Socio-economic costs of fires Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

D01:10.12845/bitp.35.3.2014.4

st. kpt. dr inz. Mariusz PECIO1

Przyj^ty/Accepted/Принята: 17.02.2014; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 21.08.2014; Opublikowany/Published/Опубликована: 30.09.2014;

SPOLECZNO-EKONOMICZNE KOSZTY POZAROW

Socio-Economic Costs of Fires

Социально-экономические потери от пожаров

Abstrakt

Cel: Opracowanie ma na celu szacunkowe wyznaczenie spoleczno-ekonomicznych kosztow pozarow w Polsce. Wprowadzenie: W Polsce me byly do tej pory prowadzone programy badawcze oraz statystyczne zwiqzane z tematykq opracowania. Niewqtpliwie jest to obszar wymagajqcy gl^bszych studiow, niemniej jednak wyniki analizy przedstawione w opracowaniu mogq stanowic podstaw^ do wykorzystania przy prowadzonych w Polsce projektach i programach badawczych oraz bye punktem wyjscia do prowadzenia dalszych badan w przedmiotowym obszarze. Pokazane w opracowaniu koszty majq charakter szacunkowy, opracowanie zawiera analizy przeprowadzonq wedlug przyj^tych zalozen charakteryzujqcych si^ pewnymi uproszczeniami i uogolnieniami. Metodologia: W trakcie przeprowadzania analizy kosztow pozarow przeprowadzono autorskq analizy dost^pnych danych statystycznych i prognoz oraz wykorzystano dopracowanq i szczegolowq metod^ PANDORA'2013 sluzqcq do oceny kosztow wypadkow i kolizji drogowych. W celu ustalenia kosztow ofiar smiertelnych pozarow zostaly oszacowane przyszle straty budzetu panstwa poprzez okreslenie utraty jednostkowego produktu krajowego brutto (na jednq osob^ aktywnq zawodowo). Analizie zostal poddany wskaznik dotyczqcy liczby pracownikow, czyli liczba wszystkich obywateli pomniejszona o odsetek ludzi poza wiekiem produkcyjnym i dodatkowo pomniejszona o stop^ bezrobocia. Dodatkowo uwzgl^dniono, iz ofiara pozaru moze bye kobietq lub m^zczyznq (usrednienie wieku emerytalnego) i przeanalizowano utracony dochod budzetu panstwa w przyszlosci zwiqzany z utratq osoby (kobiety lub m^zczyzny) aktywnej zawodowo.

Wnioski: Z przeprowadzonej analizy wynika, iz szacowanie kosztow pozarow jest procesem bardzo zlozonym i dlugotrwalym. Wymaga dost^pu do pelnych i solidnych danych statystycznych oraz ciqglej aktualizacji przyj^tej metodologii. Jednoczesnie uzyskane wyniki potwierdzajq znaczny wplyw kosztow pozarow na koszt funkcjonowania panstwa i utraty przyszlych dochodow gospodarki krajowej. Dzialania zwiqzane ze zmniejszaniem liczby ofiar pozarow mogq miec wplyw na ograniczanie przyszlych utraconych dochodow budzetu panstwa, co powoduje mozliwosci poszukiwania dodatkowych zrodel finansowania (w budzecie centralnym) tego typu dzialan. Kazde dzialanie powodujqce ograniczenie liczby pozarow oraz liczby ofiar i liczby osob rannych jest niewqtpliwie efektywne ekonomicznie, chociaz nie jest to ani jedyny, ani najwazniejszy argument za prowadzeniem tego typu przedsi^wzi^c.

SJowa kluczowe: koszty pozarow, straty pozarowe, ofiary pozarow, utrata dochodow, koszty akcji ratowniczej Typ artykuJu: artykul przeglqdowy

Abstract

Aim: The purpose of this study is to estimate socio-economic costs of fires in Poland.

Introduction: In Poland, to date, no research programme was conducted or statistical calculations produced to estimate the socioeconomic impact of fires. Undoubtedly, this area requires a deeper examination but results revealed in this study provide a basis for use in projects and a starting point for further research in this area. Illustrated costs are estimates and calculations incorporate assumptions which are characterised by some simplifications and generalisations.

Methodology: During the cost analysis process the author made use of existing statistical data and estimates, and accessed an established cost calculation model for road traffic accidents and collisions - PANDORA'2013. In order to determine the costs of fire fatalities, future losses for the state budget were estimated by determining the loss of gross domestic product per individual (for one economically active person). The analysis applied an indicator relating to the number of people in employment, that is: the number of all citizens reduced by the proportion of people beyond the working age and further reduced by the unemployment level. Additionally, it was accepted that the victim of a fire may be either male or female (with appropriate averaging of the retirement age) and analyzed the future loss of revenue to the state budget caused by the loss of a professionally active person (male or female). Conclusions: The analysis shows that the cost estimation of fires is a long and complicated process. It requires access to complete and reliable statistical data and continuous updating of applied methodology. At the same time, obtained results confirm the significant

1 Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej, ul. Slowackiego 52/54, 01-629 Warszawa; e-mail: [email protected] / The Main School of Fire Service, Warsaw, Poland;

D01:10.12845/bitp.35.3.2014.4

impact of fires on the cost of state performance and loss of future income for the national economy. Actions which influence a reduction in the number of fire victims may affect the reduction of future lost revenue to the state budget. This, in turn, may influence a search for additional resources (from the state budget) to finance activities which bring about such a reduction. Any action resulting in a decrease in the number of fires and culminating in a reduced number of victims and injured people is undoubtedly cost-effective, even though it is not the sole or most important reason for conducting this type of activity.

Keywords: costs of fires, fire loss, fire victims, loss of income, rescue costs Type of article: review article

Цель: Целью исследования является оценка социально-экономических потерь от пожаров в Польше.

Введение: В Польше до сих пор не проводили исследовательских и статистических программ, связанных с тематикой исследования. Несомненно, данная область требует более глубокого изучения, хотя результаты анализа, представленные в статье, могут стать основой для проводимых в Польше проектов и испытательных программ, а также стать точкой выхода для проведения дальнейших испытаний в рассматриваемой области. Указанные в исследовании затраты приблизительны, разработка содержит проведённый согласно принятым предположениям анализ, для которого характерные некоторые упрощения и обобщения.

Методология: Во время проведения анализа потерь от пожаров, проведён авторский анализ имеющихся статистических данных и прогнозов, а также использован доработанный подробный метод PANDORA '2013, предназначенный для оценки потерь из-за аварий и ДТП. С целью определения возможных потерь связанных с летальным исходом во время пожаров, были определены будущие потери госбюджета методом потенциального уменьшения ВВП (на одного занятого человека). Был проанализирован показатель, касающийся числа работающих граждан, то есть число всех граждан было уменьшено на процент профессионально неактивных людей из-за возрастного показателя и дополнительно на показатель уровня безработицы. Дополнительно было учтено, что жертвой пожара может быть как женщина, так и мужчина (средняя пенсионного возраста) и был проанализирован будущий недополученный доход госбюджета, связанный с утратой профессионально активного человека (женщины или мужчины).

Выводы: С проведённого анализа следует, что оценка потерь от пожаров является очень сложным и длительным процессом. При проведении такой оценки необходим доступ к полным и надёжным статистическим данным и постоянной актуализации принятой методологии. Одновременно полученные результаты подтверждают значительное влияние потерь от пожаров на государственные расходы и на снижение будущих доходов национальной экономики. Действия, связанные с сокращением числа жертв пожаров могут повлиять на сокращение будущих потерь доходов госбюджета, что дает возможности поиска дополнительных источников финансирования (в центральном бюджете) такого рода действий. Каждое действие, которое способствует ограничению числа пожаров, а также числа жертв и раненых, несомненно, экономически полезно, хотя не является единственным либо самым главным аргументом для проведения такого рода мероприятий.

Ключевые слова: потери от пожаров, убытки от пожаров, жертвы пожаров, потери доходов, расходы на спасательные акции Вид статьи: обзорная статья

1. Wprowadzenie

Glownym celem opracowania jest szacunkowe wy-znaczenie spoleczno-ekonomicznych kosztow pozarow w Polsce przy wykorzystaniu dost^pnej w literaturze me-todologii, analizy dost^pnych danych statystycznych oraz autorskiego podejscia do okreslenia wplywu liczby ofiar pozarow na utrat§ przyszlych dochodow budzetu pan-stwa. W trakcie analizy danych wejsciowych do niniej-szego opracowania przyj^to zalozenie, iz w sumarycz-nych kosztach pozarow wyst^puj^ skladowe, ktore na-lezy szacowac osobno. Nalez^ do nich koszty zwi^zane z utrat^ bliskiej osoby, koszty dzialalnosci instytucji i sluzb panstwowych, utrata przyszlych dochodow pan-stwa oraz bezposrednie straty materialne. Przedstawio-na analiza pokazuje koszty ponoszone przez panstwo wy-nikaj^ce z wyst^powania pozarow, zarowno w wyniku przeprowadzania przyj^tych procedur administracyjnych, jak i utraconych dochodow.

Przedstawione w opracowaniu koszty maj^ charakter szacunkowy, opracowanie zawiera analizy przepro-wadzon^ wedlug przyj^tych zalozen charakteryzuj^cych si§ pewnymi uproszczeniami i uogolnieniami, co jest w pewnym stopniu wynikiem innowacyjnosci wybra-nych aspektow analizy. W Polsce nie byly do tej pory prowadzone programy badawcze oraz statystyczne zwi^za-ne z tematyk^ opracowania. Niew^tpliwie jest to obszar

wymagaj^cy gl^bszych studiow, niemniej jednak wyni-ki analizy przedstawione w opracowaniu mog^ stanowic podstaw^ do wykorzystania przy prowadzonych w Polsce projektach i programach badawczych oraz byc punktem wyjscia do prowadzenia dalszych badan w przedmioto-wym obszarze. W trakcie przygotowywania materialu do analizy zauwazono, iz tematyka zwi^zana z szacowaniem kosztow pozarow w Polsce moze stanowic wazny element w procesie przygotowywania i realizacji projektow oraz programow zmierzaj^cych do poprawy bezpieczen-stwa pozarowego, szczegolnie na etapie ich uzasadnia-nia. Do przeprowadzenia analizy kosztow ofiar pozarow wykorzystano dost^pne dane statystyczne oraz prognozy gromadzone i przygotowywane przez Komend§ Glown^ PSP, Ministerstwo Finansow, Glowny Urz^d Statystycz-ny oraz Zaklad Ubezpieczen Spolecznych oraz dopraco-wan^ i szczegolow^ metod§ PANDORA'2013 sluz^c^ do oceny kosztow wypadkow i kolizji drogowych realizowa-щ w Instytucie Badawczym Drog i Mostow.

2. Dane statystyczne i metodologia

2.1. Liczba pozarow

Liczba pozarow w Polsce w latach 2002-2012 zosta-la przedstawiona na ryc. 1. Mozna zauwazyc, iz w ostat-nich latach zmiana liczby pozarow ma tendenj wzrosto-

ИССЛЕДОВАНИЯ И РАЗВИТИЕ

wq, chociaz nie wystçpujq znaczne odchylenia od sredniej z ostatnich 11 lat (166.485).

2.2. Liczba ofiar pozarow

Liczbç poszkodowanych w pozarach w latach 20022012 pokazano na ryc. 2. Z przedstawionych danych wynika, iz liczba ofiar smiertelnych pozarow w ostatnich latach utrzymuje siç na podobnym poziomie, srednia liczba ofiar z ostatnich 11 lat wynosi 559 osob, podobnie jest w przypadku osob rannych (srednia 3.438 osob). Nieko-rzystne statystyki utrzymujq siç od lat, mimo poprawy sy-tuacji sprzçtowej PSP oraz postçpujqcego procesu roz-woju rynku biernych i czynnych zabezpieczen przeciw-pozarowych. Na podstawie dostçpnych publikacji moz-na przytoczyc powtarzajqce siç wnioski, wedlug ktorych wraz z rozwojem technologicznym gospodarki zwiçksza siç rowniez spektrum prawdopodobnych niekorzystnych scenariuszy zdarzen, w tym pozarow.

Ryc. 1. Liczba pozarow w latach 2002-2012 [1] Fig. 1. Number of fires in the years 2002-2012 [1]

Ryc. 2. Liczba poszkodowanych (ofiar smiertelnych i rannych) w pozarach w latach 2002-2012 [1] Fig. 2. Number of victims (killed and injured) in fires in the years 2002-2012 [1]

2.3. Straty pozarowe

Straty pozarowe mozna podzielic na kilka kategorii. Straty majqtkowe obciqzajq obywateli (rowniez posred-nio zaklady ubezpieczeniowe) oraz budzet panstwa. Straty istotne z punktu widzenia zmniejszenia obciqzen dzia-lalnosci instytucji panstwowych i utraty przyszlych dochodow budzetu panstwa wynikajqce z ograniczenia liczby ofiar smiertelnych to koszty administracyjne, dzialan

DOI: 10.12845/bitp.35.3.2014.4

operacyjnych i utrata dochodu narodowego w przyszlo-sci.

Na ryc. 3 pokazano dane dotyczqce wielkosci mate-rialnych strat pozarowych.

Ryc. 3. Straty pozarowe w latach 2002-2012 [1]

Fig. 3. Fire losses in the years 2002-2012 [1]

2.4. Postac ogolna kosztow pozarow

Ogolna postac kosztow pozarow przedstawiona w po-nizszym rozdziale wykorzystuje miçdzy innymi metodo-logiç opracowanq i rozwijanq w Instytucie Badawczym Drog i Mostow [2], ktory od wielu lat prowadzi doklad-ne badania dotyczqce szacowania kosztow zdarzen dro-gowych. Teoretyczne uwarunkowania szacowania kosztow zdarzen niekorzystnych, w ktorych uruchamiane sq procedury postçpowania sluzb ratowniczych oraz proce-dury administracyjnie z nimi zwiqzane sq zblizone przy wypadkach drogowych i pozarach.

„Podstawç oszacowania kosztow zdarzen stanowiq:

• okreslona liczba wszystkich pozarow wedlug staty-styk,

• jednostkowe koszty zdarzen na jeden pozar, wedlug nastçpujqcych kategorii:

- koszty medyczne,

- koszty utraconej mocy produkcyjnej (utracona produkcja),

- ocena utraconej jakosci zycia (strata dobra z po-wodu wypadkow),

- koszty uszkodzenia mienia,

- koszty administracyjne.

Wedlug teorii na koszty zdarzen skladajq siç bezpo-srednie i posrednie koszty ekonomiczne, wartosc bezpie-czenstwaper se oraz koszty dodatkowe:

• Bezposrednie koszty ekonomiczne sq postrzega-ne jako wydatek dzis albo w przyszlosci. Glownymi kosztami bezposrednimi pozarow sq:

- koszty medyczne i rehabilitacji zwiqzane z okre-sem niezdolnosci do pracy pacjenta;

- koszty administracyjne pozaru, na ktore skladajq siç: koszty strazy pozarnej, koszty policji, kosz-ty sledztw dotyczqcych pozaru, koszty sqdowe i koszty administracyjne ubezpieczen;

- koszty sluzb ratowniczych i porzqdkowych, ktore dotyczq pomocy w naglych wypadkach;

- koszty uszkodzenia mienia, ktore obejmujq m.in. uszkodzenia budynkow i otoczenia budynkow.

DOI:10.12845/bitp.35.3.2014.4

• Posrednie koszty ekonomiczne jako utracony produkt krajowy brutto oraz niezrealizowana konsumpcja w wyniku przedwczesnej smierci.

• Wartosc bezpieczenstwa per se jako gotowosc do placenia WTP (ang. Willingness to Pay) za redukcjç prawdopodobienstwa przedwczesnej smierci w wyniku pozaru, niezaleznie od zdolnosci produkcyjnej. Gotowosc do placenia sygnalizuje preferencje zmniej-szania ryzyka bycia rannym albo nawet smierci w po-zarze. W szacunkach ten aspekt jest nazywany warto-sci^ bezpieczenstwa per se, który zostaje wyznaczo-ny empirycznie, jako wartosc statystycznego zycia (Value of a Statistical Life - VSL) i wartosc statystycznego urazu (Value of a Statistical Injury - VSI). Szacunek gotowosci do placenia za redukcjç prawdopodobienstwa przedwczesnej smierci i zmniejszenia ryzyka bycia rannym opiera siç na podstawie zreali-zowanych badan naukowych. W Polsce takie badania w aspekcie ryzyka pozaru nie byly jeszcze prowadzone.

• Koszty dodatkowe, które wynikaj^ z posrednich efek-tów takich jak straty czasu, zwiçkszenie zuzycia pa-liwa i zwiçkszona emisja spalin z powodu zatlocze-nia spowodowanego przez pozar. Te koszty na ogól nie s^ uwzglçdniane, poniewaz trudno je oszacowac" [2, s. 20-21].

2.6. Zalozenia do przyjçtej metody szacowania kosztów ofiar pozarów

W celu przeprowadzenia analizy koszty pozarów zo-staly podzielone na cztery skladowe, z których mozliwe do oszacowania s^ jedynie trzy (ryc. 4). Na koszty ofiar pozarów mog3 siç skladac koszty dotycz^ce rodziny, in-stytucji, budzetu panstwa i maj^tku.

+ 1-1! f

llijcivbtbtíej PWtry.

мп|_Чикг^1лч U>TV

iptsrYIuCJl

•IflH'y^iïl)

i J1.1. : v, П -L L 11

i po г z-id ko wye h ■ чо'..1 :v rrri-dviinc1

ajuiniiir-iivi»

BLjniCT

PArtSTWA

r .irAínni-iií.-i^ílc

duihuifr

bud!HCW|

i'Kñ

w P" /^/'ÍJH-lí

bonnimpíj»

w IíuiJyi^lIi

ïimwodDWiic

HMwi

Jm^íjnc

Ryc. 4. Skladowe koszty pozarów

Fig. 4. Components of the cost of fires

Koszty zwi^zane z utrat^ bliskiej osoby, opisane jako „Rodzina" na ryc. 4, s^ niemozliwe do oszacowania w wymiernych kategoriach finansowych. Maj^c na uwa-dze cele programow i projektow badawczych oraz cele statutowe Panstwowej Strazy Pozarnej, s^ one wystarcza-j^ce do uzasadnienia kazdych dzialan zmierzaj^cych do poprawy bezpieczenstwa pozarowego i ograniczenia licz-by ofiar pozarow.

2.6. Metoda PANDORA'2013

Wieloletnie badania prowadzone w Instytucie Badaw-czym Drog i Mostow mog^ stanowic wzorzec, wedlug ktorego bçd^ realizowane podobne badania dotycz^ce strat pozarowych w przyszlosci. W celu dokonania analizy szacunkowych kosztow strat zwi^zanych z ofiarami pozarow zostan^ wykorzystanie niektore wyniki otrzyma-ne podczas badan realizowanych wedlug programu PANDORA.

„Publikacja Metoda oraz wycena kosztôw wypadkôw i kolizji drogowych na sieci drôg w Polsce na koniec roku 2012, z wyodrçbnieniem srednich kosztôw spoieczno-eko-nomicznych zdarzen drogowych na sieci TEN-T przedsta-wia koszty wypadkow drogowych i kolizji, ktore zdarzy-ly siç w 2012 roku na sieci wszystkich drog w Polsce. W celach porownawczych wycenç kosztow przepro-wadzono dwoma metodami opracowanymi w Zakla-dzie Ekonomiki Instytutu Badawczego Drog i Mostow - podstawow^ i rozszerzon^. Podstawowa metoda badan kosztow zdarzen drogowych, zwana obecnie PANDO-R4'1993, zostala wypracowana w Zakladzie Ekonomi-ki IBDiM w latach 90. ubieglego wieku pod kierunkiem prof. Haliny Chrostowskiej w ramach prac nad Instrukcjq oceny efektywnosci ekonomicznej inwestycji drogowych i mostowych. Metoda PANDORA'1993 obejmuje wycenç kosztow wypadkow drogowych bez wyceny kosztow kolizji.

Od 2011 roku w zwi^zku z prowadzeniem badan przez ZE IBDiM metoda PANDORA'1993 jest poddawana sta-lej weryfikacji i modyfikacji. Z tego wzglçdu w opraco-waniu przedstawiono zalozenia metodyczne do PANDO-RY'1993, ktore stanowi^ punkt wyjsciowy do prowa-dzonych aktualizacji, oraz zaprezentowano now^ meto-dç PANDORA'2013, w pierwszym stadium jej modyfi-kacji [2, str. 4].

„Ostatecznie koszty wypadku uwzglçdniaj^ce powyz-sze straty wg PANDORA'2013 grupuje siç w trzy kategorie, jak w PANDORZE'1993 (wyszczegolniono jedy-nie koszty, ktore zostaly wykorzystane do analizy kosz-tow ofiar i poszkodowanych w pozarach):

Koszty ofiar smiertelnych:

koszty administracyjne udzialu jednostek operacyj-nych (policja, straz pozarna, sluzby chemiczne itp.), koszty administracyjne ratownictwa medycznego (ka-retka pogotowia, smiglowiec medyczny), koszty leczenia zmarlych w okresie do 30 dni po wy-padku,

koszty administracyjne zwi^zane z sekj zwlok, koszty zasilku pogrzebowego wyrownanego do sredniej rynkowej ceny pogrzebu, koszty s^downictwa, koszty wiçziennictwa,

koszty rent rodzinnych wyplaconych z ZUS, koszty zadoscuczynien i odszkodowan dla rodzin zmarlego,

koszty rent rodzinnych wyplaconych przez ubezpie-czyciela sprawcy wypadku,

strata produktywnosci wynikaj^ca ze smierci ofiar wypadkow drogowych, straty pracodawcy.

RESEARCH AND DEVELOPMENT ИССЛЕДОВАНИЯ И РАЗВИТИЕ

Koszty rannych:

• koszty administracyjne udzialu jednostek operacyj-nych (policja, straz pozarna, sluzby chemiczne, itp.),

• koszty administracyjne ratownictwa medycznego,

• koszty leczenia ciçzko rannych,

• koszty sqdownictwa,

• koszty wiçziennictwa,

• koszty rent powypadkowych i rodzinnych wyplaco-nych z ZUS, na skutek trwalego kalectwa ofiary ran-nej w wypadku,

• koszty zadoscuczynien i odszkodowan dla ofiary po-szkodowanej,

• koszty rent wyplaconych przez ubezpieczyciela sprawcy wypadku, tytulem utraconych zarobkow, ob-nizenia stopy zyciowej poszkodowanego i jego bli-skich,

• koszty leczenia, zakupu sprzçtu pokrywane przez ubezpieczyciela sprawcy,

• strata produktywnosci wynikajqca z czasowej bqdz calkowitej niezdolnosci do pracy poszkodowanego,

• straty pracodawcy" [2, str. 23-24].

W celu oszacowania kompleksowych kosztow ofiar smiertelnych pozarow do dalszej analizy zostanq wyko-rzystane dane z programu PANDORA dotyczqce jednost-kowych kosztow ofiar smiertelnych oraz osob rannych w wypadkach drogowych pomniejszone o straty budzetu panstwa wynikajqce z utraty produktywnosci. Ta czçsc kosztow (zwiqzana z budzetem kraju) jest przedmiotem osobnej autorskiej analizy przeprowadzonej w kolejnym rozdziale opracowania.

Obliczony wedlug programu PANDORA jednostko-wy koszt smiertelnych ofiar wypadkow drogowych, po-mniejszony o straty zwiqzane z utratq produktywnosci wynosi 826.608 zl, natomiast koszt jednostkowy osob rannych w wypadkach wynosi 114.598 zl.

2.7. Utracone dochody budzetu panstwa

Z punktu widzenia wielkosci strat finansowych wyni-kajqcych z liczby ofiar smiertelnych pozarow najistotniej-szym skladnikiem kosztow pozarow sq utracone przyszle dochody budzetu panstwa. Sq one wynikiem zmniejsze-nia populacji o okreslonq liczbç osob w wieku produkcyj-nym. W tym celu nalezy zdefiniowac pojçcia „wiek pro-dukcyjny" i „produkt krajowy brutto" oraz wyliczyc pro-gnozowany udzial jednostki w PKB w latach przyszlych.

„Wiek produkcyjny - ludnosc wykonujqca pracç przynoszqcq dochod oraz bezrobotni; przedzial wiekowy przyjçty w statystyce dla potrzeb ekonomii. Wedlug me-todologii Glownego Urzçdu Statystycznego w wieku pro-dukcyjnym znajdujq siç:

• mçzczyzni pomiçdzy 18. a 67. rokiem zycia,

• kobiety pomiçdzy 18. a 65. rokiem zycia" [3].

„Produkt krajowy brutto, PKB - pojçcie ekonomicz-ne oznaczajqce jeden z podstawowych miernikow docho-du narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowanq wartosc dobr i uslug finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w okreslonej jed-nostce czasu (najczçsciej w ciqgu roku)" [5].

BiTP Vol. 35 Issue 3, 2014, pp. 39-45 DOI: 10.12845/bitp.35.3.2014.4

p:;;,;--n... NjiJm. . m-dlii^; i-àuriuriMnvi h liMjIIWm ij

w Midi TOI V7BH

JH41I*

/ii^ Mi .'м,'L. JJ-Vl

lu^.M.u.^rUi,.! d4i Hut Ht» >.>ti

!!«]« I)l|t 1ПМ IHJ» KtH

Ryc. 5. Prognoza liczby ludnosci wedlug ekonomicznych grup wieku w latach 2015-2035 [4]

Fig. 5. Forecast of population by economic age groups in the years 2015-2035 [4]

Dane statystyczne oraz prognozy, które zostanq wyko-rzystane do przeprowadzenia tej czçsci analizy kosztów ofiar pozarów, przedstawione zostaly na ryc. 5-9.

W celu ustalenia kosztów ofiar smiertelnych pozarów w tej czçsci analizy zostanq oszacowane przyszle straty budzetu panstwa poprzez okreslenie utraty jednostkowe-go produktu krajowego brutto (na jednq osobç aktywnq zawodowo). Nie mozna w tym celu wykorzystac dostçpnych w danych statystycznych wskazników „PKB per capita", poniewaz jest to iloraz PKB oraz liczby mieszkan-ców kraju. Analizie musi zostac poddany wskaznik do-tyczqcy liczby pracowników, czyli liczba wszystkich obywateli pomniejszona o odsetek ludzi poza wiekiem produkcyjnym i dodatkowo pomniejszona o stopç bezro-bocia (na potrzeby opracowania ten wskaznik zostal na-zwany „PKB per operando").

n •■ ■

nwJ.. ._H,L 11*|Z iüJNJ I 'r ,'fll l-i JJH I к - Г1

^fcjfuLj*LH^WW 11-40'. T» ■ fcïr 1,И- i v>

Ryc. 6. Prognozowana stopa bezrobocia oraz liczba osob

aktywnych zawodowo w latach 2015-2035 [6] Fig. 6. Expected rate of unemployment and the number of economically active people in the years 2015-2035 [6]

Wykres pokazany na ryc. 8 jest efektem analizy danych zawartych na wykresach pokazanych na ryc. 6 i 7. Warto zwrocic uwagç na fakt, iz bçdzie malala zarow-no ogolna liczba mieszkancow Polski, jak i liczba osob w wieku produkcyjnym. Prognozy Ministerstwa Finan-sow pokazujq jednoczesnie wzrost PKB. Te dwie prognozy pozwalajq wysnuc wniosek, iz z uplywem lat bç-

Пчцгнщщлн '.Г 11(1.1 l]IVIIlJnJLM »I.Ii ¡II . !VI UVH3 !-.bv™ 'Vl fl

wwlofWD w l-H.-rh Ю15 Ï03Ï

i Wik.

dzie wzrastal udzial pojedynczego pracownika w PKB, a w konsekwencji równiez utrata kazdego praojcego bçdzie powodowala coraz wyzsze koszty utraconych do-chodów panstwa w przyszlosci.

Na ryc. 9 przedstawiono wiek ofiar smiertelnych pozarów w latach 2010-2012. Stosunkowo krótki okres, którego dotycz^ dostçpne dane, oraz duzy odsetek osób o wieku „nieustalonym" wymaga przeprowadzenia bar-dziej szczególowej analizy tego zagadnienia w przyszlosci. Jednak z uwagi na ogólny charakter prowadzonej analizy mozna zalozyc, iz obliczony wedlug dostçpnych danych sredni wiek ofiary pozaru (46 lat) moze byc przyjçty do dalszej analizy.

Ryc. 7. Prognoza PKB na lata 2013-2035 [7] Fig. 7. GDP forecast for the years 2013-2035 [7]

Pr uh'íLU!- "KB UÏT ujwrjrKJo ZDÎ5

ut M

IHlii tat II JiiJt Mm jnii

JV* I ll M ]J ■ L" a Hi

Ryc. 8. Prognoza PKB per operando na lata 2015-2035 Fig. 8. Forecast GDP per operando for the years 2015-2035

г» ii.M -ь ;л

m ii> m №

Ryc. 9. Wiek ofiar smiertelnych pozarów w latach 2010-2012 [1] Fig. 9. Age of fire victims in the years 2010-2012 [1]

DOI:10.12845/bitp.35.3.2014.4 3. Koszty pozarów w Polsce

Oszacowanie kosztów pozarów zwi^zanych z utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa zostalo zrealizo-wane po wykonaniu analizy danych zawartych w punkcie 2.7 oraz przeprowadzeniu odpowiednich obliczen:

• sredni wiek ofiary pozaru - 46 lat,

• pozostaly okres aktywnosci zawodowej (usrednio-ny dla kobiet i mçzczyzn) - 20 lat,

• sredni PKB per operando w pozostalym okresie aktywnosci zawodowej - 131.370 zl.

Iloczyn liczby lat pozostalego okresu aktywnosci za-wodowej oraz sredniego PKB per operando w tym okresie bçdzie wskazywal wymiar utraty przyszlych dochodów panstwa na skutek smierci ofiary pozaru. Obliczony w ten sposób jednostkowy koszt ofiary pozaru zwi^za-ny z utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa wyno-si 2.627.400 zl. Koszt ten nie zawiera udzialu jednostki w tzw. spozyciu prywatnym. Srednie wydatki gospodarstw domowych na jedn^ osobç wedlug prognoz w przyjç-tym do analizy pozostalym okresie aktywnosci zawodowej wynios^ 356.243 zl. Nalezy koszt tych wydatków od-j^c od kosztu jednostkowego ofiary pozaru wynikaj^ce-go z utraty dochodów panstwa. Skorygowany jednost-kowy koszt ofiary pozaru zwi^zany z utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa wyniesie 2.271.157 zl przy zalozeniu, ze kazda smiertelna ofiara pozaru bçdzie osob^ praojc^. Wspólczynnik koryguj^cy wynikaj^cy z pro-gnoz stopy bezrobocia (obliczony w prognozie 20-letniej) zostal uwzglçdniony po analizie prognoz ZUS i wynosi 0,936. Ostatecznie jednostkowy koszt ofiary pozaru zwi^-zany z utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa wyniesie 2.125.803 zl.

W celu ustalenia kosztów jednostkowych ofiar poza-rów nalezy dokonac sumowania kosztów jednostkowych ofiar pozarów zwi^zanych z dzialalnosci^ instytucji pan-stwowych oraz kosztów jednostkowych ofiar pozarów zwi^zanych z utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa (tabela 1 i 2).

Tabela 1

Koszty jednostkowe pozarów w Polsce w 2012 roku

Rodzaj kosztów Wartosc

Koszt jednostkowy ofiary smiertelnej (w odniesieniu do kosztów dzialania instytucji i sluzb panstwowych) 826.608 zl

Koszt jednostkowy ofiary smiertelnej (w odniesieniu do utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa) 2.125.803 zl

Koszt jednostkowy osoby rannej (w odniesieniu do kosztów dzialania instytucji i sluzb panstwowych) 114.598 zl

Koszt jednostkowy osoby rannej (w odniesieniu do utraty przyszlych dochodów budzetu panstwa) nie szacowano

Prugnoza PKÇ eu 2U1Î Î0ÎS

IM Mil

Wictvnltrlcliifch ul'jr pourow w lalich 20Ш 2015

ИССЛЕДОВАНИЯ И РАЗВИТИЕ

Table 1

Unit costs of fires in Poland in 2012

Type of costs Value

Unit cost of fire victim (in relation to the cost of the institution and state services) 826.608 PLN

Unit cost of fire victim (in relation to the loss of future income of the state budget) 2.125.803 PLN

Unit cost of person injured (in relation to the cost of the institution and state services) 114.598 PLN

Unit cost of person injured (in relation to the loss of future income of the state budget) not estimated

Tabela 2

Sumaryczny koszt pozarów w Polsce w 2012 roku

Rodzaj kosztów Wartosc

Posrednie, w tym: 2.147.819.443 zl

- Koszty ofiar smiertelnych 467.033.520 zl

- Koszty osób rannych 479.707.228 zl

- Straty budzetu panstwa 1.201.078.695 zl

Bezposrednie (straty materialne) 1.351.660.000 zl

Razem: 3.499.479.443 zl

Table 2

Total costs of fires in Poland in 2012

Type of costs Value

Indirect, including: 2.147.819.443 PLN

- Cost of fire victims 467.033.520 PLN

- Cost of people injured 479.707.228 PLN

- Loss of state budget 1.201.078.695 PLN

Direct (property damage) 1.351.660.000 PLN

Total 3.499.479.443 PLN

4. Podsumowanie

Sumaryczny koszt pozarów w Polsce wedlug danych za rok 2012, dostçpnych danych statystycznych oraz pro-gnoz wynosi 3.499.479.443 zl. Jest to suma kosztów jed-nostkowych dzialalnosci instytucji panstwowych (admi-nistracyjnych i operacyjnych) oraz kosztów zwiqzanych z utratq przyszlych dochodów budzetu panstwa. Oszaco-wany w ten sposób koszt nie zawiera strat zwiqzanych z ludzkim bólem i cierpieniem po utracie bliskiej osoby oraz strat zwiqzanych z utratq dochodów panstwa i praco-dawców na skutek czasowej niezdolnosci do pracy osób rannych w wyniku pozaru.

5. Wnioski

Z przeprowadzonej analizy wynika, iz szacowanie kosztów pozarów jest procesem bardzo zlozonym i dlu-gotrwalym. Wymaga dostçpu do pelnych i solidnych danych statystycznych oraz ciqglej aktualizacji przyjçtej metodologii. Jednoczesnie uzyskane wyniki potwierdza-jq znaczny wplyw kosztów pozarów na koszt funkcjono-wania panstwa i utratç przyszlych dochodów gospodarki

DOI: 10.12845/bitp.35.3.2014.4

krajowej. Kazde dzialanie powodujqce ograniczenie licz-by pozarów oraz liczby ofiar i liczby osób rannych jest niewqtpliwie efektywne ekonomicznie, chociaz nie jest to ani jedyny, ani najwazniejszy argument za prowadzeniem tego typu przedsiçwziçc.

W zwiqzku z powyzszym nalezy stwierdzic, iz bardzo oczekiwanym w przyszlosci dzialaniem byloby wdro-zenie programu badawczego w zakresie szczególowe-go analizowania kosztów pozarów. Efektem programu badawczego, realizowanego w istniejqcych instytucjach PSP lub w ramach wyodrçbnionego zespolu (np. wzoro-wanego na Krajowej Radzie Bezpieczenstwa Ruchu Dro-gowego), byloby wdrozenie wlasciwej metodologii sza-cowania kosztów pozarów oraz okresowe publikacje ra-portów z prowadzonych prac.

Publikacja powstala w ramach projektu nr DOBR-BIO4/050/ 13009/2013 pt. „Opracowanie systemowych rozwiqzan wspo-magajqcych prowadzenie dochodzen popozarowych wykorzy-stujqcych nowoczesne technologie w tym narzçdzia techniczne i informatyczne" finansowanego przez NCBiR.

Literatura

1. Dane statystyczne KG PSP, www.kgpsp.gov.pl.

2. Metoda oraz wycena kosztów wypadków i kolizji drogowych na sieci dróg w Polsce na koniec roku 2012, z wyodrçbnie-niem srednich kosztów spolecznoekonomicznych zdarzen drogowych na sieci TEN-T, (Umowa nr TRD/15/13 z dnia 18.07.2013 r.), Jazdzik-Osmólska A. (kier.), Instytut Badaw-czy Dróg i Mostów, Zaklad Ekonomiki, Warszawa, sierpien 2013.

3. Wiek produkcyjny [w:] Wikipedia. Wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/ Wiek_produkcyjny [dostçp 16 stycznia 2014].

4. Prognoza ludnosci Polski na lata 2008-2035, Glówny Urzqd Statystyczny, Departament Badan Demograficznych.

5. Produkt krajowy brutto [w:] Wikipedia. Wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/ Produkt_krajowy_brutto [dostçp 16 stycznia 2014].

6. Prognoza wplywów i wydatków funduszu emerytalnego do 2060 roku, Zaklad Ubezpieczen Spolecznych, Departament Statystyki, Warszawa, marzec 2010 r.

7. Wytyczne dotyczqce zalozen makroekonomicznych na po-trzeby wieloletnich prognoz finansowych jednostek samo-rzqdu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, Warszawa, 5 listopada 2013 r.

mi. bryg. dr inz. Mariusz Pecio - absolwent studiów II stopnia na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Poza-rowego SGSP. W 2008 roku obronil doktorat w Akade-mii Finansów w Warszawie (praca na temat ryzyka po-zarowego w ubezpieczeniach ogniowych). Od 2001 roku zatrudniony na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Po-zarowego SGSP, obecnie na stanowisku adiunkta. Autor wielu publikacji, referatów na konferencjach naukowych, uczestnik programów i projektów badawczych o zasiçgu krajowym i miçdzynarodowym.