CC BY
1УДК 330.322.01
САТУ ЖYИЕСШЩ ПРОЦЕСТЕР1Н МОДЕЛЬДЕУ
АМАНЖОЛОВА АЦЕРКЕ ЦАНАТЦЫЗЫ
Магистрант Satbayev University
ШУКАЕВ ДУЛАТ НУРМАШЕВИЧ
Еылыми жетекшi, Техника гылымдарыньщ докторы,профессор
Алматы, ^азак;стан
Ацдатпа: IDEF0 модельдеу эдгснамасы неггзгнде кондитерлгк внгмдердгц квтерме жэне бвлшек саудасын жузеге асыратын кэсторынныц дайын втмт сатуды басцарудыц ацпараттыц жуйесгнгц функционалды моделг жасалды.
ТYйiндi свздер: басцарудыц ацпараттыц жуйеЫ, функционалдыц модел1, юр1с ацпараты, дайын вн1м, жвнелту жоспары.
Юркпе. 0ндiрiс пен сатуды, оньщ шшде езшщ сауда желiсi, кондитерлш ешмдер, жартылай фабрикаттар аркылы жYзеге асыратын кэсшорынды карастырыцыз. Кетерме сату белiмi дайын енiмдi толык келемде жэне тшсп сапаныц берiлген ассортиментшде сатуды камтамасыз етедi.
Белiмнiц келес мiндеттерi мен функциялары бар:
- дайын енiмдi еткiзу жоспарыныц жегазшм жоспарларына жэне жасалган шарттарга сэйкес орындалуын камтамасыз ету;
- коймада дайын ешмнщ нормативтiк корын сактау;
- тапсырыстарды енiм тYрлерi бойынша топтастыруга, деректердi жинактауга жэне ендiрiс жоспарына атауы мен саны бойынша енпзуге;
- дайын енiмдi жетюзу жэне женелту жоспарларын жасау;
- жетюзу жоспарларыныц орындалуы туралы жиынтык есеп жасау;
- кYн сайын коймага бiр тэулiк iшiнде тYCкен дайын ешмнщ номенклатурасы мен саны туралы акпараттыц болуы.
Тапсырманы тужырымдау. 0ндiрiстiц оцтайлы келемiн жэне ешм ассортиментiн аныктау жэне экономикалык-математикалык модель к¥рудан басталады. Энеркэсiптiк кэсторынныц ендiрiстiк-сату курылымыныц экономикалык-математикалык моделiн куру Yшiн мiндет кою керек. Тапсырма: ендiрiстiк багдарламаныц кiрiстiлiк, бэсекеге кабiлеттiлiк жэне когамдык мYДделер талаптарына сэйкестшнщ максималды интегралды керсеткiшiн алу Yшiн ендiрiстiк кэсторынныц ендiрiстiк-сату к¥рылымын модельдеу процестершщ агындык схемасы мен дэйектiлiгiн эзiрлеу.
Маркетингтегi модельдеу бiр-бiрiмен байланысты бiркатар кезецдерден туратын ете кYPделi процест усынады.
Бiрiншi кезец. Тапсырма кою. Зерттеу максатын эзiрлеудi камтиды. Бiздiц жагдайда-бул кэсiпорын шыгаратын енiм ассортиментшщ курылымын оцтайландыру моделiн жасау.
Екiншi кезец-зерттеу объектiсi Yшiн модельдi тацдау. Бул кезецде маркетингтiк жагдайды реамдеу, тецдеулер тYрiнде математикалык тэуелдiлiктердi куру, айнымалылар мен шектеулердi белу жYзеге асырылады.
Yшiншi кезец. Модельдi куруды талдау негiзiнде оцтайлы шешiм кабылдау. Модельдеу процесi накты практикалык жагдайларда эзiрленген модельдiц тиiмдiлiгiн багалауга мYмкiндiк бередi. Егер оцтайландырудыц бул моделi тиiмсiз болса, ол тYзетуге жатады. Тертiншi кезец ассортимент курылымын оцтайландырудыц тшмдшгш келесi критерийлер бойынша багалауды камтиды: кэсiпорынныц максималды кiрiсiн аныктау; стратегиялык багдарламаны тацдау.
Экономикалык-математикалык модельдщ акпараттык-нормативтш базасыныц негiздемесi кэсшорынныц eндiрiстiк жэне сату курылымын оцтайландырудан турады. Жоспарлы-экономикалык мшдеттердщ тэн ерекшелiгi-кeп езгерпштш, оларды жYзеге асырудыц кептеген тэсшдершщ болуы [1].
Эндiрiстiк курылымды оцтайландыру мшдетькэсшорынныц экономикалык элеуетш пайдаланудыц ец тиiмдi нускасын негiздеу. Кэсшорынныц eндiрiстiк курылымын непздеу Yшiн eндiрiс келемш жоспарлау Yлкен мацызга ие.
Кэсшорынныц eндiрiстiк-сату курылымын оцтайландырудыц экономикалык-математикалык моделi:
I. тапсырма кою. ^олда бар eндiрiстiк ресурстарды пайдалана отырып, максималды акшалай кiрiстi зерттеу Yшiн eнеркэсiптiк кэсiпорын eнiмдерiнiц негiзгi тYрлерiн eндiру мен eткiзудiц оцтайлы ^лемш аныктацыз.
II. Техникалык-экономикалык коэффициенттердi колдана отырып, айнымалылар мен шектеулердiц тiзiмiн жасацыз.
III. Кiрiстi оцтайландыру функциясын тужырымдау.
IV. Эндiрiстiк-eткiзудi оцтайландырудыц экономикалык-математикалык моделiнiц оцтайлы шешiмiне талдау жасау
Эзiрленiп жаткан акпараттык-баскару жYЙесiнiц непзп максаты жедел жэне сенiмдi акпаратпен камтамасыз ету негiзiнде баскарудыц жеделдшн арттыру есебiнен кeтерме сату бeлiмi кызметшщ тиiмдiлiгiн арттыру болып табылады.
Акпараттык жYЙе камтамасыз етуi керек [2]:
1. Мэлiметтер базасында акпаратты жинактау: клиенттер туралы, тапсырыс берiлген eнiмдi eндiру бойынша клиенттер алдында кабылданган мiндеттемелер туралы, клиенттер алдындагы мiндеттемелердi орындау туралы. Бул кэсiпорынныц клиентпен eзара эрекеттесуiне тшелей катысты акпарат (клиенттiц атауы, клиент орналаскан аймак, кужат нысаны жэне мэмше жасалган кужаттыц нeмiрi, тапсырыс бершген тауардыц багасы мен саны, накты клиентке жeнелтiлген eнiмнiц саны мен атауы жэне т.б.). Бул акпараттыц барлыгы кэсiпорынныц жэне осы клиенттщ эрбiр жаца мэмiлесiнде, сондай-ак eнiмдi клиентке жeнелту кезiнде жацартылатын дереккорга енгiзiледi.
2. Берiлген критерийлерге сэйкес алынган акпаратты сактау жэне сурыптау.
3. Пайдаланушыныц талабы бойынша акпаратты ыцгайлы тYPде (тYрлi есептер тYрiнде), сондай-ак шыгу кужаттары туршде усыну.
ЖYЙеде сакталатын мэлiметтер бeлiмнiц эр тYрлi кызметкерлерiнiц кажеттiлiктерi Yшiн жэне эр тYрлi тYPде талап етiлуi мYмкiн. Мэселен, мысалы, клиенттер бойынша мшдеттемелердщ орындалуы туралы есеп кэсшорын бeлiмшелерiнiц клиенттер алдындагы шарттык мiндеттемелердiц орындалуын бакылауды камтамасыз ету Yшiн тер сату бeлiмiнiц бастыгына кажет.
Кондитерлiк кэсiпорынныц дайын eнiмiн eткiзудi баскарудыц эзiрленген акпараттык жYЙесi мынадай мiндеттердi шешудi камтамасыз етедк
- клиенттердiц тапсырыстары бойынша мшдеттемелердщ есебш жYргiзу;
- шарттык мшдеттемелер негiзiнде eндiрiстiц алдын ала жоспарын калыптастыру;
- шарттык мiндеттемелер непзшде алдын ала жeнелту жоспарын калыптастыру;
- есептердi алу максатында тутынушылар мен тауарлар туралы акпаратты талдау.
Клиенттердщ тапсырыстары бойынша мiндеттемелердi есепке алуды жYргiзуге арналган
бастапкы кужат-бул клиенттiц тапсырысын орындауга мiндеттеменi кабылдау Yшiн барлык кажеттi акпарат, сондай-ак дайын eнiмдi белгiлi бiр клиентке жeнелту туралы акпарат, ягни сол клиент алдындагы мiндеттемелердi орындау. Клиентпен жаца шарт жасасу кезiнде жYЙеге кэсiпорынныц клиент алдындагы оган тауарлык eнiмдi жеткiзуге жаца мiндеттемесiн сипаттайтын кiрiс акпараты тYседi [3].
Келш тYCкен акпараттыц негiзiнде тапсырыс бойынша мшдеттемеш тiркеу жYзеге асырылады, ягни жоспарланган eнiм шыгару кeлемi артады. Дайын eнiмдi клиентке жeнелту
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
кезшде жYЙеге женелту фактiсi бойынша аппарат келiп тYседi, ол ез кезегшде тiркеледi. Клиенттер алдындагы мiндеттемелердi орындау жоспарлары жэне накты орындалган мшдеттемелер туралы колда бар деректер бойынша клиенттер алдындагы мшдеттемелер бойынша калган ешмшц ендiрiс келемiн есептеу жYзеге асырылады.
Мiндеттемелер бойынша ендiрiс келем^ калган енiм туралы акпарат непзшде ендiрiс жоспары, женелту жоспары, тутынушылар мен тауарлар туралы акпаратты талдау жасалады, сондай-ак белгiлi бiр уакыт кезещнде клиенттер алдындагы мшдеттемелердщ орындалуы туралы есептер жасалады жэне кетерме сату белiмiшц бастыгына жiберiледi. 0ндiрiстщ алдын ала жоспарын калыптастыру шарттык мшдеттемелер непзшде эрбiр тауар позициясы Yшiн кажеттi ендiрiс келемiн сипаттайтын тауарлар бойынша акпараттыц кемегiмен, сондай-ак жоспарланган кезецнщ басындагы коймадагы дайын ешмшц калдыктары туралы акпараттыц кемепмен жYзеге асырылады. Бул мшдет ай сайын айлык жоспар жасау Yшiн, сондай-ак жыл сайын жылдык жоспар жасау Yшiн шешiледi [4].
Алдын ала айлык ендiрiс жоспары алдыцгы айдыц ортасында жасалады. Жылдык ендiрiс жоспары тек болжамды болып табылады жэне еткен жылдыц желтоксанында жасалады. Айлык жэне жылдык жоспар экономикалык жоспарлау жэне талдау белiмiне ж1бершедь Соцгы ендiрiс жоспары алдын-ала жоспарды ендiрiс белiмiмен жэне экономикалык жоспарлау жэне талдау белiмiмен келюкеннен кейiн гана пайда болады.
Тапсырма Yшiн бастапкы акпарат клиенттер бойынша жэне тауарлар бойынша клиент тапсырыс берген эрбiр тауар позициясы Yшiн эрбiр клиент алдындагы шарттык мшдеттеме бойынша дайын енiмдi женелтудiц кажетп келемiн сипаттайтын акпарат болып табылады. Мшдет ай сайын - алдын ала айлык женелту жоспарын жасау Yшiн жэне жыл сайын - жылдык женелту жоспарын жасау Yшiн шешшедь Алдын ала женелту жоспары тупкшкт жасауга кызмет етедi. Эндiрiстiц алдын-ала айлык жоспарын оган езгертулер енпзбестен кабылдаган кезде, сол айга арналган алдын-ала айлык жоспарды жарамды деп санауга болады.
Ай сайынгы женелту жоспары алдыцгы айдыц ортасында жасалады. Жылдык женелту жоспары тек болжамды болып табылады жэне еткен жылдыц желтоксанында жасалады. ^урастырылганнан кешн екеуi де экономикалык жоспарлау жэне талдау белiмiне ж1бершедь Тапсырма Yшiн бастапкы акпарат клиенттер мен тауарлар туралы акпарат болып табылады, олар тапсырыс берген тауар позициялары, олардыц орналаскан аймагы бойынша клиенттердi сипаттайды.
Белгш бiр есептер Yшiн накты деректердi керсету кажет: талданатын уакыт кезеш, тауарлар тобы, клиент, аймак, тауар. Мэселеш шешудiц максаты-жарнаманы жоспарлау туралы шешiм кабылдауга негiз болатын жалпылама аналитикалык есептердi куру. Есеп беру жишп жарнаманы жоспарлау жиiлiгiне байланысты.
2. Функционалды модельдi эзiрлеу жэне сипаттау. IDEF0 моделi эркашан жYЙенi бiрлiк ретшде усынудан басталады (сурет 1).
Сурет 1- Басты компонент «Тауарларды есепке алу» диаграммасы (белсендiлiгi) болып табылады.
Тауарлардьщ келуiн жэне сатылуын есепке алу, сонымен катар барлык есептердi калыптастыру («баскару») белгiленген ережелер негiзiнде жэне бухгалтер, кассир аркылы («механизм») жузеге асырады. Кiрiс акпараты - етшм жэне бага туралы мэлiметтер. Жуйенщ нэтижесi шот-фактураны сату туралы тYбiртектi калыптастыру болып табылады.
- Юрютеп акпарат - «Банк аныктамасы», «ЭтЫм», Кассаныц кiрiс багамы».
- Баскару ретшде колданылатын мэлiмет - «Этiшмдердi рэсiмдеу», «Прайс лист», ^ызметке лицензия».
- Механизм ретшде «Бухгалтер», «Менеджер», «Кассир» колданылады.
- Шыгыстагы акпарат - «Телем туралы шот», «Кепшдш талоны», «Сатылган тауарлар».
^арастырылып отырган белiмдер сэйкесiнше компанияныц iшкi жагдайын толык камтиды.
Декомпозиция функцияларды компоненттерге белу Yшiн акпараттык жYЙелердi моделдеу кезшде колданылады. Декомпозиция диаграммалары функцияларды нактылауга арналган жэне эрбiр кiшi жYЙенi жэне контекстiк диаграмманы жYЙелерге белу кезiнде олардыц езара эрекеттесуш сипаттайды. Жогаргы децгейдщ контекстiк диаграммасында берiлген жалгыз функция еншiлес диаграммага белiнедi. Эз кезегiнде, осы шю функциялардыц эркайсысы келесi теменгi децгейде еншiлес диаграмма жасай отырып, компоненттерге белшед^ онда кейбiр функциялар компоненттерге белiнуi мYмкiн. Эрбiр еншiлес диаграмма бас блоктыц косымша детализациясын камтамасыз ететiн еншiлес блоктар мен керсеткiлердi камтиды.
Келесi 2 суретте тауарды есепке алу процесшщ декомпозициялык диаграммасы бершген:
Сурет 2 - Декомпозициялык диаграмма
Жумыс барысында, бастапкы бiр компонент белек терт бeлiктi камтылып жасалды. Алынган диаграмманыц барлык блоктарын жYЙелi турде декомпозиция жасалады. Жуйеге кiру децгешн аныктаудыц бiрiншi кезещ пайдаланушы санатын аныктау болып табылады. Клиенттщ аты бойынша оныц санатын аныктаумен пайдаланушылар базасында iздеу жузеге асырылады. Белгiлi бiр санатка сэйкес жYЙенi пайдаланушыга усынылатын eкiлеттiктер аныкталады. Будан эрi тауар техникасымен таныстыру жэне тауарды тацдау мумкiншiлiктерi жузеге асырылады.
Сулбага сэйкес бизнес процестердi келесiдей сипаттауга болады:
1. Сату бeлiмiнiц менеджерi кунделiктi прайс-паракка сэйкес турмыстык техниканы сатып алуга клиенттердщ eтiнiмдерiн ресiмдейдi. Этiнiм eтiнiмдер журналында тiркеледi.
2. Этiнiмдi ресiмдегеннен кешн сату бeлiмiнiц менеджерi клиентке шот кояды. Шот шоттар тiзiлiмiнде тсркеледь
3. Есепшi кун сайын алады жэне eцдейдi, кiрiс кассалык ордерлер жэне банктщ узiндi кeшiрмесi туралы мэлiметтер келiп тускен акша каражатын кассага немесе есеп айырысу шотына уйымдастыру. Осы кужаттардыц негiзiнде бухгалтер тeленген шоттарды аныктайды жэне шоттар "пзшмшде шоттыц тeленгенi туралы белп жасайды.
4. Сату бeлiмiнiц менеджерi кун сайын клиенттерден тeлемдердiц тусуш бакылайды. Егер eтiнiм бойынша тeлем мерзiмi eтiп кетсе, ал тeлемдер туспесе, онда менеджер eтiнiм журналында eтiнiмнiц жарамсыздыгы туралы белгi кояды.
5. Менеджер сатып алу туралы шот туршде деректердi сатушыга кецесш^е жiбередi.
6. Сатушы консультант шот непзшде тeленген тауарга тауар жуккужатын жазып бередi, содан кейiн тауарды сапасы мен жиынтыгына тексередi, сатып алынган тауарга кепшдш талонын жазып бередi (толтырады) жэне тауарды сатып алушыга бередi.
7. Эр айдьщ соцында менеджер otîhîm журналыньщ непзшде турмыстык техниканыц apôip моделше келiп TYCKeH етшмдердщ саны мэлiметтердi калыптастырады.
Сонымен катар, мундагы eтiнiмдердi тiркеу дегенiмiз - келген клиенттердщ аныктамасын жэне тауарлар тiзiмiн базага т1ркеу. Егер клиент белгiлi бiр тауарды тацдап алган болса, тауардыц жарамдылык мерзiмiн немесе баска да тауарга катысты мэлiметтердi тiркеп рэамдеу кажет. Клиент тауарды несиеге алатын болса, онда тауарды жылга немесе айга бeлiп телеу керектiгiн рэамдеу кажет.
Ал егерде, колма-кол етемакыны калдыратын болса бухгалтерлiк бeлiм тауардыц багасын рэсiмдеп жалпы сомасын клиентке усынады. Тауардыц барлык кужаттарын рэамдеп болганнан кейiн, менеджер сатылган тауардыц кужаттамасын растайды. Клиент тауардыц телемш етеп, кассага барып есептеседi.
Эдютеменщ негiзiнде терт негiзгi угым жатыр:
- графикалык тYPде тштертбурыш тYрiнде бейнеленген жэне карастырылып отырган жYЙе шецберiндегi белгiлi бiр функцияны бiлдiретiн функционалды блок угымы;
- функционалды блокпен ецделген жYЙенiц элементш керсететш немесе осы функционалды блокпен керсетшген функцияга баскаша эсер ететiн интерфейс догасы туралы тYсiнiк;
- кYPделi процестi оныц курамдас функцияларына белу кезшде колданылатын ыдырау угымы, ал процестщ егжей-тегжейлi децгейiн модель жасаушы тiкелей аныктайды.
Ыдырау жYЙенiц моделш жеке диаграммалардыц иерархиялык курылымы ретшде бiртiндеп жэне курылымдык тYPде усынуга мYмкiндiк бередi, бул оны аз жYктелген жэне оцай сiцiмдi етедь Ыдырау процесiнде контекспк диаграммада жYЙенi бiрлiк ретшде кeрсететiн функционалды блок баска диаграммада егжей-тегжейлi карастырылады. Алынган екiншi децгейлi диаграмма контекстiк диаграмманыц функционалды блогыныц негiзгi iшкi функцияларын кeрсететiн функционалды блоктардан турады жэне оган еншiлес болып табылады.
Клиенттердiц тапсырыстары бойынша мiндеттемелердi есепке алуды жYргiзу мiндетiн енгiзуге Тапсырыс берушiнiц тапсырысын орындауга мiндеттеменi кабылдау Yшiн барлык кажетп акпарат, сондай-ак дайын eнiмдi белгiлi бiр клиентке женелту туралы акпарат, ягни осы клиент алдындагы мiндеттемелердi орындау орналаскан тапсырыстыц непздемелш кужаты (шарты) келiп тYседi. Мшдеттщ максаты клиенттер алдындагы мiндеттемелердiц орындалуы туралы есептердi калыптастыру, сондай-ак дайын eнiмдi автоматтандырылган жоспарлау мен етюзудщ акпараттык жYЙесiнiц калган мiндеттерiн шешу Yшiн негiз болып табылатын клиенттер алдында кабылданган мiндеттемелер туралы акпаратты жYргiзу болып табылады.
Эндiрiс жоспарын куру мшдетш енгiзуге клиенттер алдындагы мшдеттемелердщ орындалуын камтамасыз ету Yшiн эр тауар позициясы Yшiн кажеттi eндiрiс кeлемiн сипаттайтын тауарлар туралы акпарат, сондай-ак жоспарланган кезецнiц басында коймадагы дайын eнiмнiц калдыктары туралы акпарат келедь
Мiндеттiц максаты кабылданган мшдеттемелер негiзiнде eндiрiстiц алдын-ала жоспарын куру болып табылады.
Осы тапсырманыц шыгуында 6Ï3 eндiрiстiц алдын-ала жоспарын аламыз. Женелту жоспарын калыптастыру мшдетш енпзуге клиент тапсырыс берген эрбiр тауар позициясы Yшiн эрбiр клиент алдындагы шарттык мiндеттеме бойынша дайын eнiмдi жeнелтудiц кажеттi келемш сипаттайтын клиенттер бойынша жэне тауарлар бойынша акпарат келш тYседi. Мшдеттщ максаты кабылданган мшдеттемелер непзшде женелту жоспарын куру болып табылады.
Клиенттер туралы жэне тауарлар туралы акпаратты талдау мшдеттерш енпзу Yшiн клиенттер мен тауарлар туралы мэлiметтер келш тусед^ олар тапсырыс берген тауар позициялары, олардыц орналаскан аймагы бойынша клиенттердi сипаттайды. Мэселенi шешудiц максаты-жарнаманы жоспарлау туралы шешiм кабылдауга негiз болатын жалпылама
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
аналитикалык есептердi куру. Тапсырыстарды орындауга басымдык беру мшдетш енгiзуге клиенттщ тапсырыс кeлемi туралы акпарат, клиент туралы акпарат, сондай-ак тапсырыстыц орындалу мерзiмi туралы акпарат келедь Алынган акпарат талданады, содан кейiн тапсырысты орындаудыц ец тиiмдi шарттары жасалады. Тапсырманыц максаты-тапсырыстардыц орындалу ретiн калыптастыру.
Эзiрленген модель негiзiнен зерттелетiн экономикалык объектiлердi дамытудыц мYмкiн нускаларын аныктау кажет болган кезде перспективалык талдау мшдеттершде колдануга багытталган. Сондай-ак, усынылган модель, егер оныц тиiстi модификациясы болса, болжау Yшiн гана емес, сонымен катар шагын кэсшорынныц кызметiн агымдагы баскару Yшiн де жарамды болуы мYмкiн.
Шагын кэсшорынныц жумыс ютеу процесiн модельдеу алгоритмi келесi кадамдарды камтиды:
1-кадам. Несиелер мен карыздардыц тYсу уакытыныц кeлемi мен векторын модельдеу.
2-кадам. Сатып алынган материалдардыц кeлемiн есептеу.
3-кадам. Энiм шыгару кeлемiн есептеу.
4-кадам. Yздiксiз немесе бYтiн кездейсок шама ретiнде eнiмдi сату кeлемiне елiктеу.
5-кадам. Кассалык колма-кол акшаныц мэнiн есептеу.
6-кадам. Салыктардыц жалпы шыгындарын есептеу жэне пайыздарды тeлеу.
7-кадам. Пайданы есептеу.
8-кадам. Есептщ оцтайлы траекториясымен МП кызметшщ параметрлерi мэндершщ формулалары бойынша алынган сэйкестiгiн талдау.
9-кадам. Дисконттаудыц жиынтык коэффициентшщ накты мэндерiн жэне eтiмдiлiк параметрiн кeрсетуден аныктау.
10-кадам. Шарттар бойынша шагын кэсiпорын кызметшщ нэтижелерш талдау.
Сурет 3 - Шагын кэсшорынныц жумыс iстеу процесiн модельдеу алгоритмi
Компания кужаттарын енгiзу ыцгайлылыгы Yшiн бiрнеше аныктамалыктар жасалды: «Белiмшелер», «кызметкерлер», «Тапсырыстар» жэне «Реквизиттер», «Тiркеу деректемелерi» сиякты бiрнеше аныктамалар жасалды. Теменде ею аныктамалыкты куру сипатталатын болады, атап айтканда: «белiмшелер» жэне «кызметкерлер».
Деректемелерге сэйкес, белiмшелердiц атаулары, кызметкерлерге тагайындалган лауазым тYрлерi, кызметкерлер аты-женi, кызметкерлердщ орындауга тиiс мiндеттемелерi, аткарылган жумысты тiркеу деректемелерi, кызметкерлер туралы аныктамалар енпзшдь
Шагын кэсшорынныц кэсiпкерлiк кызметшщ тиiмдiлiгiн багалаудыц усынылган алгоритмi оныц тиiмдiлiгiне объективтi, курылымдык экономикалык бага беруге мYмкiндiк бередi. Эзiрленген алгоритм басшыларга кэсiпкерлiк кызметтi уйымдастыру процесше экономикалык тургыдан елшенген кезкараспен карауга, баскарушылык шешiмдердi жедел кабылдауга, сондай-ак экономикалык орта факторларын ескере отырып, оныц жумыс iстеу тиiмдiлiгiне талдау жYргiзу негiзiнде тутастай алганда шагын кэсшорын кызметiнiц багыттарын тYзетуге мYмкiндiк бередi. ^арастырылган экономикалык-математикалык модель непзшде имитациялык модельдеудi эртYрлi ендiрiстiк объектшердщ олардыц тауарлары мен кызметтерiне сураныс пен усыныстыц тураксыздыгы мен кездейсоктыгы жагдайында жумыс iстеуiн зерттеу шецбершде болжамды сипаттагы эртYрлi мэселелердi шешу Yшiн пайдалануга болады.
^орытынды. Эзiрленген функционалдык модель техникалык куралдар кешенiнiц параметрлерш есептеу Yшiн пайдаланылды: кiрiс акпаратыныц келемi; эрбiр тапсырма бойынша деректердi ецдеу алгоритмдерi; iшкi жYЙелердiц жумыс ютеу режимдерiнiц алгоритмдерi; сакталган акпараттыц келемдiк-уакыттык сипаттамалары. Керсетiлген шамалардыц езара байланысын керсететiн барабар модель жабдыктыц тYрi мен оныц саны есептелетш жумыс параметрлерiнiц мэндерiн, сондай-ак акпарат кездерiнiц кецiстiктiк орналасуын жэне оныц тутынушылары арасындагы калыптаскан байланыстарды ескеретш техникалык куралдар кешенiнiц акпараттык-логикалык байланысын аныктауга кызмет еттi.
Кэсiпорынныц дайын енiмiн сату процестерiн модельдеу ендiрiстiц тиiмдiлiгiн арттыруга мYмкiндiк бередi. Имитациялык модельдеудi жYргiзу куралдарын, шаруашылык кызметп кешендi талдауды жэне оны жYзеге асыру эдiстемесiн мецгеру мацызды факторлардыц каржы-экономикалык керсеткiштерге эсерiн зерттеуге, ендiрiстiк резервтердi жумылдыру шарттары мен факторларын аныктауга жэне непздеуге, енеркэсiптiк кэсшорынныц каржылык жагдайын жэне оныц кунын арттырудыц негiзгi куралдарын аныктауга мYмкiндiк бередi. Осылайша, болжау жэне аналитикалык-Имитациялык модельдеу эдiстерi негiзiнде усынылган тэсш инвестициялык-инновациялык жобаны жоспарлау сатысында да, оны юке асыру сатысында да шагын кэсшорындардыц Кэсiпкерлiк кызметiнiц тшмдшшн негурлым утымды багалауга ыкпал етуi мYмкiн.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. 2.
3.
4.
5.
Балдин, К. В. Информационные системы в экономике: учебник для студ., обучающихся по спец. 351400 «Прикладная информатика (по областям)» и др. междисциплинарным спец. / К. В. Балдин, В. Б. Уткин. - 6-е изд. - М. : Дашков и К°, 2010. - 394 с. Дмитриевский, Б.С. Автоматизированные информационные системы управления инновационным наукоемким предприятием / Б.С. Дмитриевский - М.: Машиностроение-1, 2006. - 156 с.
Информационные системы в экономике: учебное пособие для вузов / А. Н. Романов, Б. Е. Одинцов, Д. М. Дайитбегов и др. - 2-е изд., доп. и перераб. - М. : Вузовский учебник, 2010.
- 410 с. 5. Уткин, В. Б. Информационные системы в экономике: учебник для вузов / В. Б. Уткин, К. В. Балдин. - 6-е изд., испр. - М. : Академия, 2012. - 283 с.
Магомедов М.Д. Алексейчева Е.Ю. Оптимизация ассортимента продукции — предпосылка повышения конкурентоспособности // Пищевая промышленность. — 2020.
— № 5. — С.42-43.
Серов, А.Ю. Действующая компьютерная модель производственного предприятия / А. Ю. Серов, А. В. Сморгонский // Экономика и математические методы. - 2009. - Том 45. - С.
40-47.
