Научная статья на тему 'ПАРАДИГМАИ ИҶТИМОӢ-ФАРҲАНГИИ ТАҲСИЛОТ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ХОСИ ОМОДАГИИ КОММУНИКАТИВИИ МУТАХАССИСОНИ ОЯНДАИ МУАССИСАИ ТАҲСИЛОТИ ОЛИИ ТЕХНИКӢ'

ПАРАДИГМАИ ИҶТИМОӢ-ФАРҲАНГИИ ТАҲСИЛОТ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ХОСИ ОМОДАГИИ КОММУНИКАТИВИИ МУТАХАССИСОНИ ОЯНДАИ МУАССИСАИ ТАҲСИЛОТИ ОЛИИ ТЕХНИКӢ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
113
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КОММУНИКАТИВНАЯ КОМПЕТЕНТНОСТЬ / ФОРМИРОВАНИЕ КОМПЕТЕНТНОСТИ / МУЛЬТИКУЛЬТУРНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ / СОЦИОКУЛЬТУРНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ / МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЙ ПОДХОД / СОЦИОКУЛЬТУРНАЯ ПАРАДИГМА / ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ / COMMUNICATIVE COMPETENCE / FORMATION OF COMPETENCE / MULTICULTURAL EDUCATION / SOCIO-CULTURAL EDUCATION / METHODOLOGICAL APPROACH / SOCIO-CULTURAL PARADIGM / EDUCATIONAL ACTIVITIES

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Султонова С.А.

В данной статье представлены обоснование социокультурной парадигмы образования и особенности коммуникативной подготовки будущих специалистов технического профиля в контексте ее основных принципов. Существенным является формирование коммуникативной компетентности студентов в процессе социокультурного образования в техническом вузе, базирующиеся на методологических подходах социокультурной парадигмы образовательной деятельности, которая ориентирует высшую школу на мультикультурное личностное образование гуманистического типа.This article deals with the substantiation of socio-cultural paradigm of education and features of communicative training of future technical specialists in the context of its basic principles. It is essential to form the communicative competence of students in the process of socio-cultural education in a technical University, based on methodological approaches of socio-cultural paradigm of educational activity, which orients the higher school to multicultural personal education of humanistic type.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIO-CULTURAL PARADIGM OF EDUCATION AND PECULIARITIES OF COMMUNICATIVE PREPARATION OF FUTURE SPECIALISTS OF A TECHNICAL UNIVERSITY

This article deals with the substantiation of socio-cultural paradigm of education and features of communicative training of future technical specialists in the context of its basic principles. It is essential to form the communicative competence of students in the process of socio-cultural education in a technical University, based on methodological approaches of socio-cultural paradigm of educational activity, which orients the higher school to multicultural personal education of humanistic type.

Текст научной работы на тему «ПАРАДИГМАИ ИҶТИМОӢ-ФАРҲАНГИИ ТАҲСИЛОТ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ХОСИ ОМОДАГИИ КОММУНИКАТИВИИ МУТАХАССИСОНИ ОЯНДАИ МУАССИСАИ ТАҲСИЛОТИ ОЛИИ ТЕХНИКӢ»

|6.Бежданов А.А. Требования развития коллектива. -М.: Высшая школа, 1990. -308 с.

7.Ефимов В.Т. Разработка критериев социальной зрелости коллектива. М: Наука, 2008.-214 с.

8.Уледов А.К. Общественное мнение коллектива - Москва: В.Ш. интернэшнл, 2011. - 205 с.

ДИДАКТИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ НРАВСТВЕННЫХ ОТНОШЕНИЙ В

КОЛЛЕКТИВЕ

В статье рассматриваются моральные нормы, принципы, оценки, ценности, мотивы и действия членов коллектива, которые объективируются в системе нравственных отношений. Для каждого отдельного человека эти отношения могут выступать как нечто внешнее. В этом смысле они субъективны. Но формирование их есть результат сознательной деятельности всех членов коллектива. В этом смысле он субъективны.

Ключевые слова: мотив, коллектив, оценка, отношения, развития.

THE DIDACTIC CONDITIONS OF MORAL RELATIONS IN THE TEAM

The article is talking about the moral norms, principles, assessments, values, motives and actions of team members, which are objectified in the system of moral relations. For each individual, these relationships can act as something external. In this sense, they are subjective. Should be noted that their formation is the result of the conscious activity of all members of the collective.

Keywords: motive, team, assessment, relationship, development.

Сведение об авторе

Латипов Сафар - декан математического факультета Таджикского государственного педагогического университета им.С.Айни Тел. (+992) 915535735

About the author

Latipov Safar - Dean of the Faculty of mathematics of Tajik steate pedagogical University named after S. Aini. Tel.- (+992)915535735

ПАРАДИГМАИ ИЧТИМОЙ-ФАРХДНГИИ ТА^СИЛОТ ВА ХУСУСИЯТ^ОИ

ХОСИ ОМОДАГИИ КОММУНИКАТИВИИ МУТАХАССИСОНИ ОЯНДАИ МУАССИСАИ ТА^СИЛОТИ ОЛИИ ТЕХНИКИ

Султонова С.А.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Х,амгиройй ба чомеаи чахонй, кушиши бунёд ниходани чомеаи кушод ва демократа дар назди низоми маорифи Чум^урии Точикистон (ЦТ) вазифаи нав - ташаккул додани шахсиятхои толибилмонро, ки худро ба сифати субъектхои азхудкунии фархангхо мепазиранд ва накши худ, эътибори худ, масъулияти худро дар равандхои хамачахонии умумиинсоние, ки дар олам рух медиханд, дарк менамоянд, ба миён мегузорад.

Яке аз роххои халли ин масъала истифодаи иктидори тарбиявии фанхои таълимй мебошад. Дар байни онхо макоми хосаро забони хоричй ишгол менамояд. Забони хоричй яке аз афзорхои асосии тарбияи шахсиятхои талабагоне мебошад, ки онхо дорои тафаккури умумибашарй мебошанд. Пажухишхо дар сохаи ичтимоънигорй ва фархангнигорй нишон медиханд, ки махз бо василахои забони хоричй ба ташаккулёбии тахаммулпазирй мусоидат кардан мумкин аст [4, с.79].

Аз нимаи дувуми асри ХХ сар карда, яке аз равияхои стратегии таълими забонии муосирро муносибати ичтимой-фархангй ташкил медихад [8, с.26]. Х,амчун равияи назариявй дар дидактикаи лингвистй муносибати ичтимой-фархангй аз огози солхои 90 ин чониб дар ЦТ ба рушду нумуи босуръат огоз менамояд. Ин равия чунин ташкилдихии таълими забони хоричиро пешбинй мекунад, ки зимни он шароитхое фарохам оварда мешаванд, ки ба талабагон самтгирй карда тавонистан нисбат ба навъхои гуногуни фархангхо ва тамаддунхо, меъёрхои ба онхо мансуб омузонида шавад ва талабагон ин самтгирихоро барои интихоби стратегияи хамкорй хангоми халли масоил ва мушкилоти аз лихози шахсиятй мубрам истифода бурдан тавонанд. Дар давраи муосир таълими забонхои муоширати байналмилалй дар ЦТ, донистани фарханги мамлакат ва мардуми забони мавриди омузиш ахамият пайдо мекунад ва истифодаи муносибати ичтимой-фархангй таъхирнопазир лозим меояд. Аз сабаби ахамиятнокии худ муносибати ичтимой-фархднгй таваччухи бисёр пажухишгарони муосирро чалб менамояд. Омузиши забонхо ва фархангхоро методистони пешбар С.Н.Алиев, И.Л.Бим,

Р.П.Милpyд, СЭ.№ъматов, Х.Г.Сaйфyдоeв, П.В. Иcоeв, А.Н.Шукин ва дигapон аз дихози нaзapиявй acоcнок кapдaaнд.

Оид ба тaноcyби мафхумхои «caлохиятмaндии ичтимой - фapхaнгй», «caлохиятмaндии бaйнифapхaнгй», «caлохиятмaндии этникй - фapхaнгй», «caлохиятмaндии фapхaнгй» cyxaн pондa, таодик кapдaн мумкин acт, ки caлохиятмaндии ичтимой-фapхaнгй ба caлохиятмaндии yмyмифapхaнгии шaxacият доxид мeшaвaд ва шфати xоcaи хaмгиpойии шaxcият мeбошaд (гаш аз хама, кобилияти дap шapоитхои мyшaxxacи ичтимой бо нaзapдошти мeъëpхои фapхaнгй ва ичтимоии paфтоp ичpо кapдaни коммyникaтcия) ва дap xyA омодагии мyтaxaccиc чихати ичpои фаъодияти ичтимой-фapхaнгиpо фapо мeгиpaд. Салохиятмандии этникй-фapхaнгй, аз нигохи мо, кдоми тapкибии caлохиятмaндии ичтимой-фapхaнгй, «пойгох»-и ташаккуд ва pyшди минбаъдаи он мeбошaд. Acдaн, caлохиятмaндии ичтимой-фapхaнгй баъдан xyдaш бapои тaшaккyдëбии caлохиятмaндии бaйнифapхaнгии шaxcият, ки дap кобилияти фаъодиятнокии ичтимой дap мухити биcëpфapхaнгй ифода мeëбaд, хамчун acоc xидмaт мeкyнaд.

Ташаккуддихии caлохиятмaндии коммуникативии донишчyëн дap чapaëни тaхcиди ичтимой-фapхaнгй дap мyaccиcaи тaхcилоти одии тexникй бо такя ба муношбатхои мeтододогии пapaдигмaи ичтимой-фapхaнгии фаъодияти таъдимй, ки мактаби одиpо ба таъдими биcëpфapхaнгии шaxcиятии навъи гуманистй майлон мeдихaд, мухим мeбошaд [2, c.63]. Дap макодаи мaзкyp а^оток™ пapaдигмaи ичтимой-фapхaнгии таъдим ва xycycиятхои xоcи омодacозии коммуникативии мyтaxaccиcони ояндаи тaxaccycи тexникй дap заминаи np^rnrn^ acоcии он пeшниход кapдa мeшaвaд.

Ч,Т ба paвaнди Бодоня воpид шуда, айни замон мacъaлaи пайвастани cypъaтноки низоми ватании мaоpифpо ба paвaндхои чахонишавй, аз чумда ба хapaкaти Бодоня, ки хадафхои он ба бушд намудани низоми caмapaбaxши тaхcилоти одй дap мамдакатхои Abpyro нигapонидa шудаанд, хал мeнaмояд. Ба амал чоpй cоxтaни хадафхои мaзкyp тaFЙиpоти кyддиpо дap фаъодияти таъдимй бо бaхиcобгиpии вазъияти мypaккaбy пypиxтилофи ичтимой-фapхaнгй дap чахон ва дap Чyмхypии Точикистон такозо мeнaмояд. Тамоиди вижаи ичтимой-фapхaнгии инкишофи чахони мyоcиppо тaноcyби диaлeктикии paвaндхоe ташкид мeдихaд, ки гуногуншаклии он ва бeхaмтоии фapхaнгхои минтакахои чудогона бо paвaндхои инъикоcкyнaндaи ташаккуди чомeaи чахон^о мучаееам мeнaмояд. Дap ин вазъият одам ба шapоитхои фазои анбухи коммуникативй воpид гашт, ки дap он ногyзиp мacъaлaхо оид ба мyошиpaти caмapaнок дap байни одамон, оид ба хaмкоpии хамоханги низомхои гуногуни apзишй-фapхaнгй, оид ба np^rnrn^ хaмзиcтии бeнизоъ дap чомeaи ^ногуща^^ ва кушод ба вучуд мeоянд. Дap заминаи мaзкyp мacъaлaхои фapхaнги cyдх ва дeмокpaтия дap aœrn хaмкоpй, чaндaндeшй, гуногуншаклии фapхaнгй, мукодама ва хycни тафохум дap байни мамдакатхо ва xaлкхои мукими онхо ахамияти xоca кacб мeкyнaнд [7, c.124]. Накши кaлидиpо дap халди мacъaлaхои зикpëфтa тaхcилоти одй хамчун ниходe, ки ба ичтимоигapдонии муваффакона ва фapхaнгпaзиpии чавонон дap чомeaи мypaккaбтapкиб мycоидaт мeкyнaд, тааддук Доpaд. Мyaccиcaи тaхcилоти одй якe аз вазифахои aтpибyтии (ичтимой-фapхaнгии) xyдpо ичpо кapдa, мacъaлaи мyхимтapини таъмини воpидшaвии xaтмкyнaндapо ба одами ичтимой, мутобикшавии боcaмapa ва xyдгaтбик,гapдонии бомуваффакияти ypо дap одами мyоcиp хад мeкyнaд. Дap ин pобитa низоми тахшдоти одй иктизо 6,p он доpaд, ки ба FOяхо ва apзишхои нави чамъиятй нигapонидa шавад, xaxrn вeктоpии (машйи) aнтpоподогй ва ичтимой-фapхaнгии умдаи нaвcозй ва инкишофи фаъодияти тaълимиpо муайян cозaд.

Афзадиятхои ичтимой-фapхaнгии нaвcозии тaхcидоти одй дap биcëpe аз caнaдхои pacмии Шypои Abpyro, доихахои биcëpфapхaнгии ЮНЕСКО, дap бapномaи мaоpифи умумичахонй ва дигap маводхои байналмидалй, ки acоcхои конесптуалии pym,^ тaхcилоти одиpо муайян мeкyнaнд, мaвpиди зикp кapоp гиpифтaaнд [1, c.72]. Хycycияти фapк,кyнaндaи мyноcибaти имpyзa ба мохияти тaъcиpгyзоpи тaхcилот аз фахмиши он хамчун низоми хaмкоpии биcëpaндозaи кушод бо чомea ва фapхaнг, хамчун paвaнди фаъодиятии ичтимой-фapхaнгй ибоpaт acт, ки ба идpок, xyдбaходихй ва пeшбинии инкишофи кудди мачмуи apзишхои гyмaниcгии yмyмиинcонй нигapонидa шудааст. Ин чо инcон, хaëт, кaдpy манзалати y, мaънaвиëти водо ва acоcхои фаъодиятмандии шaxcият дap чомeaи тачдидшаванда, фapхaнги мyоcиpи чахонбинй дap нaзap дошта мeшaвaд [6, c.126]. Бад-ин минвод, acоcи нави ан^ошло^ ва тамоили apзишии мaоpиф бapои бyнëди боз як пapaдигмaи тах^ют -тaхcилоти ичтимой-фapхaнгй шapоит фapохaм мeоpaд.

Мо дap зepи мафхуми «пapaдигмa» аз пайи М.Кун «он чиpо, ки аъзои чамъияти илмиpо муттахид мeнaмоядо> [5, c.113], «хамагии мачмуи акидахо, apзишхо, вапити тexникй ва Faйpapо, ки бapои аъзои чамъияти мaзкyp xоc мeбошaд», фахмида, ин мaфхyмpо ба маънои вaceътapини калима эзох мeдихeм. Яъш вобacтa ба хадафхои коpи мaзкyp ба тахлиди

махсусиятхои парадигмам илмй ва накши он дар рушди илм андармон нашудан мумкин аст. Дар мавриди мазкур коидаи М.Кун мухим мебошад, ки «парадигмахо ба олимон нафакат накшаи фаъолиятро пеш менихад, балки хамчунин баъзе самтхоро, ки барои ба амал чорй гардондани накша ахамият доранд, нишон медиханд» [5, с.142].

Дар чахорчубаи кори мо дар зери мафхуми парадигма амсилаи халли вазифахои гурухи муайяни тахсилот фахмида мешавад, ки он ба муносибатхои назариявй ва методологии инсондустона, тамоили шахсй, ичтимой-фархангй ба халли мачмуи масъалахои сохаи маориф дар давраи мазкур такя менамояд. Тахмин кардан метавон, ки зимни чунин тафсир «нафакат оид ба парадигмаи тахсилот хамчун падидаи бутун, балки инчунин оид ба парадигмахои кисмхои таркибии он, мисли хадафхо, мундарича, натича сухан гуфтан дуруст аст» [2, с.34].

Дар давраи муосир талаби катъии рушди тахсилоти олии дорои тамоили гуманистй, пеш аз хама, дар коидахои парадигмахои педагогикаи ватанй, аз кабили шахсиятй, арзишй, фархангшиносй, ичтимой-фархангй, ки бо хам зич таъсиргузоранд, ифода меёбад. Зимни чунин муносибати илмй-педагогй на хачми донишхои андухташуда, балки инкишофи шахсиятии мутахассиси оянда гояи асосиро ташкил медихад. Чднбахои гуногуни тахсилоти ба шахсият нигаронидашударо Е.В.Бондаревская, В.С.Илйин, Л.И.Новикова, В.В.Сериков ва бисёр дигарон дар асархои худ инъикос намудаанд. Агар дониш дар сохтори тахсилоти анъанавй, чун коида, аз заминаи ичтимой-фархангие, ки дар он хосил карда мешавад, абстрактй кунонда мешуд, пас амсилаи нави тахсилотй тарбияи инсон ва омодагии амалии у барои хаётро ба мухити муайяни ичтимой-фархангй дохил мекунад. Хатмкунандаи муассисаи тахсилоти олй «...ба хаёт дар шароитхои хочагидории бозаргонй, муколамаи фархангхо ва халкхо, муоширати байналмилалй, афзоиши накши хаёти шахсй омода мегардад. Мутобикшавй ба ин шароитхо аз у азхудкунии амалиявии малакахои муоширатро талаб мекунад.» [6, с.31].

Дар иртибот бо чанбаи амалии халли масъалаи ташаккули салохиятмандии коммуникативии донишчуён таъкид бояд кард, ки рушди кобилиятхои коммуникативй раванди мунтазами аз чониби шахсият хосилсозии малакахои нави рафтор, хусусиятхои психологй-ичтимой ва ичтимой-фархангии муошират мебошад. Одам, ба андозаи афзоиши синну сол, васеъшавии тачрибаи хаётй, муошират бо дигар одамон, акидаи худро хам дар бораи худ ва хам дар бораи олами атроф тачдиди назар мекунад. Аз ин лихоз, мактаби олй барои ташаккулдихии максадноки фарханги коммуникативй, аз чумла салохиятмандии коммуникативии донишчуён, имкониятхои васеъ дорад, зеро хар донишчу мачбур аст, ки дар мухити арзишхои фархангиву динии бо хам номувофик, колабхои тафаккур ва рафтор раванди коммуникативиро ба рох монад ва мураттаб гардонад [3, с.82]. Вазифаи психологй дар мавриди мазкур аз он иборат аст, ки ин раванд бетартибона набошад, балки дар чахорчубаи фаъолияти таълимии муассисаи тахсилоти олии техникй шомили хусусияти муташаккилона ва идорашавандагй гардад.

Коркарди амсилаи педагогие, ки равиши афзалиятдошта, принсипхо ва шароитхои ташаккулёбии муоширати салохиятмандонаи донишчуёнро муайян менамояд, шарти мухими максадноки омодасозии коммуникативии донишчуёни муассисаи тахсилоти олии техникиро ташкил медод, ки ин яклухтии раванди тахсилотро таъмин кард.

Амсиласозии педагогй тарики назариявии инъикоси шакли мавчудият, сохт, таркиб ва сохтори амалкард ё инкишофи объекти педагогй тавассути бозкушоии таркиби салохиятмандй ва робитахои дохилй, хамчунин тавассути муаяйнкунии бузургихое мебошад, ки онхо имконияти тахлили сифатй ва микдории тахарруки дигаргунихои зухуроти педагогиро таъмин мекунанд.

Амсилаи ташаккулдихии салохиятмандии коммуникативии донишчуён ташкили илман асоснок ва муназзаму мураттаб кардашудаи фаъолияти таълимиест, ки ба омодагардонии хатмкунандаи муассисаи тахсилоти олй барои хамкории самараноки корй дар муоширати корй нигаронида шудааст.

Амсилаи методологй ба инхо такя менамояд [9, с.96]:

1.Ба парадигмаи ичтимой-фархангии тахсилот, ки равишхои моусирро дар педагогика тавассути дар амалияи педагогй чорй кардани принсипхои зерин муайян месозад: - принсипи фархангсозгорй хамчун принсипи мутобикати хадафхои тахсилот бо хадафхои фарханг, зимнан охириро хамчун воридшавии инсон ба олами фарханг фахмидан; барои талабагонро дар асоси хамкории шахсият дар низоми «Ман - гурухи ичтимой - тамаддуни чахонй» ворид кунондан мусоидат менамояд; - принсипи педагогикаи бисёрфархангй, ки ба ташаккул додани типи нави шахсияте, ки дар сатхи байналмилалй фикр меронад, нигаронида шудааст. Гунаи тахсилоти бисёрфархангй хаммонандии мусбати этникй-фархангии донишчуёнро бунёд менихад ва ба рушди давродаврии шахсият аз Мани этникй ба Мани шахрвандй ва Мани

умумибашарй асос меёбад; - принсипи «муколамаи фархангхо», ки воридсозии он ба чараёни таълиму тарбияи муассисаи тахсилоти олй барои халли масъалахои тахсилоти бисёрфархангй имкон фарохам меоварад, чунки ба ташаккулёбии муносибати мусбат ба тафовутхои фархангй ва тарбияи донишчуён дар рухияи сулху салох, тахаммулпазирй, мазхабпазирй, хусни тафохум ва хамкорй мусоидат мекунад.

2.Ба хамгиройии муносибатхо: - муносибати шахсиятй-фаъолиятй воридсозии донишчуёнро ба фаъолият хамчун рохи асосии инкишофи сифатхои шахсй ва мавкеи фаъолонаи донишчу ахамиятнок мегардонад; - муносибати мачмуй коркард ва дар раванди педагогй татбикгардонии мачмуи унсурхои бо хамдигар вобаста, махз принсипхои методологй, шароитхои педагогй ва раванди технологиро назардошт мекунад; - муносибати салохиятмандона ба омодагии амалии донишчуён ба муоширати самарабахш нигаронида шуда, мантики принсипан дигари ташкили фаъолияти таълимй, махз мантики халли масъалахо ва проблемахои начандон инфиродй, балки бештар гурухй, чуфтй, коллективиро ба миён мегузорад; - муносибати фархангшиносй тахсилотро хамчун раванди фархангй дар мухити фархангсозгории таълим, ки ба рушди донишчу хамчун субъекти фарханг дар раванди муколама нигаронида шудааст, кабул менамояд; - муносибати ичтимой-фархангй пуррашавии мундаричавии амсилаи моро муайян кард. Ба майдони тахсилотии низом воридсозии гояхо, арзишхо ва меъёрхое, ки асоси чомеаи кушод ва бисёрфархангиро ташкил медихад, хамчун вазифаи асосии амсила нишон дод.

Принсипхои дидактикие, ки талаботи асосиро ба созмондихии раванди педагогй муайян карданд, инхо буданд: равиши гуманистй ва шахсиятй, ки ба ташаккулёбии чахонбинии гуманистии донишчуён хамчун танзимгари маънавият, муошират, хамдигарфахмй, хамкорй; шуурнокй ва фаъолиятнокй; муназзамй ва собиткадамй; дастрасй, демократикунонии муносибатхо ва хусусияти коллективии таълим мусоидат менамояд.

АДАБИЁТ

1. Вафеев Р.А. Этноязыковые, культурные факторы в процессе обучения языкам // Языковые и культурные

контакты народов Республики Башкортостан в условиях двуязычия. - Уфа, 2007, C.71-76.

2. Ефремова Н.Ф. Парадигма образования XXI века - формирование компетенций. // Всероссийская конф. -

Ростов н/Д, 2001.

3. Игнатенко Н.А. Факторы формирования иноязычной социокультурной компетенции будущего учителя.

Дис. ... канд.пед.наук. - Воронеж, 2000. - 162 с.

4. Клепцова Е.Ю. Психология и педагогика толерантности. - М.: Академический Проект, 2004. - 176 с.

5. Кун М., Маркпартленд Т. Эмпирическое исследование установок личности на себя//Современная

зарубежная социальная психология. Тексты. - М., 1989. С. 180-189.

6. Куницына В.Н., Казаринова Н.В., Погольша В.М. Межличностное общение. - СПб.: Питер, 2001. - 544 с.

7. Лейфа И.И. Социокультурный аспект в формировании профессиональной компетенции будущего учителя

иностранного языка. Дис. ... канд. пед. наук. - М.: 1995. -163с.

8. Сафонова, В.В. Социокультурный подход к обучению иностранному языку как специальности Текст.:

Автореф. дис. на соискание уч. степ, д-ра пед. наук: 13.00.01 / В.В. Сафонова. -М., 1993. - 47 с.

9. Унарова С.Н. Современная социокультурная среда как психологический фактор развития ценностных

ориентаций личности: Дис. ... канд. психол. наук: 19.00.01. - М., 2003. - 200 с.

СОЦИОКУЛЬТУРНАЯ ПАРАДИГМА ОБРАЗОВАНИЯ И ОСОБЕННОСТИ

КОММУНИКАТИВНОЙ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ СПЕЦИАЛИСТОВ

ТЕХНИЧЕСКОГО ВУЗА

В данной статье представлены обоснование социокультурной парадигмы образования и особенности коммуникативной подготовки будущих специалистов технического профиля в контексте ее основных принципов. Существенным является формирование коммуникативной компетентности студентов в процессе социокультурного образования в техническом вузе, базирующиеся на методологических подходах социокультурной парадигмы образовательной деятельности, которая ориентирует высшую школу на мультикультурное личностное образование гуманистического типа.

Ключевы слова: коммуникативная компетентность, формирование компетентности, мультикультурное образование, социокультурное образование, методологический подход, социокультурная парадигма, образовательная деятельность.

SOCIO-CULTURAL PARADIGM OF EDUCATION AND PECULIARITIES OF

COMMUNICATIVE PREPARATION OF FUTURE SPECIALISTS OF A TECHNICAL

UNIVERSITY

This article deals with the substantiation of socio-cultural paradigm of education and features of communicative training offuture technical specialists in the context of its basic principles. It is essential to form the communicative competence of students in the process of socio-cultural education in a technical University, based on methodological approaches of socio-cultural paradigm of educational activity, which orients the higher school to multicultural personal education of humanistic type.

Keywords: communicative competence, the formation of competence, multicultural education, socio-cultural education, methodological approach, socio-cultural paradigm, educational activities.

Сведения об авторе:

Султонова Сурайё - аспирант кафедры немецкого языка и методики его преподавания Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992) 901900711 About authors:

Sultonova Suraiyo - Post-graduate Student in the Department of German language and methods of teaching of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel.: (+992) 901900711

Х,АЛЛИ МАСЬАЛАХР ЗИМНИ ОМУЗИШИ МАВЗУИ «ГЕНЕТИКАИ ^ИНС БА

МЕРОС ГУЗАШТАНИ АЛОМАТДОИ БА ^ИНС ЧАСПИДА» АЗ РУИ НИЗОМИ

КРЕДИТИИ ТАДСИЛОТ

Баротов К.А., Одинаев Н., Балхова Л., Цурбонова С.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй

Дар низоми кредитии тахсилот кори мустакилонаи донишчуён мавкеи махсус дорад ва хамин аст, ки мутобики талаботи Стандартхои давлатии тахсилот барои ихтисосхои Донишгох ва накшахои таълимии ихтисосхо 50%-и хачми соатхои сарбории таълимии барои донишчуёни шуъбаи рузона чудошударо ташкил медихад. Яъне дар низоми кредитии тахсилот хачми корхои аудиторй кам карда шуда, ахамият ва мавкеи кори мустакилонаи донишчуён баланд бардошта шудааст. Зеро бо фаъолгардонии кори мустакилонаи донишчуён имконият фарохам меояд, ки маводи таълим васеъ ва мустахкам гарданд, донишхои нави касбй гирифта шавад ва махорати амалй ташаккул ёбад.

Барои хаматарафа инкишоф ёфтани донишчуён ва баланд бардоштани сатху сифати дониши онхо дар низоми кредитии тахсилот кори мустакилона накши басо бузург мебозад. Бо максади дар донишчуён тарбия намудани мустакилият ин низом хатмй талаб менамояд, ки аввалан, дар тафаккури донишчуён маърифати мустакилият инкишоф дода шавад, сониян, ба донишчуён омузонидани роху усулхои мустакилона тавассути рохнамоии омузгор дар амал татбик намудани донишхои назариявии андухтаашон нихоят мухим мебошад.

Кори мустакилона ин фаъолияти эчодй ва инфиродии хар як донишчуи мактаби олй дар низоми кредитии тахсилот ба хисоб рафта, хангоми ичрои он шавки донишандузии онон зиёд мегардад. Донишандузй аз донишчуён ичрои кори мустакилонаро бо китоб ва омухтани адабиёти илмй, методй ва оммавиро такозо менамояд.

Зимни омузиши мавзуъ омузгор кайд менамояд, ки чинс - ин мачмуи аломатхои морфологй, физиологй, биохимиёвии организм мебошад, ки насли ба худ монандро хосил мекунад.

Ч,инсият мисли дигар аломатхои организм ирсй мебошад. Ахамияти мухим дар мукарраркунии чинсият ва нигохдории конуниятхои таносуби чинсхо ба дастаи хромосомахо тааллук доранд. Зимни омузиши кариотипхои фардхои мардона ва занона ба он далел таваччух зохир карданд, ки дар аксари организмхои занона хамаи хромосомахо чуфт-чуфт хосил мешаванд, вале дар мардон гайр аз чуфти хромосомахо (гомологй) ду хромосомаи ток низ дида мешаванд. Баъдан муайян шуд, ки хамин хромосомахои ток чинсияти организми одамро муайян менамоянд. Аксари хромосомахои ток, ки дар кариотипи занона дар дастаи дукабата, вале дар мардхо дар яккабата нигох дошта мешавад, X-хромосома ном дорад. Хромосомахои токе, ки танхо дар фардхои чинсй мардона нигох дошта мешавад, Y-хромосома ном гирифтааст. Хромосомахои чуфте, ки дар организми мардона ва занона якхелаанд, хромосомахои аутосомй ва хромосомахои токи Х-ва Y-po хромосомахои чинсй ном доранд. Дастаи диплоидии хромосомахои одам дорои 46 хромосома (23 чуфт) мебошад,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.