Научная статья на тему 'ШАРҲИ МАФҲУМҲОИ ИДОРАКУНӢ ВА МЕНЕҶМЕНТ: УМУМИЯТ ВА ФАРҚИЯТ'

ШАРҲИ МАФҲУМҲОИ ИДОРАКУНӢ ВА МЕНЕҶМЕНТ: УМУМИЯТ ВА ФАРҚИЯТ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
2204
113
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОБЩЕСТВО / ГОСУДРАСТВО / ОБЪДИНЕНИЕ / ПРАВЛЕНИЕ / КОМПАНИЯ / РЫНОК / УПРАВЛЕНИЯ / МЕНЕДЖЕНТ / НАУКА / ПРАКТИКА / НАУЧНЫЙ МЕНЕДЖМЕНТ / МЕНЕДЖЕР / КОНЦЕПЦИЯ / ПРОИЗВОДСТВО / ПРОДУКТ / ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ И ТД / SOCIETY / STATE / ASSOCIATION / MANAGEMENT / COMPANY / MARKET / SCIENCE / PRACTICE / SCIENTIFIC / MANAGER / CONCEPT / PRODUCTION / PRODUCT / ACTIVITY / ETC

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Муродов Илҳомҷон Давлатович, Бердиев Шоҳназар Пирназарович

В данной статье автор попитался раскрыт вопрос об управлении как социальный феномен, при этом операется на анализ определения управление причины его возникновения, периоди его развития и др. На основе существующих исследовании и оценки направленности действующих идейных школ обобщаются различие и общность их воззрении по проблеме управления и менеджмента.In this article, the author tries to reveal the issue of management as a social phenomenon, while relying on the analysis of the definition of management of the cause of its period of development, etc. On the basis of existing research and evaluation of the direction of existing ideological schools summarizes the difference and commonality of their views on the problem of management and management.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EXPLANATION OF THE CONCEPT OF GOVERNANCE AND MANAGEMENT: COMMUNITY AND DISCERNMENT

In this article, the author tries to reveal the issue of management as a social phenomenon, while relying on the analysis of the definition of management of the cause of its period of development, etc. On the basis of existing research and evaluation of the direction of existing ideological schools summarizes the difference and commonality of their views on the problem of management and management.

Текст научной работы на тему «ШАРҲИ МАФҲУМҲОИ ИДОРАКУНӢ ВА МЕНЕҶМЕНТ: УМУМИЯТ ВА ФАРҚИЯТ»

About the autor:

Bobokhojaeva G. -Tajik state university bisness 734055, г.Душанбе, ул. Дехоти 1/2, Тел: (+992)918699461, E-mail: bobokhodzhaeva@bk.ru

ШАРХИ МАФХУМХРИ ИДОРАКУНЙ ВА МЕНЕ^МЕНТ: УМУМИЯТ ВА ФАРКИЯТ

Муродов И.Д.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Доир ба мафхуми идоракунй вобаста ба хусусиятгирй ва объекти тадкик карор гирифтанаш дар сохахои мухталифи донишхо таърифхои гуногун дода шудааст. Аз чумла, дар «Лугати калони энсиклопедй» ба мафхуми идоракунй таърифи зайл дода шудааст: «унсур, вазифаи низоми муташаккили табиатхои гуногун (биологй, ичтимой ва техникй), таъминкунандаи хифзи таркибхои муайяни онхо, дастгирй кардани тартиби фаъолият, амалй кардани барномаи онхо» мебошад. [3, с. 184] Аз ин таъриф бармеояд, ки бе идоракунй мавчудият ва фаъолият кардани муассиса гайриимкон аст.

Омузиши идоракунй, хамчун илми мустакил дар охири асри XIX- ибтидои асри XX шуруъ шуд. Яке аз асосгузорони илм оид ба идоракунй мухандиси фаронсавй Анри Файол мебошад. Уро низ падари менечмент меноманд. Дар тадкикоти худ «Идоракунии умумй ва саноатй» бори нахуст ба мафхуми идоракунй хамчун илм таъриф дода, унсурхои асосй ва принсипхои идоракуниро мушаххас намуд. Аз чумла, мухтавои таърифи у ин аст: «Идора кардан маънои - пешгуй кардан, ташкил намудан, фармонравой намудан, ба хамдигар мувофик кардан ва назорат намуданро дорад».[4, c.8]

Аз таърифи мафхум панч унсур ё худ масъалахои мехварии идоракунй муайян мегарданд:

- пешгуикунй, ё худ - ба хисоб гирифтани ояндаи ба вукуъ наомада ва коркард кардани барномаи дурнамои амал;

- ташкил намудан, ё худ - барои фаъолият намудани муассиса онро бо маводи моддй-техникй ва иктидори зехнй таъмин намудан;

- фармонравой кардан, ё худ - мутахассисон ва кормандонро мачбур кардан зарур аст, ки ба таври сазогор кор кунанд;

- ба хамдигар мувофик кардан, ё худ - робита баркарор намудан, муттахид кардан, хамоханг кардани тамоми кушиш ва амал;

- назорат намудан, ё худ - гамхорй зохир намудан ба хотири он ки хамаи корхо дар асоси тартиби мукарарнамуда ва супоришхои додашуда ичро гарданд.

Файол хамаи амалиёте, ки дар муассиса ба вукуъ мепайванданд, новобаста аз шакли муассиса: хурд, миёна, калон ба шаш гурух таксим менамояд. Ин шаш гурухро шаш вазифаи хоси идоракунй шуморида, зикр менамояд, ки онхо бо хамдигар алокамандии ногусастанй доранд. Ин вазифахо иборатанд: вазифаи техникй, тичоратй, молиявй, сугуртавй, бахисобгирй ва маъмурй.

Вазифаи маъмурй аз дигар вазифахо бо чунин хусусиятгирй низ фарк мекунад, ки дигар вазифахо ба таъмини мавод, воситахо, амвол, коркарди маълумоти оморй оид ба даромад, харид ва фуруш дар муассиса рабт дошта, таъсир ба кормандон, интихоби коргарон ба муассиса хоси вазифаи маъмурй мебошад.[1, с..8-9]

Х,амзамон Файол баробар бо таърифи илмй, вазифахои мухим дар тадкикоти худ 14 присипхои асосии идоракуниро мушаххас намуда, низ эътироф менамояд, ки микдори онхо бехудуд аст.

Ба мисли: 1.таксими мехнат; 2.хокимият - масъулият; 3. интизом; 4.ягонагии маъмурй; 5.ягонагии рохбарй; б.тобеияти манфиатхои хусусй ба умумй; 7.хавасмандгардонй; 8.марказонидан; 9.тартиботи дарачахои мансабу мартаба (иерархия); 10.тартибот; 11.адолат; 12. садокати хайати кадрй; 13. ташаббус; 14. муттахиди кормандон. [4, с. 122].

Рушди назария ва амалияи идоракунй дорои якчанд мархилахои таърихмебошад:

1) давраи кадим (асрхои 9-7-и то милод ва то асри XVIII - милодй).

Пеш аз он ки идоракуниро ба сохаи мустакили донишхо чудо намоем бояд кайд кард, ки хазорсолахо инсоният зарра ба зарра оид ба идоракунй тачриба андухт. Аз хама шаклхои оддй ва ибтидоии батанзимдарорй ва ташкили мехнати якчоя дар мархилаи чомеаи авлодй мавчудият дошт. Оксаколхо, рохбалади кавмхо ва кабилахо дар худ рохбарии хамаи намудхои фаъолиятро дар ихтиёр доштанд. Тахминан дар хазорсолаи 9-7-и то милод давраи аз тасарруф баровардан ва ба тавлидкунанда табдил додани хочагй сурат гирифт, ки дар

mTH4a бapои пaйдоиши мeнeчмeнт тaккон бaxшид. Дap Миcpи Кддим тaчpибaи Faнии идоpaкyнии xочaгии дaвлaтй aндyxтa шуд. Дap шлхои 3000-28GG - и то милод бapои он дaвpa дacтгохи идоpaкyнии дaвлaтии ниcбaтaн pyшдёфтa Ba xизмaтpacонии 6e^Tape бapои к,ишpхои гуногуни чомea 6a вукуъ отд. Аввядин фaйдacyфe, ки идоpaкyниpо тaвcиф кapд, Су^от (470-399-и т.м.) мeбошaд. У шяклхои гуногуни идоpaкyниpо тяхдил кapдa, дap зяминяи он пpинcипи умумияти идоpaкyниpо эълон нямуд. Афлотун (428-348-и т.м.) 6ошяд шяклхои идоpaкyнии дaвлaтpо тaбaк;aбaндй кapдa, кушиш нямуд, ки тaфpикaи 6яйни вязифяхои мякомоти идоpaкyниpо нишон дихяд. Иcкaндapи МяклунИ (356-323 - и т.м.) rn3ap™ вя ямялияи кушун (мяфхумхои camara чянгй «cтpaтeгия» вя тяктикя «хyнapи ^arn^»^ тaъpиф дод)-pо инкишоф дод. Тябиятян, мдоолхои овapдaшyдa хямяи во^^х^о фapо нaмeгиpaнд, вaдe тaвaччyхpо 6a мacъaдaхои acоcй, ки дap мapхaдaи яввядини pyшди мeнeчмeнт мyaccиp будянд, paвонa мeдоpaнд.

2) дaвpaи caноaтикyнонй (1776-1890). Хизмяти нaзappace, ки дap тяшяккули тacaввyp оид 6a идоpaкyнии дявлятй дap ин мapхидa кapдaacт А.Смит мeбошaд. У ня тянхо якe яз нямояндягони иктжодиёти ^accrnï 6a шyмоp мepaвaд, бялки мyтaxaccиcи cохaи идоpaкyнй acт. Зepо y шяклхои гуногуни тя^ими мeхнaтpо тяхлил кapдa, yхдaдоpихои подшох вя дaвлaтpо мyшaxxac мeнaмояд. Бя Р.Оуэн бошяд идeяи гyмaнизaтcияи идоpaкyнй, эътиpофи зapypaти тяълим, бeхтap кapдaни шapоити мeхнaт вя мяишяти коpгapон мaнcyб acr. Тяхяввул дap нaзapия вя ямядияи идоpaкyнй 6a номи Ч. Бэббич (1833c.), ки лоихяи «мошиняи тяхлилИ» (нямуняи тexнологияи хиcоббapоpии paкaмии мyоcиp, ки тaвaccyти он кapоpи идоpaкyнй ниcбaтaн фaвpй кд6ул кapдa мeшaвaд)-pо коpкapд кapд, paбт доpaд.

3) дaвpaи бaнизомдapоpй (1856-196G c.). Илм дap боpaи идоpaкyнй дap холяти хapaкaти доимй кapоp доштя, paвияхои няв, мaктaбхо, чapaёнхоpо тяшяккул додя, дacтгохи илмиpо тaFЙиp вя тaкмил мeдихaд, нуктяи нaзapи олимонpо дигapгyн мeнaмояд. Mera^erne, ки имpyз мо унвон мeдихeм acpи XIX, дap дaвpaи инкило6и caноaтй пяйдо шудяяст. Пяйдошявии фaбpикaхо хямчун нявъи няви иcтeхcолот вя зapypaти тяъмини rap 6a бeштapи гypyхи одямон aœc гapдид, ки pохбapи инфиpодй .n^rap нятявоняд мycтaк,илонa фaъолияти хямяи коpмaндонpо мушохидя куняд. Бapои мувяффяк шудян 6a ин мaкcaд коpмaндони фaъолpо тяълим мeдодaнд, ки онхо тявонянд мянфиятхои pохбapонpо дap чойхо тяъмин кунянд. Онхо яввядин мeнeчepхо мyappифй шудянд.

4) дaвpaи инфоpмaтcионй, axбоpй (1960c.). Дap ин дaвpa бapои кд6ули хямя гуня кapоpи идоpaкyнй микдоpи зиёди мяълумот, ки тaвaccyти ycyлхои мaтeмaтикй вя мошиняхои Xиcоббapоpй коpкapд кapдa мeшaвaнд, тaдaб мeнaмояд. Идоpaкyнй хямчун paвaнди мянтикй, ки мeтaвонaд мaтeмaтикй ифодя ё6яд, 6яхо додя мeшaвaд. Бинобap ин, мyноcибarхои cиcтeмaвй, холятй вя фоизй 6a вучуд омядянд.[8, c. 6 -19]

Систсмян мyоcиpи якидяхо 6ошяд дap боpaи идоpaкyнй cолхои 1970-1980 тяшяккул ёфтянд, ки омлхои зepинpо 6ap он acоc мeшyмоpeм:

- мyaccиca- ин низоми кушодя, ки дap ягонягии омилхои доxилй вя бepyнaи мухит тaшxиc кapдa мeшaвaд;

- pyовapй ня 6a хячми бapоpиш, 6ядки 6a cифaти мaхcyлот вя xизмaт, 6a кошъ гapдонидaни тaлaботи иcтифодaбapaндaгон;

- мyноcибaти холятй 6a идоpaкyнй, эътиpофи мухиммияти cypъaти гapдиш вя мувофик 6удян 6a aкcyлaмaл;

- capчaшмaи acоcии дapомaд - одямош, ки дониш вя мaхоpaти нaвпapдозй доpaнд, шapоит бapои ямядй нямудяни иктидоpи онхо;

- cиcтeмaи идоpaкyнй, ки бapои бaдaнд бapдоштaни някши мyaccиca мувофик мeбошaд;

- мядяният вя нaвпapдозй, хaвacмaнд кapдaни коpмaндон вя ycлyби pохбapй.

Ся6я6хои пяйдошявии идоpaкyнй 6ошяд инхо 6a хиш6 мepaвaнд:

-инкидо6и илмй-тexникй, зaxиpa кapдaни иктидоpи илмй-иcтeхcолй;

- дap дaвpaи бaъдичaнгй дap иктдооди чяхон някши acоcй cохaхоe, ки бeвоcитa тaдaботи одaмонpо когаъ гapдонидaнд, cохaхоe, ки 6a тexнологияи пeшpaфтa aœc гузоштянд, бозидaнд;

- иcтeхcолот бeштap 6a тaдaботи мaxcycи одямон тямоюл доpaд, пeш яз хямя 6a худуди бозоp, ки бapои тямиш мyaccиcaхои миёня, бapои 6a дяст овapдaни низоми pобитaхо 6яйни тяшкилотхо чихяти pyшд додяни тичоpaт мушидят мeнaмояд.

Пpинcипхои идоpaкyнй дap нямуняи няв 6a тaвpи зяйл зохиp гapдидaнд:

- мyноcибaти xy6 6о коpмaндон;

- мacъyлият хямчун тaлaботи хятмии мeнeчмeнти мувяффяк;

- иpтибот, ки шaкдхоpо яз pyи xara уфукй вя ямудй шидлят мeдихaд;

- мyxит дap шиpкaт, ки бapои кобилияти коpмaндонpо мyшaxxac кapдaн, мycоидaт мекyнaд;

- бapкapоp кapдaни caxми иштиpоки xap як коpмaнд зимни нaтичaбapоpии умумй;

- aкcyлaмaл дap тaFЙиpи мyxити иxотaкapдa;

- ycyra^ коp бо одамон, вобacтa ба талабот конеъ гapдонидaни коpмaндон ба ко^

- иштиpоки бевоcитaи менечеp дap коpи rypyx дap xaмaи мapxмлaxо xaмчyн шapти мувофик кapдaшyдaи коp;

- мaxоpaти шунидани cyxaни коpмaндон, ки менечеp бо ощо pyбapy меафтад;

- pиояи axro^ тичоpaт;

- бошapaфй ва эътимод ба одамон;

- такя ба acоcxои бунёдии менечмент: cифaт, xapочот, xизмaтгyзоpй, нaвовapй, нaзоpaти зaxиpaxо ва xaйaти коpмaндон;

- cифaти коpxои шaxcй ва такмили доимии ощо.

Олими pyc Н.В.Кузнецов дap боби инкишофи aфкоpи идоpaкyнии тадкикоти xyA мaнбaъxои acоcии пайдо шудани меда^ек^о тaxкик кapдa, ба мaфxyми идоpaкyнй чунин тaъpиф медиxaд: «Идоpaкyнй - ин мaчмyи caнъaт, илм мебошад, ки мaкcaди он xaвacмaнд кapдaни одамон ва paвонa кapдaни ощо ба ичpои коpxои cyпоpидaшyдa, мyттaxид кapдaни фаъолияти xaмaи одамон дap доxили мyaccиca мебошад» 9, c. 4]

Мaфxyми менечмент бошад аз иcтилоxи aнглиcии «management» гиpифтa шуда, аз лиxози этимологй маънои идоpaкyнй, низоми идоpaкyниpо доpaд.

Дap capчaшмaxо ва адабиёти илмй менечмент мaчмyи тapзxои гуногуни идоpaкyнй, воcитaxои теxнологй, пpинcипxо, методао, ки бapои баланд бapдоштaни caмapaнокии иcтеxcолот ва афзун намудани фоида мyxим мебошанд, ушуби муомила бо одамон, XOкимият, camara caмapaнок иcтифодa намудани capвaтxои зеxнй, моддй ва молиявй бо ма^ади муваффак шудан ба xaдaфxои мyaccиca, тaвзеx дода шyдaacт.

Аз ин фaxмишxо маълум мегapдaд, ки менечмент - ин як нaзapиёти мaxcyc, шакли ниcбaтaн мycтaкилонaи фаъолияти дap шapоити низоми бозapгонй буда, аз менечеp

доштани дониши мукаммали cоxaвй, мaxоpaти xyлоca бapовapдa тавонистан, acоcнок намудани мавод, xyнapи тaxлили мaкcaдy мapом, мyкappap намудани cтpaтегияи инкишоф ва pоxxои xaлли вaзифaxои мyшaxxacи гyзоштaшyдapо бо иcтифодaи окилонаи зaзиpaxои иктиcодй, аклй, меxнaти пypcaмap ва бо тapзy ycyлxои идоpaкyнй xyбтap тaъcиp pacонидaнpо талаб менамояд.

Acоcгyзоpи ин cоxaи донишxо мyxaндиcи aмpикой Ф.У.Тейлоp мебошад. У дap ин cоxa мaфxyми «менечменти илмй» - pо воpид кapд, ки зимни тapчyмa бо забони pycï маънои «идоpaкyнии илмй» - pо мегиpaд. ТaблиFгapи пpинcипxои Тейлоp олими фapонcaвй де-Шателье ин ибоpapо ба забони фapонcaвй xaмчyн «идоpaкyнии илмии меxнaт» мyappифй намуд. Умуман, ба андешаи Тейлоp илми xaкикии идоpaкyнй - нaзap ба ycyлxои теxникй, фоpмyлa ва конyнxои илмй - ин инкилоби илмй, чaxонбинии нав ва методологияи нави xaлли мacъaлa мебошад. [9, c. 5-8]

У кайд мекунад, ки менечменти илмй - ин менечменти мyноcиб, ки дap xyд конyнxои муайяни илмй, пpинcип ва коидaxо, ки дap тамоми намуди фаъолияти инcон истифода бypдa мешаванд, тaчaccyм медоpaд. Назди менечеpxо пpинcипxои нав, вaзифaxои xaётaн мyxим мегyзоpaд: аз чанбаи илмй xap як yнcypи меxнaти инcониpо тaшxиc кapдaн, дacт кашидан, ё xyA кабул нaкapдaни мyноcибaтxои эмпиpикии acpxо вучуддошта оид ба идоpaкyнй иcтифодa бypдa мешуданд, интиxоби аклонии коpкapон, омyзонидaни коpмaндон бо ма^ади муваффак шудан ба мaxcyлнокии макшмалй.

Гантт бошад идеяxои «пaдapи менечменти илмй» Тейлоppо идома дода, таодик менамояд, ки менечменти caмapaнок - ин муваффак шудан ба ма^ади гузошташуда бо воcитaи донишxо, ки аз тaxлилxо ба дacт меоянд, мебошад. Бapои ин зapyp аст, ки тaxкикотxои амалй ба мacъaлaxои мapбyт ба caноaт бaxшидa шаванд, тaдкикотxои aмaлиpо бояд дap caтxи шакли мyxокимaxои илмй бapовapд.

Имpyз мо мефaxмем, ки иcтилоxи «менечмент» гypyxи одaмонеpо, ки ба фаъолияти идоpaкyнй мaшFyлaнд, нaзapия ва амалияи идоpaкyниpо дap бap мегиpaд.

Тaъpифи дигapи ниcбaтaн маъмул, ки ба «менечмент» дода шyдaacт ин аст: «Менечмент - ин paвaнди бaнaк;даaгиpй, ташкили pоxбapй ва нaзоpaти фаъолият, ки бapои муваффак шудани мyaccиca дap доиpaи пapaметpxои доxилии чомеа мебapaд, мебошад».[2, c. 23-29]

Дap адабиёти aмpикой низ тaъpифxои гуногун оид ба менечмент xaмчyн илми идоpaкyнй дода шyдaacт. Acоcaн, мyтaxaccиcони aмpикой мaфxyми менечментpо xaмчyн «идоpaкyнии иcтеxcолот» тaфcиp кapдaaнд. Мacaлaн, M.Orapp менaвиcaд, ки «Идоpaкyнии иcтеxcолот дap тамоми шaклxои меxнaти муташаккил кобили татбик acт. Татбики меxнaт

дap шхяи иcтeхcолоти моддй мяхдуд нaмeгapдaд вя иcтeхcолот дap чоpчyбaи тexнологияи caноaтй пaйвacт нaмeшaвaд. Идоpaкyнии мyоcиpи иcтeхcолот мeтaвонaд дap низоми aмaлиётхо, ки бapои 6унёди apзишхои моддй, хямчунин бapои xизмaтpacонй зapyp мeбошaнд, пяхн шявяд. Ин мяънои онpо доpaд, ки мyaccиca, идоpa, бeмоpиcтон, китобxонa, мyaccиcaхои энepгeтикй, мyaccиcaхои дявлятИ, мyaccиcaхои хapбй, някдиёт вя ядокя cохaхои тaтбики тaшxиc вя тяхдил, хямчун мeтодхо, ки xоcи идоpaкyнии иcтeхcолот мaхcyб мeшaвaнд, мeбошaнд».[13, c. 45]

Бeштapи нaзapияпapдозон 6яйни мяфхуми «мeнeчмeнти илмй» («идоpaкyнии илмй») вя «илми мeнeчмeнт» («идми идоpaкyнй» ё xyд «илм оид 6a идоpaкyнй») тaфpикa мeгyзоpaнд. «Илми мeнeчмeнт» («илми идоpaкyнй») хямчун ямядияи идоpaкyнй, ки дap зяминяи acоcхои илмй 6a вучуд мeояд «илми мeнeчмeнт» ё xyд тях^^ нaзapиявии xyди paвaнди идоpaкyниpо тяшкил мeдихaд.

Новобacтa яз нуктяи нaзapхои зиёд оид 6a нaзapия вя ямялияи идоpaкyнй хямяи нямояндягони он xyлоca мeкyнaнд, ки мeнeчмeнт caнъaти идоpaкyнии одямон - шхяи мaxcyc, мycтaкиди фяъолият вя донишхо acт.

Э.Пeтepceн вя Э.Плоyмeн муяллифони мaъpyфи cохaи тичоpaт вя идоpaкyнй мeнaвиcaнд, ки дap фяхмиши вaceъ, яз нуктяи нaзapи ичтимой мeнeчмeнт тexникa вя ё мeтод, ки дap штичяи тяомулхои xоcи инcонй 6a тяшкили гypyх инкишоф ёфт, мувофикяти гypyххои ичтимоии муяйян: хукумят, мeнeчмeнти дявлятИ, мeнeчмeнти хapбй, мeнeчмeнти accоcaтcионй, бизнec-мeнeчмeнт вя Faïïpa мeбошaд. Кядом гypyхe ня6ошяд вяй 6ояд мeнeчмeнти мaxcycи xyдpо доштя 6ошяд. Бя ин фяхмиш мeнeчмeнтpо мeтaвон хямчун мячмуи мeтодхо, ки тaвaccyти онхо мaкcaд вя вязифяхои ин ё он гypyхи одямон бapкapоp, фяхмонидя вя тaблиF кapдa мeшaвaнд, тaъpиф дод.

Питep Дpyкep муко6иди тaфcиpхои гуногуни мeнeчмeнт бapомaд кapдa, кяйд мeнaмояд, ки онpо тянхо дap доиpaхои тичоpaтй, ки мязмуни фяъолиятяшон иcтeхcоли мaхcyлот вя пeшниходи xизмaтpacонихои гуногун мeблшaд, мятеу6 дониcт. Кдйд мeнaмояд, ки шхи6мулк вя идоpaкyнaндa шaxcияrхои гуногун мeбошaнд. Тяъкид мeкyнaд, ки мeнeчмeнт -ин оpгaни мaxcycи иктжодии чомeaи caноaтй acт. Аммо бapои хямяи мeнeчepхо новобacтa яз мякоми ишFOлкapдa бaъe вязифяхои хятмии умумй мявчуд мeбошaд:

1. Meнeчep мaкcaди мyaccиcapо муяйян нямудя, бapои мувяффяк шудян 6a чй эхтиёч доштaнpо хяд мeкyнaд вя пяхн кapдaни онpо 6о pохи гузоштяни вязифяхои гуногун дap нязди одямон, тяъмин мeнaмояд.

2. Meнeчep коppо тяшкид вя 6яйни коpмaндон тя^им мeнaмояд. Сrypyктypaи мутяшяккили зapypй тaъcиc додя, хяйяти pохбapикyнaндaи коpгapонpо интиxоб мeкyнaд.

3. Mera^ep «дaдeлхои водоpкyнaндa» вя «pобитa» - pо тяъмин мeнaмояд. Вяй хяйяти коллeктивpо яз нaфapонe, ки болaёкaт вя коpдон мeбошaнд тяшкил мeнaмояд. Бapои ин, хямяи воcитaхоe, ки дap иxтиёpи xyд доpaд, яз чумля, мукофот, тухфя, пeшбapй 6a вязифяи болотappо иcтифодa мeбapaд.

4. Meнeчep фяъолияти мyaccиcapо тяхлил мeнaмояд, бaнизомдapоpиpо тяъмин мeкyнaд, 6a фaъолияти хямяи коpмaндонe, ки дap мyaccиca коp мeкyнaнд 6яхо мeдихaд.

5. Meнeчep яфзоиши тeъдоди коpмaндонpо тяъмин мeнaмояд.

X,ap як мeнeчep мeпиндоpaд П.Дpyкep хятмян 6ояд вязифяхои мaзкyppо новобacтa яз он ки оид 6a ин 6a xyA хдоо6от мeдихaд вя ё ш ичpо нямояд. У мeтaвонaд хямяи инхоpо xy6 вя ё 6яд ичpо куняд, вaдe вяй ин коppо мeкyнaд. Дpaкep дap идомяи фикp кдйд мeнaмояд, ки хap якe яз ин вязифяхо шякди фяъолияти мячмуй мeбошaд, ки яз yнcypхои гуногун ибоpaтaнд. Хдмин тяв^ коpи мeнeчep мypaккaб 6удя, ичpои хap як вязифя cифaтхои гуногун, тя^и^о тaдaб мeнaмояд.[5, c. 333-341]

X,apчaнд Дpyкep мявчудияти пpинcипхои умумии идоpaкyниpо эътиpоф мeнaмояд, вaдe мeнeчмeнтpо хямчун caнъaт, тapзи идоpaкyнии тичоpaт тaъpиф мeдихaд. Мувофик 6a ин мaтлaб мeнeчмeнт яз нaзapи Дpyкep - ин пpинcипхои нaзapия вя ямядияи идоpaкyнии тянхо мyaccиcaхои 6a коpдонй мyappифишyдa мeбошaд, зepо cama^ caдохият, тaчpибaи мeнeчмeнт нaмeтaвонaд 6a чунин тapз дap дигap мyaccиca вя ниходхо, идоpaкyнии онхо истифодя бypдa шявяд.

Пpофeccоpи мaктaби олии тичоpaт дap нязди донишгохи Колум6ия Уильям Х. Ньюмeн идоpaкyниpо тexникaи ичтимоии acоcй мeномaд. У идоpaкyниpо хямчун paвия, pохбapй вя нaзоpaти тяквияти гypyхи aфpод бapои ямядй нямудяни ин ё он мaкcaдхои умумй тaъpиф додaacт. Вокeaн, мяълум acт, ки идоpaкyнaндaи мувяффяк ош acт, ки кушиш мeнaмояд, ки гypyх зимни capфy xapчи зaxиpaхо вя тядош 6a мaкcaд pacaд. Вяй хямзямон тявяччух 6a он мeдихaд, ки caнъaти идоpaкyнй яз мaхоpaти тexникй, дap он rape, ки идоpa мeкyнaд, фapк доpaд. Ин чо бapои тacдики он ки мaхоpaти идоpaкyнй caнъaти мaxcyc acт, миcоли зepинpо

меоpaд: истифодаи офиcеpxои xapбй ва xapбй-бaxpй ба cифaти идоpaкyнaндa дap шиpкaтxои бонуфузи тичоpaтй.

Ин офитcеpxо доиp ба ин cоxa дониши тaxaccycиpо доpо набуда, ба коp шypyъ менамоянд, новобacтa ба ин yxдaдоpиxои xyдpо бомуваффакона ичpо менамоянд, зеpо онxо тacaввypоти yмyмиpо дap боpaи менечмент cоxиб буданд. Дамин тав^ caнъaти идоpaкyнии одамон, новобacтa аз шapоити иcтифодaбapии он - yнcypи acоcии xap як pоxбap дap мaчмyъ ва ин намуди фаъолият шфатан аз фаъолияти мyxaндиcй, теxникй ва Faйpa фapк менамояд.

Чй тaвpе бештapи нaзapияпapдозон эътиpоф мекунанд, xap як pоxбap бояд донад, ки то xaAng коpи y xycyc^ra менечеpй ва баъзе xолaтxо xapaктеpи мyxaндиcй-теxникй мегиpaд. Ин на тащо ба pоxбapони болоии мyaccиca, балки ба xaмaи коpмaндон, ки ыобаста ба caтx вазифаи идоpaкyниpо амалй мекунанд, дaxл доpaд. Биcëp вакт мyшоxидa мешавад, ки мyтaxaccиcони cоxибтaчpибa доиp ба xaлли мacъaлaxои мapбyт ба идоpayнии коpмaндон ба мушкилй pyбapy мешаванд, на дap cоxaи теxникй. Бинобap ин, aзбap кapдaни баъзе методxои умумии аз лщози илмй acоcнокгapдидa ва дap амалия caнчидaшyдaи идоpaкyнй бояд дap амалинамоии caлоxиятнокй ва caмapaнокии идоpaкyнии xaмaи намуди мyaccиca накдаи xaлкyнaндa бозад.

Менечмент коp бо paвaндxо, ки дap caтxxои гуногун paвиш мегиpaнд - чамъияти коcибон, муатедоа, шиpкaт, минтака, чамъият. бapномaxои байналмилалй доpaд. Менечмент xaмчyн илм ба ду киcм: acоcxои нaзapиявии менечмент ва acоcxои амалии идоpaкyнй та^им кapдa мешавад. ^ap ду кжм идоpaкyниpо xaмчyн зyxypоти том, мaчмyй мaвpиди омузиш кapоp медиxaнд. Вобаста ба биcëpченaкa будани объекти идоpaкyнй нaзapияи менечмент дap acоcи xaмгиpоии илмxои ичтимой бо мaчмyи иш^о оид ба инcон пайдо шудааст. Дap он идеяxо ва мaфxyмxои зиëд аз cоxaи фaшcaфa, нaзapияи иктиcодй, cотcиология, пcиxология, пcиxиaтеpия, а^^ополог^ ва Faйpa воpид шyдaacт.

Дамзамон чунин нуктаи нaзap мавчуд аст, ки илми идоpaкyнй чузъи илми cотcиология мебошад. Óн ба илмxои иктиcодй ва cиëcй наздикй доpaд, вале аз онxо фapк менамояд. Аз ин py, илми идоpaкyнй ин якчояшавии якчанд илмxо нест, балки cоxaи нави илм аст.

Оид ба мapxилaxои acоcии инкишофи менечмент олими pyc Н.Б.Кpиллов чунин кайд менамояд, ки менечмент дap xaмaи он чое, ки одамон rap мекapдaнд, дap ее cоxaи чамъияти инcонй пайдо шуд:

- OTëOT - зapypaти бapкapоp ва нигоx доштани тapтибот дap гypyxxо;

- иктиcодй - зapypaт дap пайдо кapдaн, иcтеxcол ва тaкcими зaxиpaxо;

- мудофиавй - xимоя аз душманон ва xaйвонxои вaxшй.[16. https://thediffernce.ru]

Вaзифaxои aлоxидaи менечмент дap иcтеxcолот:

1.Бapои вaзифaxои aшоxидaи идоpaкyнй тaxлил ва бaнaкшaгиpй ва амалан ичpо кapдaни коpxо бapомaд мекунанд;

2.Фaъолиятpо дap идоpaкyнй xaмчyн cиcтемaи муайян, ки бapои муваффакияти мyaccиca зapyp acт, тaъpиф додаанд;

3.Идоpaкyниpо xaмчyн cоxaи aлоxидaи фаъолияти эътиpоф кapдaнд, xapчaнд намояндагони мактаб ба мacъaшaxои баланд бapдоштaни афзалиятнокии меxнaт мaшFyл буданд.

Аз тaъpиxи пайдоиш то айни замон мaктaбxои acоcии идоpaкyниpо ба cе навъ та^им менамоянд:

1.Мактаби илмии идоракуни (ратсионали) ба олимони aвpyпой Фpедpик Тейлоp, Фpaнк, Лилиан Гилбеpт, Генpи Ганта, Г.Эмеpcон, Г.Фоpд (cолxои 1885-1920) paбт доpaд.

Аз лиxози методологй тaъcиcдиxaндaгони мактаби мaзкyp муътакид буданд, ки дap мадди аввал бо истифода аз мyшоxидa, андоза кapдaн, мантик ва тaxшмл метавон бештapи амалжти меxнaти дacтиpо тамил дод. Аз чониби дигap мapxaшaи якуми методологй ин тaxлили мазмуни коp ва тaъpифи киcмaтxои acоcии он мебошад. Муношбат ба оммлxои инcонй чунин тaшaботpо пеш гузошт:

1.Дaвacмaндии cиcтемaвии коpмaндон бо мaкcaди шавку paFбaти онxо дap афзоиши XOCилнокии меxнaт ва xaчми мaxcyлот;

2.Воpид намудани тaнaффyc дap иcтеxcолот, аз чумла бapои иcтиpоxaт;

3.Бapкapоp кapдaни меъëpи ичpошyдaи мaxcyлот ва пapдоxти мaбaшaFи иловагй ба нaфapоне, ки онxоpо иcтеxcол кapдaнд;

4.Эътиpофи мyxиммияти интиxоби одамони аз чиxaти чиcмонй ва зеxнй тaкммлëфтa бapои ичpои ^p ва таълим.

2.Мактаби административи (маъмури). Намояндагони мактаби мaзкyp Aнpи Файол (pоxбapи шиpкaти фapонcaвй оид ба rap^p.^ ангишт), Линдал Уpвик (мaшвapaтчй оид ба мacъaшaxои идоpaкyнй дap Англия), Ч,еймc Мунй (ноиби пpезиденти шиpкaти Ч,енеpaш

Моторс), А. Рейли, Л.Гьюлик, У.Ньюман, Л.Аллен ва Макс Вебер (солхои 1920-1950) махсуб мешаванд.

Хддафи мактаб - эчоди принсипхои умумии идоракунй мебошад, ки риояи онхо метавонанд муассисаро ба муваффакият оварад.

Онхо ду категорияи принсипхои идоракуниро каркард кардаанд:

1.Ба коркарди низоми ратсионалии идоракунии муассиса мудохилат дорад. А.Файол идоракуниро хамчун раванди универсалй, ки аз якчанд вазифахои ба хам робитадор иборат аст, тахкик мекунад. Вазифахои гуногуни тичоратро хамчун мол, истехсолот ва маркетинг таъриф дода, эътимоднок мешавад, ки тарзхои бехтари таксими ташкилотро ба гурух ва зергурух чудо намояд.

2.Ба асос гузоштани сохтори ташкилот ва идоракунии кормандон алокаманд аст.

Тамоюлгирии андешахои мактаби мазкур иборат буданд, аз:

1.Намояндагони мактаб бевосита тачрибаи рохбариро дар звенохои болоии тичорат доштанд;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2.Тахкикот барои баланд бардоштани афзалиятнокии кор дар муассиса равона карда шуда буд;

3.Намояндагони мактаб кушиш карданд, ки фаъолияти ташкилотро аз нуктаи назари дурнамо бахо диханд ва тавсифи умумй, конунмандии муассисаро мушаххас гардонанд.

3. Мактаби муносибатх,ои инсонй (1930-1950) ва илмх,ои рафтори (1950 то айни замон).

Намояндагони мактаби муносибатхои инсонй Мэри Паркер Фоллет, Элтон Мэйо. Абрахам Маслоу буда, хамназарони баъдинаи онхо, намояндагони илмхои рафторй К.Ачирис, К.Дайкерт, Д.Мак Грегор, Ф. Герцбер, Ч.Бернард ва дигарон ба шуор мерафтанд.

Хусусиятгирии хоси мактаби мазкур иборат буд, аз:

1. Дарки омилхои инсонй хамчун унсури асосии афзалиятнокии муассиса (дар тафовут аз мактабхои пешина);

2. Санчишхои Э.Мэйо равияи нав дар назарияи идоракунй эчод кард. Амалиётхои кории дуруст коркардкардашуда ва подоши хуб на хама вакт ба афзоиши махсулот дар тафрика аз куввахое, ки дар рафти бахамтаъсиррасонии байни одамон пайдо мешаванд, мебарад. [16. https://thediffernce.ru]

Х,амин тавр, умумият ва фаркияти байни идоракунй аз менечментро бо чунин тамолгирихо мушаххас менамоем:

1. Идоракунй - ин низоми томи муносибатхо, методхо барои ба танзим даровардани равандхо дар сохахои гуногуни фаъолияти инсонй мебошад. Менечмент - ин намуди мустакили касбии амалинамоии фаъолият буда, барои муваффак гаштан дар шароити бозорй, пешбинй кардани максад тавассути истифодаи аклонии захирахои моддй ва мехнатй, амалан истифода кардани принсипхо, методхо ва вазифахои механизми иктисодии менечмент, равона карда шудааст.

2.Истилохи «менечмент», «менечер» дар фахмиши мукаррарй мафхумхои маъмули пештар истифодашаванда, аз чумла, «идоракунй», «фаъолияти идоракунй», «рохбар», «директор» - ро иваз намуд. Мафхуми «менечмент» аз руи мохият киёс, синоними мафхуми «идоракунй» мебошад, вале на дар доираи объекти омузиш. Истилохи «идоракунй» нисбат ба «менечмент» возехтар аст. Дар намудхои гуногуни фаъолияти инсонй (мисол, идоракунии наклиёт), дар сохахои мухталифи фаъолият (идоракунй дар табиати гайризинда), дар низомхои биологй, идоракунии давлат), дар макомоти идоракунй (зерсистемахои муассисахои давлатй ва чамъиятй, хамчунин дар муассиса ва иттиходияхо) истифода бурда мешавад. Истилохи «менечмент» танхо дар идоракунии равандхои иктисодй, дар сатхи ширкатхо, ки дар шароити бозорй фаъолият мекунанд, мавриди истифода карор мегирад.

3.Истилохи «менечмент», аслан, мафхуми амрикой буда, ба дигар забонхо айнан тарчума намешавад. Дар кишвархои забонашон англисй бо маънохои гуногун истифода бурда мешавад. Ба вижа ба идоракунии фаъолияти хочагидорй бештар рабт дорад. Дар дигар холатхо мафхумхои гуногун истифода бурда мешаванд. Масалан, барои идоракунии табиати гайризинда истилохи «control», барои идоракунии давлат ва чамъият мафхуми «government administration» ё «public administration» истифода бурда мешуд. Баъзе вактхо ба мафхуми «management» мафхуми «business» («business management») - ро илова мекарданд, ки ба сохаи фаъолияти хочагидорй дахл доштанро тасдик мекард.

4.Идоракунй - ин фаъолияти бомаксадонаи инсон буда, барои танзими равандхои мехнат ва истехсолот равона карда мешавад. Идора кардан ба кй ва чй даркор: инсон, накдиёт, лоиха, пойгохи додахо, шахсияти хукукй. Дар илми муосир идоракунй ба менечмент хамчун низоми кухнашудаи воситахо мукобил гузошта мешавад. Агар лоиха бомуваффакона амал кунад дар ин сурат маънои дуруст ба рох мондани менечментро дорад.

Агар дар амалинамоии карор, зарурияти он нукс мушохида шавад дар ин холат сухан оид ба «идоракунии дастй» меравад. Менечмент - ин тарзи тархсозй ва истифодаи низоми ичтимой-иктисодй, ки дар мадди аввал афзалиятнокии таксимоти захирахоро мегузорад. Максади асосии менечер - таъсиси низоми худташкилдихй, ки дар хама гуна холат бояд аз нав ба вучуд оварад, инкишоф ёбад, мебошад. Барои муваффак гаштан ба ин максад муносибатхои пешрафтаи идоракунй ва технологияи муосир истифода бурда мешаванд. Меъёри асосии сифат бошад - ин афзалиятнокй, муваффак шудан ба максад зимни истифодаи микдори минималии захирахо ба хисоб меравад.

5.Идоракунй - ин раванди умумй ва менечмент чузъй мебошад. Ташкилотчии касбй ва идоракунандагон мачмуи воситахоро, ки барои холатхои мушаххас аз лихози идеалй мувофик мебошанд, истифода мебаранд. Идоракунй дар навбати аввал ба амалия такя мекунад ва менечмент бошад ба назария. Дамзамон муносибатхо ба баходихии сифати мехнат, таксимоти захирахо тафовути дигари байни идоракунй ва менечмент аст. Барои чомеаи имруза кабулгашта, менечмент - ин методхои илман асоснокшуда, ки ба низоми ичтимой-иктисодй таъсир мерасонад, фахмида мешавад.

6. Идоракунй - раванди нисбатан кадима ва менечмент чузъи механизимхои идоракунй мебошад. Меъёри асосии афзалиятнокй барои идоракунй - ба даст овардани максад аст. Агар сухан дар бораи менечмент равад, ин чо баходихии сифат ба таври дигар сурат мегирад. Дар хисоб риояи тартиби бозй (принсипхо ва методхои низомхои муайян) хамчунин самаранокии таксими захирахо (ба даст овардани максад хангоми харчи минималй) кабул карда мешавад. Аз ин чо аён мегардад, ки «менечмент» ба он категорияи ширкатхо ва муассисахо мансуб аст, ки фаъолияти худро бо максади гирифтани фоида, новобаста аз характери фаъолият амалй менамоянд. Дамзамон менечмент на танхо фаъолияти ширкатхои саноатй, инчунин бонк, чамъиятхои сугуртавй, агентхои сайёхй, мехмонхонахо, компанияхои наклиётй ва дигар хочагихои вохид, ки дар бозор хамчун субъектхои мустакили иктисодй баромад мекунанд, дар бар мегирад.

7.Менечмент - ин илм ва амалияи идоракунй, ташкилдихандаи идораи ширкат, раванди кабули карорхои идоракунй ки предмети омузиш ва методхои худро дорад, идоракунй - ин низоми донишхои илмй, ки асосхои назариявии амалияи идоракуниро ташкил медихад, амалияи менечментро бо тавсияхои илмтаъмин менамояд.

Дар амалия мафхуми «менечмент» бештар дар лоихахои даромаднок, аммо идоракунй дар хамаи равандхои таъсири субъект ба объект истифода бурда мешавад. Аммо чараёни идоракунй нисбат ба менечмент васеътар буда, на танх,о ба фаъолияти хочагидорй, балки барои х,амаи сох,ах,ои х,аёти инсонй (идоракунии чамъият, идоракунии системах,ои техникй, идоракунии як давлати мустакил ва гайра) мудохилат дорад.

АДАБИЁТ

1. Анри Файол. «Таълимот дар бораи идоракунй». Гузориш дар анчумани дуюм оид ба идоракунй. -Рязан, 1924. - 24с.

2. Адамецки К. О науке управления. Избр. произ. Пер. с польск. - М., 1972. - 191 с.

3. Большой энциклопедический словарь. - М.1954. - С. 184.

4. Вергилес Э. Тахлили принсипхои идоракунии А.Файол. - М., 2001. - 8 с.

5. Гвишиани Д.М. Организация и управление. - М. Наука, 1972. - 536с. - С. 333-341.

2. б.История менеджмента: Учебное пособие//Под ред. Д.В.Валового.- М.:ИНФРА, 1997.

1. Корицкий Э.Б., Нинциева Г.В., Шетов В.Х. Научный менеджмент: российская история. - СПб: Изд-во «Питер», 1999.

2. Кравченко А.И. История менеджмента. - М.: Академ. проспект, 2000.- 352с. - 6-19.

3. Кузнецов Н.В. Истори менеджмента/Изд. Дальневосточ. универ. 2004. - 216с. - 4 с.

4. Любович Ю. О. "Тейлор и Файоль". Рязань, 1924.

5. Мескон М. X., Альберт М., Хедоури Ф. "Основы менеджмента". - М., 1997.

3. Пашкевич О.Н. Социально-экономические концепции американского менеджмента (критический анализ)- Мн., Наука и техника, 1979. 224с. - 54 с.

4. 13.Старр М. Управление производством. - М., 1968. - 45 с.

5. Ьи^/ЛЬе^Гетсе.

ОБЪЯСНЕНИЕ ПОНЯТИЕ УПРАВЛЕНИЕ И МЕНЕДЖМЕНТ: ОБЩНОСТЬ И

РАЗЛИЧЕНИЕ

В данной статье автор попитался раскрыт вопрос об управлении как социальный феномен, при этом операется на анализ определения управление причины его возникновения, периоди его развития и др. На основе существующих исследовании и оценки направленности действующих

идейных школ обобщаются различие и общность их воззрении по проблеме управления и менеджмента.

Ключевые слова: общество, госудраство, объдинение, правление, компания, рынок, управления, менеджент, наука, практика, научный менеджмент, менеджер, концепция, производство, продукт, деятельность и тд.

EXPLANATION OF THE CONCEPT OF GOVERNANCE AND MANAGEMENT:

COMMUNITY AND DISCERNMENT

In this article, the author tries to reveal the issue of management as a social phenomenon, while relying on the analysis of the definition of management of the cause of its period of development, etc. On the basis of existing research and evaluation of the direction of existing ideological schools summarizes the difference and commonality of their views on the problem of management and management.

Keywords: society, state, association, management, company, market, management, science, practice, scientific, manager, concept, production, product, activity, etc.

Сведения об авторах:

Муродов Илхомджон Давлатовыч, соискатель кафедры философии Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни. Бердыев Шохназар Пырназаровыч - заведующей кафедрой философии Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, тел: E-mail: shokhnazar@mail. ru About the authors:

Murodov Ilhomjon Davlatovich, research worker in the Department of Phylosophy, TSPU named after S. Aini. shokhnazar@mail. ru.

Berdiev Shokhnazar Pirnazarovich - the head of the department of philosophy of the Tajik state pedagogical university named after S. Ayni. E-mail: shokhnazar@mail. ru.

АЗ ХДЁТИ ИБРАТБАХШ ВА КИСМАТИ ФОЧИАБОРИ ХОДИМИ ВАР^АСТАИ ДАВЛАТИ АБДУРАЩМ ^О^ИБОЕВ

Набыева М.А.

Донишкадаи ицтисод ва савдои Донишгоуи давлатии тицорати Тоцикистон

Арчгузорй ба хизматхои фарзандони баруманди миллат ин карзи имрузаи мо аст. Дар хама давру замон шахсиятхое ба камол мерасанд, ки дар лахзахои сарнавиштсоз бо иродаи матину аклу заковати хеш барои миллату халкашон хизматхои арзанда мекунанд. Аз чунин родмардони Ватан Абдурахим Хрчибоев (1900-1938) буд, ки дар айёми нихоят мураккаб ва такдирсози тахаввулоти ичтимоию сиёсй дар солхои бистум ва сиюми карни бист -набардхои сиёсиву мафкуравй, марзбандии Осиёи Миёна, дар харитаи сиёсй падид омадани чумхурии мустакили шуравии Точикистон, бунёди заминахои устувори чабхахои мухталифи иктисодиёт, маориф ва фарханги кишвар кору пайкор намудааст. Зиндагиву рузгори фочиабор, вале ибратбахши ин арбоби маъруфи хизбию давлатй намунаи олии ватандорй, матонат, часорат ва чонбозихост.

Доктори илмхои таърих, профессор Максуд Шукуров дар маколаи хеш «Сарсупурдаи миллат» ба маврид кайд мекунад, ки махз Абдурахим Хрчибоев барин фидоиёни миллат буданд, ки Чумхурии Мухторияти Шуравии Сотсиалистии Точикистон соли 1929 ба Чумхурии Сотсиалистии Мустакил дар хайати иттиходи Шуравй табдил ёфт. Муаллифи макола хулосаи дурусти илмй бароварда менависад, ки «агар Нусратулло Махсум, Абдурахим Хрчибоев ва Шириншох Шохтемур барин фидоиёни ба иродаи кавй моликбуда, дар аснои таксимоти миллию давлатй зиёдтар мебуданд, шояд такдири давлатдории миллии точикон аз ибтидо ранги дигар мегирифт. Зеро таъсири куввахои носолим, ки баъди Инкилоби Октябр ва инкилоби Бухоро сар дароварданд, хеле пуркувват ва таъсири гурухи камшумору камтачрибаи намояндагони точик бошад, хеле сусту номуташаккил буд. Илова бар ин, шахсони алохидае, ки мартабахои олй доштанд, мисли точиктаборон Файзулло Хочаев, Абдулло Рахимбоев, Фитрат ва боз чанд нафари дигар равияи муросогариро пайравй мекарданд. Аз ин сабаб, гайрату кушиши гурухи камшумор, вале содики намояндагони точик натичаи судбахш надод. Яъне, халли масъалаи таксимоти марзии Осиёи Миёна ба фоидаи пантуркистон анчомид» [18].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.