CC BY
20
УДК.616.36-004-02:616.002.951.3
Л.Б. СЕИДУЛАЕВА., Р.Ж. БАИХОЖАЕВА., А.А.ЕРГАЛИЕВА., Ж.К.КАШИМ., П.Ж.АРЫКОВА
(жщпалы жэне тропикалыц аурулар кафедрасы,Цаз¥МУ) (И.С.Жекенова атындыгы, цалалыц клиникалыцжщпалы аурулар ауруханасы)
СИРЕК НЕМАТОДОЗДАР
Сирек нематодоздарга бауырлыц/шект'к, вкпел'к, капилляриоздар жэне диоктофимоздар жатады. Бул гельминтоздар - зоонозды биогельминттер. Адам бул гельминттер уш'ш кездейсоц (факультативт'1) иеа болып табылады. Бауыр, 'шек, вкпе зацымдалады.
Диактофимоз- нематодоз, асцазан iшек жолдарын, бYйректiц зацымдалуымен уремиялыц кер'ш'шстермен ЖYPетiн ауру.
TyOiHdi создер Зоонозды биогельминтоздар, нематодоздар жэне эпидемиология
Бауырлык капилляриоз - бауырдыц закымдануымен журетЫ геогельминтоздар тобына жататын ауру. Этиологиясы. ^оздыргышы - Capillaria Ьюра^са, тукт гельминт, келденец бeлiнген кутикуласында узын бациллярлы жiпшесiн кере аламыз, ол гиподермальдi бездерден куралган. Кeлемi: аталыктары 17,28-32,02x0,04-0,08 мм, ал аналыгы 98,74-0,19 мм болады. ТYктi гельминттщ жумырткалары бешке тэрiздi, олардыц кeлемдерi 49-50x28-32 мкм.
Биологиясы. Осылардыц жуктыру кeздерi - кемiргiшiлер, мысыктар, иттер, ОнтYCтiк Америка шошкалары (пекари), маймылдар болып табылады. Ал адамдар -кездейсок иелерi болады. Жетiлген аналык коздыргышылар жумырткаларын бауырдыц паренхимасында
калдырады, сол жерде тасталган жумырткалар жуктырган адамда eмiр бойы сакталады жэне сырткы ортага eлгеннен кейiн гана туседГ Жумыртканыц дернэсiлге айналуы инвазивтi сатысына дейiн ЖYредi, олар 42-45 кун Ынде, 25°С-та жетiледi. Адам инвазиялы; жумырткалармен залалданган тагам аркылы жуктырады. Организмде жумырткалардан дернэсiл шыгып, шек кабыргасы арыклы бауыр паренхимасына барады, ол жерде eзiнiн жетiлу сатысына eтедi. Жетiлу сатысы шамамен 1 ай ^лемЫде eтедi. Айта кететЫ бiр жай - аралык иеанде тiршiлiгiн сактай турып, коршаган ортага фекальд жолмен жумырткалары бeлiнiп отырады.
Эпидемиологиясы. Инфекция кeзi - дефинитивт коздыргыш иесi. Адам лас колмен залалданган кeкeнiстер, жемiстер, баска тагамдар аркылы жэне жумырткалармен залалданган су аркылы жуктырады. Гельминт жумырткаларыныц коршаган ортада турактылыгы жогары: топыракта 0°С температурада 1,5 жылга дейiн, ал суда 1 жылга дейiн сакталады; ол кептiрiлген куйде 25 куннен кейiн жойылады. Кeбiнесе гельминттердiн жумырткаларын коршаган ортага коцыздар мен шыбындар таратады. Адамныц закымдануы спорадикалык турде ЖYредi жэне бул жагдай сирек ^ркеледГ
Кeбiнде бул ауру жылы жэне ылгалды климатты елдерде кездесед^ эсiресе KYнделiктi санитарлык норма ^рсе^ши^ нашар болганда.
Патогенезi жэне клиникалык кeрiнiсi. Адамныц агзасына тускен жумарткалар iшекте дернэсiлге айналады, бул гематогендi жолмен какпа венасы аркылы бауырга жетедi. Сол жерде гельминттердiн аналыгы жетЫп жумырткаларын тастайды да, eздерi жойылады. Сол жердегi тiндер деструкцияга ушырайды, дернэсiлдер
бауырлык тоскауылдан етт баска агзаларга да ауыса алады, мысалы, бурекке, екпеге, т.б. Клиникалык; кер^анде субфебрильдi температура, штщ ауыру сезiмi, гепотоспленомегалия, пальпацияда бауыр мен кек бауырдыц ауыру сезiмi аныкталады. Жалпы ;ан анализде: лейкоцитоз, эозинофилия, ЭТЖ жогарылайды. Кейбiр наукастарда тыныс алу агзалары закымданганда бронхит жэне бронхопневмония симптомдары керiнедi. Ауыр агымында бауыр тшдершщ некроздануы жэне фиброздануы дамиды, бул циррозга, портальдi гипертензияга алып келуi мумкiн. Ец ауыр турi - ол бауыр циррозыныц дамуы. Диагностика жэне салыстырмалы диагностикасы. Бауырлык капилляриоз диагнозын кою ушлн бауыр биоптаттарында гельминт жумырткаларыныц
аныкталуы мацызды. Туктi гельминт жумырткалары нэжкте ешкашан аныкталмайды жэне аспапттык диагностика журпзу (УДЗ, КТ, МРТ) бул б^зге салыстырмалы диагностика ушiн керек. Гепатиттерден жэне бауыр циррозынан, баска аурулардан ажырату керек.
Емi: Арнайы терапия етмзшмейд^ кебiнесе альбендазол (немозол) колданылады, тэулiктiк мелшерi - 10-20 мг/кг куыне 2 рет 20 кунге дежн.
Болжамы: Уакытылы ем жургтсе, колайлы болады. Алдын-алу жэне куресу шаралары: Кемiргiштердi жэне геогельминтоздарды жою.
Iшектiк капилляриоз. Бул зоонозды биогельминттерге жататын ауру. Асказан iшек жолдарыныц курлысыныц бузылысымен керiнедi. Бул ауру дене салмагыныц темендеуiне, кахексияга экеледк
Этиологиясы. ^оздыргышы - Capillaria phillipensis - туктi немотода. Жумырткалары домалак пiшiндi, келемi: аталыгы - 2-3 мкм, аналыгы - 2-4 мкм Биологиясы. Непзп иелерi - балыкпен коректенетiн кустар, сирек жагдайда -адамдар. Аралык иелерi -коймалжыц судагы балыктар болып табылады. Эпидемиологиясы. Ауру фекальдi-оралдi жолмен таралады. Адамдар коймалжын судагы залалданган балыкты термиялык дурыс енделмеген куйде тагамга колдануы аркылы жуктырады. Жогары аурушылдык Филиппин, Тайланд, Япония, Иран, Египет елдершде байкалады. Кебiнесе 25-40 жас аралыгындагы ер адамдар ауырады.
Клиникалык кершс^ мен патогенезi. Гельминттер ащы iшектiн шырышты кабатын закымдайды. Адам тагамга паразиттiн дернэсiлiмен инвазияланган балыкты колданганнан соц 1 ай немесе одан да кеп уакыттан кежн басталады. Ауру диспепсиялык синдроммен, штщ
ауыру сезiмiмен, ш кебуiмен, журек айнуымен, кусумен, диареямен (кYнiне 5-10 ретке дейш штщ eтуi) кeрiнедi. Осынын салдарынан су-электролиттер балансынын бузылысы кушейедГ Гипопротеинемия дамып, кейiннен асцитке жэне дене салмагынын азаюына алып келедГ Алгашщы клиникалык симптомдар байкалганнан бастап 2-8 аптадан кежн екiншiлiк инфекциялар жэне журек-^ан тамыр ЖYЙесiнiц жеткЫказдт eлiмге алып келуi MYмкiн. Диагноз жэне салыстырмалы диагнозы. Аурудын диагнозы клиникалык жэне эпидемиологиялык мэлiметтерге жэне паразит жумырткаларынын нэжiсте аныкталуына непзделедГ Нэжiс 14-30 кун интервалымен кайта тексерiледi, себебi гельминттер жумырткалары сатылы ауысуына байланыстты, нэжiспен кзеццiлiкпен белшедГ Салыстырмалы диагностикасы баска гельминтоздармен, трихоцефалезбен, дизентерия жэне эр TYPлi этиологиялы энтероколиттермен ЖYPгiзiледi. Емi. Альбендазолды 10-20 мг/кг мелшершде KYнiне 2 реттен 20 KYн бойы кабылдайды, тэулттщ максимальдi мeлшерi - 800 мг. Ересектерге мебендазол 200 мг, ал балаларга 100мг-нан 2 рет 3 апта бойы колдануга болады. Патогенетикалык, симптоматикалык терапия ЖYPгiзiледi.
Болжамы. Интенсивт инвазия кезiнде болжам колайсыз, айкын аскынулар дамуы MYмкiн.
Алдын алу жэне ^ресу шарттары. Iшектiк капилляриозбен ^ресу барысында инвазияланган адамдарды аныктау жэне дегельминтизациялау негiзгi роль аткарады. Эсiресе балык eнiмдерiмен жумыс ^ейтш адамдар арасында кездеседi. Тургындар Yшiн балык жэне уылдырыкты TYПкiлiктi кулинариялык eццеуден eткiзу манызды фактор болып табылады. Iшектiк капилляриозбен тиiмдi ^ресу Yшiн эндемиялык аумактын тургындары арасында кен санитарлык агарту жумыстары, насихаттау жумыстарын ЖYPгiзу керек. вкпелiк капилляриоз - бул тыныс алу жолдарынын закымдалуымен сипатталатын созылмалы агымды нематодоз болып табылады.
Этиологиясы. Capillaria аегорЫи - мeлшерi 62-77x33-37 мкм, жтше тэрiздi нематода, акшыл-сур немесе ^лпн TYCтi, басы орналаскан ушы жшшкерек болып келген, жумырткаларынын кeрiнiсi ем жак полюстерiнде тыгындары бар бeшке тэрiздi болып келедi. влшемдерi: аталыгы - 15-18х0.06-0,07мм, ал аналыгы - 18-20x0,1 мм.
Биология. Дефинитивт иелерi - ит, мысык, TYлкi, каскыр, ак TYлкi, к^рп^, KYзен, сусыр, булгын болып табылады. Аралык иес адам болып табылады. Жыныстык жеттген гельминттер сощы иесшщ тыныс алу MYшелерiнiн шырышты кабатында паразиттiк ^ршЫк етедi. Жумырткалары какырык жэне нэжкпен бeлiнедi. Жумырткадан шыккан дернэсiлдер аралык иеа -жауынкурттын агзасында 11 айга дейiн тiршiлiгiн сактауга кабтетп. Адамнын паразиттердi жутуынан кейiн дернэсiлдерi eкпеге енiп, жыныстык пiсiп жеттген курттарга айналады.
Эпидемиологиясы. Ауру пероральдi жолмен жугады. Адам баласы балык аулау кезiнде немесе жер казу жумыстары барысында, жауынкурттарды кездейсок езт-жаншу салдарынан колын гельминттердiн дернэсiлдерiмен залалдайды.
Патогенезi мен клиникалык ^р^а. ^ургак YPетiн (лающий) жeтелмен сипатталатын жедел бронхит дамиды. Бiрнеше уакыттан сон кeп мeлшерде шырышты-
ipiHfli какырык бeлiнiп, кейде кан араласып келедi, жетел устамалары TyHri уакытта KYшейiп, дене кызуы жогарылайды. Ауыр жагдайларда бронхопневмониямен аскынуы MYMкiн. Тыныс жеткЫказдтнщ белгiлерi (ентiгу, ерiндердiн жэне аяктардын цианозы), элсiздiк пайда болады. Жалпы кан анализдерiнде лейкоцитоз, эозинофилия, ЭТЖ-h жогарылауы байкалады. Демiкпелi бронхит гельминттер жойылганнан кейiн де бiрнеше жылга жалгасатын устамалы демiкпе туршде сакталуы MYMкiн.
Аскынулары. Екiншiлiк инфекциянын косылуынан eкпенiн абсцесi мен демтпе дамуы MYMкiн. Диагноз жэне салыстырмалы диагнозы. ^акырык пен нэжiсте гельминттердщ жумырткаларын аныктау диагноз кою барысында манызды орын алады. Салыстырмалы диагнозды эр TYрлi этиологиялы тыныс алу агзаларынын ауруларымен ЖYргiзу керек. ЕмГ Йодты препараттарды (Люголь ерiтiндiсi: 1л дистилляцияланган суга 1 гр. калий йоды) 4-8 мл-ден 714 ^н аралыгында ультрадыбысты ингалятордын кемепмен интратрахеальдi жолмен енгiзедi. Диэтилкарбамозин тэултне 0,3-0,4 гр-нан 8 KYH бойы тагайындалады. Бiр аптадан сон, препаратты сол мелшер, екi-YШ KYHдiк емдеу курсымен 8-12 KYH аралыкпен кабылданады.
Болжамы. Уакытылы емдеу ЖYргiзiлсе нэтиже колайлы болуы MYMкiн.
Алдын алу жэне ^ресу шаралары. Балык аулау жэне жер казу жумыстары кезiнде лас колдарымен беттi жэне киiмдi устамау немесе жанаспау кажет. Жумыс аякталган сон колды мукият жуу керек.
Диоктофимоз - асказанчшек жолдарынын, бYЙректiн закымдалуымен, уремиялык белгiлерiмен жэне гематуриямен кершетЫ нематодоз болып табылады. Этиология. ^оздыргышы - Dioctophyme renale (свайник-великан - алып) - кызыл TYCтi Yлкен, аузы 2 катар сакина тyрiнде орналаскан, 12 емiзiкшесi бар нематода. Аналыгынын узындыгы - 14-40 см.
Биология. Иттер, тyлкiлер, кертышкандар, тюлендер -сощы иесi болып табылады. Кейде жеттген курттар адам, шошка, аттар организмiнде, iрi кара малдын бYЙрегiнде кездеседi. Иесiнiн зэрi аркылы паразит жумырткалары сырткы ортага шыгады, 15-102 KYHде 1-шм сатылы дернэсiлдер дамиды жэне жумырткалардын инвазиялык касиетi пайда болады. Аралык иеа -Lumbriculus variegates курт болып табылады. Аралык иесiнiн агзасында жутылган жумырткалардан дернэсiлдер шыгып, iui куысынын кан тамырларына енiп, 2 рет TYлеп, сощы иесiне енетЫ инвазивтi тyрiне ауысыды. Резервуарлары - балыктар мен бакалар. Олардын инвазияланган Олигохеталардын дернэсiлдерiн жутуынан кейiн де паразит ^рштт узак сакталады, бiрак ары карай метаморфозы ЖYрмейдi. Сонгы иесi Олигохеталармен залалданган суды немесе залалданган резервуарлы иелерiн жеу аркылы жуктыруы MYMкiн. Негiзгi иесiнде паразит дернэсiлдерi иесiнiн iш куысына, одан кежн бауырга eтiп, жетiлiп дамиды. Жуктырганан бастап 2 айдан кейш паразит 4 тyлеуден eтiп, бYЙрек капсуласы аркылы паренхимага eтiп, онын бYрек тостаканшасына белсендi тyрде енедГ Паразиттiн сощы иесiнiн агзасындагы ^ршЫк узактыгы 3-5 жылга дейiн созылады.
Эпидемиологиясы: Негiзгi иесi - ит. ^азакстанда иттердiн 1-9%-ы залалданган. Диоктофимоз Аргентинада,
Парагвайда, Бразилияда, А^Ш-да, Иранда, ^ытайда, Жапонияда, жи ТМД елдерЫде кездеседi. Патогенез жэне клиникалык KepÎHÎCTepi: Адам организiмiндеri патологиялык e3repicTep бауыр мен iui куысына дернэстдердщ миграциясымен байланысты болып, геморраргиямен, шажыркайдыц серозды-фибринозды кабынуымен, бауырдагы веналык iркiлуiмен, жараланган жерде гранулеманыц жэне тыртыктануыныц пайда болуымен кeрiнедi. Буйрек тостаканшаларындагы гельминттердщ паразип^ буйрек паренхимасыныц бузылысына алып келед^ бул кезде тек кана капсула сакталады. Клиникалык керЫктерг Буйректщ шаншу тэрiздi ауыру сезiмi, пиурия, гемотурия, олигурия (анурияга дейiн) тэн. Аскынуы: Буйректiк кома.
Диагноз жэне салыстымалы диагностикасы: Диагноз эпидемиологиялык анамнезгеге непзделт койылады: эндемиалык аймактан келуi, термиялык eндеуi жеткiлiксiз балык пен бакадан жасалынган тагамды пайдалануы. Аспаптык зертеулерден УДЗ, КТ кептеген мэлiмет бередГ
Емдеуi: Арнайы медикаментозды терапия жок. Емдеу -тек хирургиялык жолмен.
Болжам: Сирек жагдайда ауыр аскынулар дам иды. Алдын алу: Алдын алу шараларына тагамга толык термиялык енделген балыкты колданы жэне залалсыздандырылган су шу жатады. Токсокароз - ауыр зоонозды паразитарлык аурулардыц бiрi. Нематода уй жануарларыныц, эсiресе иттщ шепнде тiршiлiк етедi. Сонгы жылдары иттер саныныц кeбеюi жэне олардыц коршаган ортаны ластауы байкалады. Бул ауру элемнщ кeптеген елдерiнде медицина-санитарлык мэселеге айналды. Иттердiц 21,9%-ц заладануы манызды экологиялык мэселе болып табылады. Тургындар арасында 10,1%-ын 4-10 жастагы балалар курайды. Бул саябактардыц, ойын алацдарыныц токсокаралардыц паразиттiк жумырткаларымен ластануынан болады. Токсакароз кен профиль^ дэрiгер мамандарыдыц кызыгушылыгын тудырып отыр. Бул аурудыц мэселесi педиатрлар, терапевтер, инфекционисттер, сонымен катар окулисттер, невропатологтар жэне соныц iшiнде жануя дэрiгерлерi ушiн манызды болып саналады. Патологиялык урдiс эр мушеде эр турлi симптомдармен бiлiнедi
Этиология: Токсокароз коздыргышы Nemathelminthes munihe Nemftoda Rudolphi классына (1809 ж.), Ascaridate skrjabin топшасына (1915 ж.), Anisakidae skrjabin et Kokorkhin тукымдастыгына (1945 ж.), Toxocara stiles (1905 ж.) туыстастыгына жатады. Токсокараныц 2 турi белгiлi: ит тукымдас гелмиттер^ олар иттер, тулкiлер жэне каскырлар организмiнде тiршiлiк етедi. Ал T.mistax гелминтi мысык тукымдастарга тэн. ^аз1рп мэлiметтер бойынша токсокороздыц негiзгi коздыргышы T. саnis ол толык зертелмеген. T. саnis - ашык-сары тусл, куйрык жагында конус тэрiздi косымшасы бар нематода. Аналыгыныц узындыгы - 6-18 см. Бас жагында уртген кутикулалар орналасады, олар кец бужрлт канаттарын калыптастырады, олардыц узындыгы мен кецддшщ диагностикалык мацызы бар.
Жумыртканыц сырткы кабаты калыц, катты, буа^рлк Оныц тусi ашык конырдан карага дейiн eзгерiп отырады. ^оздыргыштыц eмiрлiк циклi жэне таралуы кeптеген механизмдермен сипатталады.
Иттер токсокарозыныц жуктырылуы 4 механизммен журедi .
1. Тiкелей
2. бурсак iшiлiк
3. Трансмаммарлы
4 Паратеникалык иелерi (резервуарлар) аркылы Иттер топыракпен немесе топыракпен ластанган тагаммен коректенген кезде токсокара жумырткаларын жутып, тiкелей закымданады.
Иттiц асказанында жэне ащы iшегiнде жумыртканыц шшен дернэсiлдер шыгады. Олар миграцияланады. Бул миграция адамныц Аskаrida Lumrikоides миграциясына уксас. Асказанныц шырышты кабатындагы ^к тамырларынан eтiп, какпа венасына туседГ Одан кейiн бауырга, бауырдан тeмецгi куыс венасына барады. Ал куысты венадан журектiц оц жак бeлiгiне жетедi. 0кпе артериясы аркылы, eкпенiц капиллярлы жасушаларына барады, ал содан соц альвеолалар мен бронхиолаларга eтедi. Бронхиолалардан дернэсiлдер бронтарга, одан соц трахеяга, содан кейiн жуткыншакка жетедГ Мундай миграция 5 аптага дейшп кушiктерде кездеседi. Дернэсiлдердiц барлыгы eкпеге жетiп, eкпе венасын пенетрациялайды, улкен кан айналым шецберiне eтiп, артериялар жуйес аркылы эртурлi агзалар мен тшдерге жайылады. Бул жугу миграциясы улкен жануарларга тэн. Дернэсiлдер соматикалык тiндерде eзiнiц тiршiлiк ету кабтетЫ бiрнеше жыл сактай алады. Жануарлар жукт кезiнде дернэсiлдер бала жолдасы аркылы урыкка барады. Нэтижесiнде жаца туылган 3-4 апталык кушiктердiц организмЫде жыныстык жетiлген гельминттер дамиды.
Адам T. саnis коздыргышыныц факультативтi иеа болып табылады. Бул гельминт тек дернэст турЫде паразиттейдi. Жумырткалары ауызга ластанган топыракпен, жемiс-жидектермен жэне кeкeнiстермен тусуi мумкiн. Пiспеген жэне жеткЫказ термиялык eндеуден eтпеген ет тагамдарымен жугуы да мумкiн. Токсокароздыц жукт жэне емiзушi эйелдердiц трансплацентарлы жэне трансмамиллярлы жолмен берiлетiнi дэлелденген. Адам ауруды пероральдi жолмен жуктырганда токсокараныц инвазияланган
жумырткалары асказанга туседi, ащы шектщ проксимальдi бeлiгiнде олардан дернэст шыгады. Дернэстдер iшектiц шырышты кабатынан канга, одан бауырга, содан кежн журектщ оц жагына eтедi. 0кпе артериаларына тускен дернэсiлдер eкпе капилярларынан eкпе венасына eтiп, журектiц сол бeлiгiне жетедi де артериялар аркылы мушелер мен тЫдерге жетедi. Тар капиллярларга тускен дернэсiлдер миграция урдiсiнiц нэтижесiнде паренхималык мушелерде (бауыр, eкпе, уйкы безi, канка булшыкетi, ми, тз, т.б.) турып калады. Олар eспейдi, eзгермейдi, бiрак узак айлар, жылдар бойы тiршiлiгiн сактайды. Агзаныц корганыштык кызметi элсiрегенде дернэсiлдердiц белсенуi жэне миграциясыныi жалгасуы мумкiн. Бiрнеше уаыттан кейiн дернэсiлдер инкапсуляциаланып eлiмге ушырайды. Патогенезi: Токсокароздыц патогенезi курделi турде eтедi. Инвазия патогенезiнде мацызды рол^а^ организммнiц сенсибилизациясы аткарады.
Сенсибилизацияныц себептерiне гельминт тiршiлiгiнiц eнiмдерi (метаболитпк жэне соматикалык антигендер), жылдам жэне баяу гиперсезiмталдык реакцияларыныц дамуы жатады.
Жылдам аллергиялык реакциялардын клиникалык-лабораторлык KepiHicrepi - кайталамалы кызба, аллергиялык бертпе (крапивница), эозинофилия, бронхиолалардын жэне ас корыту жолдарынын Teric булшык еттерЫщ жиырылуы.
Токсокароз кeзiндe бауырда, екпеде, миокардта, уйкы бeзiндe, лимфа тужндершде, канка булшык eттepiндe, мида кептеген гранулемалар TYзiлeдi. Личинкалар миграция барысында тшдердэ закымдайды, геморрагия, некроз шакырады жэне патогeндi микрофлоранын eткiзушici жэне инокуляторы болып табылады.
Клиникасы. Закымдану интeнcивтiлiгi, дepнэciлдepдiн адам оpганизiмiндe таралуы, онын иммунологиялык статусы клиникалык кершктерЫщ эpтYPлiгiнiн жэне инвазия ауырлыгынын себепшла болып табылады. Виcцepальдi жэне кез таксокорозын ажыратамыз. Виcцepальдi токсокароз кебше 1,5-4 жас аралыгындагы балаларда кездесед^ ересектер сирек шалдыгады жэне оларда ауру жещл TYPДe eтeдi. Топыракпен бeлceндi катынаста болгандыктан, лас колдан, пикацизм ceбeбiнeн кеп жагдайда ер балалар ауырады. Виcцepальдi токсаокароздын керЫктерг рецидив бepeтiн кызба, eкпeлiк синдром, бауырдын улгаюы, эозинофилия, гиперглобулинемия.
Температура, кебшесе cубфeбpильдi, сирек фeбpильдi, тэулттщ eкiншi жартысында немесе кeшкi уакытта байкалады, жогаргы денгейге дeйiн кетерЫп, темендегенде айкые тepшeндiкпeн сипатталады. вкпенщ закымдалу синдромын катаpальдi синдроммен, бронхитпен, бронхопневмониямен, демтпемен кepiнeдi. Кeйбip наукас балаларда TYHгi жетел устамасы кездесед^ eнтiгу, асматикалык тыныс алу байкалады, аускультацияда кургак немесе ылгалды сырыл ecтiлeдi. Рентгенологиялык зерттеу аркылы «ушкыш» инфильтраттар керуге болады.
Жиi кездесетЫ бeлгi - гепатомегалия, бipак интенсивт емес инвазияда байкалмауы да MYмкiн. Наукастардын жартысында кекбауырдын улгаюы, сонымен катар, лимфалык TYЙiндepдiн де улгаюы байкалады. Кeйбip наукастарда токсокароз абдоминальдi синдроммен eтeдi: наукастар iштiн ауыру ceзiмiнe, кусуга, ЖYpeк айнуына, метеоризмге, iui eтуiнe шагымданады.
Сирек жагдайда орталык ЖYЙкe ЖYЙeciнiн закымдалуы кездеседг тiтipкeнгiштiк, тустщ нашарлауы жэне бас миынын ошакты закымдалуынын баска белгтерк Висцеральды токсокароздын накты бeлгiлepiнiн бipi -жогары дeнгeйдeгi эозинофилияс (эозинофильди лейкомоидты реакциялардын калыптасуына дeйiн). Салыстырмалы эозинофилия 30 %-дан асып, 90 %-га дeйiн жeтуi MYMкiн. Лейкоциттердщ жалпы саны 15-100х109/л денгейше дeйiн жогарылайды. Жиi жагдайларда ЭТЖ жылдамдайды.
Кейде тepiдe эритемотозды немесе уртикарлы бертпелер пайда болады. Токсокороз миокардитпен,
панкреатитпен, бYЙpeктiн эpтYPлi закымдалуларымен кepiнуi MYMкiн. ¥зак агымында анемия YДeйдi. Токсокорозга узак, рецидив беретЫ агым тэн. Ауру бipнeшe айдан бipнeшe жылга дeйiн созылуы mymmk Сирек жагдайларда аллергиялык реакциянын ^шеюшщ, миокард, орталык ЖYЙкe ЖYЙeciнiн, екпенщ закымдалуынын ceбeбiнeн eлiмгe экеп согады. Диагностикасы: Висцеральды токсокароздын арнайы езше тэн бeлгiлepi болмагандыктан клиникалык диагноз кою киынга TYceдi. Диагностикасында иммунологиялык эдк манызды орын алады. Ен алдымен серологиялык реакциялар - ИФА жэне РЕМА. Бул эдктерге жогары ceзiмталдык жэне арнайылыкка тэн. Токсокароздын клиникалык кершс^ мен эозинофилилдер денгежнщ жэне арнайы антиденелер тиpiнiн арасында корелляция байкалады. РЕМА сынамасынын 1:800-ден астам титpi ауру туралы мэлiмeт бepeдi. Ал егер титр 1:200-1:400 болса, токсокаратасымалдаушылыктын айкын емес YPДiciн кepceтeдi.
Токсокароз диагнозын лаборатория емес, емдеушл дэpiгep клиникалык кepiнicтepiнe бага бере отырып, салыстырмалы диагностика етшзт, ауру бeлгiлepiнe сай баска мамандарды кeнeciн ескере отырып, кояды. Элемдт эдебиеттерде жарияланган, наукастарга ЖYPгiзiлгeн кептеген бакылауларга нeгiздeлiп, токсокароз кeзiндeгi клиникалык белгтермен лабораториялык кepceткiштepдiн диагностикалык маныздылыгы балдык ЖYЙe бойынша кестеде керсеттген. Кесте бойынша 12 баллдан астам болса, токсокароз диагнозын коюга болады непз бар.
Таблица 1 - Токсокароз кезшдеп клиникалык симптомдар мен лабораториялык керсеткштердщ диагностикалык манызы.
№ Белплер Балл-диагностикалык багалау
1. Перифериялык кандагы эозинофилия 5
2. Лейкоциты 4
3. ЭТЖ жогарлауы 4
4. Гипергаммаглобулинемия 3
5. Гиперальбуминемия 3
6. Анемия 2
7. Рецедивт кызба 3,5
8. öкпeлiк синдром 3,5
9. öкпeнiн ренгинологиялык зepтeуi 2
1Q Бауыр кeлeмiнiн улгаюы 4
11 Асказанчшектщ бузылуы 2
12. ЖYЙкe ЖYeciнiн бузылысы 1,5
13. Терi кабатыныц езгерiсi 1
14. Лимфаденопатия 1
12 балладан астам болса, наукаска серологиялык тексеру жургiзiлуi тиiс. Токсокароз жуктыртуына себеп тугызатын мэлiметтер эпид.анамнезде каралады: балалар геофагиясы, уй жагдайында ит устау, уй мацында бакшаныц болуы, тамак алдында кол жуу тэртбшщ болмауы, жуылмаган жемiс-кекенiстер тагамга колдану. Емi. Токсопароздыц емiнде минтезол (тиабендазол) колданылады. Емiнiн узактыгы 5-10 кунге жалгасады, мелшерi - 25-50 мл/кг, тэултне 2 рет 100 мг-нан, 2-4 апта тагайындалады. Ересектерге кейде тэулттт мелшердi
300 мг-га дежн кебейтiледi, 2-6 мг/кг дитразин цитраты 2-4 аптага тагайындалады. Альбендазол: 10-20 кунге 10 мг/кг.
Этиотропты препараттармен коса, антигистаминдi препарат тагайындалады
Алдын алу. Жеке бас гигиенасын сактау, топыракпен жэне жануарлармен контакта болган соц колды жуу, калалык жерлерде ит, мысык нэжiсiмен ластануын гелминтизация аркылы алдын-алу. Жемiс-жидектердi мукиат тазалап жуып пайдалану.
Л.Б. СЕЙДУЛАЕВА., Р.Ж. БАЙХОЖАЕВА., А.А.ЕРГАЛИЕВА., Ж.К.КАШИМ., П.Ж.АРЫКОВА
РЕДКИЕ НЕМАТОДОЗЫ
Резюме: К редким нематодозом относятся печеночные, кишечные и легочные капилляриозы и диоктофимозы. Эти гельминтозы - зоонозные биогельминты. Человек является случайным (факультативным) хозяином. Поражаются ткань печени, легких и кишечник.
Диактофимоз- нематодоз, проявляющийся поражением желудочно-кишечного тракта, поражением почек, уремическими явлениями.
Ключевые слова: Зоонозные биогельминтозы, нематодозы и эпидемиология
L.B. SEYDULAIYEVA., R.J. BAICHOJAIYEVA., A.A.YERGALIYEVA., J.K. KASHIM., P.J. ARTYCOVA
RARE NEMATODOSIS
Resume: The rare nematodosis include liver, intestinal and pulmonarycapillariasis and dioctophymosis. These helminthiasis -zoonotic biohelminthosis. Human infection is rare. Liver, lungs and intestinestissues are affected. Dioctophymosis-nematodosis manifested by lesions of the gastrointestinal tract, kidney, uremic phenomena. Keywords: zoonotic biohelminthosis, nematodosis, epidemiology
