Научная статья на тему 'САНОАТ ТАРМОҒИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ЯШИЛ ИҚТИСОДИЁТГА ЎТИШНИНГ ЗАРУРАТИ СИФАТИДА'

САНОАТ ТАРМОҒИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ЯШИЛ ИҚТИСОДИЁТГА ЎТИШНИНГ ЗАРУРАТИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
62
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
саноат / инвестиция / экспорт / яшил иқтисодиёт / яшил ўсиш / атроф­муҳит / барқарор ривожланиш / ижтимоий ҳаёт / яшил энергия. / промышленность / инвестиции / экспорт / зелёная экономика / зеленый рост / окру­ жающая среда / устойчивое развитие / социальная жизнь / зелёная энергетика

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Муминова Элнорахон Абдукаримовна

Мақолада Ўзбекистонда саноат тармоғининг ривожланиши, зркин иқтисодий ҳудудларни кўпайиши, экспорт маҳсулотларининг кўпайиши натижасида атроф­муҳитга таъсир даражаси ўрганилган. Саноат корхоналари томонидан чиқарилаётган чиқиндилар инсонга салбий таъсир кўрсатувчи экологик муаммолар келтириши ва бутун дунёда саноатнинг ривожланиши яшил иқтисодиётга ўтиш зарура­ тини белгилаши ифода этилган. Саноатни ривожлантириш ва иқтисодий ривожланиш йўлини ўзгартириш учун қайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш ва улардан фойдаланиш, саноат тармоқларида “яшил” тех­ нологияларни қўллаш зарурати очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗВИТИЕ ОТРАСЛИ ПРОМЫШЛЕННОСТИ КАК НЕОБХОДИМОСТЬ ПЕРЕХОДА К ЗЕЛЁНОЙ ЭКОНОМИКЕ

В статье рассмотрен уровень воздействия на окружающую среду развития производственных отраслей, увеличения экспорта продукции, увеличения свободных экономических зон в Узбеки­ стане. показано, что отходы, образующиеся на промышленных предприятиях, вызывают экологи­ ческие проблемы, негативно сказывающиеся на людях, а развитие промышленности во всем мире определяет необходимость перехода к «зелёной» экономике. Раскрывается необходимость развития и использования возобновляемых источников энергии и применения «зелёных» технологий в отраслях промышленности для развития промышленности и изменения пути экономического развития.

Текст научной работы на тему «САНОАТ ТАРМОҒИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ЯШИЛ ИҚТИСОДИЁТГА ЎТИШНИНГ ЗАРУРАТИ СИФАТИДА»

Муминова Элнорахон Абдукаримовна,

ФарFона политехника институти "Иктисодиёт" кафедраси мудири

САНОАТ ТАРМОГИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ЯШИЛ ИКТИСОДИЁТГА УТИШНИНГ ЗАРУРАТИ СИФАТИДА

УДК: 338.23

DOI: 10.34920/EIF/VOL_2023_ISSUE_6_2

МУМИНОВА Э.А. САНОАТ ТАРМОFИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ЯШИЛ ИЦТИСОДИЁТГА УТИШНИНГ ЗАРУРАТИ СИФАТИДА

Маколада Узбекистонда саноат тармоFининг ривожланиши, зркин иктисодий худудларни купайиши, экспорт мах,сулотларининг купайиши натижасида атроф-мух,итга таъсир даражаси урганилган. Саноат корхоналари томонидан чикарилаётган чикиндилар инсонга салбий таъсир курсатувчи экологик муаммолар келтириши ва бутун дунёда саноатнинг ривожланиши яшил иктисодиётга утиш зарура-тини белгилаши ифода этилган.

Саноатни ривожлантириш ва иктисодий ривожланиш йулини узгартириш учун кайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш ва улардан фойдаланиш, саноат тармокларида "яшил" тех-нологияларни куллаш зарурати очиб берилган.

Калит сузлар: саноат, инвестиция, экспорт, яшил иктисодиёт, яшил усиш, атроф-мух,ит, баркарор ривожланиш, ижтимоий х,аёт, яшил энергия.

МУМИНОВА Э.А. РАЗВИТИЕ ОТРАСЛИ ПРОМЫШЛЕННОСТИ КАК НЕОБХОДИМОСТЬ ПЕРЕХОДА К ЗЕЛЁНОЙ ЭКОНОМИКЕ

В статье рассмотрен уровень воздействия на окружающую среду развития производственных отраслей, увеличения экспорта продукции, увеличения свободных экономических зон в Узбекистане. Показано, что отходы, образующиеся на промышленных предприятиях, вызывают экологические проблемы, негативно сказывающиеся на людях, а развитие промышленности во всем мире определяет необходимость перехода к «зелёной» экономике.

Раскрывается необходимость развития и использования возобновляемых источников энергии и применения «зелёных» технологий в отраслях промышленности для развития промышленности и изменения пути экономического развития.

Ключевые слова: промышленность, инвестиции, экспорт, зелёная экономика, зеленый рост, окружающая среда, устойчивое развитие, социальная жизнь, зелёная энергетика.

MUMINOVA Е.А. DEVELOPMENT OF THE INDUSTRY AS A NEED TO TRANSITION TO A GREEN ECONOMY

In the article is considered the level of environmental impact of the development of manufacturing industries, the increase of products exports, the increase in free economic zones in Uzbekistan. It is shown that the waste generated at industrial enterprises causes environmental problems that adversely affect people, and the development of industry around the world determines the need for a transition to a «green» economy.

The need for the development and use of renewable energy sources and the use of «green» technologies in industries for the development of industry and changing the path of economic development is revealed.

Key words: industry, investment, export, green economy, green growth, environment, sustainable development, social life, green energy.

Кириш.

Миллий иктисодиётни барча тармок ва сохаларни ривожлантирилиши, жумладан саноат сохасининг фаолияти салбий таъсирлари окибати булиши мумкин. Иктисодий фаолиятнинг ажралмас фазаси булган ишлаб чикариш жараёнида атроф-мухитни ифлосланишини келтириб чикаради. Сунги пайтлардаги куплаб мамлакатлар атроф-мухитни мухофаза килиш ва яшил баркарор ривожланишга катта эътибор берилмокда. ЮНЕп маълумотла-рига кура, баркарор ривожланишнинг асоси "яшил иктисодиётни" ни яратиш булиб, у уз ичига учта со,ани саноат, а,оли фаровонлиги ва хукуматни камраб олган. Шу боис куплаб ривожланган мам-лакатларда саноатни, кишлок хужалигини ривож-лантиришда "яшил" технологияларни ишлаб чикиш ва жорий этиш зарурати долзарбдир. Турли мамла-катларда ишлаб чикариш шакллари турли, ривож-ланиш даражалари, табиий шароитлари, тузилма-лари ва бошк,алар билан фаркланади.

Ривожланган мамлакатларда кишлок хужалигида хам саноатлашган бошк,арув ва ишлаб чик,аришнинг автоматлашганлиги билан тавсиф-ланади. Мамлакатимизда саноатни ривожланти-риш шу билан бирга "яшил ик,тисодиёт"га утишни таъминлаш вазифаларни амалга ошириш буйича бир к,атор ишлар амалга оширилмокда. Жумладан, Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 24 январдаги «Республикада ишлаб чик,аришни ривожлантириш ва саноат коопера-циясини кенгайтиришнинг самарали тизимини яратиш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-99-сон ва 2022 йил 2 декабрдаги "2030 йилгача Узбекистан Республикасининг "яшил" иктисодиётга утишига к,аратилган ислохотлар самарадорлигини ошириш буйича чора-тадбирлар туFрисида" ПК-436-сон карорлари билан "Узбекистан яшил иктисодиётга утиш" максадлари белгиланди1. Мазкур карор Узбекистонда "яшил", баркарор ва инклюзив ривожланишга эришиш учун мавжуд экологик ва иктисодий муаммоларни хал килишга каратилган чора-тадбирларни уз ичига олади.

Шунинг билан, саноат корхоналарининг ривож-ланиши, хавони каттик заррачалар билан ифлосланишини янада кучайтиради. Ахолининг катта кисми ^лик, учун зарарли хисобланган хаводан нафас олади. Ер деградацияси иктисодиётга, айникса,

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил

2 декабрь, ПК-436-сон "2030 йилгача Узбекистон Республикасининг «яшил» иктисодиётга утишига каратилган ислохотлар самарадорлигини ошириш буйича чора-тадбирлар туFрисида" Карори. https://lex.uz/uz/ docs/6303230#6305281

кимматга тушади ва узаро боFлик экологик муам-молар туфайли янада кучаяди.

Миллий ик,тисодиётнинг саноатга йуналтирилгани ,амда а,оли зич жойлашган худудларда ,аво ,олатининг боск,ичма-боск,ич ёмонлашишини ,исобга олган холда, энг дол-зарб "яшил" устуворликлар орасидан ,аво сифа-тини яхшилаш, ер ва сув ресурсларидан ок,илона фойдаланишни танлаш мак,садга мувофик,. Бунга ресурсларини самарали бошкариш ва ,аво ифлосланишини камайтириш буйича зарур чораларни куриш орк,али эришиш мумкин.

Илмий муаммонинг цуйилиши.

Жахонда саноатни жадал ривожланиб бориши ва узлуксиз иктисодий усишнинг юз бериши нати-жасида куплаб мамлакатлар экологик муаммоларга дуч келмокдалар. Юз берган экологик муаммоларни хал килиш чекланган ресурслар шарои-тида атроф-мухитга зарар етказмасдан иктисодий усишга эришиш максадида бутун дунёда яшил иктисодиёт ривожлантирмокда.

Lee, C. C., & He, Z. W. тадкикотларида иктисодий усишни табиий ресурслар ва яшил моделлари оркали тахлил килганлар. Муаллифларнинг фикрига кура, жахонда саноатни ривожланиши, ва а,оли сонини тобора усиб бораётганлиги сабабли куплаб мамлакатлар экологик муаммоларга дуч келмокдалар.

Масалан, Хитой 1,4 миллиард ахолиси билан ривожланаётган мамлакат сифатида "яшил иктисодиёт"ни ривожлантиришда бир катор муаммоларга дуч келиши мумкин. Хитойда энергия истеъмоли 5000 мегатонни ташкил этиб, энергия истеъмоли натижасида углерод газ-лари чикиндиларини атмосферага чикариши буйича бутун дунёда биринчи уринни эгал-лайди. Бу курсаткич 29,69% ни ташкил этади [1]. E.Loiseau ва бошкаларнинг тадкикотларида яшил иктисодиёт ва у билан боFлик булган концепци-ялар тадкик этилган. Уларнинг тадкикотларида атроф-мухит иктисодиёти, саноатда кам чикинди ма,сулотларини ишлаб чикиши, яъни тоза ишлаб чикариш, биоиктисодиёт, ишлаб чикариш эколо-гияси ва хаётий цикл каби назариялари мавжуд. Яшил иктисодиёт концепцияси халкаро ва миллий сиёсат дастурлари ва институтлари орасида машхур булишига карамай, унинг баркарорлик йули сифатида фойдалилиги ва долзарблиги шуб,а уЙFотиши мумкин. Баркарорликка утишга эришиш учун яшил иктисодиёт концепциясининг амал килиши, шунингдек, уни амалга ошириш ва мониторинг килиш асослари хозирча мавжуд эмас [2].

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 6 (166)

А. Midilli, 1^псег, & М. Аулар уз тадкикотида баркарор ривожланиш учун яшил энергия страте-гияларини таклиф этишган. Баркарор энергия стра-тегиялари яшил энергия (масалан, шамол, куёш, сув тошкини, биомасса) куп ишлаб чикариладиган мамлакатлар иктисодиётига мухим хисса кушиши мумкин деб хисоблайдилар. Шу сабабли, яшил энергия таъминоти ва ривожланишига инвести-циялар хукумат ва бошка органлар томонидан экологик хавфсизрок ва баркарор келажак учун ёкилFиларни яшил энергия билан алмаштириш учун раFбатлантирилиши керак эканлиги асослаб берилган [3].

Мамлакатимиз махаллий олимлари-дан П.З. Хашимов ресурсларнинг чекланган-лиги ва "яшил иктисодиёт"га утиш заруриятини узининг тадкикотларида асослаб берган. унинг тадкикотларида Шимолий Европа минтакаси мам-лакатларининг яшил иктисодиёт усиши индекси буйича рейтинги курсаткичлари ресурслардан самарали ва баркарор фойдаланиш, табиий капи-тални химоя килиш, яшил иктисодий имконият-лар, ижтимоий интеграция каби бахолаш мезон-лари тадкик этилган [4].

Узбекистоннинг «яшил» иктисодиётга утиш стратегияси ва унинг мохияти борасида М.Т. Бутабоев, И.Н.Исмановлар тадкикот олиб бор-ганлар. Уларнинг тадкикотларида хозирги вактда Узбекистоннинг экологик муаммолари баён этилган булиб, ушбу муаммоларни хал килиш учун Узбекистоннинг «яшил» иктисодиётга утиш стратегияси кабул килиниши мохияти маколада асосий масала сифатида урганилган. Маколада «яшил» иктисодиёт тушунчасига таъриф берилган, унинг тамойиллари ва асосий йуналишлари баён этилган. Яшил иктисодиётнинг самара-дорлигини бахолашнинг асосий боскичлари ва уни тавсифловчи курсаткичлар келтирилган. Узбекистоннинг «яшил» иктисодиётга утиш мил-лий стратегияси куриб чикилди. Узбекистоннинг «яшил» иктисодиётга утишининг ахамияти ва зару-рати урганилган [5].

Яшил инвестициялар ривожланишининг хусу-сиятлари ва унга таъсир этувчи омиллар Муминов Н. томонидан урганилган [6].

Юкорида келтирилган тадкикотларга суянган холда эътироф этиш лозимки, яшил иктисодиёт билан боFлик асосий назария ва тушунчаларни аниклаш ва тавсифлаш ва уларнинг баркарорлик билан боFликлигини курсатиш хали тулик уз ечимини топгани йук. Шунинг учун хам, мазкур тадкикотларимизда яшил иктисодиётнинг турли концепциялари эвристик тизимга киритиш бора-сидаги изланишлар, улардан яшил иктисодиётдаги

жорий амалиётлар, мисоллар ва тажрибаларни бахолаш учун фойдаланиш мумкин.

Та^лил ва натижалар.

Иктисодиётнинг тармок ва сохалари жадал ривожланаётган кунда саноат сохасида хам бир канча ижобий узгаришлар руй бермокда. Жум-ладан, саноат сохасида мамлакат яИМнинг учдан бир кисми яратилиб, 2022 йилда саноатнинг усиш сурати 5,5 % ни ташкил этди. Бу курсаткич 2020 йилда 0,9 % ни ташкил этган. Саноатнинг асосий тармоклари кесимида усиш суръати ишлаб чикаришда 5,6%, электр, газ, буF билан таъминлаш ва хавони кондициялашда 14%ни ташкил этган.

Мамлакатнинг саноат ва ишлаб чикариш салохиятини ошириш, иктисодиёт тармокларига юкори технологияларни кенг жорий этиш максадида 2022 йилда саноат тармокларига 138,9 трлн. сумдан зиёд инвестициялар киритилди. Кимё саноатининг узидагина жами 20та лойиха доирасида 170,9 млн. доллар инвестициялар узлаштирилди1.

Узбекистонда 2023 йилда хам саноат буйича KоракалпоFистон ва Кашкадарёда "Ургут" эркин иктисодий зонасининг филиаллари ташкил этиш, "Пистали" конида 6-гидрометаллургия заводини ишга тушириш ва хукумат томонидан сохани куллаб-кувватлаш куплаб максадларни амалга ошириш режалаштирилган.

Сунгги йилларда жахоннинг бир катор мамла-катларида булгани каби Узбекистонда хам инсонга салбий таъсир курсатувчи экологик муаммолар кучайиб бормокда. Бу, биринчи навбатда, атмос-ферада захарли моддаларнинг купайиши, иклим узгариши, сув ресурслари салохияти ва сифати-нинг пасайиши, яшил майдонларнинг кискариши, хаво, ер юзаси, дарё ва кулларнинг ифлосланиши, озик-овкат махсулотлари сифатининг ёмонла-шиши, фойдаланишга ярокли ер ресурслари микдорининг камайиши ва эпидемиологик вази-ятнинг оFирлашишидир. Ушбу омиллар инсоннинг яшаш мухитига, усимлик ва хайвонот оламига салбий таъсир курсатади.

Таъкидлаш жоизки, жахоннинг куплаб саноат зоналарида атроф-мухит холати ва зарарли чикиндилар даражаси устидан катъий назорат урнатилмаган, бу эса саноат зоналари атрофидаги экологик вазиятнинг ёмонлашишига ва ифлосла-нишга олиб келади. Шундай саноат зоналарининг аксарияти Жанубий Осиёда жойлашган. Корхона-

1 Н.Ортиков. Узбекистонда саноатнинг ривожла-ниши: 2022 йил натижалари ва 2023 йил истикболлари. "Иктисодий шарх" журнали. №2/2023 52-56 бетлар. https://review.uz/uz/post/promshlennost-uzbekistana-v-razvitii

1-жадвал. Иктисодий фаолият тури буйича саноат махсулотларини ишлаб чикариш1 (фоизда)

№ Курсаткичлар 2021 2022 2023*

1. Саноат махсулоти хажми 108,8 105,3 104,1

2. ^-кон саноати ва очик конларни ишлаш 110,8 101,9 102,0

3. Ишлаб чикарадиган саноат 108,3 105,4 104,3

4. Тери ва унга тегишли махсулотлар ишлаб чикариш 103,9 104,3 104,0

5. Кимё махсулотлари ишлаб чикариш 107,0 98,1 96,0

6. Электр ускуналар ишлаб чикариш 93,0 106,0 159,6

*2023 йил март ойи.

лар кимёвий моддаларни зарарсизлантирмаган холда атроф-мухитга чикариб ташлайди, масалан, бу Хиндистон ва Покистон каби катор давлатлар учун хосдир. "Яшил" иктисодиётга утиш даврининг тахлили экологик муаммоларни хал килишда тур-лича ёндашувларни ва белгиланган максадларга эришиш суръатларини курсатди.

Узбекистонда экологик масалаларни хал килишда жумладан, "Яшил" иктисодиётга утиш жараёнида хал этилиши лозим булган вазифалар руйхатига саноат ва маиший чикиндиларни кайта ишлашни раFбатлантириш каби масаллар кири-тилган.

Мамлакат олдида турган асосий вазифалардан бири саноатни ривожлантириш, эркин иктисодий зоналарни купайтириш, экспорт килувчи корхо-налар фаолиятини кенгайтириш булса, шу билан бир каторда корхоналардан чикадиган ифлослан-тирувчи моддалар ташланмаларини кискартириш вазифаси хам катта ахамиятга эга.

Саноат тармокларида "яшил" иктисодиётга утиш ва энергия тежамкорлигини таъминлаш Концеп-циясида саноат тармокларида 3,9 миллиард метр куб табиий газ, 4 миллиард кВт/соат электр энерги-яси ва 21 минг тонна нефть махсулотларини тежаш оркали энергия с^имини 20 фоизга, шу жумладан 2022 йилда 5 фоизга камайтириш каби вазифалар белгиланди [7].

Узбекистонда "яшил" иктисодиётни шакллан-тириш шароитида республикада экспорт фаолиятини ривожлантиришни экологик тоза махсулотлар ишлаб чикаришга кайта йуналтириш учун шароит-лар яратиш зарур. Бунда экспорт килувчи корхо-налар хам республика худудида ифлослантирувчи моддалар чикиндиларини кискартириш, хам экспорт килинадиган махсулотларни улар сотилади-ган мамлакатларда эксплуатация килиш ёки фой-даланиш жараёнида чикиндиларни камайтириш хакида Fамхурлик килишлари керак.

2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг Тараккиёт стратегиясида кел-

1 Статистик маълумотлар асосида муаллиф томонидан тузилган. https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/industry-2

гуси беш йилда ахоли жон бошига ЯИМ хажмини 1,6 баравар оширишдек катта вазифа куйилган. Бунинг учун саноат махсулотларини ишлаб чикариш хажмини 1,4 бараварга ошириш, шунинг-дек, юкори технологияли махсулотлар экспор-тини купайтиришга каратилган саноат сиёсатини давом эттириш кузда тутилган. Мазкур муам-мони хал килиш мамлакатнинг кайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланишга утиши, атроф-мухитга ифлослантирувчи моддалар чикарилишининг кискариши шароитида амалга оширилиши белгиланган.

Бугунги кунда барча мамлакатлар олдида турган вазифалардан бири уй хужаликлари ва саноат тармокларини тежамкор узлуксиз ва арзон энергия билан таъминлашдир. Электр энергиясини ишлаб чикариш ва саноат дастурлари кайта тикланади-ган энергия технологиялари кайта тикланадиган электр энергияси, кайта тикланадиган иситиш, совутиш ва кайта тикланадиган ёкилFи техноло-гияларини уз ичига олади. Улар энергия, иситиш/ совутиш, транспорт, кишлок хужалиги ва саноат иктисодиёти тармокларида казиб олинадиган угле-родни алмаштириш ёки урнини босиш учун катта имкониятлар яратади. Ушбу вазифаларни амалга оширишда энг аввало "Атроф-мухитга катта зарар етказмаслик" тамойилига мувофик кайта тикланадиган энергия манбаларининг барча технологиялари буйича тадкикот ва инновацион харакатлар, шунингдек, иссикхона газлари эмиссиясини камай-тирадиган махсулотларни етказиб бериш ва сувдан фойдаланиш буйича атроф-мухит курсаткичларини яхшилаш учун технологияларнинг экологик баркарорлигини яхшилашга каратилган. Атроф-мухитга зарар етказмаган холда ракамли техно-логиялар оркали баркарор кайта тикланадиган энергия ва кайта тикланадиган ёкилFига асослан-ган ечимларни топиш "яшил иктисодиёт"га утишни тезлаштиради. Яшил энергия - анъанавий энергия технологиясига караганда атроф-мухитга камрок таъсир курсатадиган тоза энергия манбаларидир. Саноатни ривожлантириш ва иктисодий ривож-ланиш йулини узгартириш учун кайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш ва улардан

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 6 (166)

фойдаланиш, саноат тармокларида "яшил" техно-логияларни куллаш энергия таъминотининг узок муддатли ишончлилигини таъминлашнинг асосий ва ажралмас омилига айланди.

Кайта тикланадиган энергия катта ривожла-ниш салохиятига эга, тоза, кам углеродли ва нис-батан ифлосланишсиз булган афзалликларга эга; у бутун дунё мамлакатлари томонидан кадрланади ва энергия узгаришининг сунгги боскичининг асоси хисобланади ва кайта тикланадиган энергияни ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш иктисодий ривожланиш учун тоза ишлаб чикариш техно-логияларидан фойдаланиш ва уларнинг ишлаб чикариш самарадорлигини оширади.

Хулоса ва таклифлар.

Хозирги вактда асосан ресурсларни истеъ-мол килишга таянадиган иктисодий ривожланиш хам аста-секин камрок ресурсларни истеъ-мол киладиган, атроф-мухитни камрок ифлос-лантирувчи, тоза ва юкори самарали булган илмий ривожланиш режимига утади. Юкоридаги тадкикотлар кайта тикланадиган энергия манба-ларини ишлаб чикиш ва улардан самарали фойдаланиш хамда фирмаларни технологияни янги-лаш ва ишлаб чикариш самарадорлигини оши-ришга ундаш ахамиятини курсатади.

Саноатнинг ривожланиши билан иссикхона газлари чикиндилари, айникса СО2 купайишда давом этмокда. Глобал исиш дунёнинг барча мамлакатлари учун долзарб муаммодир. Энергияни тежаш ва чикиндиларни камайтириш дунёга глобал исишни чеклаш учун хам жуда мухимдир.

Ик,тисодий юксалиш, шунингдек, саноатлашти-ришнинг жадал ривожланиши натижасида ривож-ланган мамлакатларда ахоли жон бошига углерод чикиндилари хар йили ортиб бормокда.

Саноатнинг ривожланиши атроф-мухитга зарар етказмаслик тамойилига асосланган холда яшил иктисодий усишни таъминлаши зарур. Жумладан,

- иктисодиётнинг барча тармокларида, ракамли технологиялар оркали баркарор кайта тикланадиган энергия ва кайта тикланадиган ёкилFига асосланган ечимларни интеграциялаш;

- иктисодий ва экологик жихатларни тулик хисобга олган холда кайта тикланадиган энергия ва кайта тикланадиган ёкилFи киймат занжирла-рининг баркарорлигини ошириш;

- баркарор кайта тикланадиган энергия ва ёкилFи технологияларини бозорга янада самарали жалб килиш, уларни тижоратлаштиришни куллаб-кувватлаш сиёсатини ишлаб чикишга хисса кушиш.

Узбекистан саноати жадал ривожланиши билан миллий иктисодиётни "яшиллаштириш" (экологизация) жараёнини зудлик билан бош-лаши керак. "Яшил" максадларнинг устувор-лиги бозор иктисодиётига кенг куламли утиш буйича амалга оширилаётган давлат сиёсати чора-тадбирларининг ажралмас кисмига айла-ниши лозим. Ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш, бандликни раFбатлантириш ва иктисодиётнинг "яшил" секторларида молия-лаштириш каби бошка "яшил" чоралар хам киска муддатли истикболда Узбекистонга фойда кел-тиради. Бирок "яшил" иктисодиётга утиш буйича турли жараёнлар фукаролар фаровонлигига кандай таъсир килишини хам хисобга олиш керак. Бунда ахолининг энг эхтиёжманд катламларини ижтимоий-иктисодий куллаб-кувватлаш нихоятда мухимдир. Ушбу тамойилларни яшил иктисодиётга адолатли утишни таъминлашда эътибор марказига куйиш керак.

Фойдаланилган адабиёт руйхати:

1. Lee, C. C., & He, Z. W. (2022). Natural resources and green economic growth: An analysis based on heterogeneous growth paths. Resources Policy, 79, 103006.

2. Loiseau, E., Saikku, L., Antikainen, R., Droste, N., Hansjürgens, B., Pitkänen, K., & Thomsen, M. (2016). Green economy and related concepts: An overview. Journal of cleaner production, 139, 361-371.

3. Midilli, A., Dincer, I., & Ay, M. (2006). Green energy strategies for sustainable development. Energy policy,34(18), 3623-3633.

4. Хашимов, П.З. (2022). РЕСУРСЛАРНИНГ ЧЕКЛАНГАНЛИГИ ВА "ЯШИЛ ИКТИСОДИЁТ" ГА УТИШ ЗАРУРИЯТИ. Science and innovation, 1 (A3), 305-308.

5. Бутабоев, М., & Исманов, И. (2023). УЗБЕКИСТОННИНГ «ЯШИЛ» ИКТИСОДИЁТГА УТИШ СТРАТЕГИЯСИ ВА УНИНГ МОХИЯТИ. Iqtisodiyot va ta'lim, 24(1), 28-40.

6. Муминов Н.Г., Кадыров А.А. Особенности и факторы развития «зелёных» инвестиций // Экономика и финансы, № 2 (162), 2023.- С.42-49. DOI: 10.34920/eIf/v0L_2023_ISSue_2_6

7. Муминова, Э.А. (2023). ЯШИЛ ИКТИСОДИЁТ БАРКАРОР РИВОЖЛАНИШ МЕХАНИЗМИ СИФА-ТИДА. Экономика и финансы (Узбекистан), (1 (161)), 16-22.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.