CC BY
25
ТДУ8Т. 1 ТКБ 83.3 (0) 4
Негматова Мавлудацон Турсуновна, номзади илмуои филология, дотсенти кафедраи адабиети классикии тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад. Б.Гафуров" (Тоцикистон,Хуцанд)
Негматова Мавлюдаджон Турсуновна,
кандидат филологических наук, доцент кафедры таджикской классической
литературы ГОУ "ХГУ имени акад. Б. Гафурова» (Таджикистан, Худжанд)
Negmatova Mavludajon Tursynovna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of Tajik classic literature under the SEI "KhSU named after acad.B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand), E-mail: mavluda @ mail.ru
Вожа^ои калиди: Шайдо, адабиети тоцики охири асри XVII ва нимаи аввали асри XVIII, сабки уинди, Бедил, шеър
Мацола ба баррасии мавзуи баурабардории шоири охири асри XVII ва нимаи аввали асри XVIII адабиети тоцик Шайдои Хуцанди аз сабки уинди тахассус ёфтааст.К^айд мегардад, ки тацлиду пайрави аз сабку услуби шоирони сабки уинди барои суханварони асруои XVII- XVIII як амри табии буда, анъана гашта бу. Хотирнишон мегардад, ки теъдоди хеле ками эцодкорони давраи мазкур дар ин замина истицлоли нисбии хешро намоиш додаанд. Тазаккур меравад, ки Шайдои Хуцанди пайрави ба ашъори Бедил ва намояндагони сабки адабии уиндиро ба таври кулли напазируфта, онро маслаки доимии шеваи нигориши кори эцодии худ царор надодааст, балки шоир ин раванди умумии хоси адабии даврро тануо дар як маруалаи кутоуи фаъолияти адабии худ истифода намудааст. Собит мешавад, ки печидаю пушидагуии хоси сабки бедили дар ашъори Шайдо бо равиши содаву осон ва табии баён гардидааст. Шайдо кушидааст, ки пеш аз уама аз роуи муцаллидони назми бедили берун барояд ва мазмуну маъниуоро равшантару содатар баён намояд.
Ключевые слова: Шайдо, таджикская литература конца XVII начала XVIII веков, индийский стиль, Бедиль, поэзия
Статья посвящена изучению стиля поэта конца XVII - первой половины XVIII веков таджикской литературы Шайдои Худжанди, который следовал индийскому стилю. Отмечено, что подражание стилю индийских поэтов было естественным делом для поэтов XVII-XVIII веков и считалось традицией. Упоминается, что немногие поэты этого периода продемонстрировали свою относительную независимость в следовании индийскому стилю. Определяется, что Шайдои Худжанди не в полной мере воспринял стиль поэзии Бедиля и представителей индийского литературного стиля, не избрав его в качестве постоянного процесса в создании своего творчества, но поэт использовал этот общий литературный процесс периода в относительно короткий период его литературной карьеры. Автор на конкретных примерах доказывает, что своеобразная сложность и замкнутость индийского стиля выражается в поэзии Шайдо более просто, легко и естественно. Прежде всего, Шайдо старался уйти с пути последователей индийского стиля и яснее и проще выразить свои мысли.
Key-words: Shaido, Tajik literature referring to the end of XVII-th and the beginning of the XVIII-th centuries, Indian style, Bedil, poetry
The article dwells on the study beset with the poet's style appertaining to the end of the XVII-th - the first half of the XVIII-th centuries of Tajik literature, Shaidoi Khujandi by name, who created the Indian style. It is underscored that imitation of Indian poetsл style was a natural thing for the poets who lived in the relevant centuries and was considered as a tradition. It is mentioned that very few poets of the period in question demonstrated their relative independence in following the Indian style. It is worth stating that Shaidoi Khujandi did not fully embrace the style of BediVs poetry and representatives of the Indian literary style and did not make it a permanent process of writing his creation, but the poet used the relevant general literary process of the period in a relatively short period of his literary career. Owing to
ШАЙДОИ ХУЦАНДИ ВА САБКИ ХДНДИ
ШАЙДО ХУДЖАНДИ И ИНДИЙСКИЙ СТИЛЬ
SHAIDOI KHUJANDI AND INDIAN STYLE
adducing specific examples, the author of the article proves that the peculiar complexity and isolation of the Indian style is expressed in Shaido^spoetry more simply, easily and naturally, upon the whole. First of all, Shaido made an endeavor to get out of the way of the Indian style followers and express his thoughts more clearly and easier.
Дар хама давру замон шоирону эчодкорон аз офаридахои хунарии хамдигар бахрабардор ва таъсирпазир будаанд. Гохо шоирони забардаст низ аз сурудаи хамкешу хамкалами дигаре, ки ашъораш мавриди писандашон карор мегирифт, суд чустаанд ва чунин иттифо; афтода, ки дар ин бахрабардорй бехтарин асар ва дилпазиртарин сурударо барои ояндагон ба ёдгор гузоштаанд. Чунончи, агар Шайх Саъдй шеъри «Эй сорбон»-и Амир Муиззиро намехонд, шояд газали машхури хешро эчод намекард. Вале мусаллам аст, ки дар аксар маврид бештар ашъори шоироне мавриди пайравию истикбол карор мегирифтанд, ки сарояндагони он дар пояхои баланди хунари шоирона ;арор доштанд ва дар суханварию суханофаринй ибтикороти бештаре аз худ зохир карда буданд. Хофизи Шерозй низ бо он ки дар таърихи адабиёти форсй точикй тарзи махсуси сухани худро пиёда намудаву шеъри худро ба «тарзи сухани Хочу» номзад мекунад, дар давоми садаву солхо мавриди бознигарии теъдоде аз эчодкорон гардидааст. Махсусан, кисми зиёди суханварони карнхои ХУП-Х1Х чошнии сухани худро аз ашъори шуарои ба истилох мутакаддим, яъне суханварони садахои XIII-XIY ва равияи бедилй гирифтаанд, ки аз ин равиш Шайдои Хучандй низ истисно нест. Ба ибораи дигар, тарбияи адабии Шайдо ба мероси бузурги адабиёти точику форс асос ёфта, он аз кулли сурудахои шоир баръало намоён мегардад. Дар ашъори лирикии шоир нукоти борикмазмун ва сабку услуби шуарои бузурги гузашта на;ши бориз гузоштааст. Дар баробари он ки чанд тан аз афроди баргузидаи адабиёти классикии точик барои Шайдо устоди маънавй будаанд, аз чихати мазмуну мундарича ва тарзи суханрониву сабки шоирй низ ба у таъсири муайяне доштаанд.
Шайдо дар газалиёт бештар ба ду устоди бузурги шеъри форсй - Хофиз ва Бедили Дехлавй эътикоди беназир дошт ва хамеша ба онхо пайравй мекард. Ин пайравии у хам дар бисёр газалхое, ки дар татаббуи ашъори Хофизу Бедил иншо шудааст ва хам дар рухияву мазмуни ашъори гайри татаббуъ навиштаи вай маълум мешавад. Чун матлаби мо дар ин макола баррасии таъсирпазирии Шайдо аз ашъори шуарои сабки хиндист, таъкид кардан ба маврид аст, ки таклиду пайравй аз сабку услуби шуарои сабки хиндй барои шоирони давраи мазкур як амри табий ва ё як анъанаро мемонд ва кам андар ками эчодкорон буданд, ки дар ин замина мустакилияти нисбии хешро нишон медоданд. Кор ба дарачае расида буд, ки хар як шоир ва ё хавасманди шеъру шоирй кушиш менамуд, «табъи» хешро дар мукобили истеъдоди Мирзо Бедил барин шоирони тавоно санчад ва панча бар панчаи Абулмаонй занад. Устод Айнй дар «Намунаи адабиёти точик» зимни баррасии осору ахволи Ахмад Махдуми Дониш дар мавриди авч гирифтани таклиду пайравй ба услуби Бедил ва минбаъд майл кардани суханварон ба сабки соданависй менависад: «дар ахдхои охирй (манзур асрхои XVIII - XIX) дар Бухоро ва Мовароуннахр, дар назму наср таклиди Бедил шухрат гирифта, хар ахлу ноахл, ки ба дасташ ;алам мегирифт, чизе дар пайравии Бедил навиштанро аз чумлаи татиммаи камоли худ мешумурд» [1,с.289]. Академик А. Мирзоев низ дар мавриди таъсири сабки хиндй ва услуби бедилй дар адабиёти Осиёи Миёна андешаронй намуда таъкид месозад, ки «ин таъсир махсусан дар нимаи дуюми асри XYII ба муносибати ба Хиндустон рафтуой кардани шоирон беш аз пеш зиёдат мешавад» [4, с.24].Албатта рочеъ ба сабабу иллатхои ба адабиёти давраи мазкур таъсир расондани сабки хиндй ва услуби бедилй ва мабдаъу маншаи он мутахассисон акоиди пурарзише баён кардаанд, ки баррасиву тасхили он рисолаи алохидаеро такозо дорад. Хар ойина, хосили ин гуфтахо он аст, ки аглаби шуарои мукаллиди Бедил ва ё пайрави сабки хиндй дар даврахои аввали эчодиёти худ ба корбурди равияи мазкур хусни таваччухи вофир нишон дода, кисме аз онон баъд аз дарки душворихои ин сабк аз он даст кашида, ба сабки шуарои садахои ХШ-Х1У руй овардаанд дар маънисозиву маъниофаринй бехамтост.
Мусаллам аст, ки бузургтарин шоирон аз Бедил илхом гирифтаанд. Шайдо низ аз ихлосмандон ва гирифторони Бедил будааст, ки аз набзи ашъораш пайдост.
Таваччух бар ашъори шоир нишон медихад, ки Шайдо пайравй бар ашъори Бедил ва намояндагони сабки адабии хиндиро ба таври куллй напазируфта, ва онро маслаки доимии шеваи нигориши кори эчодии худ карор надодааст. Балки шоир ин раванди умумии хоси адабии даврро дар як мархалаи кутохи фаъолияти адабии худ истифода намудаасту халос. Он печидаю пушидагуии хоси сабки бедилй дар ашъори Шайдо бо равиши содаву осон ва табий баён гардидааст. Ба ин маънй Шайдо кушидааст, ки пеш аз хама аз рохи мукаллидони назми
б едилй б ерун б аро яд ва мазмуну маънихоро равшантару содатар баён намояд. Маъмулан дар ашъори сабки хиндй санъати бадеии ирсоли масал, ки худ навъе аз ташбех аст, хеле зиёд кор формуда шуда, аз хасоиси мухими шеър махсуб мешавад. Дар сурудахои Шайдо ин санъати бадей чандон мавкеъ надорад ва агар дар ягон мавриде шоир аз ин санъат истифода кунад, дарзамон маълум мегардад, ки он бахрае аз сабки хиндист. Дар ин кабил шеърхо шоир кушидааст, ки санъати бадеии ирсоли масалро тарзе истифода барад, ки фахму дарки он барои хонанда нисбат ба ашъори намояндагони сабки хиндй осонтар намояд. Чунончи, дар байти зер хамин хусусият ба таври бориз эхсос мегардад:
Рафта-рафта умр кутах мешавад гофил мабош, Мекунад ин соя охир такя бар девори хеш [7, с.101].
Хатто чунин ба назар мерасад, ки Шайдо танхо ба хотири барканор намондан аз раванди умумии дар истикболи Бедил шеър гуфтан, баъзан дар ин равия ашъор сурудааст. Дар девони ашъори Шайдо шеърхое, ки дар равияи мазкур суруда шудаанд, чандон зиёд нестанд. Шоир чун анъанаи ривочдошта ду газал дар пайравии нахустгазали Абулмаонй дорад ва дар хар ду газал низ кушиш намудааст, ки матлабашро сода ва рушан баён созад. Чунончи, дар газали аввал, ки бо матлаи:
Ба ту фоне, ки карда Нухро кишти табох он цо,
Ба гайр аз лангари фазлаш набошад такягох он цо [2, с.3]
огоз мегардад, аз калимаву таъбироти ирфонй ва ё маъонии мармуз истифода намебарад, балки мисли услуби дар тамоми ашъораш роич ба забони холй аз рамзу печидагй баёни андеша менамояд. Ин чо танхо аз истифодаи радиф ва вазни газал маълум мегардад, ки он дар заминаи офаридаи Бедил суруда шудааст, аз он печидагуиву баёни аз зехн дур ва соири мушаххасоти махсуси бедилона асаре нест. Калимаву иборахо ба маънии мачозй кор фармуда нашудаанд. Шоир ба гунае мекушад, ки матлаби хешро нишонрас ва бепарда баён созад. Fазали зикршуда аз чихати маъниву мазмун низ мисли дигар сурудахои шоир бо хаёт ва фаъолияти рузмарраи инсон тавъам ифода гардидааст. Шоир дар ин газал низ аз макому рисолати инсон дар дунё сухан меронад ва уро барои анчом додани корхои шоиста даъват менамояд:
Агар аз некбахти номаи моро рацам бошад, Хцзорон кухи исён аст карда парри кох он цо [7, с.29] Дар газалхои дар пайравии Бедил навиштаи шоир бештар мазмунхои ирфонй дар иртибот бо зухуроти олами моддй ба таври заминй баён гардидаанд. Шоир таъкид месозад, ки хар кас дар ин дунё кори хайр анчом дихад, саранчом хатман подошу насибаи хешро хохад бардошт ва гайр аз соябони рахмати Хак он чо такягохе нахохад буд:
Касеро дастгири аз амал рузи цазо набвад, Ба гайр аз соябонирахматаш набвад панох он цо [7, с.29] Кахрамони лирикии шоир дар хама кор хохони ризои дуст аст:
Ба лутфаш хох бинвозад, ба цахраш хох бигдозад, Ризои дуст мехохам мани гумкардарох он цо [7, с.29]. Бинобар ин хам, тарики сипардани рохро дар хазрати дуст бедилона «аз пахлуи ачз» медонад ва мегуяд:
Ба назди хазрати цонон чи хохи бурдан, эй Шайдо, Набошад тухфаи лоиц ба гайр аз сузи ох он цо [7, с.29].
Чуноне ки мебинем, дар газали Шайдо дар мачмуъ хамон матлабе баён шудааст, ки дар газали Мирзо Бедил дигар мешавад, вале ин чо бо як сабку тарики сода ва дур аз рамзу печидагихо матлаб ба маърази тасвир кашида шудааст.
Fазали дигари Шайдо, ки дар пайравии нахустгазали девони Бедил ва бо тарзи баёни сода сароида шудааст:
Чи хохи гуфт фардо бо ман, эй золимнигох он цо, Гиребончок аз дасти ту кардам додхох он цо. Зи цайби хок фардо бо ту домангир бархезам, Ба хун олуда як олам шахиди бегунох он цо. Умеде аз Худо дорам, ки доди хеш бистонам, Ба вазъи худ магар боши ту хам як подшох он цо. Тулуъи субхи хашри синачоконро тамошо кун, Яди байзо барорад офтоб аз цайби ох он цо [7, с.29]
Fазали мазкур аз чихати мазмуну маъно иш;й буда, шоир дар он аз номехрубонии маъшу;а шикоят мекунад ва барои маъшу; сифати «золимнигох»-ро нисбат медихад, ки дар ;олаби калимасозихои сабки бедилй сохта шуда, мурод аз он зикри ёри золим ва ситамгар аст. Шайдо аз матлаъ то ма;таи газалаш иш;и ёри заминиро тараннум менамояд, ки нисбат ба оши; сахт бепарвову номехрубон аст. Дар ин газал тамоми холоти оши;и бовафо дар баробари маъшу;и сангиндил бо эхсоси баланди шоирона ба риштаи назм кашида шудааст. Шоир хатто маъшу;аро аз фаро расидани рузи дод огох месозад ва мегуяд:
Чаро номехрубонй шухи бепарво, сарат гардам, Наметарсй, ки фардо дод хо^ад додхох, он цо [7, с.29].
Дар баробари баёни маонии оши;она шоир дар баъзе аз абёти газали мазкур афкори инти;одии хешро нисбат ба давру замон низ баён намуда, аз носозии чархи бемурувват шиква менамояд ва умед аз ёрии шавкати бахт мекунад:
Зи чархи бемурувват толеи неке намебинам, Магар ёрй намояд шавкати бахти сиёх, он цо [7, с.29].
Ч,ои дигар шоир мегуяд:
Аз ваъда^ои омаданат эй нигори ман, Чашмиуммед ^алцаи беруни дар маро [7, с.29].
Чашми умедро ба хал;аи беруни дар ташбех додани Шайдо таносуби ;авии суханро ба кор овардааст. Чашми интизору умедвор ба хал;аи дар нигаронида шудааст, инчунин монандие байни онхо мушохида мешавад. Дар байни гуиши Хучанд ибораи «хал;аи чашм» серистеъмол аст. "Хал;аи чашм" ва "хал;аи дар" дар гирдшаклй ва мудавварй монанд хастанд.
Хамин тари;, метавон гуфт, ки дар ин газали Шайдои Хучандй низ мазмуни во;еию мушаххас тари;и воситаи образхои бадеии табий хеле барчаста ва равшан ифода гардидааст.
Шайдо бо ашъори намояндагони дигари сабки хиндй, аз ;абили Толиби Омулй, Шох Косими Анвор ва маликушшуарои шоирони Хинд Файзии Даканй ошноии комил доштааст ва дар тайи ашъораш ба гунахои мухталиф аз онхо ном бурда, ба офаридахои эшон сари иродат доштани худро баён намудааст. Маъмулан муха;;и;ону пажухишгарони адабиёти садахои ХУ1-Х1Х бар он а;идаанд, ки махз дар асри ХУ11 ба баъд нуфузи сабки хиндй ва услуби бедилй ба шеъри шоирони давр зиёда гардидааст. Чунончи адабиётшинос У.Каримов дар ин бора мегуяд: « Дар асри ХУШ шоирони точик бо ашъори бисёр намояндагони сабки хиндй, ба мисли Толиби Омулй, Соиб, Носиралй ва гайра ошно буда, ба онхо пайравию мусоби;ахои адабй намудаанд»[9,с.119-120]. Албатта, муха;;и;и мазкур ин андешаи хешро мунсифона хамчун а;идаи му;аддимавй ва ба гуфтаи худаш «бинобар ба тарзи чиддй тах;и; нашудани» мавзуи зикргардида (дар нимахои аввали солхои хафтодум - Н.М) арзёбй менамояд, вале ха; ба чониби академик А. Мирзоев аст, ки дар рисолаи арзишманди хеш «Сайидо ва ма;оми у дар таърихи адабиёти точик» менависад: «дар охирхои асри XYII мазмунофаринй, ташбеххои мураккабу хаёлй, истиорахои печ дар печи равияи сабки хиндй хеле ривоч мегирад»[4, с.25]. Хусни таваччух доштани Шайдои Хучандиро бар ашъори намояндагони сабки хиндй адабиётшиноси фа;ид Абдулманнони Насриддин дар «Донишмандон ва сухансароёни Хучанд», ки аз тазокири мухим ва мачмуъ дар шинохти шуарои доираи адабии Хучанд махсуб мегардад, чунин ба ;алам додааст: «... дар газалсарой аз Хофиз, Косими Анвор, Толиби Омулй пайравй кардааст, ки аз ишороти худи у маълум мешавад»[5, с.174].Сипас, аз эчодиёти шоир се байтро ба шохидй мехонад, ки дар онхо номи ин се шоири зикргардида ба ;арори зер омадааст:
То Хофизи Шероз ба комам намаке рехт, Шайдой аз он лаззати гуфтор баланд аст[7, с.59]. Шайдо чй кунам тарзи газал бастанам ин аст, То кори ман аз Цосими Анвор баромад [7, с.81]. Барои ин газал Шайдо, цалам аз найшакар дорам, Ба ёд омад шакарафшони^ои тутии Омул [6, с.141].
Дар баробари ин Шайдо ба шеъри шуарои сабки хиндй Толиби Омулй, Калими Кошонй, Косими Анвор, Файзии Даканй хусни таваччух дошт. Руй овардани шоир ба эчодиёти ин суханварони машхур бесабаб набуд, зеро шоирони зикргардида бо мазмуну мундаричаи баланди ашъори худ сарзаминхое, ки шеъри форсй - точикй ривоч дошт, ба хубй шинохта ва хуш исти;бол ёфта буданд.
Аз мутолиаву б аррасии ашъори Шайдои Хучандй рушан мешавад, ки у чанд маврид аз Толиби Омулй, аз он шоире ки табъаш «мушкилписанд» буду дар табъозмой «ба хар мовзунтабиат» сар фуру намеовард, ёд мекунад ва хешро дар баробари шеъри у дидан мехохад:
Лаззати гуфтори ширинро ки дорад орзу, Хуш шакар аз килкхои тутии Омул шикаст[7, с. 50]. Толиби Омулй низ харчанд чанд гохе дар сарзамини Хинд зистааст ва аз сабки хиндй бахрахое бурдааст, дар образу тасвирсозй ва сабку нигориш ба шоирони сабкхои пешин пайравй намудааст. У монанди намояндагони дигари чараёни «бозгашти адабй» аз сабки маъмули хиндй даст кашида, ба сабки ирокй ва намояндагони он руй овардааст. Дар газалсарой ба Саъдй хусни таваччух дошта, худро «зи шогирдони Саъдй» хисобад хам, бештар арчгузори шеваи Хофиз будааст:
Зи шогирдони Саъди мешуморам хешро аммо,
Ба цон дар эхтиромиХофизи Шероз мекушам [6, с.272].
Маълум мегардад, ки Толиби Омулй пеш аз пазируфтани тарзу сози Хофиз бо ашъори дигар суханварони пеш аз худу замони худ ошноии комил дошта, онро ба тарики киёс омухта, сипас шеваи Хофизро ихтиёр карда будааст:
З-ин навосанцон, ки Толиб холашон кардам циёс, Дар дилам завци навои Хофизи Шероз монд [6, с.150]. Аз хамин лихоз, тарзи баёни Толиб, ки дарахти андешааш аз чашмаи тафаккури Хофиз об мехурад, барои Шайдои Хучандй низ макбул омад ва уро водошт, ки Толибро аз шуарои шакаргуфтор пазирад. Шайдо танхо дар се маврид дар девони худ аз Толиби Омулй сухан ба миён меоварад ва дар хар се маврид хам дар баробари васфи тарзи сухани Толиб вожаи «шакар»-ро истифода мебарад, ки худ далели аз чониби вай писандида будани гуфтори Толибро нишон медихад. Чунончи, чои дигар газали худро ба шакари сухани Толиб монанд карда мегуяд:
То суфии хушлахцаи Шайдо газале гуфт, Толиб шакар тухфа барад Омули худро [7, с.27].
Дар газалиёти Шайдо як катор таркиби шоирона ба кор бурда шудаанд, ки хоси сабки хиндй мебошанд. Бояд гуфт, ки ин тарзи истифода дар адабиёти мо бо номи вобастахои ададй ёд шуда, дар мавриди баёни маонии мухталиф ба кор бурда мешавад ва замон, вакт, фосила, хачму гунчоиш, андоза, теъдоду микдорро ифода менамояд. Ин шева танхо дар каламрави шеър роич набуда, дар гуфтугуи мардумй хам дар мисолхои «як хона китоб», «як хона гап» ва гайра дучор меояд. Вале азбаски дар шеъри Мирзо Абдулкодири Бедил басомади зиёд дошт ва яке аз ачобати шеъри уст, минбаъд дар ашъори шоирони пайрави Абулмаонй ривоч ёфт.
Гохо шоир андоза ва микдорро бо меъёре муайян мекунад, ки аз воситахои андоза ва ё шумор нест ва худи ин мафохим низ аз шумору андоза берунанд.
Чунончи ин кабил таркибхоро, ки дар газалиёти Шайдои Хучандй фаровон ба назар мерасанд, зикр менамоем:
1.Як нафас хандидани гул:
Дил ба завци ошён чун булбули Шайдо мабанд, Як нафас хандидани гул дон бахори умрро [7, с.39].
2.Кулац аз тарки ду олам доштан:
Ба сари худ кулах аз тарки ду олам дорам, Рифъати цаср куцо, шавкати Фагфур куцо? [7, с.42].
3.Як нафас хандидани субци айш:
Субхи айшат як нафас хандид, аммо хуш дор, Мерасад шоме заволи офтобиумрро [7, с.43].
4. Вацшинигоц:
Ба афсуни мухаббат тай намудан дашти бетоби, Нагашти ромам эй вахщшинигохи пурфанам охир [7, с.91].
5. Биёбонмарг:
Биёбонмарги Айюби ситамхои ту гардидам,
Ки тори жандаам гардида кирмони танам охир[7, с.91].
7.Нафас бар тани оина зангор шудан - афсурда гардидан аз зиндагй:
Малулу тираам ин зиндагихо кард чандоне, Нафас бар чехраи оинаам зангор шуд охир [7, с.29].
7.Водии вацшатнигоцон:
Шухии чашми гизоле сар ба сахро додааст, Водии вахшатнигохонаст хомунам хануз [7, с.97].
8. Ацлдил:
Ба куи ахлдилон ою хоки по мебош,
Нишин хамуш, макун айби мардумон зинхор [7, с.98].
9.Ирсоли масал низ аз вижагихои сабки хиндй:
Рафта - рафта, умр кутах мешавад гофил мабош, Мекунад ин соя охир такя бар девори хеш [7, с.103]. Чу гул як чаман огуш во кардан:
Чу гул худро як чаман во карда меои, Балои цони ман ин фитна барпо карда меои [3, с.157]. Дар ибтидои ин навишта гуфтем, ки Шайдои Хучандй дар аввали фаъолияти шоирии хеш ба тарики Бедил таваччух зохир намудаву шеър сароидааст ва саранчом шояд хеле зуд ин шеваро рахо намудааст. Дар ин замина далелхои дигаре низ аз ашъори шоир ба дасти мо расидаву андешахои моро таквият мебахшанд. Чунончи, хангоми мутолиаи ашъори шоир гохо намодхое аз рузгори шахсии Шайдо, ки дар ашъораш партав афкандаанд, ба назар мерасанд, нишон медиханд, ки ин сурудахо, ки дар тарзу услуби равону сода навишта шудаанд, голибан дар даврони баркамолию шоири сохибтарик гардидани у ба калам омадаанд. Пас, шоир дар идомаи фаъолияти шоирии худ махз хамин тарики содаи баёнро гузида будааст. Баррасии муфассали ин матлаб дар маколаи алохида баён хохад шуд.
Хамин тарик, аз баррасии мавзуъ маълум мегардад, ки Шайдо ба сабки Мирзо Бедил пайравй намуда, бештар афкори пешкадами дунявии уро таргибу пайгирй намудааст.Пайравии Шайдо ба ашъори Бедил таклиди кур-курона нест, балки шоир ба ин услуб пайравй намуда, бештар афкори дунявии хешро баён намудааст.Ба ибораи дигар, шоир зиёдтар аз паси мазмунхои дунёй, ишки заминй ва фалсафаи вокеии шеъри Бедил рафта, дар баробари ин бахрачуихо мазмуну маонии шеъри Бедилро аз чахорчубаи ташбеху истиорахои мураккабу душвор ба сатхи фахму маърифати нисбатан содаи мардуми замонаи худ кашидааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Айнй, С. Намунаи адабиёти точик/С.Айнй.-Москва, 1927.- 727с.
2. Бедил, Адулкодир. Осор. Fазалиёт/А.Бедил.-Ч,.1. Душанбе: Адиб, 1990. - 351 с.
3. Возех. Тухфат-ул-ахбоб фи тазкират-ул-асхоб/Возех.-Душанбе.-1977.- 172 с.
4. Мирзоев, Абдулганй. Сайидо ва макоми e дар таърихи адабиёти точик/А.Мирзоев.-Сталинобод, Нашрдавточ, 1947.- 285 с.
5. Насриддин, А.Тазкираи шуарои Хучанд/А.Насриддин.-Хучанд: Ношир, 2015.-512 с.
6. Омулй, Толиб. Фуруги Бастомй. Fазалиёт/Т.Омулй.-Душанбе: Дониш. 1993.-574с.
7. Хучандй,Шайдо.Девон.Нусхаи хаттии Академияи улуми Ч,умхурии Точикистон, № 1347
8. Хучандй, Шайдо. Девон.Тасхехи М.Неъматова/Ш.Хучандй.- Хучанд: Ношир, 2015.-172с.
9. Ходизода, Р. Адабиёти точик(асрхои ХУ1-Х1Х ва ибтидои асри ХХ) /Р.Ходизода,У.Каримов,С.Саъдиев. - Душанбе:Маориф, 1988. - 417с.
REFERENCES:
1. Aini, S. Pattern of Tajik Literature / S.Aini. - M., - 1927. - 727 p.
2. Bedil, Adulqodir. Creations. Ghazalls / A.Bedil. - V.1. - Dushanbe: Man-of-Letters, - 1990. - 351 p.
3. Vozeh. Tuhfat-ul-ahbob fi tazkirat-ul-ashob / Vozeh. - Dushanbe, - 1977. - 172 p.
4. Mirzoev, Abdulghani. Saido and his Place in the History of Tajik Literature /A.Mirzoev. -Stalinobod, 1947. - 285 p.
5. Nasriddin A. Anthology of Poets of Khujand / A. Nasriddin. - Khujand: Publisher, - 2015. - 512 p.
6. Omuli, Tolib. Bastomi Fairy. Ghazallas/ T.Omuli. - Dushanbe: Knowledge, - 1993. - 574 p.
7. Khujandi, Shaido. Devon. Manuscript of the Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, № 1347.
8. Khujandi, Shaido. Devon. Under the editorship of M. Nematova / Sh. Khujandi. - Khujand: Publisher, - 2015. - 172 p.
9. Khodizoda, R., Karimov U., Sadiev S. The Tajik Literature (referring to the XVI-th - the XIX-th centuries and the beginning of the XX-th century) / R. Khodizoda, U. Karimov, S. Sadiev. -Dushanbe: Enlightenment, - 1988. - 417 p.
