахстана. 2005.3(7). С. 13-19.
Тушн
Зерттелш отырган 2 аймак тургындарынын канындагы микроэлемент мелшершщ аймактык ерекшелiктерi бар. Хром, никель жэне коргасын мелшерi ендеушi ендiрiстер аймагы тургындарынын кан курамында басым келедi, бiрак басымдылык коргасын мелшерiнде аздау болып келедi.
Summary
Essential differences in the maintenance of microcells in blood in investigated groups are revealed. The maintenance of chrome, nickel and lead in blood of children living near to the enterprises, processing chrome, prevails in comparison with children living in region where nearby there are no industrial enterprises. Thus distinctions in the lead maintenance are less expressed.
ИЕРСИНИОЗДЫЦ Y.ENTER0C0LШCAK;0ЗДЫРFЫШЫНЫЦ АНТИБИОТИКТЕРГЕ
СЕЗШТАЛДЬ^ЫН ЗЕРТТЕУ
Тыныбеков A.C., ,Джyмaбековa А.Т., Тaлкaнбaев Э.;.
С.Ж. Асфендияров aтындaFы Кдз¥МУ, бaлaлaр жyкпaлы ayрyлaр кaфедрaсы, Алмaты
Иерсиниозбен бацылауда болган 313 баланыц Y.enterocolitica цоздыргышыныц эрmYрлi топтагы антибиотиктерге сeзiмmалдыsын зерттеу барысында, оныц норфлоксацинге, ципрофлоксацинге, цефтриаксонге жэне имипенемге ете сезмтал eкeндiгi аньщталды.
Tyümdi свздер: иерсиниоз, антибиотиктер.
бзектМп. Булнп куш иерсиниоздьщ емшде кaндaй aнтибиотиктердi колдaнy керектiгi улкен мэселеге aйнaлyдa. Эаресе, дертгiн жaйылFaн жэне кaйтaлaмaлы тYрлерiнде [1; 2].
Сощы жылдaрFa дейiн иерсиниоздын дэстYрлi этиотропты емi ретiнде левомицетин пaйдaлaнылып келгенiмен, кешнп жылдaры OFaн Y.enterocolitica козд^1ргыш^1нын сезiмтaлдыFы aзaйып кеттi [3; 4].Сонымен кaraр, бул aнтибиотиктiн 50% жaFдaйдa вдн жaсay жYЙесiне эсер етyiне бaйлaнысты, оны y3a^ ya^n1 тaFaйындayFa болмaйды [5].
Ертеректе кeп колдaнылFaн тетрaциклин, стрептомицин сиякты aнтибиотиктерге коздырFыштын сезiмтaлдыFы 20% Faне кyрaйды [6].
Кейбiр шетелдiк Faлымдaрдын зертгеyлерiнде Y.enterocolitica коздырFышынa триметоприм-сyлъфaметaксозолдiн (бисептол) де эсерi eте жaксы деген пiкiрлерлер кездеседi [7].
СоцFы жылдaры кен спектрлi aнтибaктериaлъды дэрiлерге, онын iшiнде фторхинолондaрFa кeп кeнiл бeлiнyде. Оны кейбiр Ресей Faлымдaры кысвд кyрспен педиaтрия сaлaсындa дa колдaнyды yсынyдa [8].
Эрине, aнтибиотиктердi тaндay бaрысындa коздырFыштын OFaн деген сезiмтaлдылыFынын ескерiлyi де вджет екендiгi белгiлi. Бiрaктa, aнтибиотикогрaммa бойыншa иерсиниоздын коздырFышынa кейбiр aнтибиотиктер 50-70% сезiмтaл деп берiлгенiмен, iс-жYзiнде онын эсерi бaйкaлмaйтын дa жaFдaйлaр кездеседi.
К^рп тaндa дэрiгерлердiн aлдындa тyрFaн тaFы бiр проблемa, ол елiмiзге келiп жaщaн aнтибиотиктердiн тYрлерiнiн кeптiгi (50-ден aстaм) мен онын сaнынын жыл сaйын yлFaюынa бaйлaнысты, дертгi емдеy бaрысындa aлдымен кaндaй aнтибиотиктерге бaсымдылык; берy керектiлiгiнiн гакты aныктaлмaFaны.
ЖоFaрыдaFы aйтылFaн ойлaрды сaрaлaй келе, 6ул дертгiн этиотропты емшщ тeнiрегiнде элi де болсa aяFынa дейiн шешiлмеген мэселелердiн бaрлыFын кeремiз.
Зерттеудщ MarçcaTbi: Иерсиниоздын Y.enterocolitica коздырFышынa aнтибиотиктердiн сезiмтaлдыFын зертгеy.
Мaтериaлдaр жэне эдктер. Иерсиниозбен ay^Fan 313 бaлaнын Y.enterocolitica коздырFышынa вдрсы KOлдaнылFaн эртYрлi топтaFы 16 aнтибиотиктiн эсерi aныктaлды.
Нэтижелер мен олaрды T&^Kbway. Иерсиниозбен бaкылayдa болFaн 313 бaлaFa эртYрлi топтaFы aнтибиотиктермен этиотропты ем жYргiзiлiп, нayкaстaрFa бaрлыFы 16 тYрлi am^rora^^ колдaнылFaн.
