CC BY
18
© by Wydawnictwo CNBOP-PIB Please cite as: BiTP Vol. 31 Issue 3,2013, pp. 49-58
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
st. kpt. mgr inz. Robert MAZUR1 st. kpt. mgr inz. Marek MARZEC2
Przyj^ty/Accepted: 11.02.2013; Zrecenzowany/Reviewed: 16.08.2013; Opublikowany/Published: 30.09.2013
OCENA STOPNIA BEZPIECZENSTWA W ASPEKCIE STATYSTYKI ZDARZEN ZA LATA 2007-2012. MIEJSCOWE ZAGROZENIA
Assessment ofSafety Level in Aspect of2007-2012 Statistic.
Local Emergencies
Streszczenie
Pozary, miejscowe zagrozenia i alarmy falszywe to podstawowa klasyfikacja zdarzen rejestrowanych przez dyzurnych Stanowisk Kierowania Komendantow Powiatowych (Miejskich) Panstwowej Strazy Pozarnej (PSP). Autorzy przeprowadzaj^ analiz? rozkladu wybranych cech miejscowych zagrozen zarejestrowanych w Informacjach ze zdarzen PSP za lata 2007-2012. Analizie i ocenie poddawane s^w szczegolnosci: ogolna liczba zdarzen, ranni i ofiary smiertelne. Dane analizowane s^na poziomie kraju w rozbiciu na klasy obiektow: uzytecznosci publicznej, mieszkalne, produkcyjne, magazynowe, srodki transportu, lasy, uprawy i rolnictwo oraz pozostale. Na podstawie wynikow badan statystycznych opracowano roczne wskazniki rannych i ofiar smiertelnych oraz szescioletnie wskazniki cz?stosci wyst?powania zdarzen, rannych i ofiar smiertelnych, w rozbiciu na powyzsze kategorie. Dla klas obiektow charakteryzuj^cych si? najwi?kszymi wartosciami wspolczynnikow przeprowadzono analiz? i ocen? rozkladu wartosci wspolczynnikow w funkcji poszczegolnych lat, jak rowniez opisano trendy rozwojowe. W artykule przeprowadzono ogoln^ocen? poziomu bezpieczenstwa, polegaj^c^ na wskazaniu obszarow, w ktorych koncentracja wartosci wskaznikow jest najwi?ksza. Wyniki badan wskazuj^, ze miejscowe zagrozenia pojawiaj^ si? najcz?sciej w klasie innych obiektow (39%), obiektow mieszkalnych (31%) i srodkach transportu (20%). Notuje si? dla nich wskazniki smiertelnosci odpowiednio na poziomie 25%, 22%, 49% oraz wskazniki rannych 4%, 8%, 86%. Zauwazono, ze dla obiektow mieszkalnych notuje si? staly wzrost wartosci wspolczynnikow rannych i ofiar smiertelnych, podczas gdy w transporcie tendencja jest odwrotna. W opracowaniu scharakteryzowano dokladniej podkategori? zdarzen generuj^cych najwi?ksz^ liczb? interwencji, jak rowniez opisano dominuj^ce rodzaje interwencji PSP.
Summary
Fires, local emergencies and false alarms are the main events" classes registered by dispatchers of the Polish State Fire Service Command Control Rooms. Statistical analysis of local emergencies factors was conducted on data from the State Fire Service Reports, covering the period 2007-2012. The statistical research was carried out on the state level. Firstly, the authors examined general number of local emergencies and casualties (injured, fatalities). Secondly, the number of local emergencies and casualties in object classes as public utilities, housing, production companies, warehouses, means of transport, forests, agriculture and others was analyzed and assessed. Based on the results of statistical indicators, annual injuries and fatalities as well as six-year local emergency frequency coefficients were calculated. The article presents overall assessment of safety level involving indication of the areas, where the concentration of frequency distribution coefficient the highest is. The object classes with the highest coefficient values between 2007 and 2012 are analysed and evaluated. The selected conclusions show that local emergencies appear the most often in the other object class (39%), housing (31%), means of transport (20%). Local emergencies injured coefficients are adequately on the level 25%, 22%, 49%, whereas local emergencies fatalities coefficients achieve 4%, 8%, 86%. It is noticed that when the coefficient values for means of transport are on the decline, the coefficient values for housing are on the rise. Additionally, the article describes subcategories which generate the highest number of interventions as well as dominant types of intervention conducted by the State Fire Service.
1 Komenda Glowna Panstwowej Strazy Pozarnej, ul. Podchor^zych 38, 00-463 Warszawa, Polska; rmazur@kgpsp.gov.pl; merytoryczny wkladpracy- 80%; National Headquarters of the State Fire Service, Poland; percentage contribution - 80%
2 Komenda Glowna Panstwowej Strazy Pozarnej, ul. Podchor^zych 38, 00-463 Warszawa, Polska; merytoryczny wklad pracy - 20%; National Headquarters ofthe State Fire Service, Poland; percentage contribution - 20%
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
Slowa kluczowe: bezpieczenstwo cywilne, statystykamiejscowych zagrozen, wskaznik czçstosci miejscowych zagrozen, ranni w miejscowych zagrozeniach, ofiary smiertelne miejscowych zagrozen, ocena poziomu bezpieczenstwa; Keywords: civil safety, local emergencies statistics, local emergencies frequency distribution coefficient, injured in local emergencies, fatalities in local emergencies, safety level assessment; Typ artykulu: studium przypadku - analiza zdarzen rzeczywistych; Type of article: case study - analysis ofactual events;
1. Wstçp
W roku jubileuszowym 20-lecia funkcjonowa-nia Panstwowej Strazy Pozarnej (PSP) zrodzil siç pomysl zbadania zmian w zakresie liczby pozarów, miejscowych zagrozen oraz poszkodowanych, jakich nios^, za sob^. W drodze badan statystycznych autorzy szukali odpowiedzi na pytania: Jak ksztal-tuje siç ogólna liczba zdarzen? Jak przedstawia siç czçstosc wystçpowania zdarzen w fankcji obiektów uzytecznosci publicznej, mieszkalnych, produkcyj-nych i innych? Czy zauwazalne s^tendencje zmian? Na jakie klasy obiektów, z punktu widzenia wyso-kich wskazników wypadkowosci, nalezy zwrócic szczególn^, uwagç?
Drog^, do realizacji wyzej zalozonych celów byla analiza statystyczna Informacji ze zdarzen PSP. Opracowaniejest drug^z cyklu 4 publikacji nt. Oce-ny stopnia bezpieczenstwa w aspekcie statystyk zdarzen PSP, w sklad których wchodz^:
• czçsc I - pozary (statystyka zdarzen za lata 20072012) [1],
• czçsc II - miejscowe zagrozenia (statystyka zda-rzenza lata 2007-2012),
• czçsc III - czasowo-przestrzenna charakterysty-ka zagrozen pozarowych w srodowisku systemów informacji przestrzennej (GIS), na przykladzie m.st. Warszawa (statystyka zdarzen za lata 20002012),
• czçsc IV - analiza statystyczna przypuszczalnych przyczyn pozarów w skali kraju i miasta (statystyka zdarzen za lata 2000-2012).
Najwazniejsze wnioski plyn^ce z pierwszej czç-sci badan to blisko 89% pozarów pojawiaj^cych siç klasach innych obiektów (50%), uprawach, rolnic-twie (22%), obiektach mieszkalnych (17%). Liczba pozarów generowana jest glównie przez pozary smietników, zsypów, wysypisk smieci, pobo-czy dróg i szlaków komunikacyjnych (inne obiek-ty), traw na nieuzytkowanych powierzchniach rol-niczych, l^kach, rzyskach (uprawy, rolnictwo) oraz obiektów mieszkalnych jedno- i wielorodzinnych (mieszkalne). Najwiçksze wskazniki wypadkowosci notowane s^w mieszkalnictwie z rannymi na pozio-mie 75%, i smiertelnymi - 80% [1].
Celem niniejszego opracowania jest udzielenie odpowiedzi na powyzsze pytania w odniesieniu do kategorii zdarzen - miejscowe zagrozenia (MZ).
2. Analiza literatury
Rozporz^dzenie o Krajowym Systemie Ratow-niczo-Gasniczym (KSRG) [2],jak rowniez przepisy uszczegolawiaj^ce - Zasady ewidencjonowania zdarzen w zmodernizowanym Systemie Wspomagania Decyzji-ST („Zasady") [3] - okreslaj^trzy kategorie zdarzen rejestrowanych przez Stanowiska Kierowa-nia PSP (SK PSP). Nalezy do nich: pozar, miejscowe zagrozenie (MZ) i alarm falszywy (AF). Intere-suj^cym aspektemjest brak spojnego prawa europej-skiego w zakresie definicji poj?c,jak rowniez zasad kwalifikacji zdarzen przez SK PSP, czy Centra Po-wiadamiania Ratunkowego.
I tak na przyklad w materiale statystycznym The Swedish Civil Contingencies Agency [4] podstawo-wa kwalifikacja zdarzen obejmuje:
• AF zwi^zany z pozarami, generowany przez po-zarowe/gazowe techniczne systemy zabezpieczen (ang. False Fire Call - apparatus),
• AF zwi^zany z pozarami w dobrej/zlej wierze, generowany przez osoby postronne (ang. False Fire Call - good intent/malicious),
• AF w dobrej/zlej wierze, zwi^zany z dzialaniami ratowniczymi (ang. False Rescue Call - good intent/malicious),
• pozary obiektow budowalnych (ang. Building Fire)3,
• pozary inne niz pozary obiektow budowlanych (ang. Non-Building Fire)4,
• wypadki w komunikacji (ang. Traffic Accident),
• emisja substancji niebezpiecznych (ang. Emission of Dangerous Substance),
• utoni?cia (ang. Drowning),
• inne dzialania ratownicze (ang. Other Rescue).
W Wielkiej Brytanii klasyfikacja zdarzen przedstawia si? nieco odmiennie. Departament ds. Spo-lecznych i Lokalnych Organow Wladzy - Wydzial Sluzb Ratowniczych, opublikowal instrukcj? do sys-temu IRC (ang. Incident Recording System). Archi-tektura systemu umozliwia pozyskiwanie, edycj? i analiz? danych statystycznych z dzialan Sluzb Ra-
3 Pozary obiektów budowlanych obejmuje pozary do-mów, obiektów uzytecznosci publicznej, przemyslowych, innych konstrukcji, jak wielopoziomowe parking, tunele oraz budynki w trakcie budowy [4].
4 Pozary obiektów niemieszkalnych uwzglçdniajq. pozary
lasów i terenów zalesionych, upraw rolniczych i roslinno-
sci, pozary pojazdów drogowych, smieci, pojemników [4].
towniczych (ang. Fire and Rescue Service) za pomo-c^, przegl^darki internetowej [5]. Zgodnie z wytycz-nymi, klasyfikacja zdarzen systemu obejmuje [6]:
• pozary (ang. Fire Incidents),
• AF(ang. False Alarms),
- AF zlosliwe (ang. MaliciousFalse Alarms),
- AF w dobrej wierze (ang. Good Intent False Alarms),
- AF z pozarowych instalacji alarmowych (ang. False Alarm due to Apparatus),
- AF w dobrej wierze, do specjalistycznych uslug ratowniczych (ang. Special Service False Alarm Good Intent),
• specjalistyczne uslugi ratownicze (ang. Special
Service Incidents).
Kategoria pozarow dodatkowo uwzgl?dnia pozary pierwszorz?dne5 (ang. Primary) oraz drugo-rz?dne6 (ang. Secondary). Do specjalistycznych uslug ratowniczych kwalifikowane s^, lokalne zagro-zenia (ang. Local Emergencies) takie jak wypadki, ratowanie ludzi, duze katastrofy, domowe zdarzenia (ang. Domestic Incidents), wycieki wody, uwalnia-nie uwi?zionych ludzi. Od tego typu zdarzen mog^, bye pobierane oplaty [6].
Znaczenie MZ w Polsce po cz?sci zblizone jest do kategorii specjalistycznych uslug ratowniczych w Wielkiej Brytanii oraz wypadkow w komunika-cji, innych dzialan ratowniczych w Szwecji. MZ ma swoje uzasadnienie w polskim prawie ustawodaw-czym, w tym ustawie o Ochronie Przeciwpozarowej [7] oraz Prawie Budowlanym [8] (funkcja uzupel-niaj^ca). Oznacza zdarzenie nieb?d^ce pozarem ani kl?sk^, zywiolow^, wynikaj^ce z rozwoju cywiliza-cyjnego, naturalnych praw przyrody, stanowi^ce za-grozenie dla zycia, zdrowia, mienia lub srodowiska. Zapobiezenie lub usuni?cie zdarzenia nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych srodkow [7].
Definicja MZ wydaje si? malo precyzyjna, po-woduj^c niejednokrotnie problemy w zakresie kwa-lifikacji zdarzen. Przykladem s^: odsniezanie drog i obiektow uzytecznosci publicznej, usuwanie sopli i nawisow snieznych, czy owadow blonkoskrzydlych. Po przeprowadzeniu krotkiej analizy prawnej [9] wynika, ze tego typu zdarzenia nie maj^, charakteru zdarzen naglych, zas obowi^zki w zakresie utrzyma-nia obiektow spoczywaj^na wlascicielu, uzytkowni-ku, czy zarz^dcy obiektu, ze szczegolnym uwzgl?d-nieniem oddzialywania czynnikow zewn?trznych ta-
5 Zalicza si? do nich pozary budynkow, pojazdow, innych konstrukcji, jak rowniez te pozary, gdzie pojawily si? ofiary, a dzialania ratownicze prowadzone byly przez
5 i wi?cej zast?pow [6].
6 Uwzgl?dnia si? tu pozary nie uj?te w klasie Primary, nie b?d^ce pozarami kominowymi obiektow mieszkalnych, nie zawieraj^ce poszkodowanych i prowadzone przez cztery lub mniej zast?pow [6].
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
kich jak wyladowania atmosferyezne, wstrz^sy sej-smiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyezne, osuwiska ziemi, itp. [8]. Bardzo istotny dla dzialan podejmowanych przez sluzby ratownicze jest przepis art. 69 ustawy prawo budowlane, odno-sz^cy si? do sytuacji dzialan niezwlocznych. W razie koniecznosci niezwlocznego podj?cia dzialan maj^cych na celu usuni?cie zagrozenia dla ludzi lub mienia wlasciwy organ zapewni, na koszt wlascicie-la lub zarz^dcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezb?dnych srodków zabezpieczaj^cych [8]. Do ich zastosowania upowaznione s^Policja i PSP.
3. Metodología badan
Badania podzielono na dwie cz?sci. W pierwszej skoncentrowano si? na analizie statystycznej ogól-nej liczby MZ (Ryc. 1) oraz osób poszkodowanych, podzielonych na rannych i ofiary smiertelne (Ryc. 2, Ryc. 3, Ryc. 4). Poprzez liczb? rannych i ofiar smier-telnych przyj?to sum? poszkodowanych ratowników i innych osób zarejestrowanych zgodnie z Instruk-cjq w sprawie zasad sporzqdzania i obiegu doku-mentaeji zdarzen7 [12] oraz „Zasadami" [3]. Zgodnie z nimi liczb? i stan poszkodowanych okresla si? od momentu rozpocz?cia do momentu zakonczenia dzialan ratowniczo-gasniczych prowadzonych przez podmioty KSRG lub jednostki ochrony przeciwpozarowej (JOP)8.
W drugiej cz?sci skupiono si? na analizie cz?sto-sci wyst?powania MZ (Ryc. 5, Ryc. 6), poszkodowanych (Ryc. 7, Ryc. 8) w rozbiciu na obiekty uzytecznosci publicznej, mieszkalne, produkcyjne, ma-gazynowe, srodki transportu, lasy, uprawy i rolnic-two, inne obiekty.
Badania przeprowadzono na podstawie „ra-portów" Komendy Glównej PSP (KG PSP) za lata 2007-2012 wygenerowanych w SWD-ST [10, 11]. Badania rozpocz?to od obliczenia rocznej liczby MZ i poszkodowanych, a nast?pnie oszacowano odpo-wiadaj^ce im wspólczynniki. Wspólczynniki otrzy-mano jako iloraz liczby rannych (ofiar smiertel-nych), przypadaj^cych na liczb? MZ, powi?kszo-nych o wspólczynnik 103 (1., 2.). Zestawienie war-
7 W latach 2007-2011 Informacja ze zdarzenia PSP spo-rz^dzana byla zgodnie z zapisami Instrukcji w sprawie zasad sporzqdzania i obiegu dokumentacji zdarzen, b^d^cej zal^cznikiem do rozporz^dzenia [12]. Od 2012 roku za-st^pionoj^„Zasadami" [3].
8 Zgodnie z art. 15 ustawy o ochronie przeciwpozarowej [15] JOP s^: jednostki organizacyjne PSP, jednostki or-ganizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpozarowej, Za-kladowa Straz Pozarna, Zakladowa Sluzba Ratownicza, Gminna Zawodowa Straz Pozarna, Powiatowa (Miejska) Zawodowa Straz Pozarna, Terenowa Sluzba Ratownicza, Ochotnicza Straz Pozarna, Zwi^zek Ochotniczych Strazy Pozarnych, innejednostki ratownicze.
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
tosci wspolczynnikow w funkcji poszczegolnych lat przedstawiaj^ryciny 3,4.
W kolejnym kroku obliczono wspolczynniki cz?stosci MZ (0MZ) dla poszczegolnych klas obiektow. Wspolczynnik obliczonojako iloraz liczby zdarzen zarejestrowanych w klasie obiektow do ogolnej liczby MZ w roku (3.). Miara wspolczynnika miesci si? w granicach 0^1, wskazuj^c, wjakich obszarach i z jak^ cz?stotliwosci^ zdarzenia pojawialy si? naj-cz?sciej. Tym samym definiuje obszary o najwi?k-szym stopniu zagrozenia. Na podstawie rocznych wartosci indeksow obliczono srednie szescioletnie wskazniki©^ (Ryc. 5). Dodatkowo przedstawio-no rozklad wartosci wspolczynnika dla wyrozniaj^-cych si? klas obiektow (Ryc. 6).
w RMZ 1A3
WRMZ ^*103
ZMZ
w
rr SMZ ---1U
Zmz
0 =
wMZ
MZn
I>z
1.
2.
3.
WRMZ - wspolczynnik rannych w MZ,
RMZ - liczba rannych w MZ,
£MZ - ogolna liczba MZ,
WSMZ - wspolczynnik ofiar smiertelnych MZ,
SMZ - liczba ofiar smiertelnych MZ,
®mz - wspolczynnik cz?stosci MZ,
MZn - liczba MZ n-tej klasy obiektow,
n - klasa obiektow uzytecznosci publicznej,
mieszkalnych, produkcyjnych, magazynowych,
srodkow transportu, lasow (prywatnych,
panstwowych), upraw i rolnictwa, pozostalych
obiektow.
W analogiczny sposob obliczono wspolczynnik cz?stosci rannych YRMZ (4.) i ofiar smiertelnych (5.), odpowiednio jako iloraz liczby rannych (ofiar smiertelnych) w klasie obiektow do ogolnej liczby rannych (ofiar smiertelnych). Podobnie jak dla wspolczynnika 0 wartosci Y mieszcz^ si? w granicach 0^1, okreslaj^c obszary o najwi?kszym stopniu wypadkowosci. Usrednione za okres szesciu lat wartosci wspolczynnikow YRMZ i przedstawiaj^ ryciny 7, 8. Dodatkowo przedstawiono rozklad wartosci wspolczynnikow Y w funkcji poszczegolnych lat dla wyrozniajXcych si? klas obiektow (Ryc. 9, Ryc. 10).
_ RMZn
RMZ ~
Vf/ -
SMZ
SMZn Y^SMZ
5.
RMZn - liczba rannych w MZ n-tej klasy obiektow,
£RMZ - ogolna liczba rannych w MZ,
SMZn - liczba ofiar smiertelnych w MZ n-tej klasy
obiektow,
XSMZ - ogolna liczba ofiar smiertelnych w MZ, n-jakw opisie rownania 1.
4. Rezultaty i dyskusja
Liczba MZ na przestrzeni 2007-2012 ksztaltu-je si? w przedziale 236,7-355,5 tys. Lata 2007-2009 to okres, w ktorym srednia liczba zdarzen ksztaltuje si? na poziomie 277,6 tys. W 2010 r. zauwazono 28-proc. wzrost w stosunku do sredniej z okresu 20072009. Wzrost ten spowodowanyjest przede wszyst-kim interwencjami JOP podczas powodzi.
Y.RMZ
Ryc. 1. Liczba pozarow i MZ w latach 2007-2012. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 1. Number offires and local emergencies for 2007-2012.
[R. Mazur based on Headquarters of The State Fire Service (HofSFS) statistical data]
W kolejnych latach zauwaza si? spadek liczby zdarzen. W roku 2012 odnotowano 33-proc. spadek w stosunku do 2010 roku oraz 15-proc. w stosunku do sredniej za lata 2007-2009. Okazuje si?, ze wraz ze wzrostem liczby P spada liczba MZ (okres 20102012). Mozna to tlumaczyc faktem, ze nasilaj^ce si? opady deszczu zwi?kszaj^koniecznosC prowadzenia dzialan przy usuwania skutkow anomalii atmosfe-rycznych, a tym samym zmniejszaj^liczb? pozarow nieuzytkowanych powierzchni rolniczych, l^k, traw, smietnikow, wysypisk smieci, stanowi^cych najlicz-niejsz^grup? pozarow [1].
MZ poci^gaj^ za sob^ zdecydowanie wi?ksz^ liczb? poszkodowanych niz pozary. Ich bezwzgl?d-na liczba na przestrzeni lat ksztaltuje si? na poziomie 35-51 tys. rannych (pozary 3-4,1 tys. [1]) oraz 3,5-4,9 tys. ofiar smiertelnych (pozary 525-595 [1]), charakteryzuj^c si? przy tym stal^ tendencj^ rosn^-c^(za wyj^tkiem rannych w 2012). W 2012 roku na-st^pil 33-proc. wzrost rannych i 38-proc. ofiar smiertelnych w stosunku do roku 2007. Zauwaza si?, ze w roku 2012 nast^pil spadek liczby rannych. Moze
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
bye to podyktowane zmian^, zasad ewidencjono-wania rannych w zdarzeniach w 2011 i 2012 roku - w zwi^zku z czym jako rannych uznaje si? oso-by,, w, stosunku, do, ktorych, prowadzono, kwalifiko-wan^, pierwsz^, pomoc oraz transport z miejsca zda-rzenia dojednostek ochrony zdrowia. Nieco inaczej ksztaltuj^, si? wzgl?dne wspolczynniki poszkodowa-nych WRMZ, WSMZ (poszkodowani odniesieni do licz-by zdarzen) obliczone zgodnie z zaleznosci^,(l., 2.).
Rye. 2. Liczba rannych, ofiar smiertelnych MZ w latach 2007-2012.
[R. Mazur w oparciu o dane statystyczne KGPSP] Fig. 2. Number ofinjured and fatalities in local emergencies for 2007-2012.
[R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Maj^, one stal^, tendencj? rosn^c^, co ozna-cza,, ze, liczba, poszkodowanych, odniesiona, do, licz-by MZ stale rosnie. Rosn^ce wartosci wspolczynni-kow WRMZ, WSMZ wykazuj^, przy tym duz^, dynamik? zmian zobrazowan^, za pomoc^, wskaznikow A WRMZ, AWSMZ. Ich rozklad, otrzymany jako iloraz roznicy wartosci WRMZ (WSMZ) roku nast?pnego do poprzed-niego, odniesiony do roku poprzedniego wraz z liczba rannych, ofiar smiertelnych, WRMZ , WSMZ obrazu-je Tabela l.
Ogolnie na przestrzeni lat nast?puje duza zmia-na wartosci wskaznika. Wzgl?dny wspolczynnik rannych w 2012 roku zwi?kszyl si? o blisko 55% (w stosunku do 2007), zas dla ofiar smiertelnych o okolo 60%. Oznacza to, ze wzgl?dne wartosci poszko-dowanych w analizowanym okresie s^ blisko 50% wi?ksze od odpowiadaj^cym im wartosci bezwzgl?d-nych. Ilustracj^wartosci wskaznikow s^ryciny 3, 4.
Rye. 3 Wspolczynnik rannych MZ. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 3. Local emergencies injured coefficient. [R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Rye. 4. Wspolczynnik ofiar smiertelnych MZ. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 4. Local emergencies fatalieties coefficient.
[R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Liczby MZ i poszkodowanych uj?te w skali kra-ju nie daj^pelnego obrazu nt. obszarow, w ktorych wartosci rozkladow cech maj^, charakter dominuj^-cy. Dlatego tez przeprowadzono uzupelniaj^ce ba-dania maj^ce na celu udzielenie odpowiedzi na pyta-nie: Jak przedstawia si? cz?stose wyst?powania zdarzen i poszkodowanych w funkcji obiektow uzytecz-nosci publicznej, mieszkalnych, produkcyjnych i in-nych? W tym celu opracowano wspolczynniki©MZ, ^RMZ , ^SMZ , odpowiednio wg zaleznosci (3.), (4.),
Tabela 1.
Dynamika zmian wspolezynnikow rannyeh i ofiar smiertelnyeh w MZ w lataeh 2007-2012 w skali kraju. [Badania wlasne na podstawie danyeh statystyeznyeh KGPSP]
Table 1.
Dynamies ofloeal emergeneies injured and fatalities eoeffieient ealeulated on the state level for 2007 and 2012. [Own researeh based on HofSFS statistieal data]
Ranni 2007 35162 2008 43186 2009 47649 2010 49203 2011 51152 2012 46867
Smiertelni 3554 4101 4197 4292 4539 4893
W RMZ 128,2 153,8 171,5 138,4 190,7 197,9
W- SMZ 13,0 14,6 15,1 12,1 16,9 20,7
^WRMZ 20,0% 11,5% -19,3% 37,8% 3,8% -
^WSMZ 12,7% 3,4% -20,1% 40,1% 22,1% -
(5.) Ilustracj^usrednionych za lata 2007-2012 wartosci wspolczynnikow s^ryciny 5, 7, 8.
Klasy obiektow, w ktorych najczçsciej docho-dzi do MZ, to inne obiekty (39%), mieszkalnictwo (31%), srodki transportu (20%) (Ryc. 5). Komplek-sowy wykaz dzialow znajduj^cych siç w poszcze-golnych klasach zawiera rozporz^dzenie w sprawie szczegolowych zasad organizacji KSRG [2]. Na ry-cinie 6 zilustrowanojedynie wybrane dzialy generu-j^ce najwiçkszy odsetek interwencji. Wniosek ogol-ny to ok. 77% zdarzen generowanych w klasie inne obiekty (dzialy 809, 816), mieszkalnictwo (208, 209, 210) oraz srodki transportu (504).
Wysoka wartosc©^ innych obiektow genero-wana jest glownie przez skutki anomalii pogodo-
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
wych (zwisaj^ce konary drzew, powalone drzewa blokuj^ce ci^gi komunikacyjne, wypompowywanie wody, odsniezanie), usuwanie plam oleju z jezdni, usuwanie owadow blonkoskrzydlych (osy, szersze-nie), zabezpieczanie l^dowan Lotniczego Pogoto-wia Ratunkowego. MZ w mieszkalnictwie to przede wszystkim udzielanie pomocy Policji przy otwar-ciu mieszkania, zabezpieczaniu interwencji w sto-sunku do osob niepelnosprawnych, uwalnianie osob zatrzasniçtych z mieszkan, wind, usuwanie skutkow anomalii pogodowych takichjak wypompowywanie wody z zalanych piwnic, garazy, interwencje zwi^-zane z podejrzeniem zatrucia tlenkiem wçgla lub obecnosci^ innych gazow.
Ryc. 5. Srednie wartosci wspolczynnika cz?stosc MZ za lata 2007-2012 wg kategorii obiektow. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 5. Mean oflocal emergencies frequency distribution coefficient for 2007-2012 divided into object classes.
[R. Mazur based on HofSFS statistical data]
0mz 0=20 0S16 0=12 0=08 0,04 -0.00 -
2007-2012
H208, Jednorodzinne (Detached house)
'a 209. Wielorodzinne (Multi-family residential building)
S 210. Budynki mieszkalne vs. rolnictwie (Detached house in agriculture)
!i]502. Drogowe - samochody osobowe (Roads - motor cars)
□ 809. Obiekty przyrody tiaturalnej (Nature natural objects)
EïïîBlSi Plyty inanewrmve i pasy lottusk (Vehicle manoeuvre area, airstrips)
®819. Inne ni etypowc obiekty (Other abnormal objects)
Ryc. 6. Srednie wartosci wspolczynnika cz?stosc MZ za lata 2007-2012 dla wybranych dzialow. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 6. Mean oflocal emergencies frequency distribution coefficient for 2007-2012 divided into division.
[R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Srodki transporta to w glownej mierze wypadki w komunikacji drogowej, kolejowej i lotniczej. Po-mijalnie niskie wartosci notuje siç dla obiektow uzy-tecznosci publicznej (7%), upraw i rolnictwa (2%), produkcyjnych (1%), magazynowych i lasow (ponizej 1%).
Czy wysokie wspolczynniki czçstosci wystçpo-wania zdarzen poci^gaj^za sob^rownie wysoki od-setek rannych? Stosunkowo wysokie wartosci©^ dla klasy innych obiektow i mieszkalnictwa daj^ wzglçdnie niskie wartosci YRMZ mieszcz^ce siç od-powiednio w granicach 8% i 4%. Pomijalnie niskie wartosci YRMZ zauwaza siç dla obiektow uzyteczno-sci publicznej, upraw i rolnictwa (1%) oraz produkcyjnych, magazynowych, lasow (ponizej 1%). Zde-cydowanie najwiçkszy odsetek, bo az 86% rannych, notuje siç dla srodkow transportu (ryc. 7).
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
Nieco inaczej rozkladaj^ siç wartosci wspol-czynnika ¥SMZ . Nie zauwaza siç az tak duzego, jak w przypadku ^RMZ rozrzutu wartosci. Najwiçk-szy odsetek ofiar smiertelnych nios^ ze sob^ srodki transportu (49%) generowane glownie podczas wy-padkow w komunikacji drogowej, lotniczej i kolejowej. Zadziwiaj^co wysokie wartosci zauwaza siç w innych obiektach (25%) i mieszkalnictwie (22%). Wysokie wartosci wspolczynnikow to w glownej mierze wspomniane wczesniej ofiary wiatrolomow oraz ofiary zdarzen zwi^zanych z pomoc^ Policji przy otwarciu mieszkania (zgony osob samotnych), czy ofiary zatrucia tlenkiem wçgla. Podobniejak dla ^RMZ pomijalnie niskie wartosci *FSMZ zarejestrowano w klasach: uprawy, rolnictwo (2%), lasy (1%) oraz produkcyjne, uzytecznosci publicznej, magazynowe (ponizej 1%) (Ryc. 8).
CK_MZ
0:80 -■ ojo ■■; 0:60 - ■ 0:50 -I 0:40 0:30 0:20 0:10 0.00
0.86
0.0S
0.04
a
2007-2012
O Transport (Transport means) SMieszkaiiie (Housing) □ lime (Others)
SlL zytecznosci publicznej (Public utilities) BUprawy,rolnictwo (Agriculture) a Produkcyjne (Production companies) 13Magazynowe (Warehouses) a Lasy (Forests)
0=01 0:01 0:00 0.00 0.00
Rye. 7. Srednie wartosci wspolczynnika cz?stosci rannych w MZ za lata 2007-2012 wg kategorii obiektow. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 7. Mean oflocal emergencies injured frequency distribution coefficient for 2007-2012 divided into object classes.
[R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Rye. 8. Srednie wartosci wspolczynnika cz?stosci ofiar smiertelnych w MZ za lata 2007-2012 wg kategorii obiektow.
[R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 8. Mean oflocal emergencies fatalities frequency distribution coefficient for 2007-2012 divided into object classes.
[R. Mazur based on HofSFS statistical data]
D0I:10.12845/bitp.31.3.2013.5
Rye. 9. Wspolczynniki rannych MZ wybranych klas obiektow w funkcji lat.
[R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 9. Local emergencies injured coefficient in selected object class per year. [R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Rye. 10. Wspolczynniki ofiar smiertelnych MZ wybranych klas obiektow w funkcji lat. [R. Mazur na podstawie danych statystycznych KGPSP] Fig. 10. Local emergencies fatalities coefficient in selected object class per year. [R. Mazur based on HofSFS statistical data]
Wyniki badan jednoznacznie wskazuj^, ze po-szkodowani wyst?puj^,glownie w srodkach transpor-tu, mieszkalnictwie i innych obiektach. Czy zauwa-zalne s^, trendy zmian liczby poszkodowanych w po-szczegolnych latach? Na rycinach 9,10 zagregowa-no wartosci Yrmz , ^SMZ w funkcji kolejnych lat. Za-uwazamy na nich wyrazny spadek poszkodowanych w transporcie przy rosn^cej liczbie rannych i smiertelnych w mieszkalnictwie. W przypadku transpor-tu obliczono, ze w 2012 roku nast^pil 12-proc. spadek wartosci Yrmz (z 0,91 do 0,8) oraz 42-proc. spadek YSMZ (z 0,61 do 0,35) w stosunku do roku 2007. Odwrotn^, sytuacj? zauwaza si? dla „miesz-kaniowki". Analogicznie odnotowano 290-proc. wzrost wartosci TRMZ z 0,03 (1153 z 35162 rannych w roku) do 0,13 (5987 z 46867) oraz 257-proc. wzrost ¥SMZz 0,1 (354 z 3554) do 0,36 (1741 z 4893). War-
tosci wskaznikow dla innych obiektow s^pomijalnie male (Ryc. 9, 10).
5. Podsumowanie
Celem artykulu bylo udzielenie odpowiedzi na pytania dotycz^ce tendencji zmian liczby MZ, cz?-stosci ich wyst?powania, jak rowniez wspolczynni-kow wypadkowosci klas obiektow uzytecznosci pu-blicznej, mieszkalnych, produkcyjnych, srodkow transportu, lasow, upraw i rolnictwa, innych na prze-strzeni 2007-2012.
Wnioski z analizy statystycznej wskazuj^na ma-lej^c^w ostatnich trzech latach ilose zdarzen, pod-czas gdy bezwzgl?dna liczba rannych i ofiar smier-telnych, (nieodniesiona, do, liczby, zdarzen), stale, ro-snie (za wyj^tkiem rannych w 2012). W 2012 roku nast^pil 33-proc. bezwzgl?dny wzrost rannych i 38-
proc. ofiar smiertelnych w stosunku do roku 2007. Zdecydowanie niekorzystniej przedstawiaj^ siç wzglçdne wspolczynniki rannych i ofiar smiertelnych (odniesione do liczby zdarzen). Na przestrzeni 2007-2012 zwiçkszyly siç one o blisko 55% (ranni) i 60% (ofiary smiertelne).
Blisko 89% MZ pojawia siç w klasach inne obiekty (39%), mieszkalnictwo (31%), srodki trans-portu (20%). Ich liczba generowana jest glownie przez interwencje zwi^zane z usuwaniem skutkow anomalii pogodowych (wiatrolomy, intensywne opa-dy deszczu), pomoc^ Policji (otwarcie mieszkania, zabezpieczenie dzialan dot. niepelnosprawnych), uwalnianiem osob z mieszkan, wind, podejrzeniem zatrucia tlenkiem wçgla oraz wypadkami w komuni-kacji drogowej, kolejowej i lotniczej.
O ile czçstosc wystçpowania zdarzen w srodkach transporta plasuje siç dopiero na trzecim miejscu,
0 tyle czçstosc pojawiania siç w nich ofiar smiertelnych osi^ga blisko 50%, a rannych 87%. Oznacza to, ze co druga ofiara smiertelna oraz blisko dziewiçc na dziesiçc osob rannych w MZ pojawia siç wlasnie w srodkach transportu. Niewielki udzial rannych przypada na mieszkalnictwo (7%) i inne obiekty (4%). Wysokie wskazniki smiertelnosci odnotowu-je siç rowniez w innych obiektach - 25% i miesz-kalnictwie - 22%. Biorçc pod uwagç fakt, ze liczba
1 stan poszkodowanych zarejestrowanych w rapor-tach PSP okreslane s^, od momentu przybycia pierw-szej JOP do momentu zakonczenia dzialan JOP, mozna domniemywac, ze z chwil^przyjçcia wspol-nego miçdzyresortowego mechanizmu kwalifikacji poszkodowanych ich liczba zdecydowanie wzros-nie.
Optymistyczny akcent to 12-proc. (ranni) i 42-proc. (ofiary smiertelne) spadek wzglçdnego wspol-czynnika rannych (liczba rannych klasy obiektow odniesiona do ogolnej liczby rannych) w srodkach transportu (2012 w stosunku do 2007). Odwrotn^sy-tuacjç zauwaza siç dla obiektow mieszkalnych. Ana-logicznie odnotowano 290-proc. (ranni) i 257-proc. (ofiary smiertelne) wzrost wartosci wspolczynni-ka. Niepokoj^cy wzrost poszkodowanych sklania do przeprowadzenia bardziej szczegolowych badan. Dzialania prowadzone przez sluzby ratownicze nie s^, powtarzalne, tak jak niepowtarzalne jest kazde zdarzenie. Przedstawienie liczby poszkodowanych na przestrzeni kilku ostatnich lat za pomoc^, wskaz-nikow ma jedynie charakter pogl^dowy, ukazuj^cy jedynie tendencje zmian, a niejakosc prowadzonych dzialan ratowniczych. Szczegolowa analiza zdarzen wraz z przedstawieniem kilku najwiçkszych pod wzglçdem ilosci poszkodowanych moglaby w wiçk-szym stopniu ukazac zakres dzialan ratowniczych podczas miejscowych zagrozen wraz z problemami, najakie trafiaj^, strazacy i ratownicy.
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
Wnioski przedstawione w artykule i te wynika-j^ce z publikacji [1] jednoznacznie wskazuj^, jak wazn^problematykç stanowi^zagrozenia pozarowe, miejscowe zagrozenia w klasie obiektow mieszkalnych. W kolejnych artykulach zaprezentowane zo-stan^, wyniki badan przestrzennego rozkladu poza-row obiektow mieszkalnych z wykorzystaniem sys-temu informacji przestrzennej (GIS). Dodatkowo, analizie poddano przypuszczalne przyczyny powsta-nia pozarow. Calosc badan przeprowadzona zostala na przykladzie m.st. Warszawa.
Literatura
1. Mazur R., Kwasiborski A., Ocena stopnia bez-pieczenstwa w aspekcie statystyk zdarzen za lata 2007-2012. Pozary, BiTP, Vol. 30 Issue 2, 2013.
2. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w spra-wie szczegolowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego [Dz. U. z 2011, Nr. 46, poz. 239 z poz. zm.].
3. Zespol KG PSP, Zasady ewidencjonowania zdarzen w zmodernizowanym Systemie Wspomaga-nia Decyzji - ST, Warszawa, 2012.
4. McIntyre C., Lundqvist M., Hedman U., Statistics and Analysis. The Swedish Rescue Services in Figures (2008), Swedish Civil Contingencies Agency, 2010.
5. Department for Communities and Local Government, Incident Recording System, Questions and lists, Wielka Brytania, Londyn 2012.
6. Department for Communities and Local Government, IRS Help and Guidance, Wielka Brytania, Londyn 2012.
7. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Ochronie Przeciwpozarowej (Dz. U. z 1991, Nr 81, poz. 351z poz. zm.).
8. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowla-ne (Dz. U. z 1994, Nr 89, poz. 414z poz. zm.).
9. Mazur M., Analiza prawna interwencji Jedno-stek Ochrony Przeciwpozarowej w wybranych zdarzeniach, Ozarow Mazowiecki 2012, mate-rialy niepublikowane.
10. Mazur R., Badanie zakresu implementacji i stopnia wspomagania systemu „SWD-ST" napozio-miepowiatu (miasta), Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza, CNBOP-PIB 4/2010.
11. Abakus Systemy Teleinformatyczne Sp. z o.o., Podrqcznik uzytkownika Systemu SWD-ST 2.5, Bielsko-Biala 2012.
12. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w spra-wie szczegolowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo- gasniczego. Instrukcja w sprawie zasad sporzqdzania i obiegu doku-mentacji zdarzen (Dz. U. z 1999 Nr 111, poz. 1311z poz. zm.).
st. kpt. mgr inz. Robert Mazur - absolwent Dzien-nych Studiow Inzynierskich (2002) oraz Uzupelnia-j^cych Studiow Magisterskich (2004) na Wydzia-le Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej. Absolwent studiow podyplomowych Wyzszej Polsko-Japonskiej Szkoly Technik Komputerowych na kierunku „Zaawanso-wane Multimedia w Internecie" (2006) oraz studiow trzeciego st. na Wydziale Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie na kierunku in-formatyka (2011). Ukonczyl szereg szkolen z zakre-su wykorzystania systemow informacji przestrzen-nej w bezpieczenstwie powszechnym oraz ana-lityki na bazie danych ORACLE. W latach 20022011 asystent, kierownik laboratorium, wykladowca Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej (obecna Kate-dra Badan Bezpieczenstwa). Od 2011 roku starszy specjalista w Krajowym Centrum Koordynacji Ra-townictwa i Ochrony Ludnosci Komendy Glownej Panstwowej Strazy Pozarnej. Na co dzien zajmuje si§ opracowaniami statystycznymi i analitycznymi z zakresu dzialalnosci PSP.
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.5
st. kpt. mgr inz. Marek Marzec - absolwent Dzien-nych Studiow Inzynierskich Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej (2001) oraz Uzupelniaj^cych Studiow Magisterskich na Wydziale Ekonomiki i Organizacji Ratownictwa Wyzszej Szkoly Ubezpieczen i Banko-wosci (2003). Absolwent studiow podyplomowych „Bezpieczenstwo Procesow Przemyslowych" Poli-techniki Lodzkiej (2007). Obecnie doktorant Akademii Obrony Narodowej na Wydziale Zarz^dzania i Dowodzenia. W latach 2001-2007 dowodca sek-cji JRG Tomaszow Maz. oraz specjalista w Wydziale Operacyjnym KW PSP w Warszawie. Od 2008 roku starszy specjalista w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnosci Komendy Glownej Panstwowej Strazy Pozarnej, gdzie prowa-dzi nadzor nad prawidlowosci^ danych zawartych w Systemie Wspomagania Decyzji.
